TƯ TƯỞNG NHÂN NGHĨA TRONG LỤC VÂN TIÊN

TƯ TƯỞNG NHÂN NGHĨA TRONG LỤC VÂN TIÊN
Những câu thơ mở đầu truyện Lục Vân Tiên:
Hỡi ai lẳng lặng mà nghe
Dữ răn việc trước, lành dè thân sau
Trai thời trung hiếu làm đầu
Gái thời tiết hạnh làm câu trau mình
như là sợi chỉ đỏ về nội dung tư tưởng xuyên suốt tác phẩm mà Nguyễn Đình Chiểu muốn
gửi tới người đọc. Nguyễn Đình Chiểu là nhà nho mang nặng tư tưởng Nho giáo mà gốc là
tư tưởng của Khổng tử, Mạng tử, Trang tử= Đồng thời, ông còn là người con của quê
hương Nam Bộ, giàu tình yêu thương, sống gắn bó với người lao động. Việc học hành thi
cử không thành, ông quay về bốc thuốc chữa bệnh, cứu người, dạy học để truyền tri thức
và đạo lý cho con cháu. Chính vì thế mà nội dung tư tưởng “trung - hiếu - tiết - nghĩa” theo
tư tưởng của Nho giáo lại rất gần với đạo lý “nhân - nghĩa” ở đời của dân tộc ta. Nguyễn
Đình Chiểu sáng tác Lục Vân Tiên trước khi thực dân Pháp xâm lược nước ta nhằm tuyên
truyền cho đạo lý tốt đẹp ấy.
Nhân nghĩa là đạo đức của nhân dân, là gốc rễ để trau dồi rèn dũa con người. Tư
tưởng cao đep ấy được Nguyễn Đình Chiểu chuyển tải vào trong truyện thơ rất gần gũi với
nhân dân nói chung và người dân Nam Bộ nói riêng.Vẻ đẹp của tư tưởng ấy được toát lên,
tỏa sáng qua những hình tượng nghệ thuật trong tác phẩm Lục Vân Tiên.
Lục Vân Tiên là con nhà thường dân, học giỏi, mong muốn thi cử đỗ đạt để được
làm quan giúp vua, giúp nước. Giữa đường đi thi gặp cướp đang quấy nhiễu cuộc sống
bình yên của nhân dân, chàng dã lên tiếng: Tôi xin ra sức anh hào/ Cứu người cho khỏi lao
đao buổi này. Và chàng đã bẻ cây làm gậy, dũng cảm tả xung hữu đột, đánh tan tác giặc
Phong Lai. Hành động đánh cướp của Vân Tiên oai hùng dũng mãnh giống Triệu Tử Long
chiến đấu với kẻ thù để bảo vệ ấu chúa cho ngôi vua nhà Hán: Vân Tiên tả đột hữu xung/
Khác nào Triệu Tử mở dòng Đương Dương. Với Triệu Tử Long đó là đạo trung với vua
với nước. Với Vân Tiên, người đọc yêu quý hơn, sâu xa Nguyễn Đình Chiểu muốn đề cao
là Vân Tiên đánh cướp vì người dân gặp nạn, nhằm cứu dân, diệt trừ cái ác. Đánh cướp
cứu dân, giải thoát cho Kiều Nguyệt Nga - con gái quan tri phủ, con đường công danh của
Vân Tiên sẽ rất rộng mở nếu chàng nhận lời mời của nàng đến thăm nhà để được tạ ơn.
Nhưng Vân Tiên đã khẳng khái chối từ: Làm ơn há dễ trông người trả ơn. ơn nghĩa là

chuyện ở đời. Nhưng làm ơn không nghĩ đến trả ơn là lối hành xử của người có học, của
người quân tử và cũng là đạo lý của nhân dân:
Nhớ câu kiến ngãi bất vi
Làm người thế ấy cũng phi anh hùng.
Kẻ nào đi ngược lại với truyền thống đạo lý của dân tộc chỉ là kẻ tiểu nhân, tầm
thường. Vì vậy bên cạnh ngợi ca Lục Vân Tiên, Nguyễn Đình Chiểu còn đề cao nghĩa khí
của Hớn Minh, Tử Trực, ông Quán
= Về chữ Hiếu trong Lục Vân Tiên đã thực sự làm người đọc xúc động bởi nó vừa
cao đẹp vừa gần gũi trong cuộc sống thường nhật của người lao động. Truyện kể về Vân
Tiên đang trên đường đi thi, nghe tin mẹ mất, quá thương xót mẹ, chàng khóc lóc thảm
thiết. Chàng đã bỏ thi - bỏ dở cả con đường công danh sự nghiệp sáng lạn đang ở phía
trước, quay về quê để chụi tang mẹ. Trên đường về khóc thương mẹ đến thành bệnh mà
mù mắt. Mắt đã mù nhưng nỗi sầu vẫn chưa nguôi ngoai:
Ôi thôi! Con mắt đã mang lấy sầu
Mịt mù nào thấy gì đâu.
Truyện Lục Vân Tiên còn đề cao chữ tiết hạnh. Tuy nhiên, Kiều Nguyệt Nga thủy
chung son sắt với Lục Vân Tiên theo quan niệm tình yêu lấy chữ nghĩa làm gốc chứ không
phải là tình. NNga là tiểu thư con tri phủ, nàng được giáo dục chu đáo nhất là chữ tiết. Vậy
mà sau khi được Vân Tiên cứu thoát khỏi tay bọn cướp, nàng đã nói những lời đẹp nhất để
bày tỏ sự cảm kích và ân tình của mình với Vân Tiên: Lâm nguy chẳng gặp giải nguyTiết
trăm năn cũng bỏ đi một hồi. Sau này gặp nạn nàng vẫn thủy chung với Vân Tiên, xem
Vân Tiên như là chồng của mình. Hay tin Vân Tiên mất nàng vẽ ra bức tượng để thờ. Khi
bị đưa đi cống phiên cho giặc Ô Qua, Nguyệt Nga đãôm bức tượng Vân Tiên nhảy xuống
sông tự vẫn. Được cứu thoát, nàng sống với bà lão trong rừng và một mực thờ bức tượng
Vân Tiên.
Song song với tư tưởng nhân nghĩa, đề cao đạo lý của dân tộc, truyện còn thể
hiện tư tưởng nhân- quả. Đó là trừng trị kẻ bất nhân phi nghĩa, người tốt được hưởng hạnh
phúc. Luật Nhân quả mang tư tưởng Phật giáo. Nhưng nhân quả trong Lục Vân Tiên rất
gần với cuộc sống và ước mơ của nhân dân. Tư tưởng Phật giáo là khổ kiếp này, kiếp sau
được hưởng hạnh phúc, còn với Lục Vân Tiên kẻ ác bị trừng trị đích đáng và một kết thúc

có hậu ngay sau những gian truân khổ cực cho những người hiền lành. Đó cũng là đạo lý
sống ở đời của dân tộc ta. Truyện là bản án kết tội những kẻ bất nhân, lòng lang dạ sói
như: Gia đình Võ công lật lọng với chàng rể tương lai họ Lục đang lúc gặp họa; Trịnh
Hâm đố kị, phản trắc phạm tội giết người; Bùi Kiệm thiếu tình, thiếu nghĩa tình cách tranh
vợ sắp cưới của bạn= Những kẻ như thế không chỉ bị phỉ nhổ mà còn bị trừng trị: Võ Thể
Loan bị cọp bắt bỏ vào hang đến chết; Trịnh Hâm bị sóng thần nhấn chìm thuyền và bị cá
nuốt sống=
Những người được người đời yêu quý bởi những phẩm chất tốt đẹp trải qua bao
sóng gió, bất hạnh, chia lìa cuối cùng họ được sum họp, hưởng hạnh phúc trong cuộc đời
thực: Từ đây toại chí muôn phầnHết cơn bĩ cực đến hồi thái lai. Tư tưởng ác giả ác báo,
gieo gió gặp bão, ở hiền gặp lành đã có từ trong dân gian, trong truyền thống cổ truyền của
dân tộc nhưng được Nguyễn Đình Chiểu đưa vào tác phẩm bằng cả trái tim nhiệt huyết,
bằng cả tài năng nghệ thuật. Vì vậy nó có một sức sống mãnh liệt trong lòng nhân dân.
Có thể nói, Nguyễn Đình Chiểu đã mượn tư tưởng đạo nho, lá cờ nho giáo
nhưng thực ra là để bảo vệ tình cha con, đạo vợ chồng, tình bạn bè, tinh thần cứu nạn phò
nguy, tinh thần trọng nghĩa khinh tài. Đó là những đạo lý thông thường mà cao quý trong
đời sống của ndân, trong truyền thống thuần phong mỹ tục lâu đời của dân tộc ta.
Khánh Dương
Cỏ Cầu Gai @ 13:56 13/05/2009
Số lượt xem: 23