Quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường THPT Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

BÙI QUANG QUYỀN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƢỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRƢỜNG CHINH,
HUYỆN NINH SƠN, TỈNH NINH THUẬN

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2019


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

BÙI QUANG QUYỀN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƢỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRƢỜNG CHINH,
HUYỆN NINH SƠN, TỈNH NINH THUẬN

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.140114

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGHIÊM THỊ ĐƢƠNG

HÀ NỘI - 2019


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới Khoa Quản lý Giáo
dục, Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, đã tạo cơ hội cho tác giả
được học tập để nâng cao trình độ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong
thời gian học tập, nghiên cứu và làm luận văn.
Xin tri ân tất cả quý Thầy giáo, Cô giáo đã tham gia giảng dạy, hướng dẫn,
truyền thụ những kiến thức quý báu cho tác giả trong suốt thời gian học tập.
Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào Tạo tỉnh Ninh Thuận,
lãnh đạo, cán bộ giáo viên, nhân viên trường Trung học phổ thông Trường Chinh,
huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả tham gia
khóa học và hoàn thành luận văn.
Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Tiến sĩ Nghiêm Thị Đương, cán bộ hướng
dẫn luận văn, đã trực tiếp chỉ đạo, hướng dẫn và hỗ trợ tôi trong suốt quá trình
triển khai nghiên cứu đề tài và hoàn thiện đề tài đúng tiến độ, đảm bảo yêu cầu của
một công trình nghiên cứu khoa học.
Mặc dù tác giả đã có nhiều cố gắng để hoàn thành luận văn, song chắc chắn
không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Kính mong nhận được sự quan tâm,
giúp đỡ, góp ý của quý Thầy giáo, Cô giáo trong Hội đồng khoa học, các đồng
nghiệp để luận văn của tác giả được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 6 năm 2019
Tác giả luận văn

Bùi Quang Quyền

i

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CB QLGD:

Cán bộ quản lý giáo dục

CBQL:

Cán bộ quản lý

CNH, HÐH

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNTT:

Công nghệ thông tin

CSVC:

Cơ sở vật chất

DH:

Dạy học

GD&ÐT:

Giáo dục và Ðào tạo

GD:

Giáo dục

GQVĐ:

Giải quyết vấn đề

GV:

Giáo viên

HÐ:

Hoạt động

HÐDH:

Hoạt động dạy học

HS:

Học sinh

HT:

Hiệu trưởng

KT:

Kiểm tra

KTÐG:

Kiểm tra đánh giá

NL:

Năng lực

PP:

Phương pháp

PPDH:

Phương pháp dạy học

PPKTĐG:

Phương pháp kiểm tra đánh giá

QL HĐDH:

Quản lý hoạt động dạy học

QL:

Quản lý

QLDH:

Quản lý dạy học

QLGD:

Quản lý giáo dục

TBDH:

Thiết bị dạy học

THPT:

Trung học phổ thông

XHCN:

Xã hội chủ nghĩa

ii


MỤC LỤC
Trang
Lời cảm ơn .................................................................................................................. i
Danh mục các chữ viết tắt .......................................................................................... ii
Danh mục các bảng ................................................................................................. viii
Danh mục các biểu đồ .................................................................................................x

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY
HỌC THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN
ĐỀ CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ......................7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ...........................................................................7
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ................................................................11
1.2.1. Quản lý ................................................................................................................. 11
1.2.2. Hoạt động dạy học .............................................................................................. 12
1.2.3. Năng lực, năng lực giải quyết vấn đề ................................................................ 13
1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học................................................................................. 15
1.2.5. Quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải
quyết vấn đề .................................................................................................................. 15
1.3. Hoạt động dạy học theo hƣớng phát triển năng lực giải quyết vấn đề
cho học sinh ở trƣờng Trung học phổ thông ........................................................16
1.3.1. Trường Trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân................... 16
1.3.2. Năng lực giải quyết vấn đề của học sinh trung học phổ thông ....................... 16
1.3.3. Hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề
cho học sinh ở trường Trung học phổ thông ......................................................17
1.4. Nội dung quản lý hoạt động dạy học theo hƣớng phát triển năng lực
giải quyết vấn đề cho học sinh ở trƣờng Trung học phổ thông ..........................23
1.4.1. Quản lý việc thực hiện mục tiêu dạy học theo hướng phát triển năng
giải quyết vấn đề cho học sinh ..................................................................................... 23
1.4.2. Quản lý việc thực hiện chương trình, lựa chọn nội dung dạy học theo
hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ........................................ 24
1.4.3. Quản lý việc vận dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực
theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ................................ 25

iii

1.4.4. Quản lý việc sử dụng các hình thức tổ chức dạy học theo hướng phát
triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ............................................................. 26
1.4.5. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo hướng
phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh .................................................... 26
1.4.6. Quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động dạy học theo
hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ........................................ 27
1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học theo hƣớng
phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trƣờng Trung học
phổ thông..................................................................................................................28
1.5.1. Phẩm chất, năng lực của cán bộ quản lý ........................................................... 28
1.5.2. Phẩm chất, năng lực của đội ngũ giáo viên ...................................................... 29
1.5.3. Đặc điểm tâm lý của học sinh Trung học phổ thông ....................................... 30
1.5.4. Chất lượng tuyển sinh đầu vào .......................................................................... 31
1.5.5. Vai trò của các tổ chức: Đoàn Thanh niên, Công đoàn, Ban đại diện
cha mẹ học sinh của trường .......................................................................................... 31
1.5.6. Điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học .......................................... 32
1.5.7. Điều kiện kinh tế - xã hội ở địa phương........................................................... 32
Tiểu kết chƣơng 1 ....................................................................................................33
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRƢỜNG
CHINH, HUYỆN NINH SƠN, TỈNH NINH THUẬN .........................................34
2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu ....................................................................34
2.1.1. Đặc điểm về vị trí địa lý, kinh tế xã hội huyện Ninh Sơn, tỉnh
Ninh Thuận .................................................................................................................. 34
2.1.2. Một số đặc điểm về giáo dục huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận .................. 35
2.1.3. Vài nét khái quát về trường Trung học phổ thông Trường Chinh,
huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận ...................................................................36
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ...........................................................................39
2.2.1. Mục đích khảo sát...................................................................................39

2.2.2. Đối tượng khảo sát .................................................................................39
2.2.3. Nội dung khảo sát ...................................................................................40
iv


2.2.4. Phương pháp khảo sát ............................................................................40
2.3. Thực trạng hoạt động dạy học theo hƣớng phát triển năng lực giải
quyết vấn đề cho học sinh ở trƣờng Trung học phổ thông Trƣờng Chinh,
huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận ........................................................................41
2.3.1. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động dạy học theo
hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học
phổ thông Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận .................................. 41
2.3.2. Thực trạng hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải
quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học phổ thông Trường Chinh,
huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận ............................................................................... 42
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hƣớng phát triển năng
lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trƣờng Trung học phổ thông Trƣờng
Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận ............................................................56
2.4.1. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của quản lý hoạt động dạy
học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường
Trung học phổ thông Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận ............... 56
2.4.2. Thực trạng quản lý việc thực hiện mục tiêu hoạt động dạy học
theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh .......................57
2.4.3. Thực trạng quản lý việc thực hiện chương trình, lựa chọn nội dung
dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh .........59
2.4.4. Thực trạng quản lý việc vận dụng các phương pháp và kỹ thuật
dạy học tích cực theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho
học sinh .............................................................................................................61
2.4.5. Thực trạng quản lý việc sử dụng các hình thức tổ chức dạy học
theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh .......................64

2.4.6. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy
học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ................66
2.4.7. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động
dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh .........68
2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học theo
hƣớng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trƣờng Trung
học phổ thông Trƣờng Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận ....................70

v


2.6. Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hƣớng
phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trƣờng Trung học
phổ thông Trƣờng Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận ...........................71
2.6.1. Ưu điểm và nguyên nhân ................................................................................... 71
2.6.2. Hạn chế và nguyên nhân .................................................................................... 73
Tiểu kết chƣơng 2 ....................................................................................................75
CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO
HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC
SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRƢỜNG CHINH,
HUYỆN NINH SƠN, TỈNH NINH THUẬN ........................................................76
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .........................................................................76
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ................................................................... 76
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ................................................ 76
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ và hệ thống ................................................ 77
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.................................................................... 77
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và hiệu quả .................................................. 77
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hƣớng phát triển năng
lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trƣờng Trung học phổ thông Trƣờng
Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận ............................................................78

3.2.1. Thường xuyên tổ chức hoạt động bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên
môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động dạy học
theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ................................ 78
3.2.2. Chỉ đạo giáo viên thiết kế các nội dung, chuyên đề dạy học theo
hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ...............................81
3.2.3. Chỉ đạo giáo viên tích cực thực hiện đổi mới, lựa chọn phương
pháp dạy học nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ..........83
3.2.4. Chỉ đạo giáo viên tăng cường vận dụng các kỹ thuật dạy học tích
cực nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh..........................85
3.2.5. Tổ chức thực hiện đổi mới hoạt động kiểm tra, đánh giá hoạt động
dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh .........87
3.2.6. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học và quản lý chặt chẽ
việc khai thác và sử dụng đáp ứng yêu cầu dạy học theo hướng phát triển
năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh...........................................................89

vi


3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .....................................................................91
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý
hoạt động dạy học theo hƣớng phát triển năng lực GQVĐ cho học sinh ở
trƣờng THPT Trƣờng Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận ............................. 92
3.4.1. Quy trình khảo nghiệm ....................................................................................... 92
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ......................................................................................... 92
3.4.3. Mối tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp
quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề
cho học sinh ở trường Trung học phổ thông Trường Chinh, huyện Ninh
Sơn, tỉnh Ninh Thuận ................................................................................................... 97
Tiểu kết chƣơng 3 ................................................................................................................ 100
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .......................................................................101

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................104
PHỤ LỤC

vii


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Thống kê cán bộ, giáo viên, nhân viên của trường ...............................37

Bảng 2.2.

Thống kê cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của trường ...........................38

Bảng 2.3.

Đặc điểm tình hình học sinh của nhà trường ........................................39

Bảng 2.4.

Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động dạy học theo
hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh............................ 41

Bảng 2.5.

Thực trạng việc thực hiện mục tiêu hoạt động dạy học theo hướng
phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ........................................ 42

Bảng 2.6.

Thực trạng việc thực hiện chương trình, lựa chọn nội dung dạy học
theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ................... 45

Bảng 2.7.

Thực trạng việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực theo
hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh............................ 47

Bảng 2.8.

Thực trạng việc vận dụng các kỹ thuật dạy học theo hướng phát triển
năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ......................................................... 49

Bảng 2.9.

Thực trạng việc sử dụng các hình thức tổ chức dạy học theo hướng
phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ........................................ 50

Bảng 2.10. Thực trạng việc sử dụng các phương tiện dạy học theo hướng phát
triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ................................................ 51
Bảng 2.11. Thực trạng hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo hướng
phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ........................................ 52
Bảng 2.12. Thực trạng biểu hiện năng lực giải quyết vấn đề của học sinh..................... 54
Bảng 2.13. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của quản lý hoạt động dạy
học theo hướng phát triển năng lực GQVĐ cho học sinh............................. 56
Bảng 2.14. Thực trạng quản lý việc thực hiện mục tiêu hoạt động dạy học theo
hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh............................ 57
Bảng 2.15. Thực trạng quản lý việc thực hiện chương trình, lựa chọn nội dung
dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ..... 59

Bảng 2.16. Thực trạng quản lý việc vận dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học
tích cực theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh.......... 61

viii


Bảng 2.17. Thực trạng quản lý việc sử dụng các hình thức dạy học theo hướng
phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ........................................ 64
Bảng 2.18. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học
theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ................... 66
Bảng 2.19. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt
động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề
cho học sinh...........................................................................................68
Bảng 2.20. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học theo
hướng phát triển năng lực GQVĐ cho học sinh ở trường THPT
Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận ................................ 70
Bảng 3.1.

Tính cấp thiết của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo
hướng phát triển năng lực GQVĐ cho học sinh ở trường THPT
Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận........................................ 92

Bảng 3.2.

Tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng
phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường THPT
Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận........................................ 95

Bảng 3.3.

Mối tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp
quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết
vấn đề cho học sinh ở trường THPT Trường Chinh, huyện Ninh Sơn,
tỉnh Ninh Thuận ................................................................................................ 97

ix


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1.

Tính cấp thiết của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo
hướng phát triển năng lực GQVĐ cho học sinh ở trường THPT
Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận ................................... 94

Biểu đồ 3.2.

Tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo
hướng phát triển năng lực GQVĐ cho học sinh ở trường THPT
Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận ................................... 97

Biểu đồ 3.3.

Mối tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện
pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải
quyết vấn đề cho học sinh ở trường THPT Trường Chinh, huyện
Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận ......................................................................... 99

x

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục và đào tạo ở bất cứ thời điểm nào cũng đều có mục tiêu là giáo dục
toàn diện học sinh cả về đức, trí và các năng lực khác cho học sinh. Đảng ta đã xác
định con người vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự phát triển xã hội, để thực hiện
thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, cần phải có những con
người lao động mới phát triển toàn diện. Nếu đơn thuần chỉ thiên về đào tạo tri thức
(dạy chữ), sẽ tạo nên thế hệ học sinh không toàn diện, khó ứng phó với thực tế của
cuộc sống. Nền kinh tế xã hội nước ta đang phát triển với một tốc độ nhanh, kéo theo
đó là sự xuất hiện nhiều vấn đề mà đòi hỏi mỗi con người cần có những năng lực,
kĩ năng sống nhất định để có thể giải quyết hiệu quả các vấn đề đặt ra.
Nhà trường phổ thông có mục đích quan trọng nhất là dạy chữ cho các em,
truyền đạt những tri thức khoa học để các em chuẩn bị đầy đủ hành trang tri thức
bước vào đời. Trong khi sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh kế xã hội, các em học
sinh khi đến trường ngoài tiếp xúc với môi trường giáo dục các em còn tiếp cận với
xã hội mà ở đó nhiều vấn đề của cuộc sống đòi hỏi các em phải có kĩ năng giải
quyết hợp lí mới đem lại hiệu quả tích cực. Để tồn tại và phát triển trong thế giới
ngày nay và đương đầu một cách có hiệu quả với hàng loạt những vấn đề gặp phải,
mỗi người cần có bản lĩnh, có những năng lực, kĩ năng riêng để xử trí với những đòi
hỏi và thử thách hàng ngày. Bởi vậy, chúng ta chỉ quan tâm đến việc dạy những nội
dung trong chương trình sách giáo khoa sẽ rất khó tạo ra thế hệ học sinh có đầy đủ
phẩm chất trong công cuộc đổi mới hiện nay.
Chính vì vậy, cùng với xu thế phát triển chung của thế giới, theo Nghị quyết
số 29 của Ban Chấp hành Trung ương 8, khoá XI (2013), giáo dục Việt Nam đang
“Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn
diện năng lực và phẩm chất người học ...”, một trong những năng lực cốt lõi của thế
kỷ 21 mà giáo dục nhiều quốc gia hướng tới đó là năng lực giải quyết vấn đề.
Năng lực giải quyết vấn đề là một trong những năng lực quan trọng của con
người mà nhiều nền giáo dục tiên tiến trên thế giới đang hướng tới. Hiện nay ở Việt

Nam, việc học quá chú trọng đến rèn luyện kĩ năng, luyện tập theo cái có sẵn, cho

1


nên học sinh không được rèn luyện năng lực này từ sớm. Điều đó ảnh hưởng không
nhỏ đến năng lực tự học, tự khám phá và tư duy của trẻ. Vì vậy, tập dượt cho học
sinh biết phát hiện, đặt ra và giải quyết những vấn đề gặp phải trong học tập, trong
cuộc sống của cá nhân, gia đình và cộng đồng không chỉ có ý nghĩa ở khía cạnh
phương pháp dạy học mà phải được đặt như một mục tiêu giáo dục và đào tạo.
Trong dạy học theo quan điểm dạy học giải quyết vấn đề, học sinh vừa nắm
được tri thức mới, vừa nắm được phương pháp lĩnh hội tri thức đó, phát triển tư duy
tích cực, sáng tạo, được chuẩn bị một năng lực thích ứng với đời sống xã hội, phát
hiện kịp thời và giải quyết hợp lý các vấn đề nảy sinh. Hay nói cách khác, dạy học
phát hiện và giải quyết vấn đề là một cách tích cực để rèn luyện cho học sinh năng
lực phát hiện và giải quyết vấn đề.
Thực tế hiện nay cho thấy, trong hoạt động dạy học các nội dung và phương
pháp dạy học mà giáo viên sử dụng chưa tập trung vào yêu cầu tổ chức cho học sinh
hoạt động, chưa làm cho HS trở thành chủ thể hoạt động, do đó học sinh thường chỉ
chú ý tới việc tiếp thu và tái hiện lại kiến thức giáo viên dạy trên lớp hoặc kiến thức
có trong sách giáo khoa, giáo viên chưa quan tâm nhiều đến việc rèn luyện cho học
sinh năng lực giải quyết vấn đề khi đứng trước một nhiệm vụ hay một tình huống
mới. Với yêu cầu dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động,
sáng tạo, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác cho học sinh phù
hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học. Đổi mới phương pháp dạy học nhằm rèn
luyện cho học sinh kỹ năng vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết những tình
huống khác nhau trong học tập và thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm
vui, hứng thú học tập cho học sinh. Hình thức, phương pháp dạy học, kiểm tra đánh
giá phong phú hơn, theo hướng phát huy tính chủ động, sáng tạo và phát triển toàn
diện học sinh.

Trong thời gian qua, hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải
quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học phổ thông Trường Chinh, huyện
Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận đã đạt những kết quả nhất định theo định hướng đổi mới
chương trình giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, để nâng cao kết quả hoạt động dạy
học, phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh đáp ứng được tốt yêu cầu

2


của chương trình giáo dục phổ thông mới thì cần phải quan tâm hơn nữa đến hoạt
động dạy học và công tác quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực
giải quyết vấn đề cho học sinh.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý
hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở
trường Trung học phổ thông Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tiễn, đề xuất các biện pháp
quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học
sinh ở trường Trung học phổ thông Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh
Thuận, góp phần nâng cao kết quả hoạt động dạy học của nhà trường theo định
hướng đổi mới của chương trình giáo dục phổ thông.
3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học
sinh ở trường Trung học phổ thông.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Công tác quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải
quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học phổ thông Trường Chinh, huyện
Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận.
4. Câu hỏi nghiên cứu

Cần những biện pháp quản lý nào để nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học
theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học
phổ thông Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận?
5. Giả thuyết nghiên cứu
Trong thời gian qua, theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ
thông, trường Trung học phổ thông Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh
Thuận đã tổ chức hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn
đề cho học sinh ở và đã đạt những kết quả nhất định. Tuy nhiên vẫn còn những hạn
chế do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có công tác quản lý còn có những

3


bất cập, chưa phù hợp. Có thể nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học theo hướng
phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học phổ thông
Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận nếu đề xuất và áp dụng một cách
đồng bộ các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực
giải quyết vấn đề cho học sinh phù hợp hơn với yêu cầu đổi mới của chương trình
giáo dục phổ thông.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo hướng
phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học phổ thông
6.2. Khảo sát thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học theo
hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học
phổ thông Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận
6.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển
năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học phổ thông Trường
Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận
7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
7.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu

Đề tài tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo
hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học phổ
thông Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận.
7.2. Giới hạn về khách thể khảo sát
- Sở Giáo dục và Đào tạo, tỉnh Ninh Thuận: 10 người
- Cán bộ quản lý (CBQL) trường Trung học phổ thông Trường Chinh, huyện
Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận, bao gồm 3 người: 01 Hiệu trưởng và 02 Phó hiệu trưởng.
+ Giáo viên Trường Trung học phổ thông Trường Chinh, huyện Ninh Sơn,
tỉnh Ninh Thuận: 60 người.
7.3. Thời gian nghiên cứu
Từ tháng 7 năm 2017 đến tháng 6 năm 2019.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Nghiên cứu các tài liệu: sách, báo, tạp chí, các công trình nghiên cứu liên

4


quan đến hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển
năng lực ở trường Trung học phổ thông.
- Nghiên cứu các nghị quyết, chỉ thị, văn bản của Đảng và Nhà nước về hoạt
động dạy học và quản lý hoạt động dạy học ở trường Trung học phổ thông.
Trên cơ sở các nghiên cứu các tài liệu trên, phân tích, khái quát hóa, so sánh,
tổng hợp các thông tin, tư liệu để làm sáng tỏ các vấn đề lý luận về quản lý hoạt
động dạy học theo hướng phát triển năng lực ở trường Trung học phổ thông.
8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Xây dựng bảng hỏi nghiên cứu về thực trạng hoạt động dạy học và quản lý
hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở
trường THPT Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận.

- Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên trường Trung học phổ thông Trường
Chinh; các chuyên gia, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Ninh Thuận nhằm
trao đổi, thu thập thêm các thông tin, phân tích, so sánh và đối chiếu với những
thông tin đã thu được qua bảng hỏi.
- Phương pháp quan sát: Quan sát các hoạt động dạy học giáo viên, nhằm
thu thập thêm các thông tin về thực trạng hoạt động dạy học theo hướng phát triển
năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh của giáo viên.
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu các báo cáo sơ,
tổng kết hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho
học sinh.
8.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng các công thức toán thống kê để định lượng kết quả nghiên cứu.
9. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn
9.1. Ý nghĩa lý luận
Hệ thống hóa lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển
năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học phổ thông, cung cấp cơ
sở khoa học cho việc nghiên cứu thực trạng và đề xuất một số biện pháp quản lý

5


hiệu quả cho hoạt động này ở trường Trung học phổ thông Trường Chinh, huyện
Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận.
9.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng cho công tác quản lý hoạt động dạy
học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung
học phổ thông Trường Chinh, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận.
10. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn

bao gồm các chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển
năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học phổ thông.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng
lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học phổ thông Trường Chinh,
huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng
lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường Trung học phổ thông Trường Chinh,
huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận.

6


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO
HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC
SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Hoạt động dạy học (HĐDH) là một hoạt động rất quan trọng, đóng vai trò chủ
yếu trong việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, nâng cao ý thức
dân tộc, tinh thần trách nhiệm với bản thân và cộng đồng, đặt nền tảng cho sự đổi mới
và phát triển khoa học công nghệ của đất nước đồng thời có tác động mạnh mẽ đến
tiến trình phát triển quốc gia. Đầu tư cho giáo dục, cho các hoạt động dạy học là đầu
tư cho phát triển, tạo nên sự phát triển nhanh và bền vững cho mỗi quốc gia. Hoạt
động quản lý xuất hiện như một tất yếu khách quan nhằm tổ chức, phối hợp, điều
khiển hoạt động của con người trong quá trình sinh hoạt, lao động sản xuất, mưu sinh
theo mục tiêu chung đã định. Quản lý được hình thành cùng với sự xuất hiện của xã
hội loài người. Quản lí hoạt động dạy học (QL HĐDH) là một hoạt động quản lí
chuyên biệt được nhiều nhà nghiên cứu giáo dục đề cập từ thế kỷ 20 đến nay.
Quản lí hoạt động dạy học, quản lí nhà trường là những vấn đề được nhiều

nhà nghiên cứu trong và ngoài nước hết sức quan tâm. Việc chú trọng đến các biện
pháp quản lí nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động trong nhà trường luôn giữ vị trí đặc
biệt quan trọng. Nhiều công trình nghiên cứu của các nhà quản lí nước ngoài đã đề
cập đến vấn đề quản lí hoạt động dạy học. Từ thế kỷ XIV, vấn đề dạy học (DH) và
quản lý dạy học (QLDH) đã được nhiều nhà giáo dục (GD) nghiên cứu và công bố
nhiều công trình có giá trị:
Các nhà giáo dục (GD) Xô Viết như V.A Xu khomlinxki; V.Pxtrezicondin;
Zakharôp… đã công bố nhiều tác phẩm nổi tiếng về công tác quản lý (QL) trường
học. V.A Xu khomlinxki rất coi trọng dự giờ - phân tích giờ dạy, bồi dưỡng đội ngũ
để GV nâng cao trình độ. V.Pxtrezicondin đi sâu phân tích công tác kế hoạch hoá
trong quá trình QL, bồi dưỡng lý luận chính trị, chuyên môn nghiệp vụ cho giáo
viên (GV), công tác kiểm tra quá trình dạy học (DH) được ông nhấn mạnh và cụ thể

7


hóa [27]. Về QL quá trình DH, Zakharôp rất quan tâm thu thập, phân tích những số
liệu, chỉ số phản ánh tình hình giảng dạy, học tập, việc phối hợp trong Ban giám
hiệu (BGH) nhằm giúp đỡ GV tiến bộ về phương pháp dạy học (PPDH) [28].
Vấn đề DH theo hướng phát triển năng lực người học được quan tâm và phát
triển từ những năm 50 của thế kỷ XX. Đến những năm 70 của thế kỷ XX, các nước
xã hội chủ nghĩa (XHCN) có nhiều công trình nghiên cứu năng lực nghề nghiệp cho
người học trong việc tổ chức HĐDH trong các nhà trường.
Trong tác phẩm “Lý luận dạy học của nhà trường phổ thông trung học”
năm 1982 của tác giả M.I.Macmutov, M.N.X.katkin, V.Okon đã nêu một số nét
đặc trưng của của hoạt động sáng tạo phát triển năng lực: khả năng tư duy độc lập,
chuyển kiến thức vào các tình huống mới để vận dụng giải quyết; xây dựng được
cách giải quyết mới khác với cách giải đã biết và không phải là tổ hợp các cách
giải đã biết.
Trong tác phẩm “Khoa học sư phạm tích hợp hay làm thế nào để phát triển các

năng lực ở nhà trường”, Xavier Roegiers cho rằng: ngoài khía cạnh kiến thức đơn
thuần, nhà trường trước hết phải tập trung cố gắng dạy cho học sinh (HS) sử dụng kiến
thức của mình vào các tình huống có ý nghĩa đối với HS, hay nói cách khác nhà trường
cần phát triển những năng lực ở HS.
Các nước phương Tây vào cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI phát triển nhiều
công trình nghiên cứu về tư duy sáng tạo trong HS Trung học phổ thông (THPT)
như triển khai các cuộc thi nghiên cứu khoa học kỹ thuật, thi sáng tạo Robot…
Ở Châu Á-Thái Bình Dương, vấn đề phát triển năng lực người học gắn với
các hoạt động trải nghiệm thực tiễn được nhiều quốc gia quan tâm và đã có nhiều
công trình khoa học nghiên cứu chuyên sâu. Điển hình như tiến sĩ giáo dục học
Raija (người Ấn Độ) trong cuốn: “Nền giáo dục cho thế kỷ XXI, những triển vọng
của Châu Á Thái Bình Dương” đã khẳng định trong tổ chức DH phải xác định
những giá trị và kỹ năng mong muốn mà mục đích của quá trình truyền đạt tri thức
cần phát triển. GV phải rèn cho HS năng lực phán đoán, suy luận, giải quyết vấn đề,
kỹ năng hợp tác làm việc, làm việc trong một tổ chức, có sáng kiến ....
Nghiên cứu của các tác giả nước ngoài cho thấy vấn đề DH và QL HĐDH

8


được nghiên cứu một cách hệ thống, cơ sở lý luận đó được đúc kết từ thực tiễn QL,
phát triển theo từng giai đoạn lịch sử; khẳng định GD giữ vai trò chủ đạo trong phát
triển nhân cách con người và có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của xã hội.
Kết quả GD phụ thuộc rất nhiều vào công tác QL HĐDH, nhân tố người thầy và
tính tích cực, chủ động của học trò.
Nhân loại đã bước sang thế kỉ 21, trong bối cảnh chung của một kỷ nguyên
mới của thế giới và của đất nước, giáo dục Việt Nam cũng đang đứng trước những
xu thế mới và thách thức mới. Vì vậy nhiều nhà khoa học Việt Nam thời kì hiện đại
cũng đã có những công trình nghiên cứu về quản lí hoạt động dạy học đã đạt được
những thành tựu nhất định như: Đặng Quốc Bảo, Đặng Bá Lãm, Nguyễn Đức

Chính, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Xuân Hải, Phạm Minh Hạc ...
Đảng và Nhà nước ta luôn xác định giáo dục có vị trí, vai trò vô cùng quan
trọng, là quốc sách đối với sự phát triển của đất nước. Sự nghiệp giáo dục cần phải
được toàn xã hội chăm lo. Chính vì vậy, Ban chấp hành Trung ương Đảng ban hành
Nghị quyết số 29-NQ TW về việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã
đặt ra mục tiêu đến năm 2030: "Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng,
hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ
Tổ quốc và nhu cầu học tập của Nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển
toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân, chú
trọng phát triển năng lực toàn diện cho học sinh”. Một trong những năng lực của học
sinh là năng lực giải quyết vấn đề [2].
Quản lý hoạt động dạy học là một vấn đề rất quan trọng và được đề cập trong
các tài liệu. Các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học cũng được công
bố trong các cuốn sách, các bài báo trong các tạp chí như: Tác giả Phạm Viết Vượng
với vấn đề lấy học sinh làm trung tâm; Tác giả Trần Hồng Quân đề cập tới một số
vấn đề đổi mới trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo; Tác giả Đặng Thành Hưng
đã đi sâu nghiên cứu các vấn đề về nội dung, phương pháp dạy học theo hướng
nâng cao tính hiện đại và gắn khoa học với thực tiễn đời sống sản xuất, dạy học
lấy học sinh làm trung tâm; Tác giả Nguyễn Lăng Bình nghiên cứu về dạy và
học tích cực ...

9


Các công trình nghiên cứu còn được thể hiện trong các đề tài luận văn, luận án
quản lý giáo dục. Có thể kể ra một số luận văn:
Đỗ Ngọc Thạch (2010) với đề tài: “Biện pháp quản lí hoạt động dạy học các
trường trung học phổ thông Huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên đáp ứng yêu cầu phân
ban”, luận văn thạc sĩ Quản lý giáo dục - Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc
Gia Hà Nội [40].

Nguyễn Hồng Sơn (2015) với đề tài: “Quản lí hoạt động dạy học nhằm nâng cao
chất lượng giáo dục ở trường Trung học cơ sở và Trung học phổ thông Tả Sìn Thàng,
huyện Tủa Chùa - tỉnh Điện Biên”, luận văn thạc sĩ Quản lý giáo dục - Trường Đại
học Giáo dục, Đại học Quốc Gia Hà Nội [39].
Vũ Anh Tuấn (2016) với đề tài: “Quản lí hoạt động dạy học theo hướng phân
hóa ở trường trung học phổ thông Kẻ Sặt, Huyện Gia Bình, tỉnh Hải Dương”, luận văn
thạc sĩ Quản lý giáo dục - Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc Gia Hà Nội [42].
Triệu Văn Hải (2016) “Quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển
năng lực người học ở các trường THPT huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc”, luận văn
thạc sĩ Quản lý giáo dục, Đại học Sư Phạm, Đại học Thái Nguyên [17].
Hoàng Thị Thuý Hoàn (2017) với đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học ở các
trường Trung học cơ sở thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ theo hướng phát triển năng
lực tự học”, luận văn thạc sĩ Quản lý giáo dục - Trường Đại học Giáo dục, Đại học
Quốc Gia Hà Nội [21].
Như vậy, có thể nói đến nay đã có nhiều các công trình nghiên cứu về hoạt
động dạy học, quản lý hoạt động dạy học. Các công trình này đều khái quát và phân
tích được bản chất của hoạt động dạy học một cách biện chứng; đánh giá được thực
trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học ở nhiều trường và các địa
phương khác nhau; đề ra được các biện pháp quản lý hoạt động dạy học cụ thể, phù
hợp với thực tiễn và điều kiện của mỗi nhà trường, mỗi địa phương. Do đó, các công
trình trên thực sự có ý nghĩa về lý luận cũng như thực tiễn để tác giả kế thừa và tiếp
tục triển khai nghiên cứu vấn đề quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng
lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường THPT Trường Chinh, huyện Ninh Sơn,
tỉnh Ninh Thuận. Tuy nhiên, trong thực tiễn hiện nay hướng nghiên cứu về quản lý

10


hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở
trường THPT còn chưa được nhiều người quan tâm nghiên cứu. Đó cũng là vấn đề mà

tác giả muốn đi sâu tìm hiểu và nghiên cứu.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế
hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói chung là khách thể
quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến”.
Tác giả Nguyễn Minh Đạo cho rằng: “Quản lý là sự tác động liên tục có tổ
chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý về các mặt văn hoá,
chính trị, kinh tế, xã hội bằng một hệ thống luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc,
các phương pháp và biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự
phát triển của đối tượng”.
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng: Hoạt động
quản lý là "Tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản
lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ
chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức" [11].
Tác giả Hà Sỹ Hồ cho rằng: "Quản lý là quá trình có tác động có định hướng,
có tổ chức dựa trên các thông tin về tình trạng của đối tượng và môi trường, nhằm
giữ cho sự vận hành của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục
đích đã định".
Như vậy, khái niệm quản lý có thể được trình bày dưới nhiều góc độ khác
nhau nhưng đều thống nhất ở những nội dung cơ bản:
- Quản lý luôn tồn tại với tư cách là một hệ thống gồm các yếu tố: chủ thể
quản lý (người quản lý, tổ chức quản lý); khách thể quản lý (người bị quản lý, đối
tượng quản lý) và mục đích của công tác quản lý do chủ thể quản lý đưa ra hay do
yêu cầu khách quan của xã hội hoặc do có sự cam kết, thoả thuận giữa chủ thể
quản lý và khách thể quản lý, từ đó hình thành các mối quan hệ tương tác với nhau
giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý.
- Bản chất của hoạt động quản lý là cách thức tác động hợp quy luật của chủ

11

thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận
hành đạt hiệu quả mong muốn và đạt được mục tiêu đề ra.
- Quản lý là một hoạt động mang tính tất yếu của xã hội. Chủ thể quản lý và
khách thể quản lý luôn có quan hệ tác động qua lại và chịu tác động của môi trường.
Con người là yếu tố quan trọng của hoạt động quản lý vì thế quản lý vừa là khoa
học vừa là nghệ thuật.
Tóm lại: Quản lý là quá trình tác động có định hướng, có chủ đích của chủ
thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành
và đạt được mục đích của tổ chức.
1.2.2. Hoạt động dạy học
Hoạt động dạy học là hoạt động đặc thù của nhà trường, là hoạt động có định
hướng, có mục đích của nhà giáo dục và có hoạt động tích cực, tự giác của người
học trong tất cả các loại hình hoạt động giáo dục.
Hoạt động dạy học giữ vai trò chủ đạo, nền tảng trong các hoạt động diễn ra
ở nhà trường, ảnh hưởng tới tất cả các hoạt động giáo dục khác trong nhà trường.
Có thể khẳng định, hoạt động dạy học là hoạt động cơ bản nhất, là nền tảng và chủ
đạo trong quá trình giáo dục ở nhà trường.
Hoạt động dạy học bao gồm hai hoạt động chính là hoạt động dạy và hoạt
động học, hai hoạt động này thống nhất với nhau, gắn bó mật thiết với nhau.
Như vậy, HĐDH là khái niệm dùng để chỉ hoạt động chung của người dạy và
người học. Hai hoạt động này có cùng chủ thể: chủ thể dạy và chủ thể học, hoạt động
của chủ thể này là tiền đề, là điều kiện tồn tại của chủ thể kia, chúng tồn tại trong mối
quan hệ biện chứng với nhau, có chung một mục đích là vì người học. Theo cách hiểu
đầy đủ nhất, HĐDH là bao gồm toàn bộ việc giảng dạy, giáo dục của thầy, việc học
tập, rèn luyện của trò theo một mục đích chung là phát triển toàn diện.
Hoạt động dạy là hoạt động tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức - học
tập của học sinh, giúp học sinh tìm hiểu và khám phá tri thức, qua đó thực hiện có
hiệu quả nhiệm vụ học của bản thân.

Hoạt động học là hoạt động tích cực, chủ động, tự giác, tự điều khiển hoạt
động nhận thức - học tập của người học nhằm tiếp nhận, xử lý và chuyển hóa thông

12


tin từ bên ngoài thành tri thức của bản thân, qua đó người học thể hiện mình, tự làm
phong phú nhận thức, hiểu biết của bản thân.
Như vậy, có thể khái quát: Hoạt động dạy học là quá trình mà trong đó dưới
sự tổ chức, điều khiển, quản lý của người giáo viên làm cho người học tích cực, chủ
động, tự giác, tự điều khiển hoạt động học tập của mình nhằm thực hiện tốt các mục
tiêu và nhiệm vụ dạy học đặt ra.
1.2.3. Năng lực, năng lực giải quyết vấn đề
* Năng lực
Năng lực được hiểu là khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để
thực hiện một hoạt động nào đó. Khi đề cập tới năng lực của đối tượng nào đó hoặc
là phẩm chất tâm lí và sinh lí tạo ra cho con người khả năng hoàn thành một hoạt
động nào đó với chất lượng cao [16].
Năng lực là tổ hợp những thuộc tính của cá nhân phù hợp với những yêu cầu đặc
trưng của một hoạt động nhất định nhằm đảm bảo cho hoạt động có kết quả tốt [16].
Năng lực là đặc điểm của cá nhân thể hiện mức độ thông thạo – tức là có thể
thực hiện một cách nhuần nhuyễn và chắc chắn một hoạt động nào đó [16].
Năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có
và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến
thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,... thực
hiện thành công một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những
điều kiện cụ thể [6].
Trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể do Bộ Giáo dục và Đào tạo
ban hành tháng 12 2018, đã tách các năng lực cần hình thành và phát triển cho học
sinh những năng lực cốt lõi sau sau:

- Những năng lực chung được hình thành, phát triển thông qua tất cả các
môn học và hoạt động giáo dục: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và
hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo.
- Những năng lực đặc thù được hình thành, phát triển chủ yếu thông qua một
số môn học và hoạt động giáo dục nhất định: năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán,
năng lực khoa học, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mĩ, năng
lực thể chất.
13