NGUYÊN NHÂN và điều KIỆN của TÌNH HÌNH tội TRỘM cắp tài sản DO NGƯỜI dưới 18 TUỔI THỰC HIỆN TRÊN địa bàn TỈNH NINH THUẬN

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

PHAN ANH DŨNG

NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI
TRỘM CẮP TÀI SẢN DO NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI THỰC HIỆN
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NINH THUẬN

LUẬN VĂN THẠC SĨ
TỘI PHẠM HỌC VÀ PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM

HÀ NỘI, 2019


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

PHAN ANH DŨNG

NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI
TRỘM CẮP TÀI SẢN DO NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI THỰC HIỆN
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NINH THUẬN

Ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm
Mã số: 8.38.01.05

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. NGUYỄN TẤT VIỄN

HÀ NỘI, 2019

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số
liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực.
Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công
trình nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

PHAN ANH DŨNG


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU
KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI TRỘM CẮP TÀI SẢN DO NGƯỜI DƯỚI 18
TUỔI THỰC HIỆN ..................................................................................................7
1.1. Khái niệm tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện .........................7
1.2. Phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội TCTS do người dưới 18
tuổi thực hiện .............................................................................................................15
1.3. Cơ chế tác động của nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội trộm cắp tài sản
do người dưới 18 tuổi thực hiện. ...............................................................................19
1.4. Mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội TCTS do người
dưới 18 tuổi thực hiện nhân thân người phạm tội và phòng ngừa tội phạm này ......22
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH
HÌNH TỘI TRỘM CẮP TÀI SẢN DO NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI THỰC HIỆN
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NINH THUẬN ................................................................28
2.1. Thực trạng tình hình tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên
địa bàn Tỉnh Ninh Thuận ..........................................................................................29
2.2. Nhận diện nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội trộm cắp tài sản do người

dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn Tỉnh Ninh Thuận ..............................................35
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN
CỦA TÌNH HÌNH TỘI TRỘM CẮP TÀI SẢN DO NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI
THỰC HIỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NINH THUẬN........................................52
3.1. Dự báo tình hình tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa
bàn tỉnh Ninh Thuận..................................................................................................52
3.2. Các giải pháp phòng ngừa tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện
trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận ....................................................................................56
KẾT LUẬN ..............................................................................................................79
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ANTT

: An ninh trật tự

CAND

: Công an nhân dân

HKTT

: Hộ khẩu thường trú

TAND

: Tòa án nhân dân

TCTS

: Trộm cắp tài sản

TNXH

: Tệ nạn xã hội

TTATXH

: Trật tự an toàn xã hội

TTHS

: Tố tụng hình sự

UBND

: Ủy ban nhân dân

VKSND

: Viện kiểm sát nhân dân

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1: Tình hình tội phạm trên địa bàn Ninh Thuận giai đoạn 2014 - 2018
Bảng 2.2: Tỉ lệ tội phạm do người dưới 18 tuổi thực hiện và tội trộm cắp tài
sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận từ
năm 2014 – 2018
Bảng 2.3: Thống kê độ tuổi, giới tính tội trộm cắp tài sản do người dưới 18
thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014 – 2018
Bảng 2.4: Đặc điểm xét theo trình độ văn hóa người dưới 18 tuổi phạm tội
TCTS trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014 - 2018
Bảng 2.5: Đặc điểm xét theo nghề nghiệp của người dưới 18 tuổi phạm tội
TCTS trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014-2018
Bảng 2.6: Đặc điểm hoàn cảnh gia đình của người dưới 18 tuổi phạm tội trộm
cắp tài sản trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014 - 2018
Bảng 2.7: Đặc điểm xét theo tôn giáo, tín ngưỡng của người dưới 18 tuổi
phạm tội trộm cắp tài sản trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn
2014 - 2018
Bảng 2.8: Cơ cấu xét theo phương tiện gây án của người dưới 18 tuổi phạm
tội TCTS trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014 - 2018
Bảng 2.9: Cơ cấu xét theo địa điểm gây án của người dưới 18 tuổi phạm tội
TCTS trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014-2018
Bảng 2.10: Cơ cấu xét theo thời gian gây án của người dưới 18 tuổi phạm tội
TCTS trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014-2018
Bảng 2.11: Cơ cấu xét theo hình thức cư trú của người dưới 18 tuổiphạm tội
TCTS trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014-2018
Bảng 2.12: Cơ cấu tình hình tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện xét
theo đơn vị hành chính
Bảng 2.13: Cơ cấu tình hình tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện xét
theo tiền án, tiền sự

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Từ trước đến nay, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định thanh, thiếu niên là
thế hệ tương lai của đất nước; là lớp người kế tục sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
đất nước; có vai trò xung kích, quan trọng trong các cuộc cách mạng, là lực
lượng quyết định tương lai, vận mệnh của dân tộc. Chính vì vậy, vấn đề chăm
sóc, giáo dục thế hệ trẻ và phòng ngừa, ngăn chặn người dưới 18 tuổi phạm tội
từ lâu đã được Đảng, Nhà nước ta quan tâm, nghiên cứu và thực hiện. Điều đó
đã được thể hiện trong các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng; pháp luật của Nhà
nước, tiêu biểu như: Chỉ thị số 20-CT/TW ngày 05-11-2012 của Bộ Chính trị về
“Tăng cường công tác chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em trong tình hình mới”;
Hiến pháp năm 2013 (Khoản 1 Điều 37 quy định “Trẻ em được Nhà nước, gia
đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục; được tham gia vào các vấn đề về
trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức
lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em”); Bộ luật hình sự
(BLHS); Bộ Luật Tố tụng hình sự (BLTTHS); Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo
dục trẻ em năm 2004 (sửa đổi, bổ sung, có hiệu lực ngày 01/6/2017); Chương
trình quốc gia phòng chống tội phạm; Chương trình hành động quốc gia vì trẻ
em giai đoạn 2012 – 2020 của Chính phủ. Bên cạnh đó, Nhà nước ta còn tham
gia Công ước quốc tế về quyền trẻ em của Đại hội đồng Liên hợp quốc. Nhà
nước ta cũng xác định rõ: nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
là “...Việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải bảo đảm lợi ích tốt nhất của
người dưới 18 tuổi và chủ yếu nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai
lầm, phát triển lành mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội.” (Điều 91
BLHS nước Cộng hòa XHCN Việt Nam năm 2015, sửa đổi bổ sung 2017).
Trong hơn 30 năm qua, công cuộc đổi mới toàn diện đất nước do Đảng ta
khởi xướng và lãnh đạo đã đạt được những thành tựu to lớn và rất quan trọng,

1

có ý nghĩa lịch sử. Cùng với sự phát triển của cả nước, tỉnh Ninh Thuận cũng
có những bước phát triển vượt bậc. Kinh tế tăng trưởng nhanh, cơ sở hạ tầng
được chú trọng đầu tư khang trang, sạch đẹp, đời sống vật chất và tinh thần của
nhân dân được cải thiện rõ rệt. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của mặt trái cơ chế thị
trường và sự tác động của những yếu tố tiêu cực khác, tình trạng phân hóa giàu
– nghèo, tình hình tội phạm và tệ nạn xã hội trên địa bàn tỉnh có những diễn
biến phức tạp, ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, tác động không tốt đến một
bộ phận quần chúng nhân dân, trong đó có những người dưới 18 tuổi.
Theo thống kê của Công an tỉnh Ninh Thuận, từ năm 2014 đến năm 2018,
Cơ quan Cảnh sát điều tra đã khởi tố điều tra 1.680 vụ án hình sự, khởi tố 2.038
bị can; trong đó có 238 vụ án có dưới 18 tuổi tham gia (chiếm tỷ lệ 14,2% tổng
số vụ án khởi tố), với tổng số 316 bị can là người dưới 18 tuổi, chiếm tỷ lệ
15,5% tổng số bị can. Qua khảo sát cho thấy người dưới 18 tuổi phạm nhiều
loại tội khác nhau như trộm cắp tài sản, cố ý gây thương tích, mua bán trái
phép chất ma túy, gây rối trật tự công cộng, nguy hiểm hơn, người dưới 18 tuổi
còn thực hiện các hành vi phạm tội rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng
như cướp giật tài sản, cướp tài sản, giết người... Trong các loại tội phạm nói
trên, chiếm tỷ lệ cao nhất vẫn là trộm cắp tài sản tổng số 147 bị can chiếm tỷ
46,52%.
Các đối tượng phạm tội bằng những thủ đoạn tinh vi, có sự tính toán, chuẩn
bị kỹ càng, thậm chí đã hình thành các băng, nhóm tội phạm có tính nguy hiểm
cao. Số lượng các vụ án tăng nhanh, nhiều vụ án nghiêm trọng xảy ra, cùng với
tính chất phức tạp của từng vụ án là những thủ đoạn tinh vi, tài sản thiệt hại lớn,
để lại những hậu quả nghiêm trọng, gây bức xúc trong quần chúng nhân dân,
làm xôn xao dư luận xã hội. Việc gia tăng tội phạm do người dưới 18 tuổi thực
hiện nói chung và tội phạm trộm cắp do người dưới 18 tuổi thực hiện nói riêng
không chỉ tăng về số lượng đối tượng, vụ án, mà số đối tượng trong cùng một vụ

2


án cũng có xu hướng tăng, tỷ lệ tái phạm của người dưới 18 tuổi tăng, cùng với
đó là tuổi đời phạm tội của các đối tượng là người dưới 18 tuổi cũng trẻ hoá. Đây
thực sự là một vấn đề rất đáng báo động.
Trước thực trạng trên, việc nghiên cứu tình hình tội phạm trộm cắp do
người dưới 18 tuổi thực hiện, phân tích đặc điểm hành vi phạm tội trộm cắp
của người dưới 18 tuổi, tìm ra những nguyên nhân, điều kiện của tình hình
đó, từ đó đề xuất những giải pháp phòng ngừa có hiệu quả trong giai đoạn
hiện nay và thời gian tới là thực sự cấp thiết. Do đó, học viên đã chọn đề tài:
“Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội trộm cắp tài sản do người dưới
18 tuổi thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận” làm luận văn cao học.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Trong thời gian qua đã có một số công trình nghiên cứu khoa học, tổng
kết liên quan đến đề tài như: PGS.TS. Phạm Văn Tỉnh (2008), Nguyên nhân
và điều kiện của tình hình tội phạm ở nước ta hiện nay – mô hình lý luận, Tạp
chí Nhà nước và pháp luật, (số 6); PGS. TS. Cao Thị Oanh (chủ biên),
(2015), Các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt, Nxb Công an nhân
dân, Hà Nội; Lê Thị Bình (2018) Tội trộm cắp tài sản theo pháp luật Hình sự
Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Bình Phước, Luận văn thạc sĩ, Học viện Khoa học
xã hội. Nguyễn Bá Phụ (1996), “Quản lý, giáo dục nhằm ngăn chặn công
dân là vị thành niên vi phạm pháp luật ở thị xã Phan Rang - Tháp Chàm.
Thực trạng và giải pháp”, đề tài khoa học cấp cơ sở, Công an tỉnh Ninh
Thuận; Đỗ Bá Cở (2003), “Hoạt động của lực lượng CSND trong phòng
ngừa người chưa thành niên phạm tội trong tình hình hiện nay”, nhà xuất
bản CAND, Hà Nội; Nguyễn Nhị Hồng (2006), “Thực trạng người chưa thành
niên vi phạm pháp luật ở địa bàn tỉnh Ninh Thuận và giải pháp phòng ngừa,
ngăn chặn”, đề tài khoa học cấp cơ sở, Công an tỉnh Ninh Thuận; Vũ Hồng
Thức (2006),“Tệ nạn ma túy trong thanh thiếu niên, học sinh trên địa bàn

3


Ninh Thuận - Thực trạng và giải pháp”, đề tài khoa học cấp cơ sở, Công an
tỉnh Ninh Thuận; Phan Quang Mục (2008), “Thực trạng tình hình học sinh,
sinh viên vi phạm pháp luật trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận và các giải pháp
phòng ngừa, ngăn chặn”, đề tài khoa học cấp cơ sở, Công an tỉnh Ninh Thuận.
Những công trình nói trên thường tập trung nghiên cứu vấn đề người
dưới 18 tuổi vi phạm pháp luật nói chung, chưa nghiên cứu chuyên sâu về
nguyên nhân và điều kiện của tội phạm trộm cắp do người dưới 18 tuổi thực
hiện trên một địa bàn cụ thể là tỉnh Ninh Thuận.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá đúng đặc
điểm, nguyên nhân tình hình tội trộm cắp do người dưới 18 tuổi thực hiện
trên địa tỉnh Ninh Thuận và dự báo tình hình tội phạm, đề xuất các giải pháp
phòng ngừa tội trộm cắp do người dưới 18 tuổi thực hiện.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục tiêu trên, đề tài đề ra các
nhiệm vụ nghiên cứu sau đây:
- Vận dụng lý luận tội phạm học để nhận diện chính xác nguyên nhân và
điều kiện của tình hình tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện ở Ninh Thuận.
- Đánh giá thực trạng tình hình tội phạm trộm cắp tài sản do người dưới 18
tuổi thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận, thực tiễn công tác phòng ngừa của
các cơ quan chức năng; từ đó rút ra những nguyên nhân, điều kiện của tình hình
tội phạm.
- Dự báo tình hình tội phạm trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi
thực hiện trong những năm tới và đưa ra giải pháp phòng ngừa.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
- Tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện

4.2. Phạm vi nghiên cứu

4


+ Phạm vi nội dung: Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội trộm
cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện.
+ Về không gian: Địa bàn tỉnh Ninh Thuận.
+ Về thời gian: Từ năm 2014 đến 2018.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1 Phương pháp luận: Đề tài thực hiện trên cơ sở ơ sở phương pháp
luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Luận
văn sử dụng các nguyên lý về mối liên hệ phổ biến, quy luật mâu thuẫn và
đấu tranh giữa các mặt đối lập, quy luật phủ định của phủ định; cặp phạm trù
nguyên nhân và kết quả để phân tích nguyên nhân, điều kiện phạm tội trộm
cắp tài sản của người dưới 18 tuổi, từ đó đưa ra dự báo và đề xuất các biện
pháp phòng ngừa tội phạm này.
5.2 Phương pháp nghiên cứu cụ thể: Luận văn sử dụng các phương
pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp thống kê: học viên sử dụng kết quả thống kê của các cơ
quan tư pháp và các cơ quan liên quan khác để đánh gía tình hình tội phạm
trộm cắp do người dưới 18 tuổi thực hiện.
- Phương pháp điều tra xã hội học: được sử dụng tiến hành khảo sát,
điều tra trên địa bàn nhằm bổ sung cho các nhận xét xét, đánh giá
Ngoài ra học viên còn sử dụng các phương pháp như: phương pháp điều
tra điển hình; phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp; phương pháp tọa
đàm, lấy ý kiến chuyên gia
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
- Việc nghiên cứu đề tài góp phần làm rõ hơn nguyên nhân, điều kiện và
các biện pháp phòng ngừa tình hình trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi

thực hiện trên một địa bàn cụ thể ở miền Nam Trung bộ-tỉnh Ninh Thuận

5


- Những kiến nghị của đề tài có thể được tham khảo, chọn lọc và sử
dụng trong đấu tranh phòng chống tội xâm phạm sở hữu nói chung, tội phạm
trộm cắp nói riêng ở Ninh Thuận.
7. Kết cấu của luận văn: Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài
liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: vấn đề lý luận về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội
trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện.
Chương 2: Thực trạng nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội trộm
cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận
Chương 3: Giải pháp khắc phục nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội
trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận

6


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN
CỦA TÌNH HÌNH TỘI TRỘM CẮP TÀI SẢN DO NGƯỜI DƯỚI 18
TUỔI THỰC HIỆN
1.1. Khái niệm tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện
1.1.1. Nhưng đặc điểm tâm, sinh lý đặc trưng của người dưới 18 tuổi
Giai đoạn dưới 18 tuổi là giai đoạn con người đang phát triển cả về sinh
lí, tâm lí và ý thức. Ở giai đoạn này, các em có tình trạng mất cân bằng tạm
thời trong cảm xúc. Trên thực tế, trạng thái cảm xúc không cân bằng có thể là
yếu tố gây nên các hành vi lệch chuẩn cho người dưới 18 tuổi.

Bên cạnh cạnh đó, lứa tuổi dưới 18 là lứa tuổi mà kinh nghiệm trong
cuộc sống còn quá ít ỏi, đặc biệt là khả năng nhận thức về pháp luật còn nhiều
hạn chế. Một phần không nhỏ người dưới 18 tuổi thực hiện hành vi phạm tội
chỉ để thỏa mãn nhu cầu, hứng thú không đúng đắn của cá nhân, không quan
tâm đến hậu quả nguy hiểm cho xã hội và chỉ khi được giải thích, phân tích
thì các em mới hiểu rằng hành vi của mình là phạm tội.
Một đặc điểm tâm lý khá đặc trưng khác của người dưới 18 tuổi là nhu
cầu độc lập, đó chính là việc các em muốn tự hành động và tự ra quyết định
theo ý kiến riêng mà không muốn bị ảnh hưởng của người khác. Do có những
nhu cầu độc lập mang tính chất thái quá, biểu hiện ra bên ngoài dưới dạng các
hành vi như ngang bướng, cố chấp, dễ tự ái, gây gổ, phô trương. Tất cả những
hành vi này của người dưới 18 tuổi đều mang tính chất của hành vi lệch chuẩn,
dễ dẫn tới các hành vi phạm tội.
Cuối cùng, người dưới 18 tuổi có nhu cầu tìm hiểu và khám phá cái mới.
Điều này cũng có thể trở thành một trong những nguyên nhân dẫn tới hành vi
phạm tội của các em, nếu các em thiếu sự hướng dẫn, kiểm tra, giám sát của gia

7


đình, xã hội, không tự chủ được bản thân và không phân biệt được phải trái,
đúng sai.
1.1.2. Chính sách hình sự đối với người dưới 18 tuổi
Chính sách hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội gắn liền với
lịch sử hình thành và phát triển của pháp luật hình sự Việt Nam, được khẳng
định trong các văn kiện của Đảng và được thể chế hóa trong luật hình sự theo
tinh thần nhân đạo và hướng thiện. Với sự cân nhắc nhiều yếu tố khác nhau
liên quan đến người dưới 18 tuổi phạm tội, việc xử lý người dưới 18 tuổi
phạm tội có những khác biệt đáng kể so với người từ đủ 18 tuổi trở lên phạm
tội. Sự khác biệt này trước hết được thể hiện trong các quy định về trách

nhiệm hình sự của người dưới 18 tuổi phạm tội, trong đó quan trọng nhất là
quy định về nguyên tắc xử lý. Mục đích chủ yếu của việc xử lý người dưới 18
tuổi phạm tội là giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh,
trở thành công dân có ích cho xã hội. Việc truy cứu trách nhiệm hình sự người
dưới 18 tuổi phạm tội phải căn cứ vào những đặc điểm về nhân thân, tính chất
nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội của họ và yêu cầu của việc phòng
ngừa tội phạm. Tòa án chỉ áp dụng hình phạt đối với người dưới 18 tuổi phạm
tội nếu xét thấy việc miễn trách nhiệm hình sự và áp dụng một trong các biện
pháp khiển trách, hòa giải tại cộng đồng hoặc giáo dục tại xã, phường, thị trấn
hoặc biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng không bảo đảm hiệu quả giáo
dục, phòng ngừa và chỉ áp dụng hình phạt tù có thời hạn khi xét thấy các hình
phạt và biện pháp giáo dục khác không có tác dụng răn đe, phòng ngừa. Đồng
thời, khi xử phạt tù có thời hạn, người dưới 18 tuổi phạm tội được hưởng mức
án nhẹ hơn mức án áp dụng đối với người đủ 18 tuổi trở lên phạm tội tương
ứng và với thời hạn thích hợp ngắn nhất. Bên cạnh đó, không áp dụng hình
phạt bổ sung đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Không xử phạt tù chung thân
hoặc tử hình đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.

8


1.1.3. Những dấu hiệu pháp lý đặc trưng của tội trộm cắp tài sản
Theo Bộ luật Hình sự hiện hành, tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã
hội được Bộ luật Hình sự quy định, do người có năng lực trách nhiệm hình sự
hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm
độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ
chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã
hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người, quyền,
lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự
pháp luật xã hội chủ nghĩa. Tội trộm cắp tài sản là một tội phạm cụ thể do Bộ

luật Hình sự quy định, đó là hành vi lén lút chiếm đoạt tài sản của người khác,
được thực hiện bởi người có năng lực trách nhiệm hình sự [8, tr58-59].
Tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện phản ánh đầy đủ
những đặc điểm pháp lý về khách thể, mặt khách quan, mặt chủ quan của tội
trộm cắp tài sản được quy định tại Điều 173 BLHS năm 2015.
- Khách thể của tội trộm cắp tài sản: Theo khoa học luật hình sự, khách
thể của tội phạm là những quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ và bị tội
phạm xâm hại đến và gây nên (hoặc đe dọa thực tế gây nên) thiệt hại. Trên cơ
sở đó, có thể coi khách thể của tội trộm cắp tài sản là quan hệ sở hữu.
- Mặt khách quan của tội trộm cắp tài sản: Mặt khách quan của một tội
phạm bao gồm hành vi nguy hiểm cho xã hội, hậu quả của tội phạm nếu điều
luật quy định và mối quan hệ nhân quả giữa hành vi nguy hiểm cho xã hội và
hậu quả của tội phạm.
Bộ luật Hình sự hiện hành không mô tả hành vi của tội trộm cắp tài sản.
Tuy nhiên, thực tiễn tư pháp hình sự và các công trình nghiên cứu pháp luật
hình sự đã tổng kết và thừa nhận hành vi khách quan duy nhất của tội phạm
này là “chiếm đoạt” một cách lén lút tài sản của người khác. Dấu hiệu lén lút
đặc trưng ở chỗ nó tương phản với những hành vi công khai chiếm đoạt tài

9


sản (công nhiên chiếm đoạt, cướp tài sản...). Hành vi lén lút thực hiện trong
điều kiện mà chủ sở hữu tài sản không có khả năng biết được hành vi chiếm
đoạt đang xảy ra. Việc che giấu chỉ thực hiện đối với chủ sở hữu tài sản.
Đối tượng tác động của tội trộm cắp tài sản: đối tượng tác động của tội
trộm cắp là tài sản có người quản lý, do người khác chiếm hữu hoặc đang
trong khu vực quản lý. Theo Điều 107 Bộ luật dân sự năm 2015 thì tài sản là

vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản. Tài sản bao gồm bất động sản và

động sản. Bất động sản và động sản có thể là tài sản hiện có và tài sản hình
thành trong tương lai.
Hậu quả do tội tội trộm cắp gây ra là thiệt hại về tài sản mà cụ thể là giá
trị tài sản bị chiếm đoạt. Theo Bộ luật Hình sự hiện hành, giá trị tài sản bị
chiếm đoạt từ 2.000.000 đồng trở lên (với một số tình tiết đi kèm) mới cấu
thành tội phạm. ở đây có mối quanhệ nhan quả giữa hành vi trộm cắp tài sản
và hậu quả xảy ra khi tài sản của chủ sở hữu bị người khác chiếm đoạt.
- Chủ thể của tội trộm cắp tài sản: Căn cứ quy định tại Điều 12 BLHS
hiện hành thì người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi
tội phạm, trừ những tội phạm mà Bộ luật này có quy định khác. Người từ đủ
14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm
trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một trong các điều Phần
các tội phạm, trong đó có Điều 173 (Tội trộm cắp tài sản)
Như vậy, tội phạm do người dưới 18 tuổi gây ra chỉ xuất hiện (phát sinh)
khi có đầy đủ 3 điều kiện sau đây:
Một là, có hành vi phạm tội do người dưới 18 tuổi thực hiện.
Hai là, người thực hiện hành vi phạm tội đã đủ tuổi chịu trách nhiệm
hình sự tương ứng với loại tội phạm và lỗi gây ra tội phạm.
Ba là, người đó thực tế phải chịu trách nhiệm hình sự sau khi các cơ
quan có thẩm quyền cân nhắc tính cần thiết phải xử lý bằng hình sự mà không

10


thể áp dụng các biện pháp tư pháp hoặc các biện pháp khác để quản lý, giáo
dục và phòng ngừa tội phạm.
Chủ thể của tội phạm không phải là chủ thể đặc biệt, những người có đủ
năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi nhất định (đối với khoản 1 và
khoản 2 của điều luật thì chủ thể phải từ 16 tuổi trở lên. Đối với khoản 3 và
khoản 4 của điều luật thì chủ thể có độ tuổi từ 14 tuổi trở lên) đều có thể là

chủ thể của tội phạm.
- Mặt chủ quan của Tội trộm cắp tài sản: Hành vi trộm cắp tài sản được
thực hiện dưới hình thức lỗi cố ý trực tiếp. Mục đích phạm tội là chiếm đoạt
tài sản.
Về chế tài, không phải người nào có hành vi trộm cắp tài sản cũng chịu
các chế tài giống nhau. Đối với người dưới 18 tuổi phạm tội trộm cắp tài sản
sẽ phải chịu mức hình phạt thấp hơn người đủ 18 tuổi trở lên phạm tội.
Từ những phân tích trên có thể đưa ra khái niệm: “Người dưới 18 tuổi
phạm tội trộm cắp tài sản là người thuộc lứa tuổi dưới 18 đã thực hiện hành
vi trộm cắp tài sản và phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi của mình theo
quy định của Bộ luật hình sự”.
1.1.4. Khái niệm nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội trộm cắp tài
sản do người dưới 18 tuổi thực hiện
Để tổ chức phòng chống tội phạm có hiệu quả cần phải nghiên cứu và
làm sáng tỏ nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm. Nguyên nhân
và điều kiện của tình hình tội TCTS do người dưới 18 thực hiện được lý giải
trên cơ sở tiếp cận phương pháp luận về mối quan hệ biện chứng giữa nguyên
nhân và kết quả của cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả trong triết học Mác
- Lênin. Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin thì mối quan hệ nhân quả
là mối quan hệ khách quan giữa các hiện tượng phát sinh, phát triển liên tục
theo thời gian. Trong đó, hiện tượng là nguyên nhân, trong những điều kiện

11


nhất định sẽ làm phát sinh ra kết quả. Theo GS.TS. Võ Khánh Vinh
“Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm được hiểu là hệ thống
các hiện tượng xã hội tiêu cực trong hình thái kinh tế - xã hội tương ứng
quyết định sự ra đời của tình hình tội phạm như là hậu quả của mình”.
GS.TS. Võ Khánh Vinh cũng cho rằng “...tìm ra mối liên hệ nhân - quả giữa

tình hình tội phạm và các hiện tượng, các quá trình kinh tế - xã hội khác vì
mục đích phòng ngừa tội phạm, tức là ngăn ngừa tội phạm và loại trừ tội
phạm ra khỏi đời sống xã hội” [21].
Khoa học nghiên cứu về tội phạm cho rằng nguyên nhân của tình hình
tội phạm là các hiện tượng và quá trình xã hội ẩn chứa những mâu thuẫn và
xung đột xã hội, có khả năng làm phát sinh tội phạm. Chúng tồn tại trước tội
phạm về thời gian. Còn điều kiện phạm tội là những yếu tố tuy không có khả
năng trực tiếp làm phát sinh tội phạm, không chứa đựng những mâu thuẫn và
xung đột xã hội nhưng lại tạo ra những khả năng và hoàn cảnh thuận lợi để
thúc đẩy các nguyên nhân làm phát sinh tội phạm. Trong hệ vận động đó,
nguyên nhân luôn là nhân tố trực tiếp làm phát sinh tội phạm, luôn thể hiện
những mâu thuẫn tồn tại một cách ổn định, bền vững. Còn điều kiện là những
nhân tố tồn tại ít có tính bền vững, không ổn định, dễ thay đổi. Về lý thuyết,
nguyên nhân và điều kiện là hai phạm trù khác nhau, giữ vai trò khác nhau
trong việc sinh ra kết quả là tình hình tội phạm. Tuy nhiên, trong lĩnh vực xã
hội nói chung và tội phạm học học nói riêng, sự phân biệt giữa nguyên nhân
và điều kiện chỉ mang tính chất tương đối, thực tế đấu tranh và phòng ngừa tội
phạm luôn đòi hỏi phải loại trừ cả nguyên nhân và điều kiện làm phát sinh tội
phạm. Thực tiễn đấu tranh phòng chống tội xâm phạm quyền sở hữu tài sản chỉ
ra rằng việc phân định rõ đâu là nguyên nhân, đâu là điều kiện của tình hình tội
trộm cắp tài sản là việc làm khó khăn. Tựu chung lại, nguyên nhân và điều
kiện của tình hình tội phạm được các nhà khoa học về tội phạm học lý giải

12


dựa trên những hiện tượng và quá trình xã hội. Còn nguyên nhân và điều kiện
của các tội phạm cụ thể được lý giải dựa trên cơ chế tâm lý xã hội của hành vi
phạm tội.
Nguyên nhân của tình hình tội TCTS do người dưới 18 tuổi là những

hiện tượng xã hội tiêu cực làm phát sinh, phát triển tội TCTS như là hậu quả
tất yếu của mình; là sự tác động qua lại giữa các yếu tố bên trong của người
dưới 18 tuổi phạm tội TCTS thể hiện qua dấu hiệu, đặc điểm, tính chất của
nhân thân và các yếu tố bên ngoài của môi trường sống như kinh tế, văn hóa,
xã hội, gia đình, trường học… dẫn đến phát sinh tội phạm TCTS. Còn điều
kiện của tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện là những hiện tượng xã
hội tiêu cực không tự mình sinh ra tội TCTS mà là hỗ trợ và tăng cường cho
sự hình thành và hoạt động của các nguyên nhân.
Do đó, nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm TCTS do người
dưới 18 tuổi thực hiện là những dấu hiệu, đặc điểm, tính chất của nhân thân
và những tình huống hoàn cảnh khách quan bên ngoài trong sự tác động qua
lại của chúng dẫn đến việc thực hiện hành vi phạm tội TCTS.
Từ những phân tích trên đây, có thể đưa ra khái niệm sau: “Nguyên nhân
và điều kiện của tình hình tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực
hiện là sự tác động qua lại giữa các yêu tố tiêu cực thuộc môi trường sống và
các yếu tố tâm - sinh lý tiêu cực thuộc cá nhân người dưới 18 tuổi trong
những hoàn cảnh, tình huống nhất định dẫn tới việc thực hiện hành vi nguy
hiểm cho xã hội mà Bộ luật hình sự quy định đó là tội trộm cắp tài sản”.
1.1.5. Ý nghĩa của việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện tội trộm
cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện
Việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội trộm cắp tài
sản do người dưới 18 tuổi thực hiện có ý nghĩa rất quan trọng cả về lý luận và
thực tiễn.

13


Thứ nhất: Việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện tình hình tội TCTS
do người dưới 18 tuổi thực hiện sẽ tạo cơ sở để xây dựng các biện pháp phòng
ngừa loại tội phạm này một cách hiệu quả. Phòng ngừa tội phạm là việc sử

dụng nhiều giải pháp nhằm triệt tiêu, giảm thiểu những mâu thuẫn xã hội,
khắc phục những khuyết điểm, thiếu sót trong quản lý nhà nước, quản lý xã
hội. Hoạt động này trong thực tiễn chỉ đạt được hiệu quả khi có sự hiểu biết
đầy đủ về nguồn gốc phát sinh, tồn tại và thay đổi của tình hình tội phạm, về
những nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm, góp phần vô hiệu
hóa, loại trừ những yếu tố liên quan đến nhân thân là nguyên nhân gây ra tội
phạm TCTS.
Thứ hai: Nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện tình hình tội TCTS do
người dưới 18 tuổi thực hiện có ý nghĩa quan trọng đối với việc tiếp tục hoàn
thiện chính sách hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo tinh thần
nhân đạo và hướng thiện, bảo đảm mục đích chủ yếu là giáo dục, giúp đỡ họ
sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội
trong tương lai.
Thứ ba: Nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện tình hình tội TCTS do
người dưới 18 tuổi thực hiện giúp hiểu rõ hơn các đặc điểm nhân thân người
phạm tội, xem xét các yếu tố đó trong sự tương tác với các yếu tố của môi
trường sống và hoàn cảnh sống làm phát sinh tình hình tội phạm. Đồng thời
giúp cho công tác phát hiện, điều tra, xử lý loại tội phạm này được kịp thời
Thứ tư: Nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện tình hình tội TCTS do
người dưới 18 tuổi thực hiện phục vụ cho nghiên cứu đề ra các dự báo chính
xác tình hình tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện.
Thứ năm: Nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện tình hình tội TCTS do
người dưới 18 tuổi thực hiện góp phần cung cấp những thông tin hữu ích cho

14


công tác quản lý, giáo dục người dưới 18 tuổi phạm tội nói chung, phạm tội
TCTS nói riêng trở thành những người có ích cho xã hội.
1.2. Phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội trộm cắp

tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện
Nguyên nhân và điều kiện tình hình tội TCTS do người dưới 18 thực
hiện rất đa dạng và luôn luôn “động” vì vậy cần thiết phải tiến hành phân loại
để thấy được mức độ ảnh hưởng của chúng trong việc làm phát sinh tình hình
tội TCTS do người 18 thực hiện đồng thời định hướng cho cuộc đấu tranh
phòng, chống tội phạm nói chung và phòng, chống tội TCTS do người dưới
18 tuổi thực hiện nói riêng.
Hiện nay có rất nhiều tiêu chí khác nhau khi tiến hành phân loại nguyên
nhân và điều kiện tình hình tội phạm. Trong phạm vi luận văn này, học viên
tiến hành phân loại theo 3 tiêu chí sau đây, và cũng được nhiều tác giả đồng
quan điểm:
1.2.1. Căn cứ vào phạm vi, mức độ tác động của nguyên nhân và điều
kiện tình hình tội trộm cắp tài sản
Theo các nhà nghiên cứu tội phạm học, căn cứ vào phạm vi, mức độ tác
động của nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm, trên cơ sở phạm
trù cái chung, cái riêng, cái đặc thù, có thể phân chia nguyên nhân và điều
kiện của tình hình tội phạm thành 3 cấp độ:
a- Nguyên nhân, điều kiện của tình trạng tội phạm nói chung;
b- Nguyên nhân và điều kiện của từng nhóm tội phạm (các tội phạm có
cùng khách thể loại);
c- Nguyên nhân và điều kiện của từng tội phạm cụ thể.
Để nhận diện được nguyên nhân, điều kiện của từng tội phạm cụ thể,
trong đó có tội TCTS, không nên phân tách một cách biệt lập, mà cần xem xét
chúng trong mối quan hệ cái chung và cái riêng, giữa bộ phận và chỉnh thể,
tức là phải dựa trên những yếu tố là nguyên nhân và điều kiện của tình trạng

15


tội phạm nói chung, nguyên nhân và điều kiện của một nhóm tội phạm. Việc

nghiên cứu ở ba cấp độ như vậy không có nghĩa là phân chia nguyên nhân và
điều kiện ra làm ba phần một cách cơ học, mà phải xem xét chúng trong một
hệ thống thống nhất.
- Nguyên nhân và điều kiện tình hình tội phạm chung: Đây là nhóm
nguyên nhân và điều kiện có phạm vi tác động bao trùm lên nhiều lĩnh vực của
đời sống xã hội, nhiều loại đối tượng khác nhau và có khả năng làm phát sinh
nhiều nhóm tội và loại tội trong đó có tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực
hiện. Nhóm nguyên nhân và điều kiện này cũng có thời gian tồn tại và tác động
mang tính ổn định và lâu dài trong xã hội. Ví dụ: khi nghiên cứu nguyên nhân
và điều kiện của tình hình tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa
bàn tỉnh Ninh Thuận phải chú ý đến yếu tố cơ bản như hoàn cảnh kinh tế, chính
trị, xã hội trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận nói chung.
- Nguyên nhân và điều kiện của loại tội phạm: Nhóm nguyên nhân và
điều kiện này chỉ phát sinh trong từng lĩnh vực của đời sống xã hội, nó chỉ tác
động đến từng nhóm đối tượng mang tính đặc thù, vì vậy có khả năng làm
phát sinh một loại tội phạm. Ví dụ: sự thiếu đồng bộ và chặt chẽ trong việc
giáo dục và quản lý người dưới 18 tuổi trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận sẽ làm
phát sinh những tội phạm do nhóm người này thực hiện.
- Nguyên nhân và điều kiện tội phạm cụ thể: Đây là nhóm nguyên nhân
và điều kiện tác động một cách cụ thể đến từng cá nhân người phạm tội, nó
luôn là những tình huống, hoàn cảnh mang tính đặc thù gắn liền với điều kiện
sống, với môi trường sinh hoạt của từng cá nhân cụ thể. Nhóm nguyên nhân
và điều kiện này chỉ có khả năng làm phát sinh một tội phạm cụ thể.
1.2.2 Căn cứ vào nội dung, tính chất tác động của nguyên nhân và điều
kiện tình hình tội trộm cắp tài sản
Căn cứ vào tiêu chí này có thể chia nguyên nhân và điều kiện tình hình
tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện thành 05 nhóm.

16

- Nguyên nhân và điều kiện kinh tế - xã hội: Đây là những hiện tượng
quá trình xã hội mang nội dung kinh tế, phát sinh trong hoạt động sản xuất,
phân phối và lưu thông, bao gồm cả việc đề ra và tổ chức thực hiện các chính
sách nhằm phát triển kinh tế - xã hội. Nhóm này có thể tác động đến nhiều
nhóm tội và loại tội khác nhau, nhưng chủ yếu và trực tiếp nhất là tội phạm về
kinh tế, các tội tham nhũng, các tội xâm phạm sỡ hữu trong đó có tội TCTS
do người dưới 18 tuổi thực hiện.
- Nguyên nhân và điều kiện về chính trị xã hội: Nhóm này phản ánh
những mâu thuẫn về lợi ích chính trị của các giai cấp, các tầng lớp khác nhau
trong xã hội, nó thể hiện sự xung đột của các hệ tư tưởng, các loại học thuyết
và chủ nghĩa trong xã hội. Đây là nhóm nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh
nhiều nhóm tội, loại tội khác nhau trong đó có tội TCTS do người dưới 18
tuổi thực hiện.
- Nguyên nhân và điều kiện tâm lí - văn hóa xã hội: Đây là nhóm phát
sinh từ những khiếm khuyết, khuyết tật về tinh thần. Nhóm nguyên nhân này
bắt nguồn từ những xung đột, mâu thuẫn, là hệ quả của một số trào lưu, xu
hướng giao lưu và tiếp biến của văn hóa, của những phong tục tập quán, sở
thích, thị hiếu của một bộ phận dân cư không phù hợp với chuẩn mực của xã
hội hiện tại. Ví dụ: Thói ăn chơi sa đọa của những người dưới 18 tuổi, với tư
tưởng đua đòi với bạn bè nhưng thiếu hụt về kinh tế, phát sinh nhu cầu tiêu
xài tiền bạc, mà nhu cầu chỉ trở thành động cơ khi nhu cầu đó bị thôi thúc bức
thiết dẫn đến việc con người ta phải hành động để thỏa mãn nhu cầu, từ đó
dẫn đến các trường hợp người dưới 18 tuổi thực hiện tội TCTS.
- Nguyên nhân và điều kiện tổ chức, quản lý xã hội: Phát sinh từ những
bất hợp lý, những sai lầm, khuyết điểm còn yếu kém trong công tác quản lý
nhà nước, quản lý xã hội, quản lý con người. Nhóm này có thể làm phát sinh
các tội phạm do người dưới 18 tuổi thực hiện trong đó có TCTS. Ví dụ: sự

17

quản lý giáo dục chưa tốt đến từ gia đình, nhà trường làm cho người dưới 18
tuổi chưa nhận thức đúng bản chất sự việc, hiểu lệch lạc vấn đề có thể dẫn tới
hành vi phạm tội.
- Nguyên nhân và điều kiện thuộc về pháp luật và công tác phòng chống
tội phạm: Nhóm này phát sinh từ những mâu thuẫn, những xung đột trong hệ
thống pháp luật, thiếu sự đồng bộ và còn tồn tại nhiều khoảng trống chưa
được luật hóa trong đời sống xã hội dễ làm phát sinh những hiện tượng tiêu
cực xã hội. Việc phát hiện, xử lý tội phạm và người phạm tội còn chưa triệt
để, chưa phát huy được vai trò của mọi chủ thể khi tham gia vào hoạt động
phòng ngừa, còn có tư tưởng “khoán trắng” cho cơ quan bảo vệ pháp luật. Ví
dụ: Sự bao che cho những thói hư tật xấu của gia đình, xã hội, phát hiện người
dưới 18 tuổi phạm tội nhưng không tố giác, ỷ lại cho các cơ quan pháp luật
cũng là một trong số những nguyên nhân để người dưới 18 tuổi thực hiện tội
TCTS.
1.2.3. Căn cứ vào nguồn gốc hình thành của nguyên nhân và điều kiện
tình hình tội trộm cắp tài sản
Căn cứ vào tiêu chí này có thể chia nguyên nhân và điều kiện tình hình
tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện thành 03 nhóm:
- Nguyên nhân và điều kiện bắt nguồn từ môi trường sống là tổng hợp
các nhân tố tiêu cực được hình thành từ môi trường sống của cá nhân người
dưới 18 tuổi có thể tác động, ảnh hưởng đến cá nhân ở mức độ nhất định, từ
đó làm phát sinh tội phạm về TCTS. Ví dụ như các nhân tố: môi trường gia
đình không hoàn thiện, môi trường sống xung quanh có nhiều tệ nạn xã hội,
trường học, bạn bè… Đặc biệt, vai trò của gia đình trong việc quản lý, giáo
dục người dưới 18 tuổi là hết sức quan trọng. Quản lý và giáo dục của gia
đình là một quá trình liên tục và lâu dài. Gia đình nào tạo dựng được môi
trường giáo dục tốt, có nề nếp kỷ cương thì mặc dù điều kiện kinh tế có khó

18


khăn nhưng vẫn có cuộc sống hạnh phúc, con cái có lối sống trong sáng, lành
mạnh. Ngược lại, môi trường giáo dục trong gia đình không tốt sẽ là nguyên
nhân dẫn con cái đến vi phạm pháp luật.
- Nguyên nhân và điều kiện xuất phát từ phát từ phía chủ thể thực hiện
hành vi phạm tội, cụ thể trong trường hợp này là người dưới 18 tuổi, là tập
hợp những nhân tố tiêu cực thuộc về nhân thân người dưới 18 tuổi có thể tác
động, ảnh hưởng đến việc phát sinh tội phạm về TCTS. Những nhân tố tiêu
cực này có thể là dấu hiệu thuộc về sinh học, tâm lý, xã hội – nghề nghiệp,
quá trình hình thành nhân cách biến dạng của người dưới 18 tuổi.
Nhóm nguyên nhân và điều kiện xuất phát từ phía nạn nhân của tội
TCTS: Trong nhiều trường hợp, yếu tố nạn nhân đóng vai trò quan trọng
trong việc hình thành ý định phạm tội cũng như thúc đẩy việc phạm tội. Ví dụ
nạn nhân phô trương tài sản cá nhân quá mức, hoặc sự sơ hở trong quản lý tài
sản của nạn nhân làm cho người dưới 18 tuổi không thể kiềm chế được và
thực hiện hành vi TCTS.
1.3. Cơ chế tác động của nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội
trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện.
Tội phạm, theo Luật hình sự Việt Nam, phải là hành vi của con người
“chỉ qua hành vi của mình, con người mới có thể gây ra thiệt hại, gây ra sự
nguy hiểm cho xã hội và những gì trong ý nghĩ, trong tư tưởng của con người
cũng chỉ có thể được xác định qua chính những biểu hiện bên ngoài mà trước
hết là qua chính hành vi của họ” [3].
Vì vậy có thể nhận thấy tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện bao
giờ cũng biểu hiện ra bên ngoài thế giới khách quan dưới dạng hành vi và
phản ánh một quá trình diễn biến tâm lý xảy ra bên trong con người dưới 18
tuổi. Có thể áp dụng mô hình cơ chế hành vi phạm tội cụ thể để tiếp cận, lý

19