Vi sinh vật bệnh truyền nhiễm vật nuôi

N G U Y iN BA HIEN (Chu b ien )
N G U Y i N QUOC DOANH - PHAM SY LANG - NGUYEN TH| KIM TH AN H C H U O iN H

t6 i

VI SINH VAT
BENH TRUYEN NHlilM VAT NUOI
•

•

(T d i b a n la n t h u n h a t)

NHA XUAT BAN GIAO DUC VIET NAM


Cong ty Co phan sach Dai hpc - Day nghe - Nha xuat ban Giao due Viet N.am
giur quyen cong bo tac pham.

04 - 2009/CXB/495 - 2 1 17/GD

Ma so : 7K747y9 - DAI


LOI NOI DAU
Vi sinh vat - Benh truyen nhiem vat nuoi du’o’c bien soan nham cung cap
7
mot so tai lieu de cac sinh vien Cao dang, Trung cap chuyen nghiep chuyen
nganh Chan nuoi - Thu y, giao vien va hoc sinh pho thong trong qua trinh day

va hoc m on cong nghe (phan Nong - Lam - Ngtf nghiep), sinh vien khoa Sinh Kv thuat Nong nghiep cac trirdng Dai hoc, Cao dSng... co the’ dung de tham
khao khi giang day ly thuyet cung nhir thirc hanh.
Cac tac gia tham gia bien soan difdc phan cong nhu* sau:
Cac chifdng 1, II, III, V, VI, VII do tac gia N guyen Ba Hien bien soan.
Chitctng IV do cac tac gia N guyen Thi Kim Thanh va Chu Dinh Tdi
bien soan.
Chifdng VIII do cac tac gia Pham Sy Lang va Nguyen Quoc Doanh bien soan.
Trong qua trinh bien soan chung toi da co gang gidi thieu, bd sung nil img
kien thitc, noi dung can thiet va hien dai dira tren nhimg thanh tiru cua khoa hoc
Thii v va nhimg kinh nghiem thirc ti£n dirdc tong ket trong nganh.
Vi day la lan dau tien bien soan mot tai lieu tham khao chung cho
nhieu doi tirdng sir dung nen chSc chan khong the tranh khoi nhirng thieu
sot. Chiing toi rat mong nhan dirdc nhung y kien dong gop cua cac ban
dong nghiep va ban doc trong qua trinh sir dung tai lieu nay de cuon sanh
ngay cang hoan thien hern.
Moi y kien dong gop xin giii ve Cong ty cd phAn sach Dai hoc - Day nghe,
Nha xuat ban Giao due, 25 Han Thuyen, Ha Noi. Dien thoai (04) 8264974.
Chiing toi xin chan thanh cam c?n!
Cac tac gia

3


MUC LUC
Trang

Loi noi dau

3
PHAN THL/ NHAT. OAI C lfO N G

C h u o n g 1. Dai cuong ve vi khuan va virus
I. Cau tao va sinh ly cua vi khuain

7
7

II. V irus

24

III. A nh huong cua ngoai canh den vi sinh vat

35

C h u o n g 2. P h u on g thuc gay benh cua vi sinh vat
va kha nang m ien dich ciia co the d ong vat

45

I. NhiSm trung va phuong thuc gay benh cua vi sinh vat

45

II. K ha nang mi£n dich cua co the

49

Chirong 3. Dai cu on g ve benh truyen nhiem

69

I. Cac thoi ky tien trien cua benh truyen nhidm - cac the benh

69

II. Q ua trinh sinh dich

72

III. Phong va chong dich benh truyen nhiem

78

PHAN THU HAI. CHUYEN KHOA

C h u o n g 4. Benh truyen nhiem chung cho nhieu loai vat nuoi

90

Benh nhiet than

90

Benh dai

97

Benh lao

4

Benh xoan khuain

109

Benh say thai truyen nhi6m

115

Benh uon van

121


Chirang 5. Benh truyen nhiem a trau, bo

126

Benh la m om long m o ng

126

Benh bo dien

133

Benh tu huyet trung trau, bd

139

C h u on g 6. Benh a loai lgn

145

Benh dich ta lgn

145

Benh dich ta lgn chau Phi

153

Hoi chirng roi loan ho hap va sinh san d lgn

157

Benh tu huyet trung lgn

165

Benh dong dau lgn

170

Benh phd thirang han lgn

176

Benh phu thung d lgn con

181

Benh suydn lgn

186

C huong 7. Benh truyen nhiem a gia cam

192

Benh Newcastle

192

Benh cum gia cam

202

Benh Gumboro

208

Benh tu huyet trung gia cam

214

Benh thuang han ga

218

Benh viem dudng ho hap man tmh d ga

223

Benh dich ta vit

230

Benh viem gan do virus cua vit

238

Phan thuc hanh
Bdi I Bao quan, sir dung kinh hien vi de quan sat vi sinh vat
- phuang phap lam tieu ban
Bai 2 Nuoi cay vi khuan, virus - vacxin va phuang phap sir dung vacxin

244
247

Bdi 3 Phuang phap md kham dong vat thi nghiem,
lay benh pham trong chan doan,
xet nghiem, mot sd phuang phap tieu doc, sat trung

250
5


Bai 4. Benh truydn nhidm a loai lan

252

Bai 5. Benh truydn nhidm a gia c£m

253

Bai 6. Tiem phong bdnh cho Ion

255

C huong 8. Benh truyen nhi6m cho, meo
Benh sai s6't cua cho

257

Benh viem ruot do Parvovirus a cho

261

Benh vi6m gan truydn nhidm a cho

265

Benh ia chay do Parvovirus a meo

269

Ky thuat thuc hanh trong didu tri

272

Tai lieu tham khao

6

257

277


P h a n

th iV

n h a t

OAI CUONG
■

Chuong 1

OAI CUONG VE VI KHUAN VA VIRUS
I. C A U TAO VA SINH LY CUA VI KHUAN
1.1. Khai niem
Vi khudn (Bacteria) la nhung vi sinh vat ma ca th i chi g6m mot te bao, khong co
mang nhan (Prokaryote), thudng co kich thudc dai'tir 1 - 10p.m, rong 0,2 - 1,5p.m.
Vi khudn co hinh thai rieng, dac tmh sinh hoc rieng, da so song hoai sinh trong
tir nhidn, mot so co kha nang tiet khang sinh, mot s6 co kha nang gay benh cho
ngudi va dong vat.

Co the nuoi c£y vi khuan trong cac moi truang nhan tao va quan sat dugc hinh
thai cua chung duai kmh hien vi quang hoc thong thuang.
1.2. Hinh thai co ban cua vi khudn
Vi khuan co hinh thai nhat dinh, hinh thai nay do mang vi khuan quyet dinh.
Nhin b i ngoai, ngirdi ta chia vi khudn lam 5 loai hinh chinh: c£u khudn, true
khudn, cau trirc khudn, xoAn khudn va phay khudn.
7.2.7. C au k h u d n (coccus)
C iu khuan la loai vi khudn phan ldn co hinh c£u nhung co the co hinh bSu due, hinh
ngon nen. Dirdng kinh cua vi khuan thay doi trong khoang 0,5 - 1pm.
Tuy theo loi phAn chia, tuy vi tri cua mat phAng phan cat va dac tinh ndi nhau hoac dmh
lai vdi nhau sau khi phAn chia ma cau khudn lai chia thanh cac gidng sau:
a) Vi cau khudn (M icrococcus)
La loai cau khuan dung rieng re timg te bao m6t, loai nay thudng sdng hoai
sinh trong dat, nude va khdng khi.
b) Song can khudn (Diplococcus)
Khi phAn chia, c iu khuan phan cAt theo mot mat phAng xac dinh r6i dm h vdi
nhau thanh tung doi mot, da so song cau song hoai sinh trong tu nhien, cd mot so
loai gAy benh nhir lau cau khuan (Neisseria gonorrhoeiae), phe cau khuan (Diplococcus
pneumonia) hay nao m6 cSu khuan Neisseria meningitidis
7


c) Lien can khuan (Streptococcus)
CiUi khuan phan cat theo mot mat
ph&ng xac dinh roi dinh lien vai nhau thanh
chuoi dai. Nhirng loai dang chu y nhir: liC‘n
cau gay mil Streptococcus pyogenes, lien
c£u khuan gay benh viem hach truyen
nhiem a ngua Streptococcus equi....
cl) Tu cau khuan (Staphylococcus)

C&u khuan phan cat theo nhung mat
phAng bat ky roi dfnh lai vai nhau thanh
timg dam giong nhu hinh chum nho. Da so

H inh 1.1. Streptococcus equi

tu cau song hoai sinh, mot so gay benh cho
dong vat nhu Staphylococcus aureiLs*.
1.2.2. True k h u a n (Bacteria)

True khuan la ten chung de chi nhung vi
khuan co hinh que, hinh gay. Kich thudc cua
true khuain vao khoang 0 ,5 -lx l - 4p.m. Nhung
true khuan hay gap thuoc cac giong sau:
a) Bacillus
La true khuan gram dirong ( + ) \ song
hieu khi, sinh nha bao nhung chidu ngang
cua nha bao nho hon chieu ngang cua vi
khuan nen khi vi khuan mang nha bao se
khong bi bien dang.
Vi du: Vi khuan gay benh nhiet than
(Bacillus anthracis)\ true khuan co kho
(Bacillus subtil is).

Hinh 1.2. S taphylococcus aureus

b) Clostridium
La nhung true khuan gram (+), song
yem khi, sinh nha bao nhung chieu ngang
nha bao lan han than vi khuan nen khi vi

khuain mang nha bao se bi bien d6i hinh
dang.
17 du: Vi khuan uon van (Clostridium
tetani) khi mang nha bao co hinh dui trong,
hinh dinh ghim.

1 Viec phan biet 2 loai vi khuan gram (+) va gram (-) do nha vi khuan hoc Christian Gram, ngi/di Dan
Mach (1889) da dua ra phifdng phap nhuom, sau nay mang ten ong: phUdng phap nhuom Gram.
Bang phudng phap nhuom nay, nhung vi khuan bat mau tim cua thuoc nhuom tim Genxian, tay mau
bang con axeton cung khong bi troi la vi khuan gram (+), vi khuan gram (-) khi tay mau bang con
axeton mau tim troi di, nhuom mau do Fucxin chung bat mau do goi la vi khuan gram (-).

8


c) B aderuim
La nhimg tnrc khuan gram (-), khong sinh nha bao, thirang co long xung quanh than.
\7 du: Cac vi khuan dirang ruot nhir Bacterium coli.

\

/

\

V

^s.

/

*

\

Hinh 1.4. C lo strid iu m tetani

Hinh 15- Pasteurella m ultocida

1.2.3. C au true k h u a n (C occobacterium )
La loai vi khuan trung gian gifra cau khuan va tnrc khuan, vi khuan song hieu
khu, bat mau gram (-), co hinh tnrng hoac ban due.
\ 7 du: Vi khuan gay ra benh tu huyet trung (Pasteurella multocida).
1.2.4. X o a n kh u a n (Spirilium )
Gom tat ca nhung vi khuan co tir hai vong xoan trd len, gram (+), di dong
durgc. Tuv cach sap xep ciia cac vong xo&n ma co cac giong sau:
a) Barrel ia
Vong xoan thira, khong deu nhau va khong co quy tkc.
\ 7 du: Xoan khuan gay tang sinh bach cau d ga (Borrelia gallinarum).
b ) I reponema
Nhieu vong xoan sat nhau, sap xep deu dan, co quy tac.

Hinh 1.6. Leptospira
9


Vi du: Xoan khudn gay benh giang m ai (Treponema pallidum).
c) Leptospira
Vong x oin hai sat nhau, sip xep Ion x6n, 2 d iu thucmg uon cong nhir moc c£u.
Vi du: Loai x oin khuan hay gay benh tren cho Leptospira canicola.

7.2.5. Phdy khudn (Vibrio)
Phay khuan la ten chung de chi nhtfng vi khuan co hinh que, uon cong len
trong giong nhir d&'u phay.
V i du: Phay khuan gay benh th6 ta: Vibro cholerae.
1.3.

Cau tao te bao vi khuan

Te bao vi khuan co nhung tmh chat khac vdi cac te bao dong, thircv&t d ch6:
nhan kh6ng co mang, chi la mot nhi6m s ic th i, kh6ng co bo m ay phan bao, lirai n6i
hat, ty, lap the va luc lap, khong co chuyen dong dong te bao.
Di tir ngoai vao trong, bat cur te bao vi khuan nao cung co cau tao nhu sau:
Nguyen sinh chat

Mang te bao-^f

^ ^

Mang NSC
Riboxom

Cach ri

Hinh 1.7. Cau true te bao vi khuan
1.3.1. M ang te bao
Mang te bao la m6t c&u true bao v£ co chufc nang sau:
+ Chiu dugc ap s u it th im thau n6i tft' bao.
+ La cai khung de giu cho t& bao vi k h u in co hinh dang nh£t dinh.
Mang te bao bao boc b£n ngoai mang nguy£n sinh ch£t, co c&'u tao hoa hgc
phurc tap, la cac hgp chat cao ph&n tir va thay d6i tuy loai nhung thanh phan c a ban

bao g6m: glycopeptit, polysaccarit va lipit.
1.3.2. M ang nguyen sinh chat
Mang nguyen sinh chat n im phfa trong cua mang te bao, bao bgc khoi nguyen
sinh ch£t, co vai tro rit 16n trong hoat d6ng s6ng cua ttf bao. No dam bao 4 chuc
nang sau:


+ Duy tri ap suat tham thau cua te bao.
+ Dam bao viec chu dong tich luy cac chat dinh duang trong te bao va thai cac
san pham trao d6i chat ra ngoai te bao.
+ La noi xay ra cac qua trinh sinh tdng hop mot so thanh phan ciia te bao va
giap mo.
+ La nai chira mot so enzym va mot so co' quan tu ciia te bao nhu mezoxom, riboxom.
Mang nguyen sinh chat co cau tao gom 3 lap: Lap ngoai cung va lap trong
cung la 2 lap protein. Giua la lap phospholipit, sir phan bo protein va phospholipit
khac nhau a timg vung tren mang da tao ra cac 16 hong, a do co chira mot loai
protein dac biet co tac dung van chuyetn thuc an, dugc goi la cac pecmeaza, hay
protein van chuyen.
1.3.3. Nguyen sinh chat
Nguyen sinh chat la thanh phan chinh cua te bao vi khuan, do la mot khoi keo
chua 8 0 - 90% nirac, phan con lai chu yeu la lipoprotein.
Trong nguyen sinh chat ciia te bao truang thanh, ngirai ta thay co nhi£u cac co'
quan tir nhu mezoxom, riboxom, khong bao, cac hat dir tru, sAc to va cau true nhan.
a) Mezoxom
La mot the hinh cAu trong giong mot bong bong, nam a vach ngang te bao, chi
xuai hien khi te bao phan chia. Vai tro cua no la tao ra vach ngang de chia te bao me
thanh hai te bao con. Trong te bao, mezoxom chi co so luoiig bAng mot.
b) Riboxom
La nhung cau true nho giau ARN chua 40 - 60% la ARN va 60 - 40% la
protein, ngoai ra con co mot s6 enzym va mot so khoang chat.

Trong te bao, riboxom co so lugng hang van, m6i riboxom co cau tao gom hai
tieu phAn khong deu nhau, phan duai Ian hon phan tren nen trong giong hinh con so
8. Riboiom la trung tAm sinh tong hop protein ciia te bao.

c) 7ac hai clif in?
Gem 4 loai: axit nucleic, lipit, gluxit va cac chat vo ca, no dirge sir dung khi te
bao thieu thuc an.
cl) Khong bao
La mot to chirc co hinh cau, dugc bao boc bai mot lap mang, ben trong chira
dAy dich te bao. Khong bao co vai tro quan trong trong viec dieu chinh ap suat tham
than ciu te bao va la nai chira nhfmg sail pham trao doi chat bat lgi.
1.2.4. The nhan
Thf* nhan la bo phan chua dung bo may di truyen ciia te bao vi khuan, co rat
nhi£u ADN. O vi khuan, nhan khong phAn hoa thanh khoi, khong co mang nhAn nen
kho qm n sat. Do la mot nhidm sAc the duy nhat, la mot sgi ADN xoAn, co dang
vong tron dong kin, neu mo' vong xoAn, sgi ADN dai khoang 1mm. Vi chi co 1
nhiem sic the nen khi phAn chia, vi khuain phAn chia don gian bAng cach cAt doi.
Chrc nang cua vi khuain cung giong nhu chuc nAng cua nhAn te bao sinh vat
cao cap chu veil gom 2 mat:


- Dieu khien viec sinh tong hgp protein.
- Di truydn moi tinh ehat cua te bao cho the he sau.
1.3.5. Cac can true khac
Ngoai cac cau true ca ban neu tren. d mot sd loai vi khuan con co nhung cau
true sau day:

a) Gid/) md
0
mot sd loai vi khuan, ben ngoai

mang te bao con dirge bao boc bdi mot lap
vd, cd klii rat day, goi la giap mo hay vd
nhay. Thanh phan hoa hoc cua giap md
chu yen la cac hgp chat hydrat cacbon va
chira 98% nirdc. Giap mo la nai tich luy
chat du tru, giup cho vi khuan dd khang
manh ho'n vdi dieu kien song bat lo'i. 0 vi
khuan gay benh, giap mo con tang cirdng
kha nang gay benh, giup cho vi khuan
chong lai sir thuc bao ciia cac te bao thuc
bao trong co'the ky chu.

Hinh 1.8. Giap mo vi khuan nhiet than

h) Nha bao
Mot sd loai vi khuan, trong nhung giai doan nhat dinh cd the hinh thanh trong te
bao nhung cau true dac biet cd hinh cau, hinh bail due goi la nha bao. Nha bao thudng
dugc sinh ra trong nhfrng didu kien kho khan nhu mdi trirdng thieu thirc an, nhiet do. do
pH khong thich hgp, mdi trudng tich luy
nhidu san phAm trao ddi chat bat lo'i.

Hinh 1.9. Nha bao vi khuan nhiet than

Vi vay nha bao la mot hinh thuc
song tiem sinh ciia vi khuAn, no giup
cho vi khuan virot qua duoc nhung dieu
kien song bat lgi ciia ngoai canh.
Nha bao cd cau tao kha phire
tap, dd la mot khoi nguyen sinh chat
dong nhat, duoc bao boc bdi nhieu

Idp mang cd tac dung ngan chan sir
tham than ciia nude va cac chat hoa
tan trong nude.

Nha bao cd sue dd khang cao ddi
vdi cac nhan to vat ly va hoa hoc nhir nhiei do, tia circ tim, ap suat va cac chat sat
triing. Trong di£u kien tir nhien, nha bao cd the tdn tai rat lau nen no la nguon lay
lan benh nguy hiem ciia nhfrng vi khuan gay benh ma cd sinh nha bao. V i du vi
khuan nhiet than, vi khuan uon van,...
Sd cfl nha bao cd sire de khang cao va song lau la do cac nguyen nhan sau:
12


- Niroc trong nha bao phan lan d trang thai lien ket do do khong lam hien tinh
protein khi tang nhiet do.
- Enzym va cac chat hoat dong sinh hoc khac trong nha bao deu t6n tai d dang
khong hoat dong.
-1 rong nha bao co mot lirong ldn ion Ca2+ va mot loai axit la dipicolinic, protit
trong te bao ket hop vdi Ca2+ va axit dipicolinic tao ra mot phirc chat protein
dipicolinat canxi cd tmh on dinh cao vdi nhiet do.
Khi gap didu kien thuan loi, nha bao hut nirdc, trirang len, mang nut ra va tao
thanh vi khuan. Sir nay mam nay lam doi mdi va nang cao sire song cua te bao vi khuan.
Nha bao thudng gap d m o t sd giong vi khuan nhir Bacillus, Clostridium .
Nha bao cd the ton tai doc lap hoac ton tai ngay trong te bao vi khuan trong te
bao, nha bao co the nam d gii'ra te bao, gan dau hoac d mot dau. Vi trf cua nha bao
la mot tfnh chat quan trong de phan loai vi khuan.

c) Long cua vi khuan
Mot sd loai vi khuan cd long d tren than nen cd kha nang di dong mot cach chu dong.
Long ciia vi khuan co ban chat la protein va do nhieu sai nho xoan lai vdi nhau tao

thanh. Moi long moc ra tir mol hat goc nam d mat trong cua mang nguyen sinh chat.
Vi trf va so lirong long thay doi tuy loai vi khuan.
Cd vi khuan chi cd mdt long d dau £oi la tien mao.
Cd nhidu long d m o t dau goi la chum mao.
Cd nhieu ldng moc xung quanh than goi la chu mao.
d) Pili
Ngoai long, mot sd vi khuan con co tiem mao hay fim briae (yeu td bam
dinh), do la nhfrng sai protein rat ngan va manh. Pili la mdt phuang tien giiip
cho te bao vi khuan bam chAc len bC; mat ciia co' chat (tlnrc an hoac gia the).
1.4. Sinh ly hoc ciia vi k h u an
Sinh ly hoc ciia vi khuan la khoa hoc ve sir dinh dudng, sinh trirdng va cac chirc
nang song khac cua vi khuain.
Noi dung cu the ciia khoa hoc sinh ly vi khuan la nghien ciru thanh phan hoa hoc,
quy luat va c a c h e cua sir dinh dirdng, ho hap, sinh trirdng va phat trien cua vi khuan.
/ .4.1. T h a n h p h a n hod hoc cua te bao vi kh u a n
Phan tich thanh phan hoa hoc ciia te bao vi khuan, ngirdi ta thay rang te bao vi
khuan co cau tao chu yeu la nirdc va mot phan vat chat kho.
1.4.1.1. Nude
Chiem 70 - 80% khoi liro'ng te bao, ton tai d hai dang:
- Nirdc ket hop tham gia vao thanh phan chat keo ciia nguyen sinh chat te bao.
- Nude tir do: La dung mdi cho sir song, tham gia vao cac phan irng thuy phan
trong te bao.
1.4.1.2. Chat kho
Cha'i kho trong te bao chiem tir 15- 25% khoi luong te bao gom:


a ) Cac 11git yen td khoang
Da lirong nhirCa, Na, K, Fe,...
Vi lirgng nhirZn, Co, Mo, Cr,...
b) C ar hop chat hiln co' gom cd

- Protit chiem 50 - 80% khoi lirgng kho te bao va g6m 2 loai:
+ Protein: Lit nhfrng protit don gian nhir albumin, globulin do la cac chat dir trfr.
+ Proteit: Lit nhimg protit phire tap co \'ai tro sinh hoc trong te bao nhir Nucleoproteit,
lipoproteit va cac enzym.
- Glux.it: Ton tai 6 hai dang: dan gian (oza) va phire tap (ozit) day la thirc an dir trir
ciia te bao va tham gia hinh thanh nen giap mo a mot so loai vi khuan.
- Lipit: T6n tai diroi dang don gian la cac hat m a dir trir.
Dang phire tap la lipoproteit tao len cau true mang nguyen sinh chat te bao.
- Enzym: G6m hai loai.
+ Ngoai enzym: La nhirng enzym vi khuan tiet ra moi truang ngoai, co tac
dung thuy phan nhfrng phan tir hfm ca lan thanh nhfrng phan tir nho hon de vi khuan
co the hap thu.
+ Noi enzym: Co trong te bao co tac dung xiic tac sir chuyen hoa trong te bao.
- Doc to ciia vi khuan: Trong qua trinh song, mot so loai vi khuan tiet ra moi
tnrang hoac tong hgp trong ca the nhimg hop chat hfru c a co tinh doc cao, c6 tac
dung dau doc ca the dong vAt, goi la doc to.
Doc to ciia vi khuan co hai loai: Loai tiet ra moi tnrang goi la ngoai doc to; mot
loai ton tai trong te bao, chi diroc giai phong khi te bao bi pha va goi la noi doc to.
1.4.2. D in h clnong cua vi sinh vat
Trong hoat dong song, vi khuAn luon hap thu cac chat dinh dirang tir moi
tnrang vao ca the va dao thai cac chat khong a in thiet ra ngoai. Qua trinh nay dirge
tlurc hien qua mang te bao chat.
Qua trinh dinh dirang chinh la qua trinh hap thu cac chat dinh dirang tir moi
tnrang xung quanh vao te bao vi khuan.
1.4.2.1. Nhu cau th u c an ciia vi k h u a n
De duy tri sir song, vi khuan can mot lirgng thirc an bAng khoi lirong c a the ciia
chiing. Sa di nhir vay la vi ngoai viec kien tao, cung cap nang lirong cho qua trinh
song, vi khuAn con can thirc an cho qua trinh sinh san, bai chiing sinh san rat nhanh,
cir 20 - 30 phut vi khuan lai sinh san mot lAn va theo cap so nhAn.
Nhu cAu ve thirc an ciia vi khuan co the chia lam 3 loai:

- Thirc an nang lirong: Sau khi hap thu se cung cap nang lirong cho hoat d(>ng
song ciia vi khuan. Protit, gluxit, lipit la nhfrng thirc an nang lirgng thirang gap.
- Thirc an kien tao: Cac thirc an tham gia xAy dimg cau true te bao.
- Yeu to sinh tnrang (thirc An dac hieu): La nhimg chat can thiet doi voi hoat
dong song ciia vi khuan ma mot loai vi khuan nao do khong the’ tir tcing hgp dirge.
Vi du axit amin khong thay the hoac vitamin,...
14


1.4.2.2. Cac loai dinh dirang
a) D inh clii'd’n g cacbon
T hanh phan c a ban can tao len te bao vi sinh vat bao g6m chu yeu la cac
nguyen to C, H, O, N, vi the cac chat dinh dirang ma vi khuan can
phai co day du
cac nguyen to tren.
Trong 4 nguyen to tren thi nuac va khong khi da cung cap day du O r va H
cho vi khiuin.
Rieng C va N co sSn trong moi truang, mot so lay tir dat, nuac va khong khi.
Can c u vao yeu cau dinh duong C va N ciia vi sinh vat ma co the co cac loai dinh
duong sau:
-f Vi sinh vat tu dirong cacbon: La cac vi sinh vat co the trirc tiep sir dung
ngu6n cacbon vo co' nhir C 0 2 va muoi cacbonat.
Vi sinh vat muon hap thu C 0 2 hoac C trong muoi cacbonat de’ t6ng hgp nen cac
chat huu ca ciia te bao. qua trinh nay can phai co nang lugng tu ben ngoai cung cap.
Co 2 nguon cung cap nang lugng:
Nang lugng tu anh sang mat trai goi la quang nang.
Nang lugng tir cac phan irng oxy hoa goi la hoa nang.
Dua vao nguon cung cap nang lugng cho qua trinh dinh duang, kieu tu duang
cacbon lai chia lam:
Dinh duong quang nang: Mot so vi khuan co chua sdc to quang hop (Bacterio

clorophil) nen co kha nang quang hop dugc, tire la co kha nang chuyen hoa trirc tiep
nang lugng cua anh sang mat tioi thanh nang lugng hoa hoc tich luy lai trong ATP
va sir dung nang lugng nay de chuyen cacbon vo co' thanh cacbon huu ca can thiet
e ho ca the.
\ 7 du: qua trinh quang hop cua vi khuan luu huynh man luc (Green sunfua bacteria):
CO: + 2 U :S Anh Mng mat nq> 1 (Q ,H i:O f,) + H 20 + 2S
Luc to \'i khuan

6

Tirang tir cay xanh:
CO. + FLO ------------------- > - ( Q H p O j + O,

6
Nhir vay ca hai phan ting d6u sir dung quang nang de tao thanh cac hop chat
cacbon huu c a tir C 0 2 va mot chat khac.
Dieu khac nhau c a ban a day la:
Vi khuan liru huynh thu II tir ITS, giai phong S.
Cav xanh thu H tir H:0 giai phong 0 : .
Do do cong thuc tdng quat ciia qua trinh quang hop la:
CO, + 21 LA —
“

Trong do A la

— -1g— » - (CriH P0 6) + FLO + 2A

Sac to quang hop 6

mot chat vo ca.

15


*
Dinh dirang hoa nang: Nhung vi sinh vat sir dung nang lirong cua cac phan
irng oxy hoa de chuyen nguon C vo ca thanh chat hfru co' can thiet cho c a the goi la
vi sinh vat co dinh duang hoa nang.
\ 7 du: Vi khuan Nitrocomonas sir dung nang lirong cua phan irng oxy hoa NIL.

s
2 N I I , + 3CO, --------> 2 H N O .+

7° :

2 H ,0 + 158 calo
S i 4H4

47”
CXX + 4H +--------- > - ( Q H p 0 fi) + H20
6
Vi khuan liru huynh (Green sunfua bacteria) cung co kieu hoa nang:
y* 02
H,S + 0 , --------- > 2 1 1 ,0 + S + 126 calo
S i 4Hf
Tu do vi khuan k h ir C 0 2 trong khong khi:
126 calo
1
CO, + 4H ------------ > - (CftI 1p O fi) + H-.0

^

T¥ ^

6

T Cr cac phan irng tren co the rut ra cong thirc tong quat dang dinh dirang hoa
nang nhir sau:
Chat vo ca: H2M + 0 2-------- > Chat oxy hoa + Q (nang lirong)
CO, + 411+----- >

- ( Q , I I p O fi) + H-.0
6

+ Vi sinh vat di dirong cacbon:
Nhfrng vi sinh vat chi co the phan giai cac hgp chat hfru ca siin co trong moi
trirang lam nguon dinh dirdng va cung cap nang lirgng cho hoat dong song ma
khong cd kha nang tdng hop dirge cac chat hfru ca can thiet tir nguon cacbon vd ca
diroc goi la cac vi sinh vat di dirdng cacbon.
Dira vao nguon cung cap cac hgp chat hfru ca, vi sinh vat di dirong cacbon lai
chia lam 2 loai:
* Vi sinh vat ky sinh: I ii loai vi sinh vat sir dung nguon cacbon tir cac hop chat hfru cO cd
san tren ca the vat chu. dd la trirdng hop ciia da so cac vi sinh vat gay benh.
* Vi sinh vat hoai sinh: La cac vi sinh vat chi co kha nang sir dung nguon
cacbon tir nhimg hop chat hfru ca co a cac xac chet dong, thirc vat, loai vi sinh vat
nay cd the thay a moi noi trong thien nhien, chung cd vai trd quan trong lam phi
nhieu dat va trong chu trinh chuyen hoa vat chat tir nhien.
b) D i dudng N it o'
Trong thien nhien, nita ton tai 6 3 dang: nita phan tir, n ita vd ca va nita him ca.
16

+ Nito' phan tir chiem mot lirgng nhieu nhat va chmh la dam ciia khi quyen.
Trong khong khi, dam chiem 75,5% v6 khoi lirgng, 78,1% v6 the tich. Tinh ra trong
khi cjiiyen hanh tinh chung ta co toi 4 trieu ty tan dam (4.10" tan).
+ Nito' him c a co chii yeu trong sinh vat va cac san pham khong hoan toan cua
chimg. Lirong dam nay co khoang 10 - 25 ty tan.
+ Nito' vo co': I o n tai dirai dang muoi amon, nitrat... so lirgng bang 1% lirgng
dam him co'.
Vi sinh vai co the sir dung nguon nita a ca 3 dang trong thien nhien.
- Dinh dirang nita ciia vi sinh vat rat phire tap va cung chia lam 2 loai:
+ Vi sinh vat tir dirang amin: La loai vi sinh vat co kha nang sir dung nguon nito' vo
c a co sin trong moi trirong nhir NIL, muoi nitrat,... tham chf ca nito' o' dang phan tir va
cung co the! sir dung cac hop chat hiai ca dan gian nhir ure, axit amin, protein de tao len
cac axit amin va thanh phan chira nito' trong te bao.
Cac vi sinh vat tir dirang axit amin co vai tro rat quan trong trong chu trinh chuyen
hoa dam trong tir nhien. Nha co vi sinh vat, lirgng dam trong tir nhien luon dirge chuyen
hoa iir dang nay sang dang khac de sinh vat co the hap thu, duy tri sir song.
Ta co chu trinh dam trong tir nhien:

Hinh 1.10. Chu trinh dam trong tir nhien

+ Vi sinh vat di dirdng axit amin: Gom nhung vi sinh vat co kha nang tong hgp
nhieu loai axit amin tir cac hgp chat nito' vo ca va him ca dan gian hay phire tap, song
khong co kha nang t6ng hop len mot so axit amin nhat dinh ma doi hoi moi tnrang
phai cung cap day dii. Cac axit amin nay phai dirge vi sinh vat sir dung mot cach
nguyen veil de tong hgp len protit ciia vi sinh vat chir khong qua qua trinh phan giai
thanh NI L nhir cac vi sinh vat tir dirdng.
Co the thay sir khac nhau giira vi sinh vat tir dirdng va di dirdng axit amin qua
so* do sau:

/sv

DAI HOC QUOC GIA HA NoT
TRUNG TAiVI THONG TIN THU VIEN

0/f030 0 0 2 0 1 1


HNO,
ino axit
axit J ^ V t M u a n g
Protit ____►P e p tit____h Am
Amino

^ NH^
V

N,

Protein
vi sinh vat
r J D///// ditdng khoang
Nhu cau ve chat khoang doi voi vi sinh vat chi can mot krgng nho nhirng co
tam quan trong rat lan trong qua trinh sinh trirang va phat trien cua vi sinh vat.
Nhirng nguyen to khoang ma vi sinh vat doi hoi phai cung cap vai so lirgng lan
diroc goi la nguyen to dai lirgng (macro element): P, K. Na, Cl, Ca,...
Nhfrng nguyen to khoang ma vi sinh vat chi doi hoi vai mol so lirgng nho goi
la cac nguyen to vi lirgng (micro element).
Tuy can thiet nhimg sir ton tai mot cach dir thira cac nguyen to khoang la khong
can thiet va co anh hirong xau den qua trinh trao doi chat cua vi sinh vat.

1.4.2.3.
Ca che cua sir dinh dirang
- De duy tri sir song te bao vi khuan phai thirong xuyen trao dcSi vai chat va
nang lirgng vai moi trirang ben ngoai.
- Vi khuan khong co co* quan tieu hoa va bai tiet, vi vay toan bo qua trinh trao
doi vat chat dirge thirc hien nha mang nguyen sinh chat ciia te bao. Cac chat dinh
dirang tir dan gian den phire tap dtki qua mang nguyen sinh chat de vao ca the,
nhfrng san pham can ba d6u qua mang ra ngoai.
- Vi khuain hap thu thirc an mot cach chon loc va chi hap thu dirge cac chat co
cau true phan tir don gian, de hoa tan.
Cac chat cao phan tir nhir protit, gluxit, lipit co cau true phire tap khong the
thAm thau qua mang te bao vi khuan diroc.
Ngirai ta thay icing: protit co phan tir lirgng cao khong lot qua dirge mang te
bao. Chi co cac phan tir protit ma cau true khong qua 5 axit amin mai qua dirge
mang (day la ch6 khac nhau gifra vi khuan va protozoa, nhfmg loai nay co the an
dirge thfrc an ran).
Vi vay, de hap thu dirge cac chat dinh dirang, vi khuain phai nha cac ngoai
enzym tiet ra moi tnrang phan huy cac hgp chat cao phan tir tao ra cac chat dan
gian, d i hoa tan roi mai hap thu qua mang nguyen sinh chat.
Proteaza
Peptitaza
P rotit---------------- ► Polvpeptit—— ---------- ► Monopeptit -> axit amin
vi sinh vat
vi sinh vat
Lipaza
L ip it-------------- ► glyxerin + axit beo
vi sinh
. Amilaza
G lu xit--------------- ► D extran---------- ► Glucoza
Xellulaza

18


- Sir tham than ciia cac chat dinh dirang qua mang te bao la mot qua trinh ly
hoa phuc tap, phu thuoc vao dieu kien sau:
+ Kha nang tham than ciia mang.
4- Nong do chat dinh dirang a trong va ngoai mang.
+ Do pi 1 moi trirong.
+ Diem dang dien cua te bao vi khuan.
1.4.2.4. C a che ciia su hap thu
Mang nguyen sinh chat te bao co kha nang didu chmh tinh vi sir ra vao ciia cac
chat, te bao nhan va thai cac chat mot cach chon loc.
Sir van chuyen cac chat qua mang te bao tuan theo mot trong hai ca che sau:
ct) Khuech tan thu dong
Cac chat di qua mang te bao nha sir chenh lech nong do. Sir van chuyen nay
khong doi hoi chi phi nang lugng. Trong qua trinh trao doi chat chi co nirac, CO: va
mot so ft axit beo qua mang theo ca che nay.
h) Co' t he van chuyen tich cifc
Da so cac chat hoa tan diroc van chuyen qua mang theo c a che nay. Trong
mang nguyen sinh chat ciia te bao co nhfrng pecmeaza hay protein tham co tac dung
van chuyen thirc an. Cac pecmeaza sap xep trong 16 mang se lien ket vai cac chat
hoa tan roi van chuyen chiing vao ben trong te bao. Cac pecmeaza co ban chat la
protit va giong enzym chiing co tfnh dac hieu cach at.
Te bao vi sinh vat co the t6ng hgp mot lugng lan cac pecmeaza theo kieu cam
irng hoac urc che (tuc la sir co mat ciia mot chat nao do se kfch thfch hoac uc che sir
King hgp mot pecmeaza nao do).
Dira vao viec can hay khong can nang lircrng trong qua trinh van chuyen ma ca
che van chuyen tich cuc lai co 2 phirong thirc:
- Plurong thirc van chuven thu dong: Theo phuang thuc nay, chat hoa tan lien

ket thuan nghich vai pecmeaza nam a 16 mang tao phifc hop roi dirge van chuyen
theo hai phfa ciia mang nha chenh lech nong do. Do la qua trinh van chuyen xuoi
dong va khong can chi phi nang hrgng ciia te bao.
- Phirong thirc van chuyen chu dong:
Trong qua trinh hap thu chat dinh dirang, te bao vi khuan co kha nang tich luy
mot so chat vai nong do cao hon rat nhieu so vai nong do ben ngoai.
Sir van chuyen cac chat dinh dirang trong trirang hgp nay la sir van chuyen chu
dong nha pecmeaza. Qua trinh nay didn ra theo kidu ngirgc dong. Cac chat dinh
dirang diroc van chuyen tir nai co nong do thap sang nai co nong do cao. Do do qua
trinh nay can phai tieu ton nang lirong va nang lirgng cung cap la do ATP cua te bao.
Chat dinh dirang sau khi lien ket vai pecmeaza, dirge van chuyen vao ben trong te
bao, vi nong do chat dinh dirang a day cao, pecmeaza khong the tach chat dinh
dudng nay ra dirge, liic nay te bao cung cap nang lirgng de pecmeaza tra thanh dang
bfit hoat co ai lire rat thap vai chat dinh dirang vtra dirge van chuyen vao, no tach
khoi pecmeaza va di vao trong te bao. Pecmeaza a dang bat hoat lai dirge chuyen ra
16 mang va diroc hoat hoa tra lai nha mot phan irng cung cap nang lugng, va no lai
co kha nang lien ket vai chat dinh duang, qua trinh van chuyen lai tiep tuc.
19


■1.4.3. Ho hap cua vi khuan
De tien hanh qua trinh sinh tdng hop cung nhir de dam biio cac hoat dong song,
vi khuain cung nhir cac sinh vat khac can diroc cung cap nang lirgng, nang lirong nay
la do qua trinh ho hap ciia vi khuan cung cap.
Ho hap ciia vi khuan la qua trinh oxy hoa khir cac chat him ca trong te bao de
tao thanh nhfrng chat don gian ngheo nang lirgng la C 0 2 va H 20 .
Trong qua trinh ho hap. nang lirgng dirge giai phong ra tir tir, dirge cat gifrvao
cac mach cao nang ciia ATP roi cung cap dan cho cac hoat dong song ciia vi khuan.
Ban chat ciia qua trinh ho hap la qua trinh oxy hoa cac chat hiru c a trong te bao vi
khuan de cho ra nang lirgng, CO: va H20 .

Nguyen lieu cho qua trinh oxy hoa chii yeu la gluxit:
Q H 120 6 + 6H20 -> 6 C 0 2 + 6H20 + 674 calo
Dira vao tinh chat co sir dung 0 2 hay khong trong qua trinh ho hap, nguai
chia ho hap ciia vi khuan thanh hai loai:
a) H o hap hieu khi

ta

La qua trinh ho hap ciia vi khuan vai dieu kien thiet yeu la co 0 2, day la mot
qua trinh rat phirc tap, doi hoi nhi€u loai men tham gia, chii yeu la cac men
xytocrom, xytocrom oxydaza, peroxydaza.
C a s a ciia qua trinh ho hap hieu khi 6 vi khuan la sir oxy hoa hydro trong ca
chat, van chuyen den vat tiep nhan la 0 2 de tao ra H20 .
Trong qua trinh van chuyen do, nang lirong dirge giai phong ra tir tir va tich luy vao
cac mach noi cao nang ciia ATP de cung cap cho cac hoat dong song ciia vi khuan.
Co chat //
N

w --------- ► ()

> 11,0 + VV

r

'

w ADP —► ATP

^

Trong qua trinh van chuyen IL den gap 0 2, H 2 khong true tiep ket hgp vai 0 2
dugc vi qua trinh nay se giai phong mot nang lirgng lan va 6 at co the giet chet vi
khuan. Do do IL phai dugc dua qua nhi£u chat trung gian nha vao mot he thong
men van chuyen cuoi ciing mai den ket hop vai 0 2 tao thanh ILO va nang lirgng
dugc tich luy tir tir vao ATP.
h) Ho hap yem khi ciia vi khuan
Vi sinh vat yem khi co kha nang phan giai nhfrng hop chat hiru co' phirc tap
thanh don gian ma khong can co oxy. Nguai ta goi qua trinh phan giai trong di£u
kien ky khi nay la qua trinh len men.
Vay len men la qua trinh oxy hoa khir ca chat ma oxy phan tir khong tham gia
vao qua trinh oxy hoa nay.
Sir oxy hoa a day co viec tach H: ra khoi ca chat, chuyen qua nhidu tram, dua
den vat nhan nao do khong phai la 0 2. C a chat chii yeu ciia qua trinh ho hap yem
khi la gluxit.
Khac vai ho hap hieu khi, san pham cuoi cung ciia qua trinh len men ngoai C 0 2
con co cac hgp chat cacbon chua dugc oxy hoa hoan toan nhu rugu, axit hfai ca,...
20


Dira vao san pham cuoi ciing cua qua trinh nay ma ngiroi
len men: vi du len men etylic. axetic,...

ta dat ten qua trinh

Qua trinh len men thirong cho rat ft nang lirgng do co chat khong dirge khai
thac triet de, dong thoi nang lirgng sinh ra phai chi phi mot phan cho phan irng khir,
chi co mot phan diroc tich lai trong ATP.
\ 7 du: Phan giai hieu khf mot phan tir glucozo dirge 30.000 calo.
Phan giai yem khi mot phan tir glucozo' chi dirge 20.000 calo.
Qua trinh len men yem khi co y nghTa Ion trong chu trinh

" " on nl,,c"

'

km cacbon trong

C O , IU X ),

Cay xanh
Vi sinh vat kv khi

Chat him co'
can ba
Hinh 1.11. Chu trinh kin cacbon trong tir nhien

Vi sinh vat yem khi co rat nhidu trong tir nhien, chung phan giai xac dong vat,
thirc vat, cac chat him co can ba, bien tat ca cac cacbon hfru co thanh cacbon vo ca
dirai dang C O : va H2C O v hai chat nay dugc cay xanh sir dung trong qua trinh quang
hop va trao doi chat. Dong vat an cay xanh bien cacbon thuc vat thanh nguyen lieu
song. Khi dong vat va cay xanh chet di lai tao thanh cac chat huu c a can ba, qua
trinh lai tiep tuc.
Nhd co vi sinh vat yem khi noi chung va vi khuain yem khf noi rieng, lugng cacbon
dirge sir dung lai nhieu lan trong qua trinh song ciia sinh vat tren Trai Dat.
1.4.4. Sinh truong va phat trien ciia vi khudn
a) K hai niem
- Sinh truang: Chi sir tang len ve kich thuoc ciia te bao.
- Phat trien (hoac sinh san): La sir tang len v& so lugng te bao. Trong dieu kien
thich hop v& nhiet do, pH, chat dinh duang, vi sinh vat se sinh truang va phat trien.
Day la hai qua trinh gan nhu dong dien.
Tuy nhien trong thuc te, sir tang len ve so lugng te bao khong phai bao gia

cung dien ra song song vai qua trinh tang sinh khoi.
\ 7 du: Khi nuoi vi khuan trong dieu kien can chat dinh duang, vi khuain v&n
phan chia nhimg cho ra cac te bao con nho hon te bao phan chia trong didu kien
binh thirang.
h) Ly thuyet ve sinh trudng va phat trien ciia vi sinh vat
- Khi nuoi cay vi khuan vao mot moi truang thich hgp, gia sir khong co bat ky
dieu kien bat loi nao, vi khuan se sinh truang, tdng hop cac thanh phan ciia te bao
cho toi khi kich thuoc lan gap doi, luc do vi khuan bAt dau sinh san.
21


Thirang cir 20 - 30 phut vi khuan da sinh san mot lAn va sinh san theo cap so nhan.
Gia sir cay 1 vi khuan vao moi trirong thfch hgp, vi khuan tien hanh sinh san.
Sau IAn phan chia thu nhat se cho ra 2 te bao con, 2 te bao nay sinh trirong roi phan
chia thanh 4 roi thanh 8 te bao,... nhir the ta se co:
So lan phan chia
0
1
2
3 4
... n
So te bao
Mu hoa so lirgng te bao

1
2°

2
2‘

4
22

8 16...
2' 24 ...

2"

Neu luc dau ta cay khong phai la 1 vi khuan ma la N(, thi sau n lan phan chia ta
se co so lugng te bao tong cong la:
N = N(, x 2"
Tir cong thirc nay ta co the tinh toan diroc cac dai lirong can thiet (N, N{), n).
- Toe do sinh san cua vi khuain con phu thuoc vao mot so dai lugng sau:
+ Thai gian the he hay thoi gian tiep dai (g): la thai gian trung binh tir luc vi
khuan sinh san. thanh thuc va bAt dau phan chia lan 2. hoac la khoang thai gian gifra
hai lan phan chia lien tiep. Neu thai gian the he cang rut ngAn thi loc do sinh san
cang lan.
+ Hang so loc do phan cilia (C): la so lAn phan chia sau 1 dan vi thoi gian (gia).
c)
Bieu do sinh lrwring ciia vi khuan trong tlufc te nuoi cay
Theo mau ly thuyet, v& qua trinh sinh trirang va phat trien, vi khuan sinh san
theo cap so nhan. Neu chung ta cay vao moi truang chi co 1 vi khuan luc dau va thai
gian the he la 30 phut thi trong vong 48 gia, da co mot quan the chirng 2')() te bao.
M6i te bao vi khuan co khoi lirong kho la 2,5 x 10 1'g va the tich khoang 10'12 cm \
Sau 48 gia, khoi lugng kho cua 2%te bao se khoang 2.10lnlain va the tich khoang 8.1010in.
Nhung hien tirong nay khong xay ra diroc vi qua trinh sinh tnrang va phat tris’n
cua vi khuan luon nAm trong he so dung chi sau mot thoi gian nhat dinh. Sau do vi
nhi£u nguyen nhan khac nhau chung se bi ngirng lai.
Vi vay, khi nuoi cay vi khuan vao mot moi trirang nhat dinh. Sir sinh truang va
phat trien cua chiing the hien bang duang cong, goi la bieu do sinh truang. Qua

trinh nay chia lam 4 giai doan:

Hinh 1.12. Bieu do sinh trtfdng cua vi khuan

l ) (Jiai doan phat trien cham (pha tiem tang - pha lag (Phase Latence))
Giai doan nay tinh tir luc bat dau cay den khi vi khuan dat diroc toe do sinh
truang a r c dai. luc nay vi khuan chua phan chia, chung phai trai qua mot thai gian


thich nghi. sail mot thoi gian tang sinh khoi, kfch thirdc va khoi lirgng te bao tang
len ro ret. Liic do vi khuan mai dii kha nang phAn chia lien tuc, vi khuan sinh san
voi toe do tang dan.
Giai doan nay bien dong tir 3 - 5 gia.
2) Giai doan tang deu (pha log - phase exponentielle)
Vi khuan sinh san vdi toe do nhanh chong, thdi gian the
sinh san theo cap so nhan. Sd lirgng vi khuan sinh ra nhieu
Bieu dd di len ro.
3) (iiai doan on djnh (phase stationnarie)

henit ngAn,vikhuan
han s6 lirgngchet di.

Sd lirgng vi khuan dal tri sd Idn nhat, trong mot thdi gian sd lirgng nay bien
dong khong dang ke (d trang thai can bang dong - vi sd lirgng vi khuan sinh ra gan
urang dirang sd lirgng vi khuan chet di). Liic nay do sd lirgng Idn, vi khuan sir dung
gan het chat dinh dirdng ciia mdi trirdng, dong thdi san pham doc ngay cang nhidu,
so vi khuan chet di tang dan len d cudi giai doan. Dirdng bieu dien gAn nhir song
song vdi true hoanh.
4) (iiai doan suy vong (phase decline)
Do moi trirdng can chat dinh dirdng, san pham doc ngay cang tang, nhieu vi

khuan khong con kha nang sinh san, sd lirgng vi khuan bi dau doc tang, so lirgng vi
khuan sinh ra nho hon rat nhieu so vdi so lirgng vi khuAn chet di.
Dirdng bieu dien di xuong ro ret.
- Y ngliTa ciia bieu dd: Nam dirge quy luAt sinh tnrdng va phat trien ciia vi sinh
vat. tir do cd nhfrng irng dung trong thirc tien:
-f Dieu tri benh truyen nhiem. phai phat hien kip thdi, can thiep sdm mdi cd
hieu qua.
+ Xac dinh thdi gian cay chuyen thich hop trong gifr giong va nhan giong vi sinh
vai, lao dieu kien cho vi sinh vat phat trien nhanh va dn dinh v& dac tmh sinh hoc.
+ Trong san xuat vacxin: Xac dinh thdi gian thu hoach vacxin thich hgp
(d thdi diem cd so lirgng khang nguyen Idn nhA't - cudi giai doan 2).
cl) K huan lac cua vi khuan
- Mot quan the vi khuAn dirge phat trien tir mot te bao va sinh tnrdng d cung
m ot noi goi la khuAn lac (colonies) hay mot dan vi khuan lac C.F.U (coloning
formingL. u n it).
'
Khuan lac vi khuan khong di dong, cd the hinh thanh trong mdi trirdng nirdc
khong bi khuay Ion. Nhirng se die-n hinh han khi moc tren mat mdi trirdng dac nhir
thach. khoai tay, gelatin,...
- Vi khuan khac nhau thi hinh thanh len nhfrng khuan lac cd hinh thai, kich
thirdc, mau sac khac nhau. Ngirdi ta phAn chiing thanh 3 dang chmh:
+ Khuan lac dang bong lang (dang S = Smooth): khuain lac thirdng trail bong,
m at vong. Idi, ria gon.
+ Khuan lac dang nham (dang R = Rough): mat kho, nham xu xi, ria khong gon.
+ Khuan lac dang nliav (dang M = Mucoid): nlur khuan lac dang S nhimg b£
m at nhay.
23