Tiết 154 ôn tập ngữ pháp - văn 9

Tiết 154
tổng kết về ngữ pháp
A- Mục tiêu cần
đạt
Đã soạn tiết 147 + 148
B- Chuẩn bị :
- Làm các bài tập SGK 145.
- Ôn lại các thành phần câu lớp 6, 7, 8, 9
C- Lên lớp :
1- Kiểm tra :
trong giờ
2- Bài mới :
Hoạt động của thầy và trò Nội dung ghi bảng
* Hoạt động 1 :
- HS làm bài tập 1 SGK 145 ?
+ Thành phần chính là những thành phần bắt buộc phải có mặt
để câu có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt đợc một ý trọn vẹn
+ Chủ ngữ : Nêu tên sự vật, hiện tợng thờng trả lời câu hỏi : ai ?
Con gì ? Cái gì ...
+ Vị ngữ : Kết hợp với phó từ chỉ thời gian, thờng trả lời câu
hỏi : làm gì ? Làm sao ? Nh thế nào ? Là gì ? ...
- Thành phần phụ ?
+ Trạng ngữ : đứng đầu, cuối câu hoặc giữa chủ ngữ và vị ngữ
nêu về hoàn cảnh không gian, thời gian, cách thức, phơng tiện,
nguyên nhân, mục đích ... diễn ra sự việc trong câu.
+ Khởi ngữ : đứng trớc chủ ngữ nêu lên đề tài của câu nói, có
thể thêm : về, đối với
- HS làm bài tập 2 SGK 145 ? Phân tích câu theo sơ đồ :
a) Đôi càng tôi // mẫm bóng
b) Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi - trạng ngữ.
Mấy ngời học trò cũ chủ ngữ

sắp hàng dới hiên vị ngữ
đi vào lớp vị ngữ.
c) Còn tấm gơng bằng thủy tinh tráng bạc khởi ngữ
nó - chủ ngữ
vẫn là ngời bạn trung thực, chân thành ... độc ác vị ngữ
* Hoạt động 2:
- Thành phần biệt lập và dấu hiệu nhận biết chúng ?
+ Nó không trực tiếp tham gia vào sự việc đợc nói đến trong
câu
+ Phân loại

- HS làm bài tập 2 SGK (145) ?
C- Thành phần câu
I- Thành phần chính và
thành phần phụ
- Thành phần chính : Chủ
ngữ và vị ngữ
- Thành phần phụ : Trạng
ngữ, khởi ngữ
- Bài tập 2 (145)
a)
b)
c)
II- Thành phần biệt lập
- Thành phần tình thái
- Thành phần cảm thán
- Thành phần gọi đáp
- Thành phần phụ chú.
- Bài tập 2 (145)
-> Tình thái

+ a) Có lẽ tiếng Việt của chúng ta ...
b) Ngẫm ra thì tôi ...
c) dừa xiêm thấp .... vỏ hồng
d) Bẩm
Có khi ...
e) Ơi ! Chiếc xe vận tải
* Hoạt động 3:
- Hớng dẫn HS làm bài tập 1 SGK (146)
+ Câu đơn là câu có 1 cụm chủ vị.
+ Xác định chủ ngữ và vị ngữ trong câu.
- HS làm bài tập 2 (147) ? Tại sao đó là các câu đặc biệt ?
a) Có tiếng nói léo xéo ở gian trên
b) Một anh thanh niên hai mơi bảy tuổi
c) Những ngọn điện trên quản trờng .... thần tiên.
Hoa trong công viên
Những quả bóng sút vô tội vạ của bọn trẻ con trong ... phố
Tiếng ra của bà bán xôi sáng có cái mủng đội trên đầu
Chao ôi, có thể là tất cả những cái đó.
- Khái niệm về câu ghép ? Xác định các cụm C-V trong câu ở bài
tập 1 và 2 SGK (147)
a) Anh gửi vào tác phẩm .... nhắn nhủ, anh muốn ... quanh
b) Nhng vì bom nổ gần, Nho bị choáng
c) Ông lão .....mà ông hả hê cả lòng.
d) Còn nhà hoạ sĩ ... bặt, vì cảnh .... đẹp một cách kỳ lạ.
e) Để ngời con gái .... bàn, anh lấy .... trả cho cô gái
- Hớng dẫn HS làm bài tập 3 SGK (147) ? Xác định mối quan hệ
giữa các vế câu ?
a) Anh mong ... con bé, nhng con bé ... chịu gọi
b) Ông xách cái làn, cô ôm bó hoa to
c) Giá mà anh ấy còn, anh ấy .... việc nữa

- Tạo các kiểu câu ghép có mối quan hệ giữa các vế câu khác
nhau ?
+ Vì quả bom tung lên và nổ trên không nên hầm của Nho bị
sập
+ Nếu quả bom tung lên và nổ trên không thì hầm của Nho bị
sập
+ Quả bom nổ khá gần, nhng hầm của Nho không bị sập
+ Hầm của Nho không bị sập, tuy quả bom nổ khá gần
* Hoạt động 4:
- Tìm câu rút gọn trong đoạn trích ?
+ quen rồi
+ ngày nào ít 3 lần
- Tìm bộ phận đợc tách ra từ câu trớc ?
a) Và làm việc có khi suốt đêm.
-> Tình thái
-> Phụ chú
-> Gọi đáp
-> Tình thái
-> Gọi đáp
III- Các kiểu câu
1- Câu đơn
Câu có 1 cụm C-V
- Bài tập 2 (147)
a)
b)
c)
=> câu đặc biệt
2- Câu ghép
- Câu có từ 2 cụm C-V trở
lên.

- Kiểu quan hệ giữa các vế
-> Bổ sung
-> Nguyên nhân
-> Bổ sung
-> Nguyên nhân
-> Mục đích
- Bài tập 3 (147)
-> Tơng phản
-> Bổ sung
-> Điều kiện giả thiết
- Bài tập 4 (147)
-> Nguyên nhân
-> Điều kiện
-> Tơng phản
-> Nhợng bộ
IV- Biến đổi câu
- Câu rút gọn
-> Khôi phục đợc thành
phần bị rút gọn
-> Nhấn mạnh nội dung của
bộ phận tách ra.
b) Thờng xuyên
c) Một dấu hiệu chẳng lành
- Biến đổi câu thành câu bị động ?
+ Đồ gốm đợc ngời thợ ....
+ Một cây cầu ... đợc tỉnh ta ...
+ Những ngôi ... ấy đợc ngời ta ...
* Hoạt động 5:
- HS làm bài tập 1 SGK 150 ?
+ Ba con ... không nhận Câu nghi vấn (hỏi)

+ Sao con ... phải Câu nghi vấn (hỏi)
- Bài tập 2 (150).
+ ở nhà trông em nhá - cầu khiến (ra lệnh)
+ Đừng có ... đấy - cầu khiến (ra lệnh)
+ Thì má cứ kêu đi - cầu khiến (yêu cầu)
+ Vô ăn cơm cầu khiến (mời)
- Nhận xét bài tập 3 (151).
+ Câu Sao mày cứng đầu quá vậy hả có hình thức là câu nghi
vấn nhng dùng bộc lộ cảm xúc căn cứ vào lời kể giận quá ... hét
lên.
-> Từ câu chủ động biến đổi
thành câu bị động.
IV- Các kiểu câu ứng với
mục đích giao tiếp khác
nhau
- Câu nghi vấn
- Câu cầu khiến

3- Củng cố : Đã làm trong các phần ôn tập
4- Dặn dò : Hoàn chỉnh các bài tập đã làm vào vở. Soạn Con chó Bấc