QUẢN lý NHÀ nước về DU LỊCH TRÊN địa bàn TỈNH QUẢNG NAM

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM Â Áá

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

TRẦN THỊ NẴNG

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ DU LỊCH
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

HÀ NỘI, năm 2019


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

TRẦN THỊ NẴNG

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ DU LỊCH
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM

Chuyên ngành

: Quản lý Kinh tế

Mã số

: 8 34 04 10

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. NGUYỄN THỊ BÍCH THỦY

HÀ NỘI, năm 2019


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề tài: “Quản lý nhà nước về du lịch trên địa bàn tỉnh
Quảng Nam” là công trình nghiên cứu của riêng tôi, được sự hướng dẫn khoa học
của TS. Nguyễn Thị Bích Thủy. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố
trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm
bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Những số liệu trong Luận văn phục vụ cho
việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ nhiều nguồn khác
nhau, có ghi rõ trong phần tài liệu tham khảo.
NGƯỜI CAM ĐOAN

Trần Thị Nẵng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.................................................................................................................. 3
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ DU LỊCH...........8
1.1. Các khái niệm cơ bản......................................................................................... 8
1.2. Khái niệm Quản lý nhà nước và Quản lý nhà nước về du lịch.........................16
1.3. Nội dung Quản lý nhà nước cấp tỉnh................................................................ 18
1.4. Sự cần thiết của Quản lý nhà nước về du lịch................................................... 25
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến Quản lý nhà nước về du lịch.................................. 27
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ DU LỊCH TRÊN
ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM........................................................................... 30
2.1. Phân tích những yếu tố ảnh hưởng đến Quản lý nhà nước về du lịch trên địa bàn

tỉnh Quảng Nam...................................................................................................... 30
2.2. Thực trạng Quản lý nhà nước về du lịch trên địa bàn tỉnh Quảng Nam............38
2.3. Đánh giá chung thực trạng QLNN về du lịch trên địa bàn tỉnh Quảng Nam....51
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ DU
LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM.................................................... 56
3.1. Dự báo phát triển ngành du lịch....................................................................... 56
3.2. Giải pháp hoàn thiện QLNN đối với du lịch trên địa bàn tỉnh Quảng Nam......62
3.3. Một số đề xuất, kiến nghị................................................................................. 69
KẾT LUẬN............................................................................................................ 72
TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC


STT

Từ viết tắt
1

XHCN

2

UBND

3

UBTV

4

QLNN

5

TP

6

ASEAN

7

WTO

8

UNESCO

9

GDP

10

ANTT, ATXH

11

CNH, HĐH

12

CSVC-KT

13

HĐDL

14

KCHT

15

KT-XH

16

VH,TT&D


DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu
bảng
3.1


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Số hiệu
biểu đồ
3.1


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
Số hiệu
hình
2.1

2.2

2.3
2.4
2.5


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cùng với quá trình phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa, du lịch Việt Nam đang ngày càng khẳng định vị trí và vai trò quan trọng
trong nền kinh tế quốc dân. Du lịch được coi là một ngành kinh tế tổng hợp, góp
phần vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế của đất nước; thúc đẩy, bảo tồn và phát triển
nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Du lịch xác lập và nâng cao
vị thế, hình ảnh của đất nước, con người Việt Nam năng động, thân thiện, hòa bình
trên trường quốc tế; góp quần quan trọng vào tiến trình hội nhập kinh tế và thực
hiện đường lối đối ngoại rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa của Đảng và Nhà
nước.
Ngày nay, trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, ngành du lịch đã trở

thành hiện tượng kinh tế - xã hội phổ biến và là cầu nối hữu nghị, là phương tiện để
gìn giữ hòa bình và hợp tác bình đẳng giữa các quốc gia, dân tộc. Trong những năm
qua, ngành du lịch Việt Nam đã khẳng định được vai trò, vị trí quan trọng, thúc đẩy
tăng trưởng kinh tế đất nước, xóa đói giảm nghèo và cải thiện đời sống cho người
dân. Trong bối cảnh của nền kinh tế thị trường, thời kỳ toàn cầu hóa, ngành du lịch
đứng trước những khó khăn thách thức, hoạt động du lịch tác động đến kinh tế, xã
hội, môi trường... đòi hỏi phải có sự Quản lý của Nhà nước.
QLNN đối với hoạt động du lịch luôn được chú trọng, không ngừng đổi mới
và hoàn thiện để phù hợp với điều kiện phát triển của đất nước trong công cuộc
công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế. Việt Nam đang nhanh
chóng trở thành một trong những điểm thu hút du lịch ở khu vực Đông Nam Á. Và
Quảng Nam là tỉnh có rất nhiều điểm du lịch hấp dẫn với các tài nguyên vật thể và
phi vật thể thuộc ba thể loại chính: tự nhiên, văn hóa/lịch sử và các thành phố; 2 di
sản văn hóa thế giới là phố cổ Hội An, thuộc thành phố Hội An và khu Di tích Mỹ
Sơn, thuộc huyện Duy Xuyên; Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với Nghi lễ
dựng cây Nêu và bộ Gu truyền thống người Cor; Nghệ thuật bài chòi Trung bộ Việt
Nam là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; các sản phẩm nghề mộc

1


Kim Bồng và nghề khai thác yến sào Thanh Châu (TP.Hội An) là di sản văn hóa phi
vật thể quốc gia; Cù Lao Chàm được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển
thế giới.
Trong những năm gần đây, một số dự án hợp tác giữa Việt Nam-UNESCO và
Italia đã và đang được thực hiện tại Mỹ Sơn như dự án “Bảo tồn, tu bổ cấp thiết một
số hạng mục thuộc khu đền tháp Mỹ Sơn,” “Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Mỹ
Sơn - Đề cử và đào tạo việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về bảo tồn di sản thế
giới ở các công trình kiến trúc nhóm G Mỹ Sơn,”.
Với chủ trương xã hội hóa công tác bảo vệ di sản văn hóa trong cộng đồng,

ngoài việc đầu tư tu bổ tôn tạo di tích từ các nguồn vốn, ngành Văn hóa, Thể thao
và Du lịch đã phối hợp với chính quyền địa phương tuyên truyền, hướng dẫn nhân
dân trong vùng nâng cao ý thức bảo vệ di sản văn hóa, kết hợp các hoạt động bảo
tồn và phát huy giá trị di sản với việc tạo thu nhập cho nhân dân địa phương nơi có
di sản, để nhân dân địa phương được hưởng lợi từ di sản.
Điểm đến tự nhiên bao gồm những danh thắng đẹp và đa dạng ở các đảo, hồ,
bãi biển đến vùng núi mà có thể kể đến như Cù Lao Chàm, đảo Tam Hải, biển Tĩnh
Thủy, biển Tam Thanh, làng bích họa, làng du lịch cộng đồng Tam thanh, biển Rạng
Núi Thành, biển Hà My Hội An, hồ Phú Ninh, khu quần thể tượng đài Mẹ Thứ v.v...
Tỉnh có nhiều điểm tham quan văn hóa, mang lại những trải nghiệm về văn hóa và
lịch sử như di tích địa đạo Kỳ Anh, khu căn cứ Nước Oa – Bắc Trà My, Khu căn cứ
Quân khu V – Hiệp Đức, Nhà lưu niệm Võ Chí Công, Huỳnh Thúc Kháng…Quảng
Nam có rất nhiều thành phố như thành phố Hội An và thành phố Tam Kỳ được Tổ
chức Định cư con người Liên Hiệp Quốc tại Châu Á trao tặng giải thưởng "Phong
cảnh thành phố châu Á năm 2015", tạo những cơ hội mua sắm và ăn uống cho
khách du lịch. Du lịch Quảng Nam đã và đang đóng một vai trò khá quan trọng
trong ngành du lịch miền Trung, không chỉ thu hút được lượng lớn khách du lịch
trong và ngoài nước, đồng thời cũng mang lại một nguồn thu tương đối lớn vào
ngân sách của tỉnh và Nhà nước. Do đó, sự phát triển của du lịch tỉnh Quảng Nam
đã đóng góp một phần không nhỏ vào sự phát triển của ngành du lịch Việt Nam nói
chung và sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh nói riêng.

2


Vùng đất Quảng Nam, là một tỉnh thuộc vùng Duyên hải Nam Trung Bộ,
Việt Nam, lưu giữ những giá trị văn hóa, lịch sử đặc sắc của các cộng đồng dân tộc
Ca dong, Xê đăng, Mơ nông, Cơ Tu, Giẻ Triêng, Cor... cùng chung sống với những
bản sử thi truyền đời, những di tích lịch sử, không gian nghệ thuật, văn hóa cồng
chiêng, nghề dệt thổ cẩm tinh xảo; nơi đây cũng là vùng đất được thiên nhiên ưu ái

ban tặng nhiều thắng cảnh hùng vĩ, hữu tình, giữa không gian xanh mượt của thung
lũng, núi, đồi xen kẽ những cánh rừng nguyên sinh trải bạt ngàn, những con sông,
suối, hồ nước, thác nước thiên nhiên và các khu bảo tồn thiên nhiên với hệ động
thực vật phong phú tạo thành quần thể du lịch hấp dẫn.
Thực hiện Nghị quyết số 08-NQ/TW, ngày 16/01/2017 của Bộ chính trị về
phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn và tại Đại hội Đảng bộ tỉnh
Quảng Nam lần thứ XIX, XX, XXI đã xác định du lịch là mũi nhọn đột phá cần tập
trung phát triển. Mặc dù tỉnh đã ban hành các chính sách khuyến khích đầu tư vào
lĩnh vực du lịch nhưng trên thực tế việc đầu tư cho ngành du lịch của tỉnh mới chỉ ở
mức độ giới thiệu tiềm năng, mời gọi đầu tư và hình thành hệ thống các cơ sở lưu
trú du lịch. Tuy nhiên, tỉnh vẫn chưa phát huy được hết tiềm năng và lợi thế, ngành
du lịch vẫn còn bộc lộ những hạn chế nhất định, nguồn nhân lực cho phát triển du
lịch, việc kết nối các tour, tuyến, điểm du lịch chưa đạt hiệu quả cao…Vấn đề
QLNN đối với ngành du lịch đã và đang có nhiều cơ hội và thách thức lớn, đòi hỏi
phải hoàn thiện và nâng cao hơn nữa QLNN về du lịch, từng bước đem lại lợi nhuận
ngày càng nhiều cho nền kinh tế toàn tỉnh. Xuất phát từ lý do trên, tôi đã lựa chọn
đề tài: “Quản lý Nhà nước về du lịch trên địa bàn tỉnh Quảng Nam” làm Luận
văn tốt nghiệp Thạc sỹ chuyên ngành Quản lý kinh tế nhằm góp phần vào giải quyết
những vấn đề đặt ra, tạo sự phát triển bền vững ngành du lịch.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Liên quan đến vấn đề nghiên cứu và vấn đề QLNN về du lịch đã được rất
nhiều tác giả và nhóm tác giả nghiên cứu. Sau đây là một số công trình tiêu biểu:
-

Bùi Quang Mích (2016) ''Thực trạng và giải pháp phát triển du lịch trên địa

bàn tỉnh Đắk Nông'' tại Hội nghị xúc tiến đầu tư và quảng bá du lịch tỉnh Đắk Nông.
Tham luận đã tập trung nêu bật tiềm năng, lợi thế phát triển du lịch và thực trạng

3

phát triển du lịch về giao thông, cơ sở lưu trú, ăn uống, lữ hành, vận chuyển, …, nêu
ra được một số khó khăn hạn chế trong việc phát triển du lịch. Tuy nhiên, nội dung
công tác QLNN về du lịch trên địa bàn tỉnh tác giả chỉ mới đưa ra một số nhiệm vụ
và giải pháp về công tác đào tạo bồi dưỡng nguồn nhân lực và đẩy mạnh xúc tiến
quảng bá du lịch trên địa bàn tỉnh.
-

Giáo trình “QLNN về kinh tế” của Đỗ Hoàng Toàn & Mai Văn Bưu (2008)

do Đại học kinh tế quốc dân, Bộ môn quản lý kinh tế xuất bản, chỉ rõ được khái
niệm, quy luật, nguyên tắc, công cụ, mục tiêu và các chức năng QLNN về kinh tế
nói chung. Giáo trình này cung cấp bức tranh tổng quan về QLNN về kinh tế nói
chung giúp người đọc có góc nhìn tổng thể về hoạt động QLNN.
-

Giáo trình “Quy hoạch du lịch” của Bùi Thị Hải Yến (2009) – Nhà xuất bản

Giáo dục Hà Nội- cung cấp các khái luận liên quan về khái niệm, nguyên tắc, tiềm
năng và các điều kiện trong quy hoạch du lịch. Tác giả cũng đề cập cách thức dự
báo nhu cầu phát triển du lịch, tổ chức thực hiện và đánh giá tác động từ các dự án
quy hoạch phát triển du lịch đến tài nguyên và môi trường.
Báo cáo thường niên du lịch Việt Nam 2016. Với hai ngôn ngữ Việt
– Anh,
cuốn sách xuất bản năm 2016, phản ánh bức tranh toàn cảnh về kết quả hoạt động
của ngành Du lịch trong năm 2016, đóng góp của du lịch vào nền kinh tế quốc dân
và phát triển trong năm 2017.
-

Luận văn Thạc sỹ Vũ Thị Hòa, năm 2013 “Phát triển du lịch theo hướng

bền vững tại tỉnh Nam Định”. Luận văn trình bày tổng quan một số vấn đề lý luận
liên quan đến phát triển du lịch theo hướng bền vững, những bài học trong nước và
quốc tế theo hướng phát triển bền vững. Phân tích, đánh giá những điều kiện phát
triển du lịch của tỉnh Nam Định về tiềm năng, lợi thế sẵn có, những thuận lợi và khó
khăn của tỉnh Nam Định trong phát triển du lịch theo hướng phát triển bền vững. Đề
xuất một số giải pháp và kiến nghị để phát triển du lịch theo hướng bền vững ở tỉnh
Nam Định nhằm khai thác có hiệu quả các thế mạnh về tiềm năng du lịch, đảm bảo
sự đóng góp của ngành Du lịch 4 vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương
cũng như khai thác và sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên du lịch, bảo vệ cảnh
quan môi trường.

4


Ngoài ra, còn một số bài viết liên quan đến vấn đề phát triển du lịch và
QLNN về du lịch, cụ thể như:
-

Alexander Alexandrovich Ignatiev (2015) nghiên cứu về cách thức phát

triển du lịch ở miền Bắc nước Nga dựa vào môi trường. Kết quả nghiên cứu cho
thấy hiện ở khu vực này thiếu các quy hoạch về phát triển du lịch, hạ tầng giao
thông kém, cơ sở hạ tầng và dịch vụ du lịch nghèo nàn, các chính sách tiếp thị
không hiệu quả, mức độ thu hút vốn đầu tư vào ngành du lịch thấp. Căn cứ vào thực
trạng đó, tác giả kiến nghị các cơ sở lưu trú và các hình thức kinh doanh du lịch
khác cần kết hợp với nhau trong việc quảng cáo du lịch địa phương, hình thành cơ
sở dữ liệu điện tử có kết nối giữa du khách, các nhà điều hành tour, các đại lý du
lịch để quảng bá sản phẩm; cần đào tạo nguồn nhân lực; thực hiện các chính sách

thuế linh hoạt; hỗ trợ nhà nước công nhận các chứng chỉ mang tầm quốc tế; nhà
nước tài trợ các hoạt động mang tính chất bảo tồn, sử dụng hợp lý và khôi phục văn
hóa.
-

Balzhan Shilibekova và cộng sự (2016) nghiên cứu về cách thức cải thiện

chiến lược phát triển ngành công nghiệp du lịch tại Kazakhstan. Nghiên cứu sử
dụng phương pháp phỏng vấn sâu chủ các doanh nghiệp, những người trước đây
tham gia lập kế hoạch. Kết quả nghiên cứu cho thấy để nâng cao hiệu quả phát triển
du lịch cần áp dụng hệ thống công nghệ như là một yêu cầu tất yếu trong việc quảng
bá du lịch.
Các quan điểm lý luận và công trình nghiên cứu nêu trên cơ bản đã hệ thống
hóa cơ sở lý luận về du lịch, thực tiễn quản lý, phát triển du lịch một số địa phương.
Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu chuyên sâu QLNN về du lịch chưa nhiều, đặc
biệt chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu ''QLNN về du lịch trên địa
bàn tỉnh Quảng Nam''. Trên cơ sở nghiên cứu, Luận văn có sự kế thừa, học hỏi
những thành quả khoa học của các công trình nghiên cứu đi trước và tiếp tục giải
quyết, hiến kế những vấn đề còn để ngỏ, nhằm hoàn thiện lý luận QLNN về du lịch
trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
-

Mục đích nghiên cứu

5


Trên cơ sở đánh giá thực trạng vấn đề QLNN về du lịch của tỉnh Quảng Nam
để tìm ra các phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hơn nữa quản

lý đối với du lịch trên địa bàn tỉnh. Qua đó thúc đẩy ngành du lịch của tỉnh phát
triển nhanh, hiệu quả và bền vững, phù hợp với tình hình phát triển kinh tế, xu
hướng hội nhập của đất nước.

+

-

Nhiệm vụ nghiên cứu

+

Nghiên cứu những lý luận chung về du lịch và QLNN về du lịch.

Phân tích, đánh giá thực trạng QLNN về du lịch trên địa bàn tỉnh từ năm

2016 đến nay, nêu lên những kết quả đạt được và những tồn tại của vấn đề, chỉ rõ
nguyên nhân của vấn đề.
+

Đề xuất hoàn thiện hơn nữa vấn đề QLNN về du lịch trên địa bàn tỉnh,

trong giai đoạn từ nay đến năm 2020, tầm nhìn tới năm 2030.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
-

Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của Luận văn là QLNN về du

lịch trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.
-

Phạm vi nghiên cứu

Về không gian: Nghiên cứu QLNN về du lịch trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.
Về thời gian: Sử dụng các thông tin, tư liệu từ từ năm 2016 – 2019.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
Phương pháp luận: Đề tài vận dụng phương pháp luậnachủcủ nghĩa Mác–
Lê nin, tư tưởng Hồ Chí minh; quan điểm, chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước về
vấn đề du lịch và Quản lý Nhà nước về du lịch.
Phương pháp nghiên cứu:
Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu về kết quả hoạt động du
lịch về quy mô, số lượng du khách, doanh thu, lực lượng lao động đang hoạt động
trong ngành, các cơ sở vật chất khác, các chính sách mà địa phương đã thực hiện
trong thời gian vừa qua... để làm rõ thực trạng kết quả hoạt động du lịch, công tác
QLNN về du lịch của tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2016-2019.
Sử dụng phương pháp thu thập: sử dụng số liệu thứ cấp, lựa chọn những số
liệu tìm kiếm được phù hợp như: xây dựng và tổ chức thực hiện quy hoạch phát

6


triển du lịch, cấp và thu hồi giấy phép kinh doanh du lịch, trình độ chuyên môn của
lao động trực tiếp trong ngành du lịch, khai thác và bảo vệ tài nguyên môi trường du
lịch, kiểm tra thanh tra xử lý vi phạm pháp luật về du lịch... để phân tích thực trạng
QLNN về du lịch trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.
Thu thập các thông tin thứ cấp được chọn lọc và tổng hợp từ các tài liệu như:
Các tài liệu, số liệu thống kê về đ iều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, phát
triển kinh tế - xã hội; niên giám thống kê Quảng Nam; văn bản pháp luật, các báo
cáo tổng kết hoạt động du lịch hàng năm của tỉnh Quảng Nam, đặc san du lịch, các
số liệu từ Tổng cục Du lịch... Phương pháp thu thập thông tin chủ yếu thông qua các

sơ đồ, bảng biểu.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
-

Ý nghĩa lý luận: Làm sáng tỏ các vấn đề lý luận và thực tiễn QLNN về du

lịch đối với Việt Nam nói chung và tỉnh Quảng Nam nói riêng.
-

Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo để các cá nhân,

cơ quan ban ngành trong việc nghiên cứu tình hình du lịch ở Quảng Nam; nghiên
cứu hoạch định chính sách phát triển du lịch của cả nước.
7. Cơ cấu luận văn:
Gồm 3 chương
Chương 1. Cơ sở lý luận QLNN về du lịch
Chương 2. Thực trạng QLNN về du lịch trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh
Chương 3. Hoàn thiện QLNN về du lịch trên địa bàn tỉnh Quảng Nam

7


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ DU LỊCH
1.1. Các khái niệm cơ bản
1.1.1. Du lịch và một số khái niệm liên quan khác
Trên thế giới Du lịch được đưa ra với nhiều khai niệm khác nhau. Như theo
thuật ngữ du lịch của người Hy Lạp (tiếng Hy Lạp): thì Tonos được hiểu nghĩa là đi
một vòng. Và cũng chính thuật ngữ này được đưa vào hệ ngữ La tinh lấy tên thành
Turnur và sau đó trong tiếng Pháp trở thành Tour với nghĩa là đi vòng quanh hay

cuộc dạo chơi. Theo Robert Langquar (1980), từ Tourism (du lịch) lần đầu tiên được
sử dụng trong tiếng Anh vào năm 1800 và được quốc tế hóa, nhiều nước đã sử dụng
trực tiếp từ này mà không dịch nghĩa.
Trong tiếng Việt, thuật ngữ du lịch được hiểu theo một nghĩa khác là một từ
gốc Hán - Việt,được hiểu tạm là đi chơi hay trải nghiệm. Tuy nhiên, quan điểm tiếp
cận và góc độ nghiên cứu khác nhau, cho đến nay quan niệm về du lịch vẫn chưa có
sự thống nhất. Có thể đề cập một số quan niệm về du lịch như sau:
-

Du lịch là sự di chuyển của con người và tạm thời lưu trú ngoài nơi ở

thường xuyên của các cá nhân hoặc tập thể nhằm đáp ứng thỏa mãn các nhu cầu của
họ.
-

Du lịch là một dạng hoạt động của dân cư khi họ có thời gian rỗi liên quan

với sự di chuyển và lưu trú tạm thời bên ngoài nơi cư trú thường xuyên nhằm phát
triển thể chất và tinh thần, nghỉ ngơi, chữa bệnh, nâng cao trình độ nhận thức văn
hóa hoặc thể thao kèm theo việc tiêu thụ những giá trị về kinh tế, tự nhiên và văn
hóa.
[Tại hội nghị LHQ về du lịch họp tại Rome – Italia (21/8 – 5/9/1963), các
chuyên gia đưa ra định nghĩa về du lịch: “Du lịch là tổng hợp các mối quan hệ, hiện
tượng và các hoạt động kinh tế bắt nguồn từ các cuộc hành trình và lưu trú của cá
nhân hay tập thể ở bên ngoài nơi ở thường xuyên của họ hay ngoài nước họ với mục
đích hoà bình. Nơi họ đến lưu trú không phải là nơi làm việc của họ]
Tại Việt Nam, theo các học giả biên soạn Từ điển Bách khoa toàn thư Việt

8

Nam (1966) đã tách 2 nội dung cơ bản của du lịch thành 2 phần riêng biệt:
-

Thứ nhất, du lịch là một dạng nghỉ dưỡng sức, tham quan tích cực của con

người ngoài nơi cư trú với mục đích: nghỉ ngơi, giải trí, xem danh lam thắng cảnh,
di tích lịch sử, công trình văn hóa nghệ thuật. Theo nghĩa này, du lịch được xem xét
ở
-

góc độ người đi du lịch, góc độ cầu.
Thứ hai, du lịch là một ngành kinh doanh tổng hợp có hiệu quả cao về

nhiều mặt: về mặt kinh tế du lịch là lĩnh vực kinh doanh mang lại hiệu quả rất lớn;
có thể coi là hình thức xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ tại chỗ; nâng cao hiểu biết về
thiên nhiên, truyền thống lịch sử và văn hóa dân tộc, từ đó góp phần làm tăng thêm
tình yêu đất nước; đối với người nước ngoài là tình hữu nghị với dân tộc mình;.
Theo nghĩa này, du lịch được xem xét ở góc độ một ngành kinh tế.
Việc nhận định rõ hai nội dung cơ bản của khái niệm về du lịch có ý nghĩa
góp phần thúc đẩy sự phát triển du lịch. Cho đến nay, một bộ phận cán bộ, nhân
viên đang làm việc trong ngành du lịch và ngoài ngành du lịch, chỉ cho rằng du lịch
là một ngành kinh tế. Vì vậy, vấn đề được quan tâm hàng đầu là hiệu quả kinh tế
mang lại từ du lịch. Điều đó cũng có thể ảnh hưởng đến hoạt động khai thác tài
nguyên du lịch, tận dụng triệt để mọi nguồn tài nguyên, mọi cơ hội để kinh doanh.
Ngoài ra, du lịch còn là một hiện tượng xã hội, nó góp phần nâng cao dân trí, phục
hồi sức khỏe cộng đồng, giáo dục lòng yêu nước, tính đoàn kết, tình yêu thương,
giúp đỡ hỗ trợ lẫn nhau… Chính vì vậy, sống trong xã hội phải có trách nhiệm đóng
góp, hỗ trợ, đầu tư cho du lịch phát triển như đối với giáo dục, thể thao hoặc một
lĩnh vực văn hóa khác.

Theo Điều 3, Luật Du lịch 2017, quy định cụ thể như sau:
Du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngoài nơi
cư trú thường xuyên trong thời gian không quá 01 năm liên tục nhằm đáp ứng nhu
cầu tham quan, nghỉ dưỡng, giải trí, tìm hiểu, khám phá tài nguyên du lịch hoặc kết
hợp với mục đích hợp pháp khác.
Khách du lịch là người chỉ đi du lịch hoặc kết hợp đi du lịch với công việc
khác, nơi đến là để đi học, làm việc để nhận thu nhập.
Hoạt động du lịch là hoạt động của khách du lịch, tổ chức, cá nhân kinh

9


doanh trong lĩnh vực du lịch và tổ chức, cơ quan, cá nhân trong cộng đồng dân cư
có liên quan đến du lịch.
Tài nguyên du lịch là các yếu tố điều kiện tự nhiên, cảnh quan thiên nhiên
và các giá trị văn hóa làm cơ sở để tạo nên sản phẩm du lịch, điểm du lịch, khu du
lịch, nhằm đáp ứng nhu cầu du lịch của con người. Tài nguyên du lịch bao gồm tài
nguyên du lịch tự nhiên và văn hóa.
Sản phẩm du lịch là tập hợp các dịch vụ dựa trên cơ sở khai thác các giá trị
tài nguyên du lịch để khách du lịch thỏa mãn nhu cầu của họ.
Khu du lịch là khu vực có ưu thế về tài nguyên du lịch, được quy hoạch, đầu
tư phát triển nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách du lịch. Khu du lịch bao
gồm khu du lịch cấp tỉnh và khu du lịch quốc gia.
Điểm du lịch là nơi có tài nguyên du lịch được đầu tư, khai thác phục vụ
khách du lịch.
Chương trình du lịch là loại văn bản thể hiện lịch trình, dịch vụ du lịch và
giá bán được tính toán trước cho chuyến đi của khách du lịch từ khi xuất phát đến
khi kết thúc chuyến đi.
Kinh doanh dịch vụ lữ hành là việctổ chức hay cá nhân kinh doanh du lịch
xây dựng, bán và tổ chức thực hiện một phần hoặc toàn bộ chương trình du lịch cho

khách du lịch.
Hướng dẫn du lịch là hoạt động cung cấp thông tin, kết nối dịch vụ, dẫn
khách du lịch, hỗ trợ khách du lịch sử dụng các dịch vụ theo chương trình du lịch.
Hướng dẫn viên du lịch là người được cấp thẻ để hành nghề hướng dẫn du
lịch.
Cơ sở lưu trú du lịch là nơi cung cấp dịch vụ phục vụ nhu cầu lưu trú của
khách du lịch.
Xúc tiến du lịch là hoạt động nghiên cứu thị trường, tổ chức tuyên truyền,
quảng bá, vận động nhằm tìm kiếm, thúc đẩy cơ hội phát triển và thu hút khách du
lịch.
Phát triển du lịch bền vững là sự phát triển du lịch nhằm đáp ứng đồng thời
các yêu cầu về kinh tế, văn hóa - xã hội và môi trường, qua đó nhằm bảo đảm hài

10


hòa lợi ích của các chủ thể tham gia hoạt động du lịch, không làm tổn hại đến khả
năng phát triển đáp ứng nhu cầu về du lịch trong tương lai.
Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch được phát triển dựa trên các giá trị
văn hóa của cộng đồng dân cư, do chính họ quản lý, tổ chức khai thác và họ tự
hưởng lợi.
Du lịch sinh thái là loại hình du lịch chủ yếu dựa vào yếu tố thiên nhiên, gắn
liền với bản sắc văn hoá dân tộc địa phương, có sự tham gia của cộng đồng dân cư,
kết hợp giáo dục về bảo vệ môi trường.
Du lịch văn hóa là loại hình du lịch được phát triển dựa trên cơ sở khai thác
các giá trị văn hóa, nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, tôn vinh
giá trị văn hóa mới của nhân loại.
Môi trường du lịch là nơi diễn ra các hoạt động du lịch bao gồm môi trường
tự nhiên và môi trường xã hội
1.1.2. Hoạt động du lịch

Trước đây, hoạt động du lịch được coi là một hoạt động mang tính chất văn
hóa nhằm thỏa mãn nhu cầu giải trí và những nhu cầu hiểu biết của con người, nó
không được coi là hoạt động kinh tế, không mang tính chất kinh doanh và ít được
đầu tư phát triển. Ngày nay, du lịch được nhiều quốc gia trên thế giới xem xét là một
ngành kinh tế quan trọng thì quan niệm hoạt động du lịch được hiểu một cách đầy
đủ hơn. Du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp, bao gồm các hoạt động khá đa dạng
từ dịch vụ phòng nghỉ, ăn uống, mua bán đồ lưu niệm và hàng hóa,…các dịch vụ
này được gọi là hoạt động du lịch.
Khác với khái niệm du lịch nói chung, hoạt động du lịch là khái niệm có liên
quan đến các chủ thể là cá nhân hay tổ chức cụ thể. Các chủ thể tham gia vào các
khâu, các quá trình du lịch, tạo thành các hoạt động du lịch.
Luật Du lịch năm 2005, đưa ra khái niệm về hoạt động du lịch như sau:
“Hoạt động du lịch là hoạt động của khách du lịch, tổ chức, cá nhân kinh doanh du
lịch, cộng đồng dân cư và cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến du lịch”.
Luật Du lịch năm 2017, đưa ra khái niệm về “Hoạt động du lịch là hoạt
động của khách du lịch, cá nhân, tổ chức kinh doanh du lịch và các cơ quan, tổ

11


chức, cá nhân, cộng đồng dân cư có liên quan đến du lịch”.
Với cách tiếp cận như vậy, hoạt động du lịch được nhìn nhận dưới 3 khía
cạnh:
Thứ nhất, hoạt động của khách du lịch được hiểu là việc di chuyển và lưu
trú tạm thời của người du lịch đến một nơi ngoài nơi cư trú thường xuyên của họ để
tham quan, nghỉ dưỡng, chữa bệnh, tìm hiểu lịch sử, văn hóa và nghệ thuật.
Thứ hai, tổ chức, cá nhân kinh doanh du lịch là những người hoạt động tổ
chức lưu trú, phục vụ ăn uống, hướng dẫn tham quan, vận chuyển đưa đón khách du
khách, kinh doanh các hàng hóa, dịch vụ khác nhằm mục tiêu lợi nhuận.
Thứ ba, cộng đồng dân cư và cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan tức là

cơ quan nhà nước và các tổ chức có liên quan tại địa phương du lịch tổ chức quản
lý, điều phối, phục vụ hoạt động của khách du lịch và tổ chức, cá nhân hoạt động
kinh doanh du lịch nhằm đảm bảo cho các đối tượng này thực hiện quyền và nghĩa
vụ của mình khi tham gia hoạt động du lịch theo đúng luật định. Như vậy, hoạt động
du lịch ở đây được tiếp cận bao gồm các dịch vụ trực tiếp và gián tiếp cho du lịch. Ở
một chừng mực nhất định, hoạt động du lịch có thể được coi là đồng nghĩa với khái
niệm ngành du lịch.
1.1.3. Các loại hình du lịch
Loại hình du lịch rất đa dạng tùy thuộc vào cách phân chia các loại hình du
lịch. Việc phân chia dựa trên các tiêu chí sau:
+
của

Căn cứ vào phạm vi địa lý lãnh thổ:
Du lịch nội địa: là những chuyến đi du lịch trong phạm vi quốc gia

mình mà khách du lịch trải qua. Ví dụ: Người Việt Nam đi du lịch tới các điểm du
lịch trong nước như Đà Nẵng, Nha trang, Đà Lạt, SaPa,…v.v.
+
Du lịch quốc tế: là việc du khách phải ra khỏi vùng lãnh thổ biên
giới và
di chuyển từ nước này sang nước khác, họ phải tiêu bằng ngoại tệ nơi họ đến du
lịch. Ví dụ: người Việt Nam đi sang các nước khác du lịch như Thái Lan, Hàn Quốc,
Nhật Bản,…v.v.
-

Căn cứ vào mục đích của chuyến đi:

+
Du lịch tham quan văn hóa – lịch sử: đây là loại hình phổ biến

trong các


12


chương trình du lịch. Mục đích của loại hình này là tìm hiểu truyền thống văn hóa,
phong tục tập quán, lối sống của cộng đồng nơi họ đến du lịch.
+

Du lịch nghỉ dưỡng: Du lịch được coi như một phương tiện nhằm tái hồi

sức lao động của con người sau những ngày tháng lao động vất vả.
+

Du lịch công vụ: là loại hình kết hợp việc đi du lịch với công việc như đi

công tác, dự hội nghị, hội thảo, thăm dò đầu tư, thương mại…
+

Du lịch thăm thân nhân: con người muốn trở về quê hương thăm người

thân, gia đình, bạn bè kết hợp với du lịch.
+

Du lịch chữa bệnh: phục vụ cho việc điều dưỡng và chữa trị bệnh của con

người, phát triển dựa trên nơi có nguồn tài nguyên như nước khoáng, núi, biển…có
tác dụng chữa bệnh.
+

Du lịch thể thao: Loại hình du lịch dành cho các vận động viên thi đấu gọi

là du lịch thể thao và loại hình du lịch dành cho khách du lịch đi xem các sự kiện thi
đấu thể thao.
+

Du lịch tôn giáo: đây là loại hình đã tồn tại hàng ngàn năm nay. Con

người ngoài đời sống vật chất còn có đời sống tinh thần, trong đó có vấn đề tâm
linh, tín ngưỡng luôn được họ quan tâm. Một bộ phận dân cư đã hình thành các tôn
giáo: thiên chúa giáo, phật giáo, đạo hồi,…
+

Du lịch giải trí: Là một nhu cầu không thể thiếu được của du khách, vì

vậy, ngoài thời gian tham quan du khách còn phải được thư giãn, nghỉ ngơi để phục
hồi sức khỏe sau khoảng thời gian làm việc căng thẳng, do đó các khu vui chơi cần
phải có các chương trình vui chơi giải trí cho du khách.
+

Du lịch mạo hiểm: Đây là loại hình du lịch giành cho những người yêu

thích mạo hiểm để chứng tỏ lòng cam đảm và ý chí kiên cường như: trèo cao, vượt
thác, vượt sóng đại dương,…v.v. Loại hình du lịch này chủ yếu phát triển ở những
nước Châu Âu và Châu Mỹ.
-

Căn cứ vào việc sử dụng các phương tiện vận chuyển khách du lịch, người

ta đưa ra hai tiêu chí để xác định loại hình du lịch:
+

Việc sử dụng phương tiện vận chuyển du khách đến địa điểm du lịch như

du lịch bằng đường không, du lịch bằng đường bộ, du lịch bằng đường sắt, du lịch

13


bằng tàu biển và du lịch bằng tàu thủy.
+
Cách thức du khách sử dụng phương tiện tại điểm du lịch ví dụ như
bằng
ô

tô, các phương tiện xe thô sơ như xích lô, ngựa, thuyền, cáp treo…v.v
1.1.4. Các loại hình hoạt động kinh doanh du lịch
Kinh doanh du lịch là quá trình tổ chức sản xuất, lưu thông, mua, bán hàng

hóa du lịch trên thị trường, là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả các
công đoạn của quá trình hoạt động du lịch hoặc thực hiện dịch vụ du lịch trên thị
trường nhằm mục đích sinh lợi. Kinh doanh du lịch mang tính tổng hợp, bao gồm
nhiều bộ phận cấu thành, bao gồm:
-

Kinh doanh lữ hành nội địa và kinh doanh lữ hành quốc tế.

-

Kinh doanh lưu trú du lịch.

-

Kinh doanh vận chuyển khách du lịch.

-

Kinh doanh các khu du lịch, điểm du lịch.

-

Kinh doanh các dịch vụ du lịch khác.

1.1.5. Đặc điểm của hoạt động du lịch
liên

Hoạt động du lịch là hoạt động của ngành kinh tế dịch vụ, có tính

ngành, liên vùng: Ngày nay, nền sản xuất xã hội cùng với khoa học - kỹ thuật và
công nghệ phát triển với tốc độ cao đã thúc đẩy mạnh mẽ quá trình phân công lao
động xã hội, làm gia tăng nhu cầu phục vụ sản xuất cũng như cuộc sống văn minh
của con người. Từ đó, hoạt động du lịch trở thành một ngành kinh tế độc lập. Du
lịch là một ngành kinh tế dịch vụ, có tính liên ngành, liên vùng trong hoạt động du
lịch thể hiện để phát triển bền vững ngành du lịch, ta phải đặt trong mối quan hệ với
các ngành kinh tế khác như ngành giao thông vận tải, tài chính, bưu điện, ngành
kinh doanh, công tác liên kết hợp tác giữa các địa phương trong xây dựng sản phẩm
liên vùng và xúc tiến quảng bá.
-

Hoạt động du lịch nhằm thỏa mãn nhu cầu vật chất và tinh thần cho khách

du lịch trong thời gian đi du lịch: Dịch vụ du lịch và các ngành dịch vụ khác nhau ở
chỗ dịch vụ du lịch chỉ thỏa mãn nhu cầu cho khách du lịch chứ không thỏa mãn
nhu cầu cho tất cả mọi người dân. Dịch vụ du lịch là nhằm thỏa mãn những nhu cầu
hàng hóa đặc thù của du khách trong thời gian họ lưu trú bên ngoài nơi ở thường

14


xuyên của họ về nghỉ ngơi, đi lại, ăn, ở, vui chơi giải trí, tham quan, thông tin về
văn hóa, lịch sử, phong tục, tập quán và các nhu cầu thiết yếu khác. Thực tế hiện
nay cho thấy, ở nhiều nước trên thế giới, khi thu nhập của người dân tăng lên, ăn,
mặc đầy đủ, tiền bạc dôi dư thì du lịch trở thành không thể thiếu, là một hình thức
nghỉ dưỡng của con người.
Việc tiêu dùng và cung ứng dịch vụ du lịch xảy ra trong cùng một
thời gian
và không gian: Trong du lịch, người cung ứng không phải vận chuyển dịch vụ và
hàng hóa đến cho khách hàng, mà ngược lại, tự khách du lịch phải đi đến nơi có
dịch vụ, hàng hóa. Chính vì vậy, vai trò của việc thông tin, xúc tiến quảng bá du lịch
là hết sức quan trọng, đồng thời việc quản lý thị trường du lịch cũng cần có những
đặc thù riêng.
-

Hoạt động du lịch mang lại lợi ích thiết thực về chính trị, kinh tế, xã hội

cho địa phương làm du lịch và người làm du lịch: Hiện nay, ở nhiều nước trên thế
giới du lịch không những đem lại lợi ích thiết thực về kinh tế mà còn mang lại cả lợi
ích về chính trị, văn hóa, xã hội... Tuy nhiên, lợi ích kinh tế vẫn là sự chi phối mạnh
nhất đối với ngành du lịch. Vì vậy, ở nhiều nước đã đưa ngành du lịch phát triển với

tốc độ cao và trở thành ngành kinh tế mũi nhọn trong nền kinh tế quốc dân, mang lại
nguồn thu nhập lớn trong tổng sản phẩm xã hội. Do đó, dịch vụ du lịch ngoài việc
thỏa mãn các nhu cầu ngày càng cao của khách du lịch còn phải đảm bảo mang lại
lợi ích kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội cho quốc gia làm du lịch và cá nhân, tổ
chức tham gia hoạt động du lịch.
Hoạt động du lịch chỉ phát triển trong môi trường hòa bình và ổn
định:
Hiện nay du lịch là hoạt động rất nhạy cảm với những vấn đề an ninh, chính trị và
xã hội. Du lịch chỉ có thể phát triển trong điều kiện hòa bình và mối quan hệ hữu
nghị, đoàn kết giữa các quốc gia, dân tộc. Ngược lại, chiến tranh ngăn cản các hoạt
động du lịch, tạo nên tình trạng mất an ninh, đi lại khó khăn, phá hoại các công trình
du lịch, làm tổn hại đến cả môi trường tự nhiên. Hòa bình là chính là đòn bẩy thúc
đẩy hoạt động du lịch mạnh hơn. Ngược lại, du lịch có tác dụng trở lại đến hòa bình.


15