SKKN một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 ghi nhớ và nhận biết các ký hiệu âm nhạc ở trường tiểu học nga thủy

A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Như chúng ta đã biết, giáo dục Tiểu học là bậc học rất quan trọng trong
việc hình thành nhân cách học sinh. Mục tiêu hàng đầu của bậc Tiểu học là cung
cấp những tri thức ban đầu về Tự nhiên, Xã hội, trang bị các phương pháp và kỹ
năng ban đầu về hoạt động và nhận thức, hoạt động thực tiễn và bồi dưỡng tình
cảm cho các em. Mục tiêu này chỉ được thực hiện thông qua việc dạy học các
môn và thực hiện tốt các hoạt động có định hướng theo yêu cầu giáo dục. Trong
các môn học ở bậc Tiểu học, ngoài những môn học chính như Toán, Tiếng việt,
TNXH....thì môn Âm nhạc góp phần quan trọng trong việc hình tành nhân cách
học sinh Tiểu học.Khi bắt đầu vào lớp 1, các em được làm quen rất nhiều điều
mới lạ, rất nhiều môn học khác nhau với niềm say mê và hứng thú, trong đó có
Âm nhạc.
Nội dung chương trình Âm nhạc lớp 3(Chuẩn bị bắt đầu giai đoạn II của
chương trình môn Âm nhạc bậc Tiểu học) học sinh (HS) không chỉ được học các
bài hát mà còn có các nội dung như : Giới thiệu nhạc cụ dân tộc, kể chuyện âm
nhạc, trò chơi âm nhạc,. Tuy chưa yêu cầu HS lớp 3 tập đọc nhạc nhưng các em
cần nhận biết và nhớ được một số kí hiệu âm nhạc. Đó là những yêu cầu mới
và khó đối với học sinh lớp 3 và cũng là một trong những khó khăn cho giáo
viên , dạy các nội dung đó cần hết sức linh hoạt, chủ động trong phần hướng dẫn
cụ thể từng tiết học.
Vấn đề khó khăn còn đặt ra ở đây là một số kiến thức về kí hiệu âm nhạc
mà HS lớp 3 cần nắm lại không có trong Tập bài hát của HS, phương tiện dạy
học chưa đáp ứng được nhu cầu dạy và học dẫn đến chất lượng học tập của HS
chưa được như mong muốn. Chính vì những lí do đã nêu trên, để giúp HS lớp 3
dễ dàng hơn trong việc lĩnh hội kiến thức , nắm vững các ký hiệu Âm nhạc và
trên cơ sở mặt bằng khả năng giảng dạy của giáo viên, tôi nghiên cứu, lựa chọn
viết đề tài: “ Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 ghi nhớ và nhận biết ký
hiệu âm nhạc ở trường Tiểu học Nga Thủy” nhằm nâng cao chất lượng giáo
dục Âm nhạc trong nhà trường.
2. Mục đích nghiên cứu.

Tìm ra những phương pháp dạy học ghi nhớ và nhận biết các kí hiệu âm
nhạc có hiệu quả cho học sinh lớp 3
3. Đối tượng nghiên cứu.
Nghiên cứu, thực nghiệm các biện pháp dạy học ghi nhớ và nhận biết các
kí hiệu âm nhạc cho học sinh lớp 3, để tìm ra biện pháp dạy học hiệu quả nhất.
4. Phương pháp nghiên cứu
PP điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin; PP thống kê, xử lý số liệu.

B. PHẦN NỘI DUNG
1


1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.
Mục tiêu của dạy học Âm nhạc không phải là để đào tạo cho tất cả các em
HS trở thành những ca sỹ, nghệ sỹ mà thông qua môn học này làm cho âm nhạc
đích thực đi vào cuộc sống của các em, làm cho các em yêu thích, và hơn thế
nữa còn tham gia tích cực vào việc sáng tạo nên cái hay, cái đẹp trong âm nhạc,
bằng âm nhạc và qua âm nhạc.
Giáo dục âm nhạc là một hình thức giáo dục nghệ thuật mang tính đặc thù.
Nó có khả năng liên kết, sử dụng cũng như hỗ trợ xen lồng vào tất cả các hình
thức nội dung giáo dục khác làm cho chúng đạt đến hiệu quả cao trong việc thực
hiện những yêu cầu mục tiêu giáo dục Tiểu học. Nhưng với nhiệm vụ, chức năng
chủ yếu của mình, giáo dục Âm nhạc trước hết thể hiện cho được mục tiêu, yêu
cầu giáo dục “ trội bật” của mình là giáo dục thẩm mỹ. Giúp các em phát triển
toàn diện về mọi mặt “ Đức – Trí – Thể - Mỹ” góp phần hình thành nhân cách
HS, tạo cho các em một phong cách mạnh dạn, tự nhiên, tự tin hơn trong cuộc
sống.
Song làm thế nào để môn âm nhạc đến với các em một cách tự nhiên, hài
hòa nhưng vẫn mang tính chất của môn học.Với mỗi giáo viên âm nhạc chúng ta
vấn đề quan trọng không phải chỉ làm sao dạy được cho học sinh kiến thức trong

chương trình, mà còn phải nắm vững khả năng giáo dục nhiều mặt của môn Âm
nhạc. Có ý thức kế hoạch khai thác và khả năng giáo dục nhiều mặt của môn âm
nhạc góp phần đào tạo học sinh thành những người có nhân cách và phát triển
toàn diện
2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
Năm học 2016- 2017 Trường Tiểu học Nga Thủy là trường đạt chuẩn mức
độ 2 nhà trường được đầu tư thêm về cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học có
phòng dạy học âm nhạc riêng đó là điều kiện thuận lợi cho dạy và học. Mặt
khác, giáo viên Âm nhạc của trường có lòng nhiệt huyết với nghề, yêu thương
học sinh, nhiệt tình với công việc, có giọng hát truyền cảm, đàn và đệm hát tốt,
được học sinh qúy mến.
Tuy vậy, việc dạy và học môn Âm nhạc mà đặc biệt là phân môn tập đọc
nhạc vẫn còn bộc lộ một số điểm chưa hợp lý và tồn tại như sau:
* Về nội dung, chương trình:
Nội dung chương trình Âm nhạc lớp 3 có một số tiết yêu cầu HS nhận biết
và nhớ ký hiệu Âm nhạc như: Tiết 16: Giới thiệu tên nốt nhạc, tiết 22: Giới thiệu
khuông nhạc và khoá Son, tiết 23: Giới thiệu một số hình nốt nhạc, tiết 24: Tập
nhận biết tên một số nốt nhạc trên khuông. Đó là những yêu cầu mới và khó đối
với HS lớp 3 và cũng là một trong những khó khăn cho giáo viêntrong quá trình
giảng dạy bộ môn Âm nhạc lớp 3.Thế nhưng thời lượng dành cho HS luyện tập
lại quá ít. Đến tiết 28, 29 HS mới được thực hành, tiết 31, 33 ôn tập.
Song song với nội dung chương trình, tài liệu Hướng dẫn học Âm nhạc lớp
3 hiện nay hầu hết chỉ trình bày các bài hát và hình minh họa. Các kiến thức liên
quan đến một số kí hiệu âm nhạc mà HS lớp 3 cần nắm thì tài liệu vẫn chưa thể
hiện đầy đủ để phù hợp với chương trình Bộ Giáo dục quy định. Mặt khác, các
thiết bị phục vụ cho việc dạy và học môn Âm nhạc lại chưa đầy đủ . Do vậy sau
2


khi học xong lớp 3, qua thời gian nghỉ hè bắt đầu lên lớp 4, HS chẳng còn nhớ

được bao nhiêu về các kí hiệu âm nhạc đã học.
* Về phía giáo viên và học sinh:
Qua nghiên cứu thực tế, tôi nhận thấy GV đã giới thiệu tới HS những kí
hiệu ghi nhạc nhưng HS chưa nắm vững, hay quên và Ứng dụng CNTT vào bài
giảng còn hạn chế, vận dụng các phương pháp dạy học mới hiệu quả chưa cao.
Hạn chế lớn nhất của học sinh là thói quen thụ động trong quá trình học tập,
khi học phân môn học hát, các em chưa chủ động tìm hiểu bài mà chỉ trông chờ
vào giáo viên để hát lại một cách máy móc. Đối với các kí hiệu Âm nhạc ghi trên
bài hát, các em tỏ ra lúng túng trong việc ghi nhớ.
Trong giờ học hát, có nhiều em học sinh còn rụt rè, nhút nhát không chủ
động xây dựng bài, còn thiếu thốn đồ dùng học tập và một số đồ dùng khác.
Để đưa ra nhận định một cách chính xác nhất về chất lượng học hát ở học
sinh lớp 3, đồng thời làm cơ sở cho việc đánh giá khả năng tiếp thu kiến thức
phân môn học hát của các em, giúp giáo viên dạy Âm nhạc của trường có biện
pháp dạy thích hợp nhất với học sinh của mình, tôi đã tiến hành điều tra, khảo
sát chất lượng dạy học Âm nhạc lớp 3C, kết quả cụ thể như sau:
Tên lớp
3C

SLHS
SLHS
25

%
100

HS biết các kí hiệu
ghi nhạc
SLHS
%

13
52.1

HS chưa nhớ các kí hiệu
ghi nhạc
SLHS
%
12
47.9

Nhìn vào bảng số liệu trên cho thấy, tỷ lệ HS chưa nhớ các ký hiệu ghi
nhạc còn cao. Điều đó làm bản thân tôi luôn suy nghĩ và trăn trở tìm ra các giải
pháp khắc phục những hạn chế, tồn tại nêu trên để dạy học Âm nhạc thành công
hơn.
3. Các sáng kiến kinh nghiệm hoặc các giải pháp đã sử dụng để giải
quyết vấn đề.
Từ những thực trạng trên, là một giáo viên dạy Âm nhạc, tôi luôn trăn trở
làm thế nào để giúp các em học một cách hiệu quả, và ghi nhớ những kiến thức,
những ký hiệu âm nhạc một cách tốt nhất.
Sau khi tìm hiểu thực trạng, khảo sát chất lượng của học sinh, tôi đã nghiên
cứu được biện pháp giúp học sinh lớp 3A khắc phục khó khăn, nắm vững các
nội dung theo yêu cầu của chương trình, tôi đã thực hiện các giải pháp như sau:
3.1. Vận dụng linh hoạt các phương pháp , hình thức tổ chức dạy học
và thực hiện việc dạy học tích hợp các môn học trong giáo dục Âm nhạc
Trong mỗi giờ học Âm nhạc, người giáo viên cần lựa chọn và vận dụng
linh hoạt, sáng tạo các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phù hợp với
nội dung tiết học. GV không chỉ sử dụng một vài phương pháp dạy học đơn
thuần, truyền thống mà sử dụng nhiều phương pháp dạy học kết hợp cả truyền
thống và hiện đại; Không chỉ sử dụng một hình thức cá nhân hay nhóm mà cần
sử dụng đan xen, thay đổi để giờ học đỡ đơn diệu và nhàm chán. GV cần tạo cơ

hội cho HS chủ động tự học, tự tìm hiểu kiến thức, trao đổi với bạn nhằm phát
3


huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và khả năng của mỗi HS. Người GV còn
sáng tạo cả trong thiết kế kể chuyện Âm nhạc.
Việc dạy học Âm nhạc mang tính tích hợp cũng như ở các môn học khác.
Dạy học Âm nhạc được tích hợp ở rất nhiều môn, chẳng hạn như môn Tự nhiên
xã hội, giáo viên có thể lồng vào tiết học cho HS hát đầu tiết hoặc cuối tiết...về
các con vật, cây cối, hiện tượng tự nhiên... cho giờ học thêm sinh động nhằm
củng cố và khắc sâu kiến thức ( Hiện tượng tự nhiên : Đếm sao; Một số bài hát
về con vật: Con chim non, Chị ong nâu và em bé, Mèo đi câu cá); Hay trong
môn Giáo dục Đạo đức, HS có thể hát vận dụng kiến thức Âm nhạc vào đóng
vai, xử lý tình huống, luyện tập về hành vi đạo đức giúp giờ học nhẹ nhàng,
thoải mái và hiệu quả. Ngược lại, sau mỗi bài học Âm nhạc các em đều được rút
ra ý nghĩa giáo dục đạo đức. Hay ở môn Tiếng việt, Kể chuyện, nhiều câu
chuyện được giáo viên vận dụng sáng tạo vào giảng dạy Âm nhạc.
Ví dụ: Để giúp học sinh ghi nhớ thứ tự tên 7 nốt nhạc cơ bản và sự gắn kết
giữa các nốt nhạc ở tiết 16 phần giới thiệu tên nốt nhạc tôi đã kể cho các em
nghe một câu chuyện có tên “ Bảy anh em”.
Ngày xưa trong một gia đình nọ có bảy anh em . Người anh cả tên Đô,
người anh thứ hai tên Rê, người anh thứ ba tên Mi, người anh thứ tư tên Pha,
người anh thứ năm tên Son, người anh thứ sáu tên La và người em út tên Si. Khi
mùa đông đến, một hôm trời rét đậm , người anh cả tên Đô và người anh thứ
hai tên Rê phải đi vào rừng lấy củi đem về cho cả nhà sưởi ấm. Đến trưa mà
vẫn không thấy hai anh Đô và Rê về , người anh thứ ba và thứ tư là Mi và Pha
đã lên đường đi tìm hai người anh . Cũng như Đô và Rê, đến chiều mà Mi và
Pha vẫn không về. Thấy thế, hai người anh còn lại là Son và La đã vội vã vào
rừng tìm kiếm bốn người anh Đô, Rê, Mi, Pha. Chẳng khác gì số phận các
người anh của mình , Son và La cũng biệt tăm. Chờ mãi, đã tối lắm rồi mà vẫn

không thấy sáu người anh trở về, người em út tên Si trong lòng bồn chồn, đứng
ngồi không yên , đã lo lắng lại càng lo lắng hơn. Nhưng vốn là người thông
minh, tài trí Si đã quyết định lên đường tìm các anh của mình. Khi đi , ngoài các
thứ cần thiết phải đem theo, Si đã cẩn thận bỏ vào túi một cái bật lửa, rồi đốt
đuốc soi đường vào rừng tìm các anh . Đến nửa đêm Si đã lần lượt tìm đủ sáu
người anh của mình: Đô , Rê, Mi, Pha , Son , La. Thì ra các anh dã bị cóng vì
trời quá rét . Si đã đốt lửa sưởi ấm cho các anh. Sau đó bảy anh em lại đưa
nhau về nhà.
Sau khi kể chuyện , GV có thể hỏi HS vài câu hỏi như sau :
- Em hãy kể lại tên bảy anh em trong câu chuyện trên theo thứ tự từ anh cả
đến em út? ( hoặc ngược lại )
- Người em út tên gì ? Người em út đã đi tìm những ai ? kể theo thứ tự
(Theo thứ tự nào tuỳ HS đúng là được, GV có thể hỏi những câu hỏi khác, tuỳ
theo điều kiện của lớp). GV có thể cho học sinh kể tóm tắt lại câu chuyện.
Cuối tiết học GV dặn dò HS tập kể cho người khác nghe, càng nhiều càng
tốt. Qua việc nghe và kể chuyện nhiều lần sẽ giúp HS nhớ được thứ tự và tên 7
nốt nhạc đã học.

4


Giáo viên và học sinh lớp 3C trường Tiểu học Nga Thủy– Nga Sơn trong hoạt
động kể chuyện giới thiệu 7 nốt nhạc cơ bản

Học sinh lớp 3C trường Tiểu học Nga Thủy kể lại câu chuyện “ Bảy anh em”
3.2.Giúp học sinh khắc sâu ký hiệu nốt nhạc qua sử dụng trò chơi vào
dạy học Âm nhạc
Sử dụng trò chơi vào dạy học Âm nhạc giúp HS khắc sâu kiến thức, tạo
hứng thú học tập và nâng cao hiệu quả dạy học Âm nhạc.
Ở nội dung này nhiều HS có thể nêu được tên nốt nhạc nhưng kể tên các

nốt nhạc lại không đúng thứ tự. Về nhà, HS muốn luyện tập nhưng tập bài hát

5


không có các nội dung đó. Điều này sẽ dẫn đến việc sau này HS dễ nhầm lẫn khi
thực hành viết tên các nốt nhạc trên khuông nhạc .
Để giải quyết khó khăn trên, sau khi giúp HS nắm được tên gọi của 7 nốt
nhạc cơ bản(Đô – Rê – Mi – Pha – son – La – Si )tôi đã tổ chức cho HS thực
hiện các hoạt động sau :
3.2.1 Tổ chức cho các nhóm chơi trò chơi “ Tìm đường về nhà của bé”
- Chuẩn bị :
+ Dùng giấy krô-ki cắt khoảng 7-8 mũi tên dài khoảng 20cm-25cm ( hoặc
dùng phấn màu)
+ GV trình bày trên 4 bảng phụ (hoặc giấy Krô-ki ,…tuỳ theo điều kiện,
từng cách lựa chọn phương pháp của từng GV ) như sơ đồ dưới đây:

Si
Bắt đầu

Pha

Đô

Mi

Rê
Son
La

- Tiến hành cho HS chơi như sau:
HS sẽ chơi theo 4 nhóm. GV phát cho mỗi nhóm 1 bảng như đã chuẩn bị ở phần
trên, 8 mũi tên( hoặc phấn màu ). Sau đó yêu cầu các nhóm dùng mũi tên (hoặc
phấn màu để vẽ) đính vào tên các nốt nhạc trên sơ đồ sao cho đúng thứ tự 7 nốt
nhạc cơ bản đã học qua đó tạo thành đường đi về nhà của bé .
Ví dụ như hình dưới đây:
Si
Bắt đầu
Ph
a

Đô

Mi
Rê

Son

La

6


Sau khi có hiệu lệnh của GV, các nhóm tiến hành chơi, GV theo dõi. Nhóm
nào xong đính lên bảng lớp. Sau đó GV cho nhận xét, bình chọn xếp thứ tự thi
đua, tuyên dương.
* Có thể thay đổi thành trò chơi tiếp sức: GV đính 4 bảng phụ ( hoặc
bảng bằng giấy krô-ki trình bày như phần chuẩn bị ) lên bảng. Sau đó cho 4
nhóm chơi tiếp sức đính mũi tên ( hoặc dùng phấn màu vẽ ) vào các nốt nhạc
trên sơ đồ sao cho đúng thứ tự các nốt nhạc đã học qua đó tạo thành đường đi về

nhà của bé.
Qua trò chơi này sẽ giúp HS nhớ lâu được tên và thứ tự 7 nốt nhạc
3.2.2. Trò chơi “Mưa dầm thấm lâu”
GV chia lớp theo 7 nhóm và dựa vào điều kiện đó tôi đã cho các em bốc
thăm thành lập ngẫu nhiên 7 nhóm, mỗi nhóm mang tên một nốt nhạc. Trong các
hoạt động các nhóm được mời, gọi nhau bằng tên của nốt nhạc ( Ví dụ : nhóm
Son,…). Như thế sẽ hình thành ở HS thói quen gọi tên các bạn theo tên nhóm
nốt nhạc, sau một thời gian có thể đổi lại tên
Quá trình gọi tên theo nốt nhạc được lặp đi lặp lại từ đó giúp HS nhớ đủ tên
và nhớ đúng thứ tự 7 nốt nhạc theo yêu cầu. GV sử dụng giấy Krô-ki vẽ hình các
nốt nhạc, ghi tên 7 nốt nhạc treo lên tường làm dụng cụ trực quan lúc nào HS
cũng nhìn thấy.

7


3.3. Vận dụng linh hoạt sáng tạo một số hình thức tổ chức và phương
pháp dạy học tích cực, hiện đại nhằm thu hút sự chú ý của học sinh nâng
cao hiệu quả giáo dục Âm nhạc
3.3.1. Tổ chức cho học sinh nhận biết và nắm vững Khuông nhạc,
Khóa Son.
Những kiến thức đơn giản đầu tiên để học sinh làm quen và nhận biết một
số kí hiệu Âm nhạc đó là giáo viên phải giới thiệu về Khuông nhạc và khóa Son.
Giáo viên cần vận dụng một cách sáng tạo.
Ví dụ ở Tiết 22: Giới thiệu Khuông nhạc và khóa Son
Chúng ta thấy hầu hết các bài hát trong tập bài hát HS lớp 3 đều được viết
theo khuông nhạc khoá Son. Vì thế khi dạy nội dung này, ngoài việc chuẩn bị
bảng phụ kẻ sẵn khuông nhạc, khoá Son GV cho HS quan sát trên màn hình
trình chiếu bằng sử dụng giáo án điện tử, ứng dụng CNTT bất kì một khuông
nhạc nào trong các bài hát của tập bài hát lớp 3 (đây chính là hình ảnh trực

quan thường xuyên xuất hiện nhất). Từ đó GV giúp HS nhận ra khuông nhạc
gồm có 5 dòng kẻ song song cách đều nhau, 5 dòng tạo thành 4 khe bằng nhau,
Khóa Son đứng ở đầu khuông nhạc
Sau khi HS nhận biết, nắm được hình khuông nhạc và khoá Son giáo viên
kể cho HS nghe chuyện “ Bảy anh em đoàn kết” :
…Ngày xưa có bảy anh em Đô, Rê, Mi, Pha, Son, La, Si mồ côi cha mẹ. Họ
luôn sống chung với nhau trong một khu rừng. Nơi đây thường xuyên xảy ra lũ
lụt. Trong nhà họ lúc nào cũng có 5 tấm ván lớn. Được buộc chặt với nhau
bằng một sợi dây Khoá Son tạo thành một con thuyền. Mỗi khi lũ đến họ đã
cùng nhau lên thuyền căng buồm mang tên 4/4 bám chặt thuyền, nguyện sống
chết có nhau. Nhờ thế mà họ đã tránh được sự hung hãn cuả các cơn lũ…

Vừa kể GV vừa vẽ minh họa lên bảng nhằm thu hút sự chú ý của HS. HS sẽ
nhìn thấy 5 dòng kẻ, khoá son, số chỉ nhịp. Đây là động tác gây ấn tượng cho
HS.
Ngoài các biện pháp nêu trên, GV còn sử dụng thêm đàn Or-gan để giúp
HS nhận biết vị trí 7 nốt nhạc trên đàn Or-gan cũng như nhận biết thêm về âm
thanh của chúng.
3.3.2. Tìm nốt nhạc vui
Để giới thiệu hình nốt nhạc và tập viết hình nốt nhạc một cách hiệu quả và
tạo cảm hứng thích thú cho học sinh thì giáo viên tiếp tục tổ chức 1 trò chơi vui
vào Tiết 23: Giới thiệu một số hình nốt nhạc
Các hình nốt nhạc cơ bản sau:
8


Hình nốt trắng:

Hình nốt móc kép:

Hình nốt đen:

Dấu lặng đen :

Hình nốt móc đơn:

Dấu lặng đơn:

Cách 1 : Chuẩn bị và tiến hành cho HS chơi như sau :
- GV chuẩn bị các thanh cài giống các thanh cài trên bảng nỉ ở lớp
1(khoảng 4 thanh hoặc nhiều hơn hay ít hơn do GV quy định số lượng nhóm
chơi). Dùng giấy krô-ki cắt khoảng 40 hình nốt nhạc như đã học.
- Tiến hành trò chơi (cho HS chơi tiếp sức theo 4 nhóm):
+ GV đính 4 thanh cài lên bảng lớp, yêu cầu mỗi nhóm cử 6 em lên xếp
hàng trước bảng lớp .
+ Trong mỗi nhóm, GV phát cho mỗi em 1 hình nốt nhạc đã học (không
trùng nhau). Khi có hiệu lệnh của GV như hình nốt đen (hoặc hình nốt móc đơn,
…) HS nào có thẻ hình nốt như GV hô lập tức lên đính vào thanh cài của nhóm
mình.
Sau mỗi lần chơi GV cho HS nhận xét, xếp thứ tự thi đua, tuyên dương.
* Lưu ý : Có thể không dùng thanh cài , GV chỉ phát cho mỗi nhóm khoảng
10 hình nốt nhạc. Sau đó cho HS trong mỗi nhóm tự đố nhau tìm đúng hình nốt
nhạc vừa học, GV theo dõi giúp các nhóm.
Cách 2 : Chuẩn bị và tiến hành cho HS chơi như sau :
- Dùng giấy krô-ki cắt khoảng 35-40 hình nốt nhạc như đã học , 4 bảng
giấy krô-ki rộng khoảng 50cm , dài khoảng 70cm (hoặc 4 bảng phụ) chia thành
2 cột, mỗi cột có 7 ô, trong mỗi ô dùng nhựa trong cứng bấm đè lên làm khe để
dễ cài hình các nốt nhạc; 7 thẻ từ ghi tên gọi của các hình nốt nhạc rồi đính sẵn
vào cột bên trái bảng giấy krô-ki ( như trình bày như dưới đây); cột bên phải để
trống.

Hình nốt trắng
Hình nốt đen
Hình nốt móc đơn
Hình nốt móc kép

Bấm nhựa
trong cứng
vào đây để
làm khe

Dấu lặng đen
Dấu lặng đơn
Hình nốt tròn
- Tiến hành chơi :
+ Cho HS chơi tiếp sức theo 4 nhóm (nhiều hay ít nhóm tuỳ theo sự chuẩn
bị của GV ). GV đính 4 bảng cài lên bảng lớp và HD học sinh chơi.
9


Cách 3 : Có thể đổi chỗ một vài tên gọi hình nốt nhạc từ cột trái qua cột
phải để thực hiện trò chơi mang tính nâng cao hơn (cách thứ 3) GV chuẩn bị mỗi
nhóm 1túi nhỏ đựng khoảng 10 hình các nốt nhạc và tên nốt nhạc khác nhau.
Cho 4 nhóm chơi tiếp sức, khi có hiệu lệnh của GV mỗi HS của mỗi nhóm tìm
1hình nốt nhạc hoặc tên nốt nhạc trong túi của nhóm mình rồi đính vào ô trống ở
2 cột sao cho thích hợp. GV có thể tổ chức cho HS chơi nhiều hay ít lần tuỳ vào
điều kiện thời gian hay trình độ HS của từng lớp. Sau mỗi lần chơi GV cho HS
nhận xét, tuyên dương.
- Chuẩn bị như cách 2 nhưng có sự thay đổi nhỏ theo dạng như trình
bày

dưới dây :

Hình nốt trắng

Hình nốt móc kép

Dấu lặng đen
Dấu lặng đơn
- Tiến hành chơi : Giống như cách 2 nhưng tuỳ yêu cầu từng ô trống mà HS

phải đính hình hoặc tên gọi hình nốt nhạc sao cho đúng yêu cầu .
Học sinhlớp 3C trường Tiểu học Nga Thủy tham gia chơi trò chơi
Cách 4 : Chuẩn bị và tiến hành cho HS chơi như sau :
- Giáo viên chuẩn bị như 3 cách trên nhưng trong mỗi bảng cột bên trái GV
xếp tên gọi hình các nốt nhạc đủ 7 ô trống, cột bên phải GV xếp đủ các hình nốt
nhạc nhưng lộn xộn, không tương ứng với cột bên trái.

10


Hình nốt trắng
Hình nốt đen
Hình nốt móc kép
Hình nốt móc đơn
Dấu lặng đen
Dấu lặng đơn
Hình nốt tròn
- Tiến hành chơi : GV phát cho 4 nhóm mỗi nhóm 1 bảng, cho các nhóm thi
sắp xếp lại bằng cách nối tên tương ứng với nốt nhạc.
GV có thể gọi cá nhân lên bảng để chơi

Hình nốt trắng
Hình nốt đen
Hình nốt móc kép
Hình nốt móc đơn
Dấu lặng đen
Dấu lặng đơn
Hình nốt tròn

Học sinh lớp 3C trường Tiểu học Nga Thủy tham gia trò chơi nhằm
nhận biết và ghi nhớ các kí hiệu Âm nhạc
11


* Giáo viên có thể chọn hình thức chơi tuỳ theo cách tổ chức của mình (HS
chơi tiếp sức, chơi tại chỗ trong nhóm, cá nhân lên bảng,…)
3.3.3. Nhận biết và nắm vững nốt nhạc trên khuông nhạc
Để nhận biết và ghi nhớ vị trí 7 nốt nhạc trên khuông nhạc là một việc
không hề đơn giản đối với học sinh Tiểu học nói chung và học sinh Khối lớp 3
nói riêng.Vậy để giới thiệu và giúp học sinh ghi nhớ được các vị trí các nốt nhạc
đã được tôi giới thiệu và áp dụng một cách khoa học vào Tiết 24: Tập nhận
biết tên một số nốt nhạc trên khuông.
Để các em có thể nhận biết được các nốt nhạc trên khuông nhạc thì việc
đầu tiên là GV giới thiệu vị trí các nốt nhạc trên khuông nhạc một cách cụ thể
cho HS
Trước hết GV nhắc lại cho HS nhận biết trên khuông nhạc gồm 5 dòng kẻ
được tính từ dưới lên, dòng đầu tiên là dòng 1...,ở đầu khuông nhạc là Khóa
Son. Ngoài 5 dòng kẻ còn có 4 khe cũng được tính từ dưới lên, khe1 đến khe 4.
GV viết thứ tự 7 nốt nhạc lên khuông nhạc (Nói rõ vị trí các nốt nhạc trên
khuông nhạc) và ghi tên nốt để học sinh nhận biết: Nốt Đô nằm trên dòng kẻ
phụ thứ nhất (GV giới thiệu qua về dòng kẻ phụ), nốt Rê nằm vừa đụng phía

dưới dòng 1, nốt Mi nằm trên dòng 1, nốt Pha nằm giữa khe thứ 1, nốt Son nằm
trên dòng 2, nốt La nằm giữa khe thứ 2, nốt Si nằm trên dòng 3

Đồ

Rê

Mi

Fa

Son

La

Si

Để rèn luyện khả năng ghi nhớ các nốt nhạc trên khuông,GV tổ chức cho
HS chơi trò chơi “gắn nhanh , gắn đúng tên các nốt nhạc vào khuông”. Trò
chơi nhằm giúp HS xác định đúng vị trí và hình nốt nhạc trên khuông nhạc. Từ
đó HS nhớ lâu các kí hiệu âm nhạc. Cũng qua trò chơi này luyện cho HS kĩ
năng nhanh nhẹn, chính xác…
- Chuẩn bị:
+ GV chuẩn bị 4 bảng cài bằng giấy krô-ki (hoặc có thể làm bằng chất liệu
khác) rộng khoảng 25cm, dài khoảng 70cm. Trên mỗi bảng cài có trình bày 5
đường kẻ để tạo thành khuông nhạc, có khoá son đặt ở đầu mỗi khuông nhạc.
Dùng nhựa cứng trong suốt bấm đè lên mỗi dòng kẻ và trên mỗi khe để tạo
thuận lợi khi cài các nốt nhạc vào một cách nhanh chóng , chính xác (giống
thanh gài bảng nỉ ở lớp1). Dùng giấy krô-ki cắt thành hình các nốt nhạc đã học
(Giống như hình nốt nhạc ở tiết 23,khoảng 40 hình sao cho đủ số lượng cho 4

nhóm), mỗi hình cao khoảng 10 đến 12 cm rồi tô màu để phân biệt với màu nền
của bảng cài .
- Tiến hành trò chơi :
+ Trò chơi được tiến hành sau khi HS được ôn tập hai bài hát Em yêu
trường em,cùng múa hát dưới trăng (sau hoạt động 1 và 2 trong SGV trang 55).
GV cho HS chơi tiếp sức theo 4 nhóm trong một thời gian nhất định. Mỗi nhóm
khoảng 7 em. Khi nghe hiệu lệnh của GV (son trắng , la đen , pha móc đơn ,
…)lần lượt từng HS trong mỗi nhóm lên đính vào bảng cài tên một nốt nhạc
12


theo yêu cầu của GV. Sau mỗi lượt chơi GV cho HS nhận xét, sửa sai, tuyên
dương (Có thể chơi nhiều lần tuỳ theo điều kiện thời gian của tiết học).
3.4. Các hình thức tổ chức dạy học bổ trợ nhằm luyện tập củng cố vị trí
ký hiệu Âm nhạc
Tục ngữ Việt Nam có câu Trăm hay không bằng tay quen hay là Văn ôn
võ luyện.Trong học âm nhạc cũng thế, GV cần tạo điều kiện giúp HS thực hành
thường xuyên, trong mọi hoạt động , càng nhiều càng tốt. Chúng ta tiến hành
như sau :
3.4.1. Tổ chức luyện tập củng cố trong tiết ôn tập
Trong những tiết ôn tập có kí hiệu nốt nhạc, khuông nhạc, khoá son GV cần
thường xuyên cho HS thực hiện trên bảng con. Sau đó GV cho HS nhận xét, sửa
sai.
- Nốt nhạc: Khi viết đầu nốt nhạc HS thường hay bị sai, GV cần chú ý sửa
cho các em ngay, không để thành thói quen sau này rất khó sửa. Đầu nốt nhạc
như hình bầu dục, khi viết hơi nghiêng . Nhưng thực tế HS thường chỉ viết như
một chấm tròn sau đó viết đuôi nốt nhạc tạo thành hình như que diêm.
Một số trường hợp viết sai :

°

° ° °

GV cần chú ý giúp HS viết đúng đầu nốt nhạc, đuôi nốt nhạc cân đối,
không nghiêng phải hoặc nghiêng trái, không lệch.
Đuôi nốt nhạc

Đầu nốt nhạc
( viết đúng )
Hoặc khi viết móc không nên viết quá dài sẽ làm mất cân đối .
- Khuông nhạc: Khuông nhạc gồm 5 dòng, 4 khe các dòng và khe được
đánh số lần lượt từ dưới lên, dòng dưới cùng là dòng 1, tiếp theo là dòng 2,3,4
và trên cùng là dòng 5
Giữa các dòng là khe, gồm khe 1 ở dưới cùng, rồi đến khe 2, 3 và trên cùng
là khe 4
Giáo viên kẻ mẫu trên bảng, đặt thước dưới vị trí cần kẻ ( HS cùng thực
hiện), giữ chặt thước, dòng kẻ được kẻ đầu trên là dòng thứ 5 từ trên xuống đến
dòng 1, khoảng cách các dòng cách đều nhau.
5
4
3
2

4
3

Dòng 1

- Khóa Son : Luôn đặt ở đầu khuông nhạc

Nốt son
13


Điểm đầu tiên của khóa Son được bắt đầu từ dòng kẻ thứ 2 của khuông
nhạc, vòng lên dòng 3 rồi xuống dòng 1, sau dó vòng xuống trái kéo dần qua
dòng kẻ 5 rồi vòng lại qua đường khuyết và kéo 1 đường thẳng xuống qua dòng
kẻ 1, sau đó móc sang trái. GV vừa viết chậm, vừa phân tích từng bước theo
trình tự cho HS thực hành
GV cho HS luyện tập nhiều lần, có nhận xét, tuyên dương. Gọi 1 số HS
thực hiện tốt lên bảng thực hiện lại
Để tạo không khí sôi nổi, thi đua trong tiết học cũng như tiết ôn GV có thể
tổ chức cho các em thi đua chơi trò chơi viết các ký hiệu Âm nhạc, Khuông
nhạc, Khóa Son theo cách chơi tiếp sức theo các đội. Đội nào viết nhanh hơn,
đẹp hơn thì đội đó chiến thắng. Qua hoạt động này nhằm giúp các em kẻ, viết
chính xác hình nốt nhạc, khuông nhạc và khóa Son; rèn luyện cho các em tác
phong nhanh nhẹn, chính xác và cẩn thận
3.4.2. Tổ chức trò chơi củng cố kiến thức thông qua việc sử dụng “
khuông nhạc bàn tay” .
Như chúng ta đã biết khuông nhạc gồm 5 dòng kẻ song song cách đều
nhau, tạo thành 4 khe. Khuông nhạc dùng để xác định độ cao của các âm thanh,
các nốt nhạc được phân bố theo thứ tự liền bậc từ dưới lên trên đó là: Đồ - Rê –
Mi – Pha – Son – La – Si
Bàn tay con người có 5 ngón trượng trưng cho 5 dòng kẻ của khuông nhạc
giữa các ngón tạo thành các khe. Việc xác định các nốt trên khuông nhạc đối với
học sinh Tiểu học là rất khó, trừu tượng, nhưng khi dùng “ Bàn tay” làm “
Khuông nhạc” thì học sinh rất dễ quan, nhận biết nốt nhạc nhanh chóng và hiệu
quả hơn. Vì “ Bàn tay” rất gần gũi và thực tế, dễ sử dụng đối với các em.
Đây là trò chơi mang tính trực quan cao, mọi lúc , mọi nơi. Trong mỗi tiết
âm nhạc GV vận dụng trò chơi này khi cho HS khởi động giọng.

Ví dụ: GV yêu cầu HS đưa bàn tay trái ra, hướng lòng bàn tay về phía trước
mặt(Như hình vẽ ). Sau đó GV cho HS khởi động giọng từ nốt đô chẳng hạn,
tiếp theo là rê, … Miệng khởi động giọng còn tay phải chỉ vào bàn tay trái đúng
vào vị trí nốt nhạc đang xướng.

* Hoạt động này được thực hiện thường xuyên trong các tiết âm nhạc kể từ
tiết 16 ở lớp 3 trở đi. Và chắc chắn HS sẽ nhớ lâu, nhớ vững chắc.
3.4.3. Cho HS tập ghi các kí hiệu âm nhạc vào vở chép nhạc.
14


Nếu HS không có vở chép nhạc GV cho HS ghi vào vở trắng ( tốc độ sẽ lâu
hơn ). Có thể ghi ở lớp, ở nhà.
Dù đã hướng dẫn và cho các em thực hành trên bảng nhưng khi thực hành
trên vở thì GV cần hướng dẫn cụ thể, tỉ mỉ thì các em mới có thể thực hiện đúng
và tốt
- Đối với cách kẻ khuông nhạc trên vở thì nên cho các em kể với khoảng
cách các dòng kẻ là 1mm
- Đối với nốt nhạc thì phần bầu nốt độ cao là 1mm giống hình bầu dục nằm
chéo, độ cao đuôi nốt là 3mm tới khi chạm tới bầu nốt.
- Cách viết Khóa Son giống như cách hướng dẫn ở mục 3.4.1
Để các em có thể nhận biết vị trí các nốt nhạc trên khuông một cách nhanh
và chính xác tôi đã cho các em ghi nhớ các câu sau như một bài học thuộc lòng
Nốt Đô nằm dưới khuông nhạc có dòng kẻ phụ
Nốt Rê nằm dưới dòng một
Nôt Mi nằm trên dòng một
Nốt pha nằm ở khe một
Nốt Son nằm ở dòng hai
Nốt La nằm ở khe hai
Nốt Si nằm ở dòng ba

Tôi thường xuyên cho học sinh luyện đọc các câu trên và kết hợp sử dụng.
Dùng bàn tay phải chỉ vào “ khuông nhạc bàn tay ” để đọc làm như thế học sinh
nhớ được các vị trí nốt nhạc một cách dễ dàng hơn.
GV tiến hành hướng dẫn học sinh tập viết nốt Pha và nốt Son. Trước khi
tập viết nốt nhạc GV cho học sinh nhắc lại vị trí của các nốt Mi,son, La,Pha,Rê,
Đồ. Học sinh trả lời đến đâu thì giáo viên ghi lần lượt các nốt lên khuông nhạc.
GV hướng dẫn học sinh kẻ khuông nhạc và chép nốt nhạc vào vở

Sau khi HS ghi xong GV cần kiểm tra và sửa sai cho các em. Giáo viên cần
tuyên dương, giới thiệu những bài làm tốt để cả lớp học tập.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục,
với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường
Với những cách làm đã thực hiện ở trên đem lại cho giờ học Âm nhạc
những thành công nhất định. HS say mê học tập, hứng thú trong tìm hiểu kiến
thức và việc ghi nhớ các ký hiệu Âm nhạc đã được khắc sâu. Các em đã dần dần
làm quen và trải nghiệm trong thực tế, không còn thấy sợ, khó hiểu và cứng
nhắc . Mà ngược lại còn tạo cho học sinh yêu thích môn học, thích thú học tập,
các em rất hăng say phát biểu ý kiến, tham gia các hoạt động một cách tự tin,
mạnh dạn, tác phong nhanh nhẹn, khẩn trương và chính xác, có kỹ năng giao
tiếp và ứng xử phù hợp và linh hoạt. Tiết học trở nên sôi nổi,hấp dẫn, cuốn hút
các em nhiều hơn, qua đó góp phần giúp học sinh trở thành con người phát triển
toàn diện.
15


Thật đáng mừng, sau một thời gian áp dụng sang kiến học sinh đã có những
tiến bộ rõ rệt, kết quả như sau:
Tªn
líp
3C

SLHS
SL
25

%
100

HS biết các kí hiệu
ghi nhạc
SL
%
25
100

HS chưa nhớ các kí hiệu
ghi nhạc
SL
%
0
0

Từ bảng số liệu trên cho thấy số lượng học sinh biết các ký hiệu ghi nhạc đã
tăng lên rõ rệt, học sinh lớp 3C không còn em nào không biết các ký hiệu ghi
nhạc.
Như vậy, áp dụng sáng kiến trên đã khẳng định sự thành công và nâng cao
chất lượng trong việc giúp học sinh ghi nhớ và nhận biết kí hiệu Âm nhạc trong
hoạt động giáo dục Âm nhạc lớp 3 tại trường Tiểu Học Nga Thủy.
C. KẾT LUẬN
1. Kết luận

Qua nghiên cứu và thực hiện các giải pháp trên cho thấy dạy học Âm nhạc
đã thành công trong việc giúp các em ghi nhớ và nhận biết tốt các ký hiệu ghi
nhạc. Giờ học không còn cứng nhắc, khó hiểu, mà thay vào đó HS say mê, thích
thú học tập thật sự, các em mạnh dạn, tự tin và bộc lộ khả năng và năng khiếu
Âm nhạc; các em tích cực hơn, sáng tạo hơn, phát huy được khả năng cảm thụ
âm nhạc của HS, tạo cho các em niềm say mê âm nhạc, đem lại niềm vui thật sự
cho các em trong các giờ học. Hầu hết HS nhớ được, nhớ lâu các kí hiệu âm
nhạc đã học. Các hoạt động góp phần rèn luyện cho HS tác phong nhanh nhẹn,
hoạt bát, cẩn thận và chính xác. Việc làm trên có thể vận dụng mọi lúc mọi nơi,
không tốn kém nhiều về thời gian cũng như tiết kiệm được tiền bạc. Các đồ
dùng dễ làm, làm một lần có thể sử dụng được lâu dài. Đặc biệt là giải quyết
được những tồn tại, hạn chế trong thực trạng dạy và học. Điều đó cho thấy rằng
sáng kiến đã khẳng định sự thành công nhất định, được sự ủng hộ và đồng tình
của tất cả đồng nghiệp, nhất là giáo viên đang dạy lớp 3, giúp vận dụng tốt cho
cả việc dạy học môn âm nhạc ở các lớp trên.
Qua quá trình thực hiện đề tài tôi thấy có tác dụng rất lớn, thúc đẩy phong
trào giáo dục, phong trào của Đội, phong trào của địa phương. Đối với học sinh
các em có thêm những sân chơi bổ ích, phát triển cả trí tuệ và trí lực.
Dạy học Âm nhạc cũng như các môn học khác đòi hỏi người GV phải
thực sự tâm huyết, tìm tòi, nghiên cứu và vận dụng sang tạo mới có được thành
công thực sự. Từ những việc làm cụ thể như trên và kết quả đạt được là một điều
không phải một sớm một chiều mà có được. đòi hỏi GV phải thực sự kiên trì,
bền bỉ, sáng tạo hướng dẫn các em theo một quy trình nhất định. Ngoài ra người
GV phải có lòng yêu con trẻ, yêu học sinh, dạy với cả lương tâm, trách nhiệm,
với cả bầu nhiệt huyết nghề nghiệp thì mới thu lại được hoa thơm, trái ngọt.
2. Kiến nghị đề xuất
16


Để việc dạy học Âm nhạc được thuận lợi, đề nghị các cấp các nghành cần

quan tâm tạo điều kiện về cơ sở vật chất, tăng cường các hoạt động chuyên môn,
trao đổi kinh nghiệm để nâng cao chất lượng dậy học.
Vì điều kiện thời gian có hạn và giới hạn phạm vi của đề tài cùng với năng
lực hạn chế của bản thân, những vấn đề đã nói ở trên chắc chắn không thể giải
quyết một các đầy đủ thỏa đáng, đồng thời khó có thể tránh khỏi những thiếu
sót. Bởi vậy, tôi mong được sự đóng góp ý kiến của hội đồng khoa học nhà
trường, hội đồng khoa học của phòng giáo dục, các bạn bè đồng nghiệp, nhất là
những giáo viên đang trực tiếp giảng dạy bộ môn Âm nhạc ở các trường trong
huyện, để tôi có thể hoàn thiện sáng kiến và mong muốn sang kiến này tiếp tục
được phát huy, nuôi dưỡng, là bài học để GV áp dụng vào thực tế giảng dạy
thành công và hiệu quả cao hơn nữa góp phần nâng cao chất lượng giáo dục
trong nhà trường.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

HIỆU TRƯỞNG

Mai Thị Thanh

Nga Sơn, ngày 02 tháng 04 năm 2017
Tôi xin cam đoan SKKN này do tôi
nghiên cứu, không sao chép của người
khác.
Người viết

Nghiêm Thị Liên

17