SKKN nâng cao chất lượng giờ thực hành cho học sinh lớp 7 trường THCS thị trấn lang chánh với sự hỗ trợ của máy tính, máy chiếu projeter và phần mềm activinpire

MỤC LỤC
Tran
g
A. MỞ ĐẦU.............................................................................................................................................

1

1. Lý do chọn đề tài.............................................................................................................................

1

2. Mục đích nghiên cứu....................................................................................................................

2

3. Đối tượng nghiên cứu...................................................................................................................

2

4. Phương pháp nghiên cứu............................................................................................................
B. NỘI DUNG........................................................................................................................................
I. Cơ sở lý luận.......................................................................................................................................
II. Thực trạng vấn đề..........................................................................................................................

2
2
2
3

1. Thuận lợi..............................................................................................................................................

3

2. Khó khăn..............................................................................................................................................

4

3. Khả năng thực hành của học sinh.........................................................................................

5

III. Các giải pháp đã sử dụng để nâng cao chất lượng giờ thực hành của
môn sinh học 7........................................................................................................................................

6

IV. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm ..............................................................................
C. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ........................................................................................................
1. Kết luận.................................................................................................................................................
2. Kiến nghị..............................................................................................................................................
Tài liệu tham khảo
21

18
19
19
20


A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:

Thế giới đang bước vào cuộc cách mạng 4.0 - cuộc Cách mạng Công
nghiệp diễn ra trên 3 lĩnh vực chính gồm Công nghệ sinh học, Kỹ thuật số và
Vật lý mà cốt lõi là sự kết hợp các công nghệ lại với nhau, làm mờ ranh giới
giữa vật lý, kỹ thuật số và sinh học.
Xã hội phát triển cần có những con người năng động, sáng tạo. Cùng với
các nước khác trên thế giới, Việt Nam đã và đang phát triển theo hướng công
nghiệp hóa - hiện đại hóa, hội nhập quốc tế. Muốn vậy, chúng ta phải nhanh
chóng tiếp thu những thành tựu khoa học và kĩ thuật hiện đại của thế giới.
Sinh học là khoa học về thiên nhiên hữu cơ rất gần gũi, hấp dẫn, dễ dàng
tiếp xúc, kích thích sự khám phá, tìm tòi, học tập và nghiên cứu. Kiến thức sinh
học luôn cần thiết cho mọi người để sống hòa hợp với tự nhiên, biết nguồn lợi
và vai trò của tự nhiên đối với cuộc sống của mình, từ đó có ý thức bảo vệ và
khai thác hợp lí, tạo sự cân bằng sinh thái và phát triển bền vững.
Trong trường THCS, Sinh học là bộ môn khoa học thực nghiệm, nội dung
kiến thức từ lý thuyết đến đời sống thực tiễn rất gần gũi, học sinh có thể thông
qua thực hành để thu nhận kiến thức, nghĩa là từ những điều "mắt thấy, tai nghe,
tay làm", các em sẽ tự rút ra những khái niệm khoa học, từ đó phát triển thành
khái niệm đặc thù của bộ môn, rèn luyện kĩ năng tự học, tự nghiên cứu.
Tuy nhiên, khi thực hiện các tiết thực hành, học sinh khá lúng túng trong
các thao tác, gây không ít khó khăn. Trong những tiết thực hành đầu tiên, các em
lúng túng, lộn xộn, sử dụng dụng cụ thực hành tùy tiện, thậm chí các em trong
nhóm không biết mình phải làm gì? Và vì vậy, hiệu quả tiết học khá thấp. Tại
sao kĩ năng thực hành của các em lại yếu như vậy? Làm thế nào để khắc phục
tình trạng này? Phải làm gì để các em coi tiết thực hành như một cơ hội để trải
nghiệm, tìm tòi, khám phá? Phải làm gì để nâng cao chất lượng một tiết thực
hành? Có thể ứng dụng công nghệ thông tin để tăng hiệu ứng giáo dục thông qua
tiết thực hành hay không?
Thông qua thực tế giảng dạy, học hỏi đồng nghiệp, tham khảo thông tin
trên sách báo và mạng internet bản thân tôi đã rút ra được một số kinh nghiệm
và mạnh dạn áp dụng tổ chức dạy học thực hành trong môn sinh học: "Nâng

cao chất lượng giờ thực hành cho học sinh lớp 7 trường THCS Thị Trấn Lang Chánh với sự hỗ trợ của máy tính, máy chiếu projeter và phần mềm
ActivInpire ". Hy vọng đây sẽ là một gợi ý cho các bạn đồng nghiệp tham khảo
trong công tác giảng dạy, mang lại hiệu quả và hứng thú học tập cho học sinh
qua thực hành thí nghiệm.


2. Mục đích nghiên cứu:
- Nâng cao hiệu quả giờ dạy thực hành Sinh học 7 ở trường THCS Thị
Trấn - Lang Chánh.
- Tạo hứng thú cho học sinh khi tham gia thực hành, từ đó phát triển tư
duy sáng tạo, tích cực chủ động trong học tập, rèn luyện và nghiên cứu.
3. Đối tượng nghiên cứu: "Phương pháp và kỹ thuật tổ chức, hướng dẫn nhằm
nâng cao chất lượng giờ thực hành cho học sinh lớp 7 trường THCS Thị Trấn Lang Chánh".
4. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp điều tra
- Phương pháp thực nghiệm khoa học
- Phương pháp phân loại
- Phương pháp phân tích, tổng kết kinh nghiệm
Sử dụng phần mềm dạy học ActivInpire với sự hỗ trợ của máy tính, máy
chiếu projeter để thực hiện các nội dung thực hành gây hứng thú cho học sinh và
mang lại hiệu quả cao trong giảng dạy, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục
trong trường THCS. Đây là điểm mới mà tại Lang Chánh - Thanh Hóa chưa có
đơn vị nào thực hiện.
B. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
I. Cơ sở lí luận
Giáo dục là quốc sách hàng đầu. Luật Giáo dục số 38/2005/QH11, Điều
28 quy định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự
giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học,
môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn
luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại

niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII cũng ghi rõ: "Chuyển
mạnh quá trình giáo dục từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng
lực và phẩm chất người học; học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn".
Trước yêu cầu của thực tiễn giáo dục, là giáo viên trực tiếp đứng lớp, tôi
thiết nghĩ cần phải nghiên cứu phương pháp giảng dạy phù hợp với định hướng
phát triển năng lực và phẩm chất toàn diện người học, chuyển từ truyền thụ kiến
thức sang tổ chức, hướng dẫn cho học sinh tự khai thác và thu nhận kiến thức.
Phương pháp thực hành trong bộ môn sinh học là một trong những phương pháp
dạy học khám phá có hướng dẫn, có tác dụng rèn luyện, tập dượt cho học sinh
làm quen dần với phương pháp nghiên cứu khoa học thực nghiệm, đồng thời
trau dồi cho các em nhận thức tích cực, chuẩn bị hành trang để các em dễ thích
ứng với trình độ khoa học kỹ thuật ngày một tiến bộ và đổi mới thường xuyên
với phương châm “Học đi đôi với hành”, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục
hiện nay.


Trong cuốn “Giáo dục kỹ năng sống trong môn sinh học ở trường trung
học cơ sở” – Nhà xuất bản Giáo dục - thì thông qua các tiết học thực hành từ
động vật bậc thấp đến bậc cao, học sinh được giáo dục về kỹ năng sống, như: kỹ
năng tìm kiếm và xử lý thông tin, kỹ năng hợp tác, quản lý thời gian, kỹ năng tự
tin khi trình bày ý kiến...
Theo hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học môn sinh học cấp
THCS của Bộ GD&ĐT kèm theo công văn số 5842/BGDĐT-GDTrH ngày 01
tháng 09 năm 2011, một số tiết lý thuyết sinh học 7 đã được thay thế bằng tiết
thực hành. Do đó, số tiết thực hành trong một năm học đã tăng lên (từ 14 tiết lên
19 tiết), chỉ rõ vai trò quan trọng của thực hành trong quá trình giáo dục.
Chính vì vậy, giáo viên cần phải tổ chức đủ cho học sinh thực hiện các tiết
thực hành để các em khám phá, tìm hiểu về thế giới động vật nhằm phát triển kỹ
năng, kỹ xảo và tạo ra những con người mới năng động, sáng tạo. Để làm tốt

điều này, chỉ quan sát, mổ mẫu thực hành thôi thì chưa đủ.
Hiện nay, công nghệ thông tin phát triển như vũ bão, công nghệ phần
mềm cũng ngày càng phát triển mạnh, trong đó có các phần mềm giáo dục. Do
vậy, ai cũng có thể có trong tay nhiều công cụ hỗ trợ cho quá trình dạy học nói
chung và phần mềm dạy học nói riêng. Nhờ có sử dụng các phần mềm dạy học
này mà học sinh trung bình, thậm chí học sinh trung bình yếu cũng có thể hoạt
động tốt trong môi trường học tập. Nhờ có máy tính điện tử mà việc thiết kế
giáo án và giảng dạy các tiết học thực hành trở nên sinh động hơn, hấp dẫn hơn.
Thông qua bài giảng điện tử, giáo viên cũng có thêm thời gian đặt các câu hỏi
gợi mở tạo điều kiện cho học sinh hoạt động nhiều hơn trong giờ học. Những
khả năng mới mẻ và ưu việt này của công nghệ thông tin và truyền thông đã
nhanh chóng làm thay đổi cách sống, cách làm việc, cách học tập, cách tư duy
và quan trọng hơn cả là cách ra quyết định của con người.
Phần mềm ActivInspire là một phần mềm hỗ trợ dạy học thực hành rất
hữu hiệu hiện nay. Giáo viên có thể ứng dụng soạn thảo, thiết kế bài giảng
PowerPoint trên máy tính, kết hợp sử dụng máy chiếu projector và phần mềm
ActivInspire trong quá trình tổ chức dạy học thực hành sẽ tạo ra hiệu quả vô
cùng bất ngờ, giúp nâng cao một bước cơ bản chất lượng học tập cho học sinh,
tạo ra một môi trường giáo dục mang tính tương tác cao, học sinh chủ động bắt
tay thực hành, tìm kiếm tri thức một cách khoa học chứ không đơn thuần chỉ là
“thầy làm mẫu, trò quan sát” như phương pháp truyền thống.
II. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
1. Thuận lợi:
Đổi mới phương pháp giáo dục nhằm nâng cao chất lượng đại trà, phát
hiện và bồi dưỡng học sinh có năng khiếu bộ môn là vấn đề mà Hội đồng giáo
dục trường THCS Thị Trấn ưu tiên hàng đầu. Mọi yêu cầu về nhân lực, cơ sở vật
chất đều đảm bảo để mỗi giờ học của học sinh đều đạt hiệu quả cao.


Nhà trường có phòng thực hành Hóa - Sinh với trang thiết bị tương đối

đầy đủ để phục vụ đúng yêu cầu cho giờ thực hành Sinh học 7 (dụng cụ thí
nghiệm đủ cho 4 - 6 nhóm thực hành, máy chiếu....).
Học sinh sống trong khu vực thị trấn có điều kiện đi lại, học hành tương
đối thuận lợi.
Nhiệm vụ của môn sinh học 7 là nghiên cứu về động vật và hoạt động
sống của chúng có liên quan đến môi trường và sự phân bố loài thích nghi với
điều kiện sống nên có nhiều nội dung tích hợp bảo vệ môi trường và ứng phó
với biến đổi khí hậu, giúp học sinh vận dụng, liên hệ thực tế dễ dàng.
Hiện nay, công nghệ thông tin phát triển, giáo viên có thể truy cập mạng
internet để tìm kiếm thông tin đồng thời sưu tầm, soạn những đoạn phim, hình
ảnh, chuẩn bị giáo án liên quan để trình chiếu trên projector khi thực hành.
2. Khó khăn:
Trường THCS Thị Trấn tuy là Trường trọng điểm của huyện Lang Chánh
song vẫn phải giáo dục và đào tạo song song hai đối tượng học sinh, cả học sinh
mũi nhọn và học sinh đại trà, nên chất lượng học sinh không đồng đều là yếu tố
khó khăn trong quá trình tổ chức dạy học.
Nhiều học sinh chưa có ý thức tự giác chuẩn bị bài trước khi lên lớp, dẫn
tới lúng túng khi thực hiện thao tác thực hành.
Sinh học thực hành đòi hỏi tính trực quan, khoa học và chính xác, thao tác
thực nghiệm phải đúng yêu cầu kĩ thuật thì mới cho kết quả mẫu đẹp, rõ nét và
đầy đủ; đồng thời cũng đòi hỏi các em phải có kĩ năng vẽ đúng, đẹp và chú thích
chính xác. Đó cũng là những khó khăn mà không phải học sinh nào cũng có đủ
khả năng để thực hiện.
3. Khả năng thực hành của học sinh:
- Khả năng thực hành của học sinh đầu năm học 2016 – 2017:
Lớp
7A

Số

Giỏi

Khá

TB

Yếu

Kém

HS

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

21

5

23,8

3

14,3

11

52,4

2

9,5

0

0

(7B là lớp học theo chương trình Trường học mới, không thực hiện nội dung
này).
- Khả năng thực hành của học sinh đầu năm học 2017 – 2018:
Lớp

Số

Giỏi

Khá

TB

Yếu

Kém

HS

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

7A

38

5

13,2

13

34,2

15

39,4

5

13,2

0

0

7B

29

1

3,4

4

13,8

9

31,0

12

41,3

3

10,3


III. Các giải pháp đã sử dụng để nâng cao chất lượng giờ thực hành của
môn sinh học 7.
Trên cơ sở những hướng dẫn của Bộ, Sở, Phòng Giáo dục và Đào tạo về
nội dung, giáo viên lựa chọn hình thức tiến hành thực hành phù hợp để nâng cao
chất lượng dạy học nhưng vẫn cần đảm bảo được các yêu cầu: Đủ tiết thực hành,
hiệu quả, khoa học. Vì vậy, bản thân đã đưa ra các giải pháp để nâng cao chất
lượng các tiết thực hành phù hợp với điều kiện nhà trường, thông qua đó góp
phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.

Thứ nhất: Thực hiện kế hoạch dạy học thực hành theo các bước như sau:
Bước 1: Xác định các bài thực hành và loại bài thực hành trong chương trình[1]
Học

Tiết theo

kì

PPCT
3

Tên bài thực hành

Loại bài thực hành

Quan sát một số động vật nguyên

Thực hành quan sát

sinh.
15, 16

Mổ và quan sát giun đất.

Thực hành quan sát

Học

20, 21

Quan sát một số thân mềm.

Thực hành quan sát

kì I

23

Quan sát cấu tạo ngoài và hoạt

Thực hành quan sát

(10
tiết)

động sống của tôm sông.
24

Mổ và quan sát tôm sông.

Thực hành quan sát

29

Xem băng hình về tập tính của sâu

Thực hành quan sát

bọ.
31

Quan sát cấu tạo ngoài và hoạt

Thực hành quan sát

động sống của cá chép
34
38

Mổ cá.

Thực hành củng cố,
minh họa
Quan sát cấu tạo trong của ếch Thực hành quan sát
đồng trên mẫu mổ.

Học

46

Quan sát bộ xương, mẫu mổ chim Thực hành củng cố,
minh họa
bồ câu.

47

Xem băng hình về đời sống và tập

kì II
(9

Thực hành quan sát

tính của chim.

tiết)
54

Xem băng hình về đời sống và tập Thực hành quan sát
tính của thú.


64, 65

Tìm hiểu một số động vật có tầm Thực hành củng cố,
quan trọng đối với kinh tế ở địa minh họa
phương.

68, 69, 70 Tham quan thiên nhiên.

Thực hành quan sát

Bước 2: Chuẩn bị.
Việc chuẩn bị là khâu then chốt để giờ thực hành thành công.
a. Đối với học sinh : Chuẩn bị vật mẫu, vở thực hành của nhóm.
b. Đối với giáo viên:
+ Mục tiêu, nội dung bài dạy, cách hướng dẫn thao tác, dụng cụ…
+ Mẫu vật: Giáo viên cần chuẩn bị dự phòng trong trường hợp học sinh
không mang mẫu vật hoặc mẫu vật không đạt chuẩn; chuẩn bị mẫu vật mà học
sinh không thể tự chuẩn bị.

Lưu ý: Tiết thực hành khó thành công hơn tiết học lý thuyết, giáo viên chủ
động chia thời gian hợp lý cho từng phần, giáo viên phải tiến hành thực hành
trước tiết dạy thực hành trên lớp để đảm bảo thí nghiệm thành công.
Bước 3: Tiến hành giờ thực hành, có thể có 2 hình thức tổ chức thực hành [2]
như sau:
1. Cho cả lớp thực hành đồng loạt:
- Chia lớp thành từng nhóm (4 - 6 nhóm) cùng thực hiện lần lượt các nội
dung bài thực hành như nhau với cùng thời gian. Sau đó từng nhóm báo cáo kết
quả, từ đó rút ra kiến thức.
- Giáo viên phân nhóm trưởng và 1 bạn phó kỷ luật nhóm.
- Mỗi nhóm có 1 cuốn vở thực hành riêng của nhóm và mỗi thành viên
trong nhóm có 1 cuốn vở thể hiện sự chuẩn bị ở nhà (có thể tờ giấy rời theo từng
bài và được kẹp vào tập thực hành của nhóm khi làm xong để giáo viên chấm sự
chuẩn bị ở nhà của học sinh).
2. Thực hành riêng lẻ:
- Lớp chia thành các nhóm, mỗi nhóm làm một nội dung thực hành khác
nhau trong cùng một khoảng thời gian. Sau đó xoay vòng nối tiếp nhau để hoàn
thành nội dung thực hành. Các nhóm báo cáo kết quả thực hành, rút ra nhận xét.
- Giáo viên phân các nhóm nghiên cứu trước ở nhà, tóm tắt kiến thức trong
tập thực hành của các nhân, sau đó nhóm trưởng thống kê lại theo nội dung để
khi tiến hành trên lớp dựa vào kết quả đã nghiên cứu trước sẽ nhanh hơn.
- Giáo viên làm tiêu bản vật mẫu để học sinh đối chiếu khi các nhóm tiến
hành trên lớp.


- Mỗi nhóm có sổ theo dõi các thành viên, tránh sự ỷ lại...
→ Giáo viên phải có tranh vẽ mẫu mổ đủ lớn và kết hợp máy chiếu projector
trong tiết thực hành để học sinh quan sát, vẽ hình... hoặc tiêu bản có sẵn cho học
sinh tham khảo.
Thứ hai: Sử dụng và phối hợp linh hoạt các phương pháp, kĩ thuật và thiết

bị dạy học trong quá trình thực hiện tổ chức các tiết thực hành
Trước đây, nội dung bài thực hành giáo viên phải ghi lại trên bảng hoặc
photo ra giấy cho học sinh. Trong một số bài thực hành, tôi đã kết hợp sử dụng
máy chiếu để chiếu phần hướng dẫn nội dung thực hành, phiếu thực hành của
các bài, chiếu video thao tác mổ, hình ảnh mẫu vật, mẫu mổ cấu tạo trong (tuần
hoàn, tiêu hóa, hô hấp, não…) của một số động vật để học sinh quan sát kỹ hơn,
từ đó vẽ lại được hình ảnh mẫu mổ chính xác và đẹp hơn. Cụ thể là:
1. Đưa ra phiếu thực hành để học sinh viết thu hoạch
Mẫu phiếu thực hành:
TRƯỜNG THCS THỊ TRẤN
LỚP :..............................................

BÀI THỰC HÀNH:
QUAN SÁT MỘT SỐ THÂN MỀM

TÊN HỌC SINH TRONG NHÓM : .........................................................

Điểm

Lời phê của Giáo viên

BÁO CÁO THỰC HÀNH
1. Quan sát các hình vẽ, đối chiếu với mẫu vật thật để nhận biết các bộ phận
và ghi chú thích bằng số vào hình:
A. Cấu tạo vỏ

Yêu cầu các nhóm quan sát mẫu vật thật, đối chiếu với hình vẽ, nhận biết các
bộ phận và ghi chú thích vào các hình trên trong phiếu thực hành.

B. Cấu tạo ngoài

Yêu cầu học sinh quan sát mẫu vật thật, đối chiếu với hình vẽ, nhận biết các
bộ phận và ghi chú thích vào hình trên phiếu thực hành.
C. Cấu tạo trong:

Yêu cầu học sinh quan sát mẫu vật thật, đối chiếu với hình vẽ về cấu tạo
trong của mực, nhận biết các bộ phận và ghi số vào các ô trống sao cho tương
ứng với vị trí trên hình vẽ.
2. Quan sát mẫu vật, đối chiếu với sách giáo khoa, hoàn thành bảng sau:
BẢNG THU HOẠCH
STT

Đặc điểm cần quan sát

1

Số lớp cấu tạo vỏ

2

Số chân ( hay tua )

3

Số mắt

4

Có giác bám

Ốc

Trai

Mực


5

Có lông trên tua miệng

6

Dạ dày, ruột, gan, túi mực

Giáo viên cũng có thể đưa nội dung phiếu thực hành vào máy tính để học
sinh lên làm trực tiếp trên máy giúp học sinh vừa được sử dụng phần mềm
ActivInspire, vừa giúp giáo viên kiểm tra ngay phần kiến thức học sinh mới thực
hành (đại diện từng nhóm lên làm từng mục theo yêu cầu của giáo viên). Giáo
viên sẽ soạn sẵn nội dung phiếu học tập và đưa vào thư mục “tài nguyên của tôi”
lưu thành file riêng, hoặc lưu tạo bài giảng mới để làm nguồn tài liệu của mình.
Ví dụ, Giáo viên chiếu yêu cầu trên bảng, cho HS chú thích vào các hình:

Sau khi học sinh chú thích, giáo viên đưa ra đáp án bằng cách nhấn vào số 1, 2
để lần lượt các chú thích hình 20.1, 20.2 hiện ra:

Hoặc:

Sau khi học sinh chú thích, giáo viên đưa ra đáp án bằng cách nhấn vào số
1, 2 để lần lượt các chú thích hình 20.4, 20.5 hiện ra:

Sau khi học sinh hoàn thành xong, giáo viên đưa ra đáp án bằng cách
nhấn vào chữ đáp án để cho kết quả bảng thu hoạch:

2. Hướng dẫn cách thực hiện các thao tác trước khi cho học sinh thực hành
với sự hỗ trợ của máy tính và máy chiếu.
Ví dụ 1: trong bài 32: "Thực hành Mổ cá", để tiết kiệm thời gian, khi
hướng dẫn thao tác mổ cá, giáo viên chiếu BẢNG HƯỚNG DẪN CÁCH MỔ
CÁ để học sinh theo dõi và nắm được các thao tác mổ.

Trong phần này, giáo viên có thể chiếu đoạn phim hướng dẫn thao tác mổ cá
để học sinh theo dõi cấu tạo trong được rõ hơn. Bởi khi giáo viên tiến hành mổ
trên mẫu vật thật thì những học sinh ở xa sẽ khó nhìn thấy, khi giáo viên chiếu


phim lên bảng máy chiếu projector sẽ giúp học sinh cả lớp thấy được thao tác
diễn ra theo trình tự như thế nào và làm theo được.
Chiếu video sau trong khoảng 4 – 5 phút cho học sinh theo dõi:

Một số trang web giáo viên có thể tham khảo trong bài thực hành mổ cá[3]:
/> /> />Ví dụ 2: Các thao tác mổ ếch, giáo viên chiếu trên máy chiếu projector cho học
sinh thấy rõ.
3. Sử dụng tranh câm và ứng dụng phần mềm ActivInpire để củng cố kiến
thức thực hành cho học sinh
Ví dụ: Trong khi học sinh tiến hành thực hành tôi chiếu hình ảnh mẫu mổ đã
hoàn thiện nhưng che đi các chú thích hoặc chiếu song song hình mẫu mổ thực
tế với tranh để học sinh đối chiếu.
Bài 32: Mổ cá

Hình cấu tạo trong cá chép
Giáo viên che đi các chú thích yêu cầu học sinh quan sát mẫu mổ và hình vẽ
điền đúng tên cơ quan đã bị che khuất (ví dụ: Che khuất các cơ quan như: Thận,
bóng hơi, gan, ruột tịt…).
* Cũng có thể thao tác trên máy tính với phần mềm ActivInpire: dùng ứng dụng
kính lúp thần kỳ trong trình duyệt tài nguyên để quan sát cấu tạo trong của cá
chép.
*Cách tiến hành tạo hoạt động ứng dụng kính lúp thần kỳ như sau:
- Mở trang bảng lật ActivInpire.
1
- Lấy hình ảnh hình dạng ngoài cá chép và hình ảnh cá chép đã mổ hoàn thiện
1
(cấu tạo trong) chèn vào trang bảng lật.


- Dùng công cụ vẽ hình dạng mũi tên và ghi chú thích trên hình → nhóm lại
thành một khối.
- Dùng hình con cá chép nguyên vẹn (cấu tạo ngoài) che khuất hình đã mổ (cấu
tạo trong).
- Đưa hình cấu tạo ngoài cá chép lên tầng trên cùng.
- Lấy công cụ kính lúp thần kỳ trong trình duyệt tài nguyên ra và tiến hành soi
vào hình vừa tạo → học sinh mổ xong, quan sát tới bộ phận nào sẽ di chuyển lúp
thần kỳ trên bảng tương tác cho học sinh kết hợp quan sát hình ảnh bộ phận đó
để đối chiếu với mẫu vật thật.

Bài 36: Quan sát cấu tạo trong của ếch đồng trên mẫu mổ
Khi chiếu song song hai hình ảnh, giáo viên yêu cầu học sinh dựa vào hình
vẽ và hình mẫu mổ thực tế xác định vị trí, màu sắc một số cơ quan, ví dụ: Tim
có màu gì? Phổi có màu gì? Vị trí phổi?...
Ở bài này chúng ta cũng có thể sử dụng máy tính, máy chiếu với công cụ

kính lúp thần kỳ như bài quan sát cấu tạo trong cá chép.

Hình ảnh song song cấu tạo trong của ếch


Hình ảnh cấu tạo trong của ếch
Quan sát cấu tạo hệ tuần hoàn của ếch
Quan sát cấu tạo hệ thần kinh của ếch
Bài 42: Quan sát mẫu mổ chim bồ câu
Tương tự, khi chiếu song song hai hình ảnh, giáo viên yêu cầu học sinh
dựa vào hình vẽ và hình mẫu mổ thực tế xác định vị trí, màu sắc một số cơ quan,
ví dụ: Tim có màu gì? Vị trí của tim? Vị trí lỗ huyệt?...
Trong bài này, chúng ta cũng có thể sử dụng công cụ kính lúp thần kỳ như
những bài thực hành mổ cá, ếch.

Hình ảnh song song cấu tạo trong chim bồ câu.
4. Biên soạn bộ câu hỏi để củng cố và khắc sâu kiến thức
Trước đây, trong các tiết học thực hành giáo viên thường rất khó có thể
kiểm tra bài cũ hay kiểm tra học sinh sau tiến trình mổ qua từng cơ quan, hệ cơ
quan động vật. Khi dạy học thực hành kết hợp máy tính, máy chiếu projector và
phần mềm ActivInspire, giáo viên có thể soạn bộ câu hỏi trắc nghiệm hay các
câu hỏi về thao tác mổ cũng như cấu tạo các hệ cơ quan động vật để học sinh trả
lời củng cố, khắc sâu kiến thức. Việc chuẩn bị câu hỏi kiểm tra dạng trắc nghiệm
lựa chọn, điền khuyết hoặc chú thích hình sẽ không mất nhiều thời gian, gọn nhẹ
mà vẫn đảm bảo tiến trình tiết dạy - trước đây giáo viên phải chuẩn bị tranh câm
rất mất thời gian và rất lỉnh kỉnh. Hệ thống câu hỏi và hình ảnh sử dụng cho
từng bài thực hành, giáo viên có thể lưu làm tài liệu trong thư mục “tài nguyên


của tôi” hoặc lưu thành file riêng. Giáo viên nên sắp xếp theo thứ tự bài qua các

năm để tìm kiếm một cách dễ dàng.
Ví dụ: Bài 36: Quan sát cấu tạo trong của ếch đồng trên mẫu mổ
Giáo viên chuẩn bị bộ câu hỏi kiểm tra bài cũ và kiểm tra kiến thức trong
khi thực hành như sau:
*Kiểm tra bài cũ: Giáo viên chiếu trên projector.
1. Hãy nối các thông tin ở cột A với cột B sao cho phù hợp.

2. Hình bên mô tả các giai đoạn phát triển vòng đời của ếch nhưng trình tự chưa
đúng. Em hãy sắp xếp lại cho đúng.

*Trong khi thực hành: Giáo viên kết hợp kiểm tra khi học sinh mổ lần lượt các
hệ cơ quan.
CHỌN CÂU TRẢ LỜI ĐÚNG NHẤT.
1. Tim của ếch có mấy ngăn?
A. 2 ngăn.
C. 3 ngăn có vách hụt.


B. 3 ngăn.

D. 4 ngăn.

2. Hệ tiêu hóa ếch gồm những bộ phận nào?
A. Miệng, dạ dày, gan, mật, tuyến tụy, ruột.
B. Miệng, gan, ruột, tuyến tụy
C. Dạ dày, ruột, gan, mật
D. Gan, mật, tuyến tụy
3. Hệ thần kinh của ếch gồm những bộ phận nào?
A. Não trước, thùy thị giác, tiểu não.
B. Thùy thị giác, tiểu não.

C. Hành tủy và tủy sống, tiểu não.
D. Não trước, thùy thị giác, tiểu não, hành tủy, tủy sống.
Đáp án: 1B, 2A, 3D.
IV. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
- Việc sử dụng phần mềm ActivInpire có thể lưu lại các thông tin bài dạy làm tư
liệu cho những năm sau, giúp giáo viên tích lũy kinh nghiệm và khôi phục sử
dụng dễ dàng.
- Nếu kết hợp sử dụng bảng thông minh, học sinh sẽ hoàn toàn chủ động và tích
cực trong việc học tập môn sinh học, tăng kĩ năng thực hành, củng cố và rèn
luyện được nhiều kĩ năng khác. Giáo viên đóng vai trò điều hành, tổ chức thực
hành và có thể đưa ra nhiều hình ảnh, video liên quan đến nội dung bài thực
hành để cung cấp thông tin cho học sinh.
- SKKN này giúp bản thân tôi củng cố, mở rộng và tích lũy được nhiều kiến
thức, phương pháp tổ chức dạy thực hành, đồng thời nâng cao tay nghề, giúp cải
thiện tình trạng lười học của học sinh, kích thích ham muốn học tập và nâng cao
chất lượng giáo dục trong nhà trường.
- SKKN không chỉ dừng lại trong việc dạy học thực hành sinh học 7 mà còn có
thể vận dụng vào các môn học khác như Hóa học, Địa lý, Công nghệ, Ngoại
ngữ, toán học ... Tôi hy vọng sáng kiến sẽ là gợi ý cho các đồng nghiệp cải thiện
chất lượng bài giảng của môn học mà mình chịu trách nhiệm.
Qua hai năm học (2016 – 2017; 2017 - 2018), áp dụng kinh nghiệm trên
trong giảng dạy thực hành sinh học 7 ở cả lớp chất lượng cao và lớp thường, bản
thân tôi nhận thấy kết quả học tập của học sinh có sự chuyển biến rõ rệt như sau:
- Học sinh ngày càng hứng thú trong học tập, yêu thích bộ môn sinh vật hơn.
- Biết sử dụng thành thạo các phương tiện thí nghiệm thực hành, tự tin,
nghiêm túc, cẩn thận trong nghiên cứu động vật và không còn e ngại các giờ học
thực hành nữa.
- Tỉ lệ học sinh khá giỏi tăng cao, tỉ lệ học sinh trên trung bình tăng hàng
năm. Cụ thể như sau :

Thống kê điểm trung bình môn cả năm sau khi áp dụng các phương
pháp trên ở các năm học:
* Khả năng thực hành của học sinh ở cuối năm học 2016 – 2017:
Lớp

7A

Số
HS
21

Giỏi

Khá

TB

Yếu

Kém

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

7

33,3

11

52,4

3

14,3

0

0

0

0

(7B là lớp học theo chương trình Trường học mới, không thực hiện nội dung
này).
* Khả năng thực hành của học sinh ở cuối năm học 2017 – 2018:
Lớp

Số

Giỏi

Khá

TB

Yếu

Kém

HS

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

7A

38

27

71,0

11

29,0

0

0

0

0

0

0

7B

29

7

24,15

15

51,7

7

24,15

0

0

0

0

C. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

1. Kết luận
Trong quá trình áp dụng sáng kiến kinh nghiệm vào giảng dạy, tôi đã nhận
được sự hợp tác tích cực của học sinh và sự giúp đỡ của đồng nghiệp, vì vậy tiết
thực hành Sinh học 7 đã mang lại những hiệu quả đáng kể, giúp học sinh:
- Có được kỹ năng, kỹ xảo: sắp xếp phân chia thời gian, phân công các thành
viên nhóm làm việc, quan sát, mổ, vẽ hình. Khi mổ nhiều động vật, học sinh có
được thao tác mổ cẩn thận, đẹp, chính xác.
- Có hứng thú học tập, thích tìm hiểu thiên nhiên từ đó chủ động tiếp thu kiến
thức.
- Có năng lực tư duy, trí thông minh, sáng tạo.
- Ngoài ra nhiều sản phẩm thực hành sẽ được lưu giữ lại qua các năm học làm
tăng số lượng đồ dùng trực quan cho phòng thí nghiệm.
Việc triển khai sử dụng dạy học kết hợp máy tính, máy chiếu projeter và
phần mềm ActivInpire cũng đã góp phần tích cực nâng cao hiệu quả tiết thực
hành, kích thích sự đam mê, tìm tòi cho học sinh, giúp học sinh tích cực, sáng
tạo hơn trong việc tiếp nhận kiến thức mới.
2. Kiến nghị


Sáng kiến kinh nghiệm trên có thể áp dụng giảng dạy chương trình sinh học
lớp 7 ở trường THCS Thị Trấn - Lang Chánh nói riêng và các trường trong
huyện có hệ thống máy chiếu projeter nói chung. Mỗi giáo viên nên sưu tầm
tranh ảnh theo từng bài thực hành và theo năm, từ đó bổ sung cho kho tư liệu
“tài nguyên của tôi” trong phần mềm hỗ trợ giảng dạy. Giáo viên cũng nên lựa
chọn bài để chiếu trên powerpoint để đạt hiệu quả cao hơn vì không phải bài
thực hành nào cũng ứng dụng chiếu mà giáo viên cũng nên thử và rút kinh
nghiệm cho những lần thực hành sau.
Nhà trường nên trang bị thêm hệ thống bảng tương tác giúp giáo viên thiết
kế tiết thực hành dạy kết hợp cùng máy tính, máy chiếu projeter và phần mềm
ActivInpire để đạt hiệu quả cao hơn, giúp học sinh hứng thú và ngày càng yêu

thích bộ môn sinh học.
Phòng Giáo dục và Đào tạo có thể mở các lớp tập huấn kĩ năng ứng dụng
các phần mềm công nghệ thông tin trong giảng dạy thực hành cho các giáo viên
trực tiếp giảng dạy Sinh học 7 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng thực
hành trên động vật cho học sinh trên địa bàn huyện Lang Chánh.
Trên đây là những kinh nghiệm về dạy học thực hành Sinh học 7 mà bản
thân tôi đã tích lũy được trong quá trình giảng dạy của mình, cũng như học hỏi
từ đồng nghiệp và sách báo... Sáng kiến trên cũng còn có những hạn chế nhất
định. Kính mong Hội đồng khoa học các cấp, các đồng nghiệp góp ý, bổ sung để
đề tài được hoàn thiện hơn.
Trân trọng cảm ơn!
Lang Chánh, ngày 05 tháng 04 năm 2018
XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG Tôi xin cam đoan SKKN này không sao
TRƯỜNG THCS THỊ TRẤN
chép của người khác.
Người thực hiện:

Nguyễn Thị Giang


TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]

. Phương pháp dạy bài thực hành sinh học 7 - SKKN trên mạng internet.

[2]

. Phân phối chương trình Sinh học THCS năm 2011 - Bộ GD&ĐT.

[3]

. Thông tin trên mạng Internet.

1. Sách giáo viên, sách giáo khoa sinh học 7 – NXB Giáo Dục.
2. Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn sinh học trung học cơ sở Trần Quý Thắng, Phạm Thanh Hiền.
3. Giáo dục kỹ năng sống trong môn sinh học ở trường trung học cơ sở - NXB
Giáo dục.
4. Tài liệu Bồi dưỡng thường xuyên năm 2016 - 2017: Module 20 - Tăng cường
năng lực sử dụng thiết bị dạy học và công nghệ thông tin trong dạy học.


PHỤ LỤC
Hình ảnh qua các giờ thực hành của học sinh lớp 7 tại trường THCS Thị
Trấn - Lang Chánh.

Giờ thực hành mổ và quan sát cấu tạo trong của cá chép.

Học sinh đang mổ và quan sát cấu tạo trong của Chim bồ câu
Nhóm 1 - lớp 7A - Năm học 2016 -2017.

Nhóm 2 - lớp 7A - Năm học 2016 -2017.

Nhóm 3 - lớp 7A - Năm học 2016 -2017.

Nhóm 4 - lớp 7A - Năm học 2016 -2017.

Thực hành mổ và quan sát cấu tạo trong của ếch đồng - lớp 7B, Năm học 2017 -2018.

Thực hành mổ và quan sát cấu tạo trong của cá chép - lớp 7A, năm học 2017 - 2018

Lên lớp 8, các em đã biết Nghiên cứu Khoa học kỹ thuật:

Hai học sinh Vũ Thu Trang và Nguyễn Ngọc Anh
đang điều chế nước rửa tay thiên nhiên với các loại tinh dầu dược liệu

Hai học sinh Nguyễn Mạnh Cường và Nguyễn Ngọc Anh
đang điều chế xà phòng thiên nhiên


Các em trở nên tự tin và chủ động hơn trong việc học tập:

Các em tự giác, tích cực hoạt động khi các em lên lớp 8: