kinh tế vi mô giáo trình

HC VIN CÔNG NGH BU CHÍNH VIN THÔNG





SÁCH HNG DN HC TP
KINH T VI MÔ
(Dùng cho sinh viên h đào to đi hc t xa)
Lu hành ni b









HÀ NI - 2006



HC VIN CÔNG NGH BU CHÍNH VIN THÔNG

SÁCH HNG DN HC TP
KINH T VI MÔ

Biên son : Ths. TRN TH HÒA

1
LI NÓI U
Kinh t vi mô là mt môn kinh t c s, là mt b phn ca kinh t hc nghiên cu bn
cht ca hin tng kinh t, tính quy lut và xu hng vn đng ca các hin tng và quy
lut ca kinh t th trng. Kinh t vi mô cung cp các kin thc c bn v hot đng kinh t
ca các thành viên kinh t trong nn kinh t th trng.
Ni dung ch yu ca môn hc này là nhm gii thiu vic la chn ti u các vn đ
kinh t c bn ca mt doanh nghip, tính quy lut và xu hng vn đng ti u ca quan h
cung cu, các nhân t nh hng ti cung, cu hàng hoá, dch v nào đó, Cách thc la chn
tiêu dùng ti u ca ngi tiêu dùng khi thu nhp b gii hn; Trong mt gii hn v ngun
lc thì doanh nghip s la chn c cu đu vào nh th nào đ sn xut có hiu qu nht, khi
mà kh nng sn xut ca doanh nghip thay đi thì tp phng án sn xut nào s là ti u
đi vi doanh nghip; Phng pháp xác đnh chính xác doanh thu, chi phí, li nhun ca
doanh nghip, doanh nghip làm th nào đ bit đc đim mng li li nhun ln nht, đim
hoà vn, đim đóng ca; Vi các hình thái th trng sn phm đu ra khác nhau thì doanh
nghip s la chn phng án sn xut và bán ra nh th nào cho phù hp vi mi mc tiêu
ca doanh nghip;  bo đm đc mc tiêu doanh nghip thì doanh nghip cn phi la
chn nhng loi đu vào nh th nào vi s lng và giá c nh th nào đ tho mãn đu ra.
Vi các sn phm mà th trng hot đng không có hiu v mt kinh t, xã hi thì Chính ph
cn phi can thip vào th trng nh th nào đ th trng đt đc hiu qu cao nht.
Vi nhng ni dung nh vy tp tài liu “hng dn hc tp môn kinh t vi mô cho đi
tng đi hc đào to t xa” đc kt cu thành 7 chng:
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô

Chng 2: Lý thuyt cung - cu
Chng 3: Lý thuyt v hành vi ngi tiêu dùng
Chng 4: Lý thuyt v hành vi ca doanh nghip
Chng 5: Cu trúc ca th trng
Chng 6: Th trng các yu t sn xut
Chng 7: Nhng tht bi ca th trng và vai trò ca Chính ph
Vi kt cu gm 7 chng nh  trên, v ni dung c bn thng nht vi chng trình
quy đnh ca b giáo dc và đào to cho đi tng đi hc qun tr kinh doanh môn hc “kinh
t vi mô”.
Mi chng đc kt cu thành 4 phn: Phn gii thiu chng nhm gii thiu khái
quát ni dung ca chng và yêu cu đi vi ngi hc khi nghiên cu chng đó. Phn ni
dung chng, đc biên son theo trình t, kt cu ni dung ca môn hc mt cách c th, chi
tit, đn gin giúp cho ngi hc có th nm bt ni dung mt cách nhanh chóng. Phn tóm
tt ni dung và nhng vn đ cn nghi nh, nhm mc đích nhc li các thut ng then cht,
ni dung ct lõi ca chng. Phn bài tp và câu hi cng c lý thuyt, phn này gm các câu

2
hi cng c lý thuyt, câu hi la chn câu tr li đúng, gii thích và bài tp. ây là phn
luyn tp khi hc viên đã nghiên cu song ni dung ca mi chng.
Tp tài liu hng dn hc tp môn kinh t vi mô cho đi tng đi hc t xa, ln đu
tiên đc biên son, nên không tránh khi nhng sai sót. Rt mong nhn đc các ý kin
đóng góp ca bn đc và các thày cô giáo.
Xin trân trng cám n!

Tác gi
Ths Trn Th Hoà

Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


3
CHNG 1: TNG QUAN V KINH T HC VI MÔ
GII THIU
Chng này, gii thiu tng quan v kinh t hc nói chung và hai b phn c bn ca
nó là kinh t hc vi mô và kinh t hc v mô. Mc đích chính ca chng 1 là gii thiu vn
đ ct lõi ca môn kinh t hc, vì sao kinh t hc ra đi, và ra đi phc v mc đích gì cho
hot đng sn xut kinh doanh ca mt doanh nghip hay mt quc gia. Vn đ ct lõi đó là

s khan him các ngun lc, và các ngun lc trong t nhiên thì hu hn, còn nhu cu ca xã
hi ca cá nhân thì rt đa dng và phong phú. Làm th nào đ sn xut ra nhng hàng hoá và
dch v phc v tt nht nhu cu ca xã hi, trong gii hn ngun lc đó. ây là tin đ đ ra
đi kinh t hc.
Kinh t hc vi mô và kinh t v mô là hai phân ngành ca kinh t hc, ra đi là khoa hc
ca lý thuyt la chn đ gii quyt các vn đ kinh t ca mi mt xã hi, mi mt c ch
kinh t trong mi quc gia.
 chng này, cng gii thiu v ni dung và phng pháp nghiên cu ca kinh t vi
mô, kinh t doanh nghip, gii thiu v doanh nghip và nhng vn đ c bn ca kinh t
doanh nghip. Hn th, còn gii thiu khá chi tit ca lý thuyt la chn kinh t. ây là tin
đ c bn ca các phân tích kinh t vi mô, vn đ c bn ca vic la chn phng án sn
xut kinh doanh ca các doanh nghip trong môi trng kinh doanh thay đi.
Khi nghiên cu xong chng này, ngi hc cn phi nm và hiu đc các vn đ lý
thuyt và vn dng đ x lý các câu hi và bài tp vn dng lý thuyt đã hc.
- Phân bit s khác nhau ca kinh t vi mô và v mô
- Ni dung ch yu ca kinh t hc vi mô
- Phng pháp nghiên cu ca kinh t hc vi mô
- Lý thuyt l chn kinh t
- Doanh nghip và các vn đ c bn ca kinh t doanh nghip.
NI DUNG
1.1. KINH T HC VÀ KINH T HC VI MÔ
1.1.1. Kinh t hc và nn kinh t
Nn kinh t th gii đã chng kin s phát trin vô cùng mnh m trong sut th k
qua. Giá tr ca ci và s phong phú ca hàng hoá và dch v đã tng lên rt nhiu.Có rt
nhiu quc gia tr nên rt giàu có. Tuy nhiên còn nhiu quc gia khác li rt nghèo. Nhng
mt thc t kinh t luôn tn ti  mi ni và mi lúc đó là s khan him ngun lc. S khan
him là vic xã hi vi các ngun lc hu hn không th tho mãn tt c mi nhu cu vô hn
và ngày càng tng ca con ngi. Kinh t hc giúp chúng ta hiu v cách gii quyt vn đ v
s dng ngun lc khan him đó trong các c ch kinh t khác nhau.
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô

4
1) Khái nim Kinh t hc: là môn khoa hc giúp cho con ngi hiu v cách thc vn
hành ca nn kinh t nói chung và cách thc ng x ca tng thành viên tham gia vào nn
kinh t nói riêng.
2) Nn kinh t là mt c ch phân b các ngun lc khan him cho các mc đích s
dng khác nhau. C ch này nhm gii quyt ba vn đ kinh t c bn:
- Sn xut cái gì?
- Sn xut nh th nào?
- Sn xut cho ai?
 hiu đc c ch hot đng ca nn kinh t chúng ta s tru tng hoá thc t và
xây dng mt mô hình đn gin v nn kinh t. Nn kinh t bao gm các b phn hp thành
và s tng tác gia chúng vi nhau. Các b phn hp thành nn kinh t là ngi ra quyt
đnh bao gm h gia đình, doanh nghip và chính ph. Các thành viên này tng tác vi nhau
theo các c ch phi hp khác nhau.

Hàng hoá, dch v Hàng hoá, dch v


Tin (Chi tiêu) Tin
(Doanh thu)






Thu Thu

Tr cp Tr cp

Yu t sn xut Yu t sn xut

Tin Tin
(Thu nhp) (Chi phí)

Hình 1.1 Mô hình nn kinh t - mô hình dòng luân chuyn

Trong mô hình kinh t này, các thành viên kinh t tng tác vi nhau trên hai th trng
đó là th trng sn phm và th trng yu t sn xut. Tham gia vào th trng sn phm,
các h gia đình chi tiêu thu nhp ca mình đ đi ly hàng hoá hoc dch v cn thit do các
doanh nghip sn xut. Tham gia vào th trng yu t sn xut, các h gia đình cung cp các
ngun lc nh lao đng, đt đai và vn cho các doanh nghip đ đi ly thu nhp mà các
Th trng sn phm
H gia đình
Th trng yu t
Chính ph Doanh nghip
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


5
doanh nghip tr cho vic s dng các ngun lc đó. Còn các doanh nghip tham gia vào hai
th trng đó đ mua hoc thuê các yu t sn xut cn thit đ to ra các hàng hoá và dch v
mà ngi tiêu dùng mong mun. Chính ph tham gia vào hai th trng không sn xut mt
cách hiu qu. ó thng là các hàng hoá công cng và các hàng hoá liên quan đn an ninh
quc phòng...Ngoài ra Chính ph còn điu tit thu nhp thông qua thu và các chng trình
tr cp.
Mi thành viên khi tham gia vào nn kinh t đu có nhng mc tiêu và hn ch khác

nhau. H gia đình mong mun ti đa hoá li ích da trên lng thu nhp ca mình, doanh
nghip ti đa hoá li nhun cn c trên ràng buc v ngun lc sn xut và chính ph ti đa
hoá phúc li xã hi da trên lng ngân sách mà mình có.
C ch phi hp là c ch phi hp s la chn ca các thành viên kinh t vi nhau.
Chúng ta bit ti các loi c ch c bn là:
- C ch mnh lnh.
- C ch th trng.
- C ch hn hp.
Trong c ch mnh lnh (c ch k hoch hoá tp trung) ba vn đ kinh t c bn do
chính ph quyt đnh. Còn trong c ch th trng, các vn đ kinh t c bn do th trng
(cung - cu) xác đnh. Trong c ch hn hp, c chính ph và th trng đu tham gia gii
quyt các vn đ kinh t c bn. Hin nay các nc đu áp dng c ch hn hp đ gii quyt
các vn đ kinh t c bn. Tuy nhiên, vic gii quyt các vn đ kinh t c bn đó khác nhau
 các nc khác nhau.
1.1.2. Các b phn kinh t hc
Tu thuc vào đi tng và phm vi nghiên cu, kinh t hc bao gm hai b phn c
bn là kinh t hc v mô và kinh t hc vi mô.
1.1.2.1 Kinh t hc vi mô:
Kinh t hc vi mô là mt b phn ca kinh t hc. Kinh t hc vi mô nghiên cu hành vi
ca các thành viên kinh t đo là các h gia đình, doanh nghip và chính ph. Kinh t vi mô
nghiên cu cách thc ra quyt đnh ca mi thành viên.
Ví d nh ngi tiêu dùng s s dng thu nhp hu hn ca mình nh th nào? Ti sao
h li thích hàng hoá này hn hàng hoá khác. Hoc nh doanh nghip s sn xut bao nhiêu
sn phm đ đt đc mc tiêu ti đa hoá li nhun? Nu giá đu vào tng lên, doanh nghip
s phi làm gì? Chính ph s phân b ngân sách hu hn ca mình cho các mc tiêu nh giáo
dc, y t nh th nào?....
Nói ngn gn, kinh t hc vi mô nghiên cu các vn đ sau:
- Mc tiêu ca các thành viên kinh t;
- Các gii hn ca các thành viên kinh t ;
- Phng pháp đt đc mc tiêu kinh t ca các thành viên trong xã hi.

Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


6
1.1.2.2. Kinh t hc v mô:
Kinh t hc v mô là b phn kinh t hc nghiên cu các vn đ kinh t tng th ca các
nn kinh t nh các vn đ tng trng, lm phát, tht nghip...
Kinh t hc vi mô và kinh t hc v mô tuy có đi tng nghiên cu khác nhau nhng
đu là nhng ni dung quan trng ca kinh t hc, hai b phn này có mi quan h hu c tác
đng qua li ln nhau. Nu chúng ta hình dung nn kinh t nh là mt bc tranh ln thì kinh
t hc v mô nghiên cu các vn đ chung ca bc tranh ln đó. Trong bc tranh ln đó, các
thành viên kinh t - h gia đình, doanh nghip và chính ph là nhng t bào, nhng chi tit
ca bc tranh và đó là đi tng nghiên cu ca kinh t hc vi mô.  hiu đc v hot
đng ca nn kinh t, chúng ta va phi nghiên cu tng th va phi nghiên cu tng chi tit
ca mt nn kinh t.
1.1.2.3. Kinh t hc thc chng và kinh t hc chun tc:
Kinh t hc ch cho chúng ta cách thc suy ngh v các vn đ phân b ngun lc ch
kinh t hc không đm bo cho chúng ta các “câu tr li đúng”vì kinh t hc nghiên cu c
vn đ thc chng (positive) và vn đ chun tc (normative).
1) Kinh t hc thc chng liên quan đ cách lý gii khoa hc, các vn đ mang tính
nhân qu và thng liên quan đ các câu hi nh là đó là gì? Ti sao li nh vy? iu gì xy
ra nu... ví d, Nhà nc quy đnh giá xng thp hn giá th trng th gii trong thi gian
qua gây ra buôn lu xng qua biên gii. ây là vn đ thc chng vì s chênh lch giá xng
ti Vit Nam và các nc láng ging đã khin nhiu ngi mun kim li và điu đó dn ti
thc t trên.
2) Kinh t hc chun tc liên quan đn vic đánh giá ch quan ca các cá nhân. Nó liên
quan đn các câu hi nh điu gì nên xy ra, cn phi nh th nào.Ví d, hin này cu th đá
bóng Lê Hunh c đc nhn lng ca câu lc b à Nng hn 20 triu đng mt tháng.
Bn đa ra nhn đnh rng giá thuê các cu th đá bóng chuyên nghip là quá cao. ây là mt
nhn đnh mang tính chun tc vì đây là mt đánh giá hoàn toàn ch quan. 20 triu có th là

cao so vi mc lng trung bình ca Vit Nam nhng nu so vi các cu th bóng đá Châu
Âu thì đó li là mc thp. Hoc nh, khi ta nói “cn phi cho sinh viên thuê nhà vi giá r” thì
đó cng là nhn đnh mang tính chun tc vì giá thuê nhà do th trng xác đnh. Giá r có th
có nhng cht lng s b hn ch. Kinh t hc coi trng các vn đ khoa hc, các vn đ kinh
t thc chng.
1.2. NI DUNG VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU KINH T HC VI MÔ
1.2.1. Ni dung ca kinh t vi mô
Kinh t hc vi mô là mt b phn ca kinh t hc, môn khoa hc c bn cung cp kin
thc lý lun và phng pháp lun kinh t. Nó là khoa hc v s la chn ca các thành viên
kinh t.
Kinh t hc vi mô nghiên cu tính quy lut, xu th vn đng tt yu ca các hot đng
kinh t vi mô, nhng vn đ ca kinh t th trng và vai trò ca s điu tit ca chính ph.
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


7
Có th gii thiu mt cách tng quát ni dung ca ca kinh t hc vi mô theo các ni
dung ch yu sau đây:
1. Tng quan v kinh t hc vi mô s đ cp đn đi tng, ni dung và phng pháp
nghiên cu kinh t hc vi mô, la chn kinh t ti u, nh hng ca quy lut khan him, li
sut gim dn, quy lut chi phí c hi tng dn và hiu qu kinh t.
2. Cung cu nghiên cu ni dung ca cung và cu, các nhân t nh hng đn cung và
cu, c ch hình thành giá và s thay đi ca giá do cung cu thay đi và các hình thc điu
tit giá.
3. Co giãn s nghiên cu tác đng ca các nhân t ti lng cu và lng cung v mt
lng thông qua xem xét các loi h s co giãn và ý ngha ca các loi co giãn đó.
4. Lý thuyt li ích nghiên cu các vn đ v tiêu dùng nh quy lut li ích cn biên
gim dn trong tiêu dùng, s la chn ti u ca ngi tiêu dùng.
5. Sn xut - Chi phí - Li nhun nghiên cu các quy lut trong sn xut, chi phí và li
nhun.

6. Cu trúc th trng nghiên cu các mô hình v th trng đó là th trng cnh tranh
hoàn ho, th trng đc quyn, th trng cnh tranh không hoàn ho bao gm cnh tranh
đc quyn và đc quyn tp đoàn. Trong mi mt c cu th trng, các đc đim đc trình
bày và qua đó là hành vi ti đa hoá li nhun ca doanh nghip trong th trng đó đc xem
xét thông qua vic xác đnh mc sn lng, giá bán nhm ti đa hoá li nhun cho doanh
nghip.
7. Th trng lao đng nghiên cu các vn đ v cung cu lao đng đi vi doanh
nghip trong điu kin th trng cnh tranh hoàn ho.
8. Nhng tht bi ca kinh t th trng nghiên cu khuyt tt ca kinh t th trng và
vai trò ca Chính ph.
1.2.2. Phng pháp nghiên cu kinh t hc vi mô
Kinh t vi mô là mt b phn ca kinh t hc. Do đó phng pháp nghiên cu ca kinh
t vi mô cng chính là phng pháp nghiên cu ca kinh t hc. Kinh t hc là mt môn khoa
hc nên phng pháp nghiên cu kinh t hc cng tng t các môn khoa hc t nhiên nh
sinh hc, hoá hc hay vt lý. Tuy nhiên vì kinh t hc nghiên cu hành vi kinh t ca con
ngi, nên phng pháp nghiên cu kinh t hc cng có nhiu đim khác vi các môn khoa
hc t nhiên khác. Nhng phng pháp đc thù ca kinh t hc là:
1.2.2.1. Phng pháp mô hình hoá
 nghiên cu kinh t hc, các gi thit kinh t đc thành lp và đc kim chng
bng thc nghim. Nu các phép th đc thc hin lp đi lp li nhiu ln đu cho kt qu
thc nghim đúng nh gi thit thì gi thit kinh t đc coi là lý thuyt kinh t. Mt vài gi
thit và lý thuyt kinh t đc công nhn mt cách rng rãi thì đc gi là qui lut kinh t.
Hình v di đây mô t c th các bc tun t trong phng pháp nghiên cu kinh t hc.
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


8


(1) Xác đnh vn đ nghiên cu

Bc đu tiên đc áp dng trong phng pháp nghiên cu kinh t hc là phi xác đnh
đc vn đ nghiên cu hay câu hi nghiên cu. Ví d các nhà kinh t mong mun tìm hiu
hin tng kinh t bt thng là vì sao ngi dân li gim tiêu th xng du trong my tháng
qua.
(2) Phát trin mô hình
Bc th hai là xây dng mô hình kinh t đ tìm đc câu tr li cho vn đ nghiên cu
đã xác đnh. Mô hình kinh t là mt cách thc mô t thc t đã đc đn gin hoá đ hiu và
d đoán đc mi quan h ca các bin s. Mô hình kinh t có th đc mô t bng li, bng
s liu, đ th hay các phng trình toán hc.
Cn chú ý rng mô hình kinh t ca th gii thc không phi là th gii thc. Các mô
hình thng da trên nhng gi đnh v hành vi ca các bin s đã làm đn gin hoá hn so
vi thc t. Ngoài ra mô hình ch tp trung vào nhng bin s quan trng nht đ gii thích
vn đ nghiên cu.  ví d v xng du, trong thc t, các bin s có th liên quan đn lng
tiêu th xng du bao gm giá c xng du, thu nhp ca ngi tiêu dùng, giá c các hàng hoá
khác hay điu kin thi tit...Bng kin thc ca mình, nhà kinh t hc s phi la chn các
bin s thích hp và loi b nhng bin ít có liên quan hay không có nh hng đn lng
xng du. Trong trng hp đn gin nht, nhà kinh t hc s loi b s phc tp ca thc t
Xác đnh vn đ nghiên cu
Phát trin mô hình
- La chn bin s phù hp
- a ra các gi đnh đn gin hoá so
vi thc t
- Xác lp các gi thit kinh t đ gii
thích vn đ nghiên cu
Kim đnh gi thit kinh t
- Thu thp s liu
- Phân tích s liu
- Kim đnh
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô

9
bng cách gi đnh ch có giá ca xng du quyt đnh đn lng tiêu th xng du còn các
yu t khác là không thay đi.
Mc tiêu ca mô hình kinh t là d báo hoc tiên đoán kt qu khi các bin s thay đi.
Mô hình kinh t có hai nhim v quan trng. Th nht, chúng giúp chúng ta hiu nn kinh t
hot đng nh th nào. Bng cách mô t vn đ nghiên cu thông qua mô hình đn gin,
chúng ta có th hiu sâu hn mt vài khía cnh quan trng ca vn đ. Th hai, các mô hình
kinh t đc s dng đ hình thành các gi thit kinh t. Vn tip ví d xng du, mt gi
thit có th thit lp là giá xng du tng cao trong thi gian nghiên cu đã dn đn hin
tng tiêu th xng du gim.
(3) Kim chng gi thit kinh t
Mô hình kinh t ch có ích khi và ch khi nó đa ra đc nhng d đoán đúng.  bc
th 3 này, các nhà kinh t hc s tp hp các s liu đ kim chng li gi thit. Nu kt qu
thc nghim phù hp vi gi thit thì gi thit đc công nhn còn nu ngc li, gi thit s
b bác b.
Trong ví d ca chúng ta, nhà kinh t hc s kim tra xem liu có phi khi giá xng du
tng lên thì lng cu xng du s gim khi các yu t khác đc gi nguyên. Nu nh phân
tích s liu thu thp đc cho thy trong thc t giá xng du đã tng cao trong nhng tháng
qua thì có th nói s liu đã chng minh gi thuyt là chính xác.
Tuy nhiên đa ra kt lun cui cùng cn có s thn trng. Có hai vn đ liên quan đn
vic gii thích các s liu kinh t. Th nht là vn đ liên quan đn gi đnh các yu t khác
không thay đi và vn đ còn li liên quan đn quan h nhân qu.
1.2.2.2. Phng pháp so sánh tnh
Gi đnh các yu t khác không thay đi. Các gi thuyt kinh t v mi quan h gia các
bin luôn phi đi kèm vi gi đnh Ceteris Paribus trong mô hình. Ceteris Paribus là mt thut
ng Latinh đc s dng thng xuyên trong kinh t hc có ngha là các yu t khác không
thay đi. Trong ví d v xng du, gi đnh quan trng ca mô hình là thu nhp ca ngi tiêu
dùng, giá c các hàng hoá khác và mt vài bin s khác không thay đi. Gi đnh này cho
phép chúng ta tp trung vào mi quan h gia hai bin s chính yu: giá xng du và lng

tiêu th xng du trong tng tháng.
i vi các môn khoa hc trong phòng thí nghim, vic thc hin các thí nghim mà
ch nhng bin s quan tâm đc thay đi còn các yu t khác đc gi nguyên có v d
dàng. Tuy nhiên, đi vi kinh t hc, phòng thí nghim là th gii thc, là cuc sng nên nhìn
chung các nhà kinh t hc khó có th thc hin đc nhng thc nghim hoàn ho nh trong
phòng thí nghim, các bin s kinh t mà các nhà kinh t hc quan tâm nh t l tht nghip,
ch s giá c sn lng...luôn thay đi và chu tác đng ca rt nhiu nhân t cùng mt lúc. Vì
th mun kim tra gi thuyt v mi quan h gia các bin s kinh t, các nhà kinh t thng
phi s dng các k thut phân tích thng kê đc thit k riêng cho trng hp các yu t
khác không th c đnh đc.
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


10
1.2.2.3. Quan h nhân qu
Các gi thuyt kinh t thng mô t mi quan h gia các bin s mà s thay đi ca
bin s này là nguyên nhân khin mt (hoc) các bin khác thay đi theo. Bin chu s tác
đng đc gi là bin ph thuc còn bin thay đi tác đng đn các bin khác đc gi là
bin đc lp. Bin đc lp nh hng đn bin ph thuc nhng bn thân thì chu s tác đng
ca các bin s khác ngoài mô hình.
Mt li thng gp trong phân tích s liu là kt lun sai lm v vic quan h nhân qu:
s thay đi ca mt bin s này là nguyên nhân s thay đi ca bin s kia ch bi vì chúng
có xu hng xy ra đng thi. Vì s nguy him khi đa ra kt lun v mi quan h nhân qu
nên các nhà kinh t hc thng s dng các phép th thng kê đ xác đnh xem liu s thay
đi ca mt bin có thc s là nguyên nhân gây ra s thay đi quan sát đc  bin khác hay
không. Tuy nhiên, bên cnh nguyên nhân khó có th có nhng thc nghim hoàn ho nh
trong phòng thí nghim, nhng phép th thng kê không phi lúc nào cng đ sc thuyt
phc các nhà kinh t hc vào mi quan h nhân qu thc s.
1.3. LÝ THUYT LA CHN KINH T TI U CA DOANH NGHIP
1.3.1. Quy lut khan him

S la chn kinh t xut phát t mt thc t đó là s khan him các ngun lc.Các quc
gia, các doanh nghip và các h gia đình đu có mt s ngun lc nht đnh. Trong kinh t
các ngun lc đó đc hiu theo ngha chung nht đó là lao đng, đt đai và vn. Vic s
dng các ngun lc đó làm sao phi đt đc hiu qu cao nht đ tránh các s lãng phí và
tn tht.
1.3.2. Chi phí c hi :
c hiu là giá tr ca c hi tt nht b b qua khi thc hin mt s la chn v kinh
t.
Ví d: Mt ngi có mt lng tin mt là 1 t đng. Anh ta ct gi  trong két ti nhà.
Nu nh anh ta gi lng tin đó vào ngân hàng vi lãi sut có k hn 1 tháng là 0,45% thì
sau mt tháng anh ta có đc mt khon lãi là 4,5 triu đng. Nh vy, chúng ta nói rng chi
phí c hi ca vic gi tin là lãi sut mà chúng ta có th thu đc khi gi tin vào ngân hàng.
Mt ví d khác v chi phí c hi ca lao đng là thi gian ngh ngi b mt. Nu bn quyt
đnh đi làm thêm vào th by và ch nht, bn có th kim đc mt lng thu nhp nào đó
ví d là 200 ngàn đng đ chi tiêu. Tuy nhiên, thi gian ca th by và ch nht đó li không
đc s dng đ ngh ngi. Các nhà kinh t coi thi gian ngh ngi b mt là chi phí c hi
ca vic làm thêm cui tun ca bn.
Nh vy khi đa ra bt c s la chn kinh t nào chúng ta cng phi cân nhc so sánh
các phng án vi nhau da vào chi phí c hi ca s la chn.
Ngoài ra chúng ta thng gp mt khái nim khác v chi phí c hi: Chi phí c hi là
nhng hàng hoá và dch v cn thit nht b b qua đ thu đc nhng hàng hoá và dch v
khác. Ví d: khi ngi nông dân quyt đnh trng hoa trên mnh vn ca minh thay cho cây
n qu hin có, thì chi phí c hi ca vic trng hoa là lng hoa qu b mt đi.
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


11
1.3.3. Quy lut chi phí c hi tng dn :
Quy lut chi phí c hi tng dn thng đc minh ho qua đng gii hn nng lc
sn xut s đc đ cp đn trong phn sau. Quy lut này cho thy rng đ thu thêm đc mt

s lng hàng hoá bng nhau, xã hi ngày càng phi hy sinh ngày càng nhiu hàng hoá khác.
Quy lut này giúp chúng ta tính toán và la chn sn xut cái gì, bao nhiêu cho có li nht.
Trc đây, khi đ cp đn thng mi quc t trong lý thuyt li th tuyt đi (A.Smith) và
li th tng đi (D.Ricardo), chi phí c hi thng đc cho là mt hng s. Cùng vi s
hiu bit v quy lut chi phí c hi tng dn nó cho phép chúng ta gii thích tt hn v xu
hng thng mi quc t.
1.3.4. ng gii hn kh nng sn xut
Trong mô hình dòng luân chuyn  phn trên chúng ta đã phn nào thy đc các
nghiên cu kinh t hc da trên phng pháp mô hình hoá (đa ra các gi thuyt kinh t và
kim chng chúng bng thc nghim). Tuy nhiên hu ht các mô hình kinh t đc xây dng
da trên c s các công c toán hc. Trong phn này chúng ta s xem xét mt mô hình đn
gin nht trong nhng mô hình đó - đng gii hn kh nng sn xut. Da vào đó chúng ta
s minh ho đc nhng t tng kinh t c bn nht.
 đây không mt tính tng quát và đ đn gin cho phân tích chúng ta gi s mt nn
kinh t ch sn xut hai loi hàng hoá dch v (X và Y). ng gii hn kh nng sn xut
(PPF) đc hiu là đng mô t tt c các kt hp hàng hoá dch v X và Y mà nn kinh t có
th sn xut vi ràng buc v các ngun lc sn xut và công ngh hin đi.
 đn gin chúng ta xem xét ví d sau: Mt nn kinh t có các kh nng sn xut đc
th hin trong bng di đây.
Các kh nng
Lng thc
(triu tn)
Qun áo
(triu b)
A 0 5
B 1 4
C 2 3
D 3 2
E 4 1
F 5 0

Nu chúng ta minh ho tt c các kh nng này bng đ th chúng ta s có đng gii
hn kh nng sn xut ca nn kinh t trên.





Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


12
Qun áo

5 A
4 B

3 C
2 D

1 E

0 1 2 3 4 5 Lng thc

Hình 1.2. ng gii hn kh nng sn xut
Nh vy đng gii hn kh nng sn xut mô t tt c các kh nng sn xut ca nn
kinh t. Các kt hp nm phía bên trong đng này là nhng kt hp không tn dng ht
ngun lc sn xut hin có. Mt khác, s thay đi kh nng này sang kh nng khác th hin
vic. Nn kinh t gim sn xut hàng hoá này và tng hàng hoá khác. T kh nng A chuyn
sang sn xut kh nng B, nn kinh t sn xut thêm 1 triu tn lng thc nhng gim sn
xut đi 1 triu b qun áo. Nh vy, chi phí c hi ca vic có thêm 1 triu tn lng thc

trong trng hp này 1 triu b qun áo b mt đi. Trong nn kinh t trên chúng ta quan sát
thy 1 hin tng là chi phí c hi không thay đi ti mt kh nng khác nhau.

Y

A B
C F



E


D X
0 1 2 3
Hình 1.3 - ng gii hn kh nng sn xut

F
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


13
Tuy nhiên, nh  phn trên chúng ta đã bit, vic sn xut các hàng hoá dch v luôn
tuân theo quy lut chi phí c hi tng dn. Nh vy đng sn xut thông thng ca đng
gii hn kh nng sn xut là cong lõm so vi gc to đ (đ dc ca các đim thay đi theo
xu hng tng dn).
Tt c các kt hp nm trên đng kh nng sn xut (PPF) là nhng đim đt đc
hiu qu sn xut - là nhng đim mà chúng ta không th sn xut nhiu hn hàng hoá này mà
không gim sn xut hàng hoá kia. Nhng kt hp nm bên trong PPF (đim E) là nhng kt
hp phi hiu qu, do lãng phí hay không dùng ht ngun lc sn xut. Nhng kt hp nm

bên ngoài PPF (đim F) là nhng kt hp mà nn kinh t không th đt đc vi ràng buc
ngun lc sn xut hin ti.
ng gii hn kh nng sn xut dc xung th hin s khan him ca các ngun lc
sn xut cng nh tính đánh đi (trade - off) trong mc đích s dng chúng. Vic sn xut
nhiu hn mt hàng hoá đòi hi nn kinh t phi gim ngun lc sn xut ca hàng hoá khác
và do đó s lng sn xut đó phi gim xung.
 phn trên chúng ta xem xét trng thái tnh ca đng gii hn kh nng sn xut, tc
là ti mt trình đ công ngh và ràng buc ngun lc hin ti. Khi các nhân t này thay đi s
làm cho đng dch chuyn. Ví d, khi ci tin công ngh, khi s lng ngun lc sn xut
hay khi nng xut trong nn kinh t tng lên s làm cho đng gii hn kh nng sn xut
dch chuyn ra phía bên ngoài. Tc là kh nng sn xut ca nn kinh t đó tng lên. iu này
đc hiu là tng trng ca nn kinh t đó.

Y Y





PPF PPF PPF PPF



a X b X
Hình 1.4 S dch chuyn ca đng gii hn kh nng sn xut
S dch chuyn ca đng PPF không nht thit là s dch chuyn song song, đó có th
thay đi nh hình v 1.4 b. iu này có th do ci tin công ngh làm thay đi xu hng chi
phí c hi trong vic sn xut hai dch v hàng hoá trên.
1.3.5. Phân tích cn biên
Phân tích cn biên cu thành cách tip cn phân tích ca chúng ta đi vi vn đ la

chn. Phng pháp này cho phép chúng ta hiu đc bn cht ti u ca các quyt đnh kinh
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


14
t. Chúng ta thy rng khi đa ra các quyt đnh kinh t các thành viên kinh t theo đui các
mc tiêu kinh t khác nhau. C th ngi tiêu dùng mun tìm cách đ ti đa hoá li ích,
doanh nghip mun ti đa hoá phúc li công cng. Trong mô hình dòng luân chuyn chúng ta
đã bit dù các mc tiêu có khác nhau song các thành viên kinh t đu có chung mt gii hn
đó là ràng buc v ngân sách.
Phép phân tích cn biên s giúp chúng ta hiu đc cách thc la chn ca các thành
viên kinh t. Bt c s la chn kinh t nào cng liên quan đn hai vn đ c bn là: chi phí
và li ích ca s la chn. C hai bin s ích li và chi phí đu thay đi khi các thành viên
kinh t đa ra các s la chn vi quy mô khác nhau. Mi thành viên kinh t đu mong mun
ti đa hoá li ích ròng (hiu s gia li ích và chi phí).
Li ích ròng = tng li ích - tng chi phí
S la chn ca ngi tiêu dùng là kt qu ca s tng tác gia hai loi hin tng
khác bit:
- Th hiu và u tiên
- Các c hi và hn ch
Th hiu và s u tiên không quan sát đc và khác nhau rt nhiu. Ngi tiêu dùng
thng có các hn ch và c hi ging nhau nhng thng có các la chn khác nhau. Các c
hi và hn ch thng quan sát đc thông qua thu nhp và giá c ca hàng hoá. i vi các
nhà sn xut, các quyt đnh sn xut ph thuc vào s tng tác ca hai loi hin tng khác
bit:
- Công ngh
- Giá ca các yu t đu vào và đu ra
Khi đa ra các quyt đnh v s la chn nhà sn xut so sánh gia li ích thu đc vi
chi phí b ra đ t đó xác đnh đc mc sn lng cn thit đ đt đc mc tiêu ti đa hoá
li nhun.

Gi s hàm tng li ích là TB=f (Q), hàm tng chi phí là TC=g(Q). iu đó có ngha là
li ích thu đc cng nh chi phí b ra cho mt s la chn ph thuc vào qui mô ca s la
chn đó (Q). Khi đó li ích ròng là NSB=TB-TC=f(Q)-g(Q). NSB đt cc tr mà  đây là giá
tr cc đi khi (NSB)
(Q)
=0, ta có:
(NSB)
(Q)
= TB
(Q)
- TC
(Q)
=0
=>MB-MC=0
=>MB=MC
Vy li ích ròng đt giá tr cc đi khi : MB =MC
Bn cht ca phng pháp phân tích cn biên đc hiu nh sau:
- Nu MB>MC thì m rng quy mô hot đng vì khi đó li ích thu thêm ca
đn v tng thêm còn ln hn so vi chi phí tng thêm ca đn v đó.
- Nu MB=MC quy mô hot đng là ti u
- Nu MB<MC thì thu hp quy mô hot đng vì khi đó li ích thu thêm ca đn
v tng thêm đã vt quá chi thí tng thêm ca đn v đó.
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


15
Trong đó:
- MB (magrinal benifit) là li ích cn biên. ó là li ích thu đc khi sn xut
hoc tiêu dùng thêm mt đn v hàng hoá.
- MC (marginal cost) là chi phí cn biên. ó là chi phí b ra đ sn xut hoc

tiêu dùng thêm mt sn phm.
Khi MB=MC thì li ích ròng đt giá tr ti đa.
Nh vy, khi đa ra các quyt đnh v s la chn kinh t các thành viên kinh t luôn
phi so sánh gia phn tng thêm v chi phí nhm mc đích xác đnh mt mc sn lng ti
u.
1.4. MT S VN  KINH T C BN CA DOANH NGHIP
1.4.1. Doanh nghip
Khái nim: Doanh nghip là mt t chc hot đng sn xut kinh donah hoc hot đng
kinh doanh nhm mc tiêu li nhun.
Phân loi doanh nhip: Có nhiu tiêu thc khác nhau đ phân loi doanh nghip, nhng
mi mt tiêu thc s mng li mt ý ngha nht đnh đi vi doanh nghip. Doanh nghip bit
mình  v trí nào trong h thng ca nn kinh t, s giúp cho doanh nghip đánh giá k lng
môi trng kinh doanh ca mình, xác đnh chính xác các phng án kinh doanh, đánh giá
đúng c hi kinh doanh ca mình. Có th phân loi doanh nghip theo các tiêu thc sau:
- Phân loi theo hình thc s hu
- Phân loi theo ngành ngh
- Phân loi theo quy mô
- Phân loi theo đa gii hành chính
- Phân loi theo cp qun lý.
1.4.2. Quá trình kinh doanh ca doanh nghip
Quá trình kinh doanh ca doanh nghip: Hot đng sn xut kinh doanh ca doanh
nghip đc tin hành theo mt quá trình gm nhiu bc. Nó bt đu t khi doanh nghip
nghiên cu th trng la chn phng án sn xut cho ti khi có đc sn phm bán đc
trên th trng.
Quá trình kinh doanh ca doanh nghip dài hay ngn, gm nhiu bc hay ít ph thuc
vào sn phm doanh nghip sn xut là sn phm gì, sn phm ca doanh nghip là sn phm
mi hay đã c, quy mô ca doanh nghip, uy tín ca doanh nghip trên thng trng,…
1.4.3 Chu k kinh doanh ca doanh nghip
Chu k kinh doanh ca doanh nghip: Chu k kinh doanh ca doanh nghip là khong
thi gian cn tht đ doanh nghip hoàn thành xong mt quá trình kinh doanh ca doanh

nghip.
Nu doanh nghip hot đng sn xut kinh doanh trong mt chu k kinh doanh, thì khi
đó kh nng sn xut ca doanh nghip cha thay đi. Sn xut trong điu kin này là sn
xut ngn hn.
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


16
Nu doanh nghip hot đng sn xut kinh doanh trong nhiu chu k, khi mà ngun lc
ca doanh nghip thay đi, quy mô sn xut kinh doanh ca doanh nghip đã thay đi và đây
là hot đng sn xut kinh doanh dài hn
Vic xác đnh hot đng sn xut kinh doanh trong ngn hn hay dài hn ca doanh
nghip là ht sc quan trng, nó giúp cho doanh nghip xác đnh chính xác doanh thu, chi phí,
li nhun và đnh hng sn xut trong tng lai.
TÓM TT NI DUNG CA CHNG
1. S khan khim ca các ngun lc là các đc trng vn có ca th gii kinh t. S
khan him là vic xã hi vi các ngun lc hu hn không th tho mãn tt c mi nhu cu vô
hn và ngày càng tng ca con ngi. Kinh t hc giúp con ngi hiu v cách gii quyt vn
đ khan him đó trong c ch kinh t khác nhau.
2. Kinh t hc là môn khoa hc giúp cho con ngi hiu v cách thc vn hành ca nn
kinh t nói chung và cách thc ng s ca tng thành viên tham gia vào nn kinh t nói riêng.
3. Nn kinh t là mt c ch phân b các ngun lc khan him cho các mc đích s
dung khác nhau. C ch này nhm gii quyt ba vn đ kinh t c bn: Sn xut cái gì? Sn
xut nh th nào? Sn xut cho ai? Các b phn hp thành nn kinh t là ngi ra quyt đnh
bao gm h gia đình, doanh nghip và chính ph. Các thành viên này tng tác vi nhau theo
các c ch phi hp khác nhau. Mi thành viên có nhng mc tiêu và hn ch ca mình.
4. Kinh t hc bao gm hai b phn c bn là kinh t hc v mô và kinh t hc vi mô.
Kinh t hc vi mô nghiên cu hành vi ca các thành viên kinh t đó là các h gia đình, doanh
nghip và chính ph. Kinh t hc v mô nghiên cu các vn đ kinh t tng hp ca các nn
kinh t nh các vn đ tng trng, lm phát, tht nghip …

5. Kinh t hc ch cho chúng ta cách thc suy ngh v các vn đ phân b ngun lc
ch không đm bo cho chúng ta các “câu tr li đúng” vì kinh t hc nghiên cu c vn đ
chng thc (positive) và vn đ chun tc (normative).
6. Các gi thit kinh t đc thành lp và kim chng bng thc nghim. Nu các phép
th đc lp đi lp li đu cho kt qu thc nghim đúng nh gi thit thì gi thit kinh t
đc coi là lý thuyt kinh t.
7. Chi phí c hi đc hiu là giá tr ca c hi tt nht b b qua khi thc hin mt s
la chn v kinh t. Chi phí c hi luôn tuân theo quy lut: đ thu thêm đc mt s lng
hàng hoá bng nhau, xã hi ngày càng phi hi sinh ngày càng nhiu hàng hoá khác.
8. ng gii hn kh nng sn xut (PPE) đc hiu là đng mô t các kt hp hàng
hoá dch v X và Y mà nn kinh t có th sn xut vi ràng buc v các ngun lc và công
ngh hin ti. ng gii hn kh nng sn xut th hin s khan him ca các ngun lc và
quy lut chi phí c hi tng dn. Khi các ràng buc ngun lc và công ngh thay đi s làm
dch chuyn đng gii hn kh nng sn xut.
9. Phng pháp phân tích cn biên ch ra rng các thành viên kinh t s la chn ti
mc mà li ich cn biên cân bng vi chi phí cn biên (MB=MC)
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


17
10. Doanh nghip là mt t chc hot đng sn xut kinh doanh hoc hot đng kinh
doanh nhm mc tiêu li nhun.
11. Hot đng sn xut kinh doanh ca doanh nghip đc tin hành theo mt quá trình
gm nhiu bc. Nó bt đu t khi doanh nghip nghiên cu th trng la chn phng án
sn xut cho ti khi có đc sn phm bán đc trên th trng.
12. Chu k kinh doanh ca doanh nghip là khong thi gian cn tht đ doanh nghip
hoàn thành xong mt quá trình kinh doanh ca doanh nghip.
CÂU HI VÀ BÀI TP ÔN TP
Câu hi cng c lý thuyt
1. Chi phí c hi là gì? Ti sao phi s dng khái nim chi phí c hi trong phân tích

la chn kinh t ca các thành viên?
2. Hãy s dng công c đng gii hn kh nng sn xut đ minh ho quy lut chi phí
c hi tng dn và phân bit gia 2 khái nim hiu qu kinh t và hiu qu sn xut.
3. Cho ví d v trng hp ci tin công ngh làm thay đi xu hng ca chi phí c
hi trong vic sn xut các hàng hoá dch v, minh ho điu này trên đng gii hn
kh nng sn xut.
4. Ti sao các thành viên kinh t la chn theo nguyên tc li ích cn biên = chi phí
cn biên?
La chn câu tr li đúng gii thích ti sao
5. Mi mt xã hi cn phi gii quyt vn đ kinh t nào sau đây
a. Sn xut cái gì?
b. Sn xut nh th nào?
c. Sn xut cho ai?
d. C a,b,c
6. Vn đ khan him
a. Ch tn ti trong nn kinh t da vào c ch kinh t hn hp
b. Có th loi tr nu chúng ta đt giá thp xung
c. Tn ti vì nhu cu ca con ngi không th đc tho mãn vi các ngun lc
hin có
d. Không phi điu nào  trên
7. Khi các nhà kinh t s dng t “cn biên” h ám ch
a. Va đ
b. Không quan trng
c. ng biên
d. B xung
Chng 1: Tng quan v kinh t hc vi mô


18
8. Nu mt ngi ra quyt đnh bng cách so sánh li ích cn biên và chi phí cn biên

ca s la chn ngi này phi:
a. Chn quyt đnh khi mà li ích cân biên ln hn chi phí cn biên
b. Chn khi mà li ích cân biên bng vi chi phí cân biên
c. Chn khi mà li ích cn biên nh hn chi phí cn biên
d. C a,b,c đu sai
9. Trong mô hình nn kinh t hn hp, các vn đ kinh t c bn đc gii quyt.
a. Thông qua k hoch hoá ca Chính Ph
b. Thông qua th trng
c. Thông qua th trng và k hoch hoá ca Chính Ph
d. Không câu nào đúng c.
10. Vic la chn sn xut ti u ca doanh nghip là
a. S dng ht ngun lc
b. Chn phng án có mc sn lng đu ra ln nht
c. Va đu ra ln nht và va phi s dng ht ngun lc
d. Không phi các phng án  trên.







Chng 2: Lý thuyt cung – cu


19
CHNG 2: LÝ THUYT CUNG - CU
GII THIU
Chng này gii thiu nhng vn đ c bn nht ca c ch hình thành giá c trên th
trng. Giá c ca hàng hoá chính là tín hiu phi hp các hot đng ca ngi tiêu dùng,

ngi sn xut. Theo mt quan đim chung nht th trng đc hiu là s tng tác gia
cung và cu. Trong mt nn kinh t th trng t do, các thành viên kinh t phn ng vi giá
do th trng xác đnh. Giá có ý ngha quyt đnh đi vi vic phân b các ngun lc trong xã
hi.
Lý thuyt cung cu là mt trong nhng ni dung quan trng nht ca kinh t hc đc
xây dng trên c s ca mô hình cung cu. Thông qua mô hình cung cu, mt công c đn
gin nhng rt hu ích giúp chúng ta phân tích hành vi ca ngi sn xut và ngi tiêu dùng
tác đng qua li vi nhau trên th trng. Mô hình cung cu mô t s tng tác gia ngi sn
xut và ngi tiêu dùng đ xác đnh giá và sn lng ca hàng hoá hay dch v đc mua bán
trên th trng. Ngoài ra, mô hình cung cu còn giúp chúng ta hiu v tác đng ca nhiu
chính sách ca chính ph nh chính sách giá, chính sách thu ti th trng.
Khi hc xong chng này ngi hc cn phi nm đc:
(1) Hiu đc khái nim cung cu
(2) Phân tích đc các nhân t nh hng đn cung và cu thông qua mô hình cân bng
(3) Xác đnh mc đ nh hng ca nhân t ti cung và cu thông qua h s co giãn ca
cung và cu
(4) vn dng lý thuyt đ làm các bài tp, các tình hung liên quan đn lý thuyt cung
và cu.
NI DUNG
2.1 LÝ THUYT V CU (DEMAND)
2.1.1 Các khái nim
Ngi tiêu dùng quyt đnh mua bao nhiêu hàng hoá hoc dch v cn c vào rt nhiu
yu t nh giá ca hàng hoá hoc dch v đó, th hiu ca h, giá ca các hàng hoá hoc dch
v liên quan, thu nhp, thông tin, và các chính sách ca chính ph… hiu rõ hành vi ca
ngi tiêu dùng chúng ta s dng mt khái nim c bn ca kinh t hc đó là cu.
1. Khái nim cu : Cu là s lng hàng hoá hoc dch v nào đó mà ngi tiêu dùng
mun mua và có kh nng mua sn sàng mua  các mc giá khác nhau trong khong thi gian
nht đnh
Nh vy cu bao gm hai yu t hp thành đó là ý mun mua và kh nng mua. Nu
bn rt mun mua mt chic máy tính xách tay Compaq nhng bn không có tin thì cu ca

bn đi vi máy tính xách tay đó bng không. Tng t, nu bn có rt nhiu tin nhng bn
Chng 2: Lý thuyt cung – cu


20
không mun mua chic máy c thanh lý thì cu ca bn cng không tn ti. Nh vy, cu đi
vi hàng hoá hoc dch v ch tn ti khi ngi tiêu dùng va mong mun mua hàng hoá đó
và sn sàng chi tr tin cho hàng hoá đó.
2. Lng cu: Lng hàng hoá hay dch v mà ngi tiêu dùng mua ti mt mc giá
nht đnh vi các yu t khác không đi
Lng cu đi vi mt hàng hoá đó có th ln hn lng hàng hoá thc t bán ra. Ví d,
đ thu hút khách hàng, mi tháng ca hàng đa hát CD bán khuyn mi mt ln vào ngày đu
tháng 20 đa ca nhc vi giá 10.000 đng 1 chic. Ti mc giá thp đó, ngi tiêu dùng mun
và sn sàng mua 30 chic CD, nhng vì ca hàng ch bán 20 chic đãi hát nên ngi tiêu dùng
ch mua đc 20 chic CD. Vy lng cu là 30- là lng ngi tiêu dùng mun mua nhng
lng thc t bán ra ch là 20 chic.
Chúng ta có th biu din mi tng quan h gia giá và lng cu bng đ th. Hình
2.1 minh ho đng cu gin đn nht là đng tuyn tính vi trc tung là mc giá, trc
hoành biu th sn lng.
2.1.2 Các nhân t nh hng ti cu
2.1.2.1 Tác đng ca giá ti lng cu
1. ng cu : Là đng biu din mi quan h gia giá c và lng cu trên trc to
đ trc tung là giá, trc hoành là lng cu.
ng cu minh ho tác đng ca giá ti lng cu. Khi giá ca th trng gim xung
t P
1
ti P
2,
thì lng cu tng lên t Q
1

đn Q
2
.

Phn ng ca lng cu đi vi s thay đi
ca giá đc minh ha trên đng cu D và các nhà kinh t gi đó là s vn đng dc theo
đng cu.
2. Lut cu: Vi hàng hoá thông thng khi giá c tng thì lng cu gim và ngc
li.
Các nhà kinh t coi lut cu là mt trong nhng phát minh quan trng ca kinh t hc:
Ngi tiêu dùng s mua nhiu hàng hoá hoc dch v hn nu nh giá ca hàng hoá hoc dch
v gim xung. Theo nh lut cu thì đng cu là đng nghiêng xung v phía bên phi
nh minh ho trên hình 2.1.
P

P
1

P
2

D

Q
1
Q
2
Q
Hình 2.1: Quan h gia giá c và lng cu
Chng 2: Lý thuyt cung – cu

21
2.1.2.2 Tác đng ca các yu t khác ti cu
Trc ht chúng ta xem xét các yu t ch yu ngoài giá ca bn thân hàng hoá tác
đng đn cu đó là: thu nhp, th hiu, giá ca các hàng hoá liên quan, thông tin, s lng
ngi tiêu dùng, quy đnh ca chính ph…
1.Thu nhp
Là mt trong nhng yu t quan trng nht quyt đnh mua gì và bao nhiêu đi vi
ngi tiêu dùng vì thu nhp quyt đnh kh nng mua ca ngi tiêu dùng. Mt nhà thng kê
hc ngi c tên là Ernst Engel đã nghiên cu c cu chi tiêu ca các h gia đình và phát
biu mi quan h gia thu nhp và cu đi vi hàng hoá thành quy lut Engel. Quy lut này
đc các nhà kinh t khác tha nhn và là mt trong nhng quy lut kinh t quan trng. Da
vào mi quan h gia thu nhp và cu đi vi hàng hoá và dch v, Engel chia các loi hàng
hoá nh sau:
- i vi đa s hàng hoá và dch v, khi thu nhp tng lên thì cu di vi chúng tng lên
và ngc li. Các hàng hoá đó đc gi là các hàng hoá thông thng. Trong hàng hoá thông
thng li có hàng hoá thit yu và hàng hoá xa x. Hàng hoá thit yu là các hàng hoá đc
cu nhiu hn khi thu nhp tng lên nhng s tng cu là tng đi nh hoc xp x nh s
tng ca thu nhp. Ví d, các hàng hoá nh lng thc, thc phm thng đc coi là hàng
hoá thit yu. Khi thu nhp ca bn tng lên 10 ln chng hn, có l chi tiêu cho lng thc s
nhiu lên nhng không nhiu ln đn nh vy. Các hàng hoá xa x là các hàng hoá đc cu
tng đi nhiu khi thu nhp ca bn tng lên. i du lch, mua bo him, chi tiêu cho giáo
dc t nhân thng là các ví d kinh đin v hàng hoá xa x.
- i vi mt s hàng hoá và dch v, khi thu nhp tng lên ngi tiêu dùng mua ít đi và
ngc li. Các hàng hoá đó có tên gi là hàng hoá cp thp. Ví d trong thi bao cp chúng ta
thng phi n đn go và ngô hoc khoai. Ngày nay, khi thu nhp cao lên vic tiêu dùng
ngô, khoai gim xung.
2. Th hiu
Là ý thích ca con ngi. Th hiu xác dnh chng loi hàng hoá mà ngi tiêu dùng

mun mua. Th hiu thng rt khó quan sát và các nhà kinh t thng gi đnh là th hiu
không ph thuc vào giá ca hàng hoá và thu nhp ca ngi tiêu dùng. Th hiu ph thuc
vào các nhân t nh tp quán tiêu dùng, tâm lý la tui, gii tính, tôn giáo… th hiu cgn có
th thay đi theo thi gian và chu nh hng ln ca qung cáo. Ngi tiêu dùng thng sn
sàng b nhiu tin đ mua hàng hoá có nhãn mác ni ting và đc qung cáo nhiu.
3. Giá ca hàng hoá liên quan
Cng tác đng đn quyt đnh mua ca ngi tiêu dùng. Mi hàng hoá có hai loi hàng
hoá liên quan là hàng hoá thay th và hàng hoá b xung. Hàng hoá thay th là nhng hàng hoá
ging hàng hoá đang xem xét hoc có cùng giá tr s dng hay tho mãn cùng nhu cu ví d
nh chè và cà phê. Khi giá ca hàng hoá thay th (giá cà phê) gim xung, ngi tiêu dùng s
mua ít hàng hoá đang xem xét (chè) hn. Hàng hoá b xung là các hàng hoá đc s dng
cùng nhau ví d ô tô thì phi dùng vi xng, dch v đin thoi đi kèm vi máy đin thoi.
4. S lng ngi tiêu dùng
Chng 2: Lý thuyt cung – cu


22
Hay quy mô th trng là mt trong nhng nhân t quan trng xác đnh lng tiêu
dùng tim nng. Th trng càng nhiu ngi tiêu dùng thì cu tim nng s càng ln.Ví d rõ
nht là th trng Trung Quc vi hn 1 t dân luôn là th trng tim nng ca các hãng sn
xut trên th gii. Rt nhiu hãng đã đu t vào Trung Quc đ khai tác th trng tim nng
này.
5. C ch chính sách ca nhà nc:
Khi nhà nc đa các chính sách kinh t v mô thì s nh hng trc tip hoc gián tip
ti hành vi ca ngi tiêu dùng do đó nh hng ti cu.Ví d nh nhà ngi tng thu nhp
khu xe ô tô c ti 600% thì giá bán xe ô tô c s tng và do đó ngi tiêu dùng s mua đc
ít xe ô tô c hn.
6. Các k vng
Cu đi vi hàng hoá hoc dch v s thay đi ph thuc vào các k vng (s mong
đi) ca ngi tiêu dùng. Nu ngi tiêu dùng k vng rng giá ca hàng hoá s tng lên

trong tng lai thì h s mua nhiu hàng hoá đó hn ngay bây gi. Con ngi có các k vng
v thu nhp, th hiu, s lng ngi tiêu dùng. Tt c các k vng đó đu tác đng đn cu
hàng hoá.
Khi các nhân t khác thay đi nh hng đn cu làm cho đng cu dch chuyn. Nu
các nhân t thay đi làm cho lng cu gim thì đng cu s dch chuyn xung di và
sang trái ( D sang D
1
), còn khi các nhân t khác thay đi làm cho lng cu tng thì làm cho
đng cu dch chuyn sang phi hoc lên trên ( D sang D
2
). iu này đc mô t trên hình
2.2
Nh vy, khi phân tích tác đng ca mt yu t nào đó đn lng cu, chúng ta phi
phân bit s vn đng dc theo đng cu và s dch chuyn ca đng cu. S thay đi giá
ca bn thân hàng hoá gây ra s vn đng dc theo đng cu còn s thay đi ca bt c yu
t nào ngoài giá ca hàng hoá đó gây ra s dch chuyn ca đng cu.

P


P
1

D
1
D D
2
P
2

0 Q
1
Q
2
Q
Hình 2.2 : nh hng ca các nhân t khác ti cu
Chng 2: Lý thuyt cung – cu


23
2.1.3. Hàm cu
Khái nim: Cu là mt hàm s biu din mi quan h gia lng cu và các nhân t
nh hng ti cu
Qua nghiên cu các yu t ca cu chúng ta có th biu din mi quan h gia lng
cu đi vi hàng hoá và các yu t nh hng di dng hàm s tng quát sau:
Q
D
= f (P
x
, Py, Pz, I, Ntd, CP, E...)
Trong đó:
1. Q
dx
:Lng cu đi vi hàng hoá X
2. P
x
: Giá ca lng hàng hoá X

3. P
y
:Giá ca lng hàng hoá Y
4. P
z
: Giá ca lng hàng hoá Z
5. I: Thu nhp ca ngi tiêu dung
6. N
td
:S lng ngi tiêu dung
7. CP: Các chính sách v mô
8. E : K vng ca ngi tiêu dùng
….
2.1.4. Cu cá nhân, cu th trng
1. Cu cá nhân: Cu cá nhân là cu ca mt ngi tiêu dùng đi vi hàng hoá hoc dch
nào đó trên th trng
2.Cu th trng: là tng mc cu cá nhân ng vi tng mc giá
Nu chúng ta bit đc đng cu ca các cá nhân tiêu dùng riêng bit thì làm cách nào
đ xác đnh tng cu ca h? Tng lng cn ti mt mc giá đã cho bng tng lng cu ca
tt c ngi tiêu dùng ti mc giá đó. Gi s mt trng hp đn gin nht là mt th trng
ch có hai ngi tiêu dùng vi các hàm cu tng ng ca h là Q
1
=f
1
(p) và Q
2
=f
2
(p). Ti
mc giá P

1
ngi tiêu dùng 1 mua Q
1
còn ngi tiêu dùng 2 mua Q
2
thì lng tng cu ca c
hai (th trng) s là mng các lng cu riêng bit ca mi ngi tiêu dùng.
Q = Q
1
+ Q
2
= f
1
(p) + f
2
(p)
Lu ý ràng vic cng các lng cu li vi nhau ch có ngha khi c hai ngi tiêu dùng
cùng gp mt mc giá. iu này có th thy rõ qua hình 2.3.