Hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ từ thực tiễn tỉnh thái bình

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HÀ THỊ HƯƠNG

HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI THÂN NHÂN LIỆT SĨ
TỪ THỰC TIỄN TỈNH THÁI BÌNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI

HÀ NỘI, 2019


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HÀ THỊ HƯƠNG

HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI THÂN NHÂN LIỆT SĨ
TỪ THỰC TIỄN TỈNH THÁI BÌNH

Ngành: Công tác xã hội
Mã số: 876 01 01

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. PHẠM HỮU NGHỊ


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Đề tài do
cá nhân tôi nghiên cứu; các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực

và có nguồn trích dẫn; bố cục, phông chữ của luận văn đúng với quy định và
đề tài chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Hà Nội, ngày tháng năm 2019
HỌC VIÊN

Hà Thị Hương


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...........................................................................................................3
Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC
XÃ HỘI ĐỐI VỚI THÂN NHÂN LIỆT SĨ......................................................12
1.1. Một số khái niệm, đặc điểm tâm lý của thân nhân liệt sĩ........................12
1.2. Một số lý luận về hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ....14
1.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân
liệt sĩ............................................................................................................. 27
Chương 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI
THÂN NHÂN LIỆT SĨ TỪ THỰC TIỄN TỈNH THÁI BÌNH.........................32
2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu.............................................................32
2.2. Thực trạng hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ tại tỉnh Thái
Bình.............................................................................................................. 41
2.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động công tác xã hội đối với
thân nhân liệt sĩ tại tỉnh Thái Bình.................................................................57
Chương 3. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ
HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI THÂN NHÂN LIỆT SĨ TỪ
THỰC TIỄN TỈNH THÁI BÌNH..........................................................................64
3.1. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động công tác xã hội đối
với thân nhân liệt sĩ từ thực tiễn tỉnh Thái Bình.............................................64
3.2. Một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động công tác xã hội đối
với thân nhân liệt sĩ từ thực tiễn tỉnh Thái Bình.............................................68

KẾT LUẬN......................................................................................................73
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................74


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CTXH

Công tác xã hội

UBND

Uỷ ban nhân dân

BLĐTBXH

Bộ lao động thương binh xã hội

BHYT

Bảo hiểm y tế


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Số đối tượng thân nhân liệt sĩ đang hưởng trợ cấp hàng tháng......41
Bảng 2.2: Đánh giá việc thực hiện chi trả trợ cấp, phụ cấp............................ 44
Bảng 2.3. Đánh giá mức hỗ trợ của Nhà nước về việc thực việc việc xây, sửa
nhà...................................................................................................................46
Bảng 2.4: Số lượng TNLS được điều dưỡng phục hồi sức khỏe năm 2019....48
Bảng 2.6: Đánh giá trạng thái và mức độ hài lòng của thân nhân liệt sĩ khi
được nhân viên CTXH giải thích hướng dẫn.................................................. 56

Bảng 2.7: Đánh giá thái độ của nhân viên CTXH......................................50


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Để đất nước ta được thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ như ngày nay đã
có bao thế hệ cha ông phải hy sinh xương máu và cả tính mạng để bảo vệ chủ
quyền của dân tộc. Kế thừa và phát huy truyền thống, đạo lý “Uống nước nhớ
nguồn”, “ăn quả nhớ người trồng cây”, những năm qua Đảng, Nhà nước ta
luôn dành sự quan tâm đặc biệt đối với người có công với cách mạng nói
chung và thân nhân gia đình liệt sĩ nói riêng.
Thân nhân liệt sĩ là một nhóm đối tượng yếu thế dễ bị tổn thương về
mặt tinh thần do họ đã bị mất người thân yêu. Ngoài sự tổn thương về tinh
thần, thân nhân liệt sĩ còn bị ảnh hưởng về tâm sinh lý, về kinh tế gia đình. Do
đó, Đảng và Nhà luôn đề ra những chính sách ưu đãi đối với Người có công
với cách mạng phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế của đất nước như: các
khoản trợ cấp, phụ cấp; hỗ trợ xây dựng hoặc sửa chữa nhà ở; chế độ điều
dưỡng chăm sóc sức khỏe; cấp phương tiện trợ giúp dụng cụ chỉnh hình; mua
thẻ bảo hiểm y tế… để bù đắp tinh thần đối với thân nhân liệt sĩ.
Thái Bình là một tỉnh giàu truyền thống cách mạng, trong các cuộc
kháng chiến giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc là tỉnh đóng góp nhiều sức
người sức của cho tiền tuyến. Kết thúc chiến tranh đã có trên 52 nghìn liệt sĩ
hy sinh tại các chiến trường. Một số thân nhân của liệt sĩ hiện nay tuổi đã cao,
sức khỏe yếu, họ rất dễ bị tổn thương về mặt tinh thần và thường có những
biểu hiện tâm lý như: luôn cảm thấy cô đơn, lo lắng, dễ tủi thân và mong được
sự quan tâm chăm sóc nhiều hơn từ phía Đảng, Nhà nước và chính quyền địa
phương. Từ đó các hoạt động hỗ trợ thân nhân liệt sĩ đã được triển khai và
thực hiện như: Công tác chi trả trợ cấp phụ cấp hàng tháng, vận động nguồn
lực cộng đồng trong việc hỗ trợ thân nhân liệt sĩ có khó khăn về nhà ở, thực
hiện điều dưỡng chăm sóc sức khỏe cho thân nhân liệt sĩ, cấp phương tiện

dụng cụ chỉnh hình,
1


mua thẻ bảo hiểm y tế, hỗ trợ thân nhân liệt sĩ tiếp cận với các chính sách ưu
đãi đối với người có công với cách mạng... Tuy nhiên, các hoạt động đó vẫn
chưa mang đậm màu sắc của hoạt động công tác xã hội mà thực hiện trên cơ
sở thực hiện chính sách ưu đãi đối với người có công với cách mạng; hơn nữa
hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ chưa được triển khai một
cách chuyên nghiệp. Hiện nay, nghiên cứu về hoạt động công tác xã hội đối
với người có công nói chung và hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân
liệt sĩ nói riêng tại tỉnh Thái Bình vẫn còn khá mới mẻ.
Xuất phát từ những trình bày trên đây, tác giả đã lựa chọn “Hoạt động
công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ từ thực tiễn tỉnh Thái Bình” làm đề
tài luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Trong những năm gần đây việc thực hiện chính sách ưu đãi người có
công với cách mạng luôn được Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành, các địa
phương và các tổ chức đặc biệt quan tâm nhằm từng bước nâng cao đời sống
vật chất và tinh thần đối với người có công với cách mạng nói chung và thân
nhân liệt sĩ nói riêng. Chính vì vậy đã có nhiều tài liệu, công trình nghiên cứu,
bài viết viết về người có công với cách mạng:
Đề tài “Thực hiện chính sách người có công với cách mạng từ thực tiễn
tỉnh Quảng Ngãi” của học viên cao học Đinh Xuân Sâm thuộc học viện Khoa
học xã hội. Đề tài đã nêu khái quát những vấn đề lý luận về chính sách và
thực hiện chính sách đối với người có công với cách mạng; Thực trạng chính
sách người có công với cách mạng và thực tiễn thi hành chính sách ưu đãi
người có công với cách mạng tại tỉnh Quảng Ngãi. Luận văn đưa ra một số
giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách và bảo đảm thực hiện chính sách người
có công với cách mạng. [21]

Đề tài “Quản lý công tác xã hội đối với người có công với cách mạng
từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam” của học viên cao học Đoàn Thị Hoài Nhi thuộc
Học viện Khoa học xã hội đã làm rõ một số vấn đề lý luận của quản lý công
tác xã hội đối với người có công với cách mạng; Thực trạng người có công
với cách mạng và thực trạng quản lý công tác xã hội đối với người có công
với cách mạng từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam; Đồng thời đưa ra một số giải
pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý công tác xã hội đối với người có công
với cách mạng từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam. [18]
Đề tài “ Hoạt động công tác xã hội trong chăm sóc sức khỏe người có
công với cách mạng tại xã Kim Bình, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang”
của học viên cao học Vũ Thị Lan Nhi thuộc Đại học Lao động - Xã hội đã nêu
khái quát cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động công tác xã hội trong chăm
sóc sức khỏe người có công với cách mạng, thực trạng hoạt động công tác xã
hội trong chăm sóc sức khỏe người có công với cách mạng tại xã Kim Bình,
huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang; Đề xuất giải pháp khuyến nghị nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động công tác xã hội trong chăm sóc sức khỏe người
có công với cách mạng xã Kim Bình, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang.
[19]
Đề tài “Thực hiện chính sách người có công với cách mạng từ thực tiễn
quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng” của học viên cao học Nguyễn Thị Thanh
thuộc Học viện Khoa học xã hội đã nêu khái quát cơ sở lý luận về thực hiện
chính sách người có công với cách mạng; Thực trạng thực hiện chính sách
người có công với cách mạng tại quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng; Quan
điểm, giải pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách người
có công với cách mạng tại quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng. [23]
Đề tài “Đánh giá nguồn lực cộng đồng trong việc chăm sóc người có
công với cách mạng tại xã Quỳnh Văn, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An” của
học viên Đậu Thị Tình thuộc Đại học Khoa học - Xã hội và Nhân văn đã nêu

khái quát cơ sở lý luận về nguồn lực cộng đồng và thực trạng nguồn lực cộng
đồng trong việc chăm sóc đời sống người có công với cách mạng từ thực tiễn
xã Quỳnh Văn, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Từ đó tác giả đưa ra một số
đề xuất và giải pháp nhằm huy động nguồn lực cộng đồng trong việc chăm
sóc người có công với cách mạng tại xã Quỳnh Văn, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh
Nghệ An. [25]
Bài viết “Tiếp tục thực hiện tốt hơn nữa chính sách ưu đãi xã hội đối
với thương binh, gia đình liệt sĩ, người có công với cách mạng” của tác giả
Nguyễn Thị Hằng - Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đăng
trên Tạp chí Cộng sản số 7/2005 đã khái quát một số thành tựu trong việc thực
hiện chính sách ưu đãi xã hội đối với thương binh, gia đình liệt sĩ, người có
công với cách mạng từ năm 1995 đến năm 2005, từ đó rút ra kinh nghiệm và
đề xuất một số giải pháp nhằm thực hiện tốt hơn chính sách ưu đãi xã hội.
[12]
Bài viết “Chính sách người có công - là trách nhiệm của toàn dân” của
tác giả Nguyễn Duy Kiên - Phó cục trưởng Cục Người có công, Bộ Lao động
- Thương binh và Xã hội đăng trên Tạp chí Tuyên giáo số 7/2012 đã khái quát
một số thành tựu của chính sách ưu đãi người có công với cách mạng trong
những năm qua. Tác giả tập trung đánh giá tìm hiểu nguồn lực thực hiện
chính sách ở nước ta, khẳng định nguồn lực Nhà nước ngày càng giữ vai trò
chủ đạo trong việc ổn định đời sống của người có công với cách mạng thông
qua chế độ trợ cấp ưu đãi thường xuyên, bởi đa số người có công là những
người không hưởng chế độ lương hay bảo hiểm xã hội. [14]
Bài viết “Chủ trương của Đảng đối với thương binh, liệt sĩ thời kỳ đổi
mới” của tác giả Nguyễn Danh Tiên đăng trên Tạp chí Khoa học quân sự - Bộ
Quốc phòng đã hệ thống một cách khái quát những quan điểm, chủ trương của
Đảng đối với công tác thương binh, liệt sĩ từ năm 1986 đến năm 2012 . Đánh

giá thực trạng quá trình thực hiện chủ trương của Đảng và đưa ra giải pháp
nhằm thực hiện tốt hơn nữa công tác thương binh, liệt sĩ trong thời gian tới.
[24] Bài viết “Một số vấn đề về chính sách ưu đãi người có công với cách
mạng” của tác giả đại tá Đặng Danh Hưng - Trưởng phòng Thương binh Liệt sĩ - Người có công, Cục Chính sách, Tổng cục Chính trị đăng trên trang
Thông tin điện tử Hội đồng Lý luận Trung ương phát hành ngày 08/5/2019 đã
nêu khái quát quá trình hình thành, phát triển chính sách ưu đãi người có công
với cách mạng từ thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp (1945-1954) cho
đến nay và rút ra một số vấn đề. Từ thực tiễn, tác giả tập trung phân tích quan
niệm “Chính sách ưu đãi người có công với cách mạng là một bộ phận đặc
thù của chính sách xã hội của Đảng và Nhà nước ta; là tổng thể các chủ
trương, cơ chế, chính sách, pháp luật và kết quả hoạt động thực tiễn ưu tiên
chăm lo đời sống vật chất, tinh thần đối với người có công với cách mạng
và gia đình họ, nhằm không ngừng nâng cao đời sống người có công, góp
phần ổn định và phát triển kinh tế - xã hội, tạo động lực cho sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc” và các quan điểm của Đảng, Nhà nước về chính
sách ưu đãi người có công với cách mạng. Qua đó tác giả đưa ra một số đề
xuất nhằm tiếp tục thực hiện chánh sách,
pháp luật ưu đãi người có công với cách mạng. [34]
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu đã có đề cập đến các vấn đề về
lý luận và thực tiễn việc thực hiện chính sách ưu đãi, quản lý công tác xã hội,
hoạt động công tác xã hội đối với người có công với cách mạng tại các địa
phương. Song hiện tại vẫn chưa có công trình nghiên cứu đánh giá hoạt động
công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ tại tỉnh Thái Bình. Vì vậy, tác giả
quyết định chọn đề tài “Hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ
từ thực tiễn tỉnh Thái Bình” làm luận văn tốt nghiệp của mình.
Qua kết quả nghiên cứu trong các công trình nêu trên là nguồn tài liệu
tham khảo bổ ích cho tôi trong quá trình viết luận văn này.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn về
hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ thông qua thực tiễn tại tỉnh
Thái Bình. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động
công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ từ thực tiễn tỉnh Thái Bình.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về hoạt động công tác xã hội đối với
thân nhân liệt sĩ.
- Đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động công tác
xã hội đối với thân nhân liệt sĩ từ thực tiễn tỉnh Thái Bình.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động công tác
xã hội đối với thân nhân liệt sĩ từ thực tiễn tỉnh Thái Bình.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ từ thực tiễn tỉnh Thái
Bình.

4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu các hoạt động CTXH

đối với thân nhân liệt sĩ từ thực tiễn tỉnh Thái Bình bao gồm: Hoạt động thực
hiện chi trả trợ cấp hàng tháng; Hoạt động hỗ trợ xây dựng hoặc sửa chữa nhà
ở; Hoạt động thực hiện điều dưỡng phục hồi sức khỏe; Hoạt động thực hiện
mua thẻ bảo hiểm y tế; Hoạt động thực hiện cấp phương tiện dụng cụ chỉnh
hình; Hoạt động hỗ trợ tiếp cận với các chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà
nước.
- Phạm vi về khách thể nghiên cứu: Thân nhân liệt sĩ tại 8 huyện/thành
phố trên địa bàn tỉnh Thái Bình, nhân viên CTXH từ cấp tỉnh đến cấp cơ sở.

- Phạm vi về không gian và thời gian:
Đề tài được nghiên cứu tại 100 xã, phường, thị trấn của 8 huyện/thành
phố tỉnh Thái Bình
Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 01/2018 đến tháng 6/2019
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Nghiên cứu dựa trên cơ sở duy vật biện chứng: từ những đánh giá thực
trạng hoạt động hỗ trợ thực hiện chi trả trợ cấp hàng tháng; Hoạt động hỗ trợ
thực hiện xây dựng hoặc sửa chữa nhà ở đối với những thân nhân gặp khó
khăn về nhà ở; Hoạt động hỗ trợ thực hiện điều dưỡng phục hồi sức khỏe;
Hoạt động hỗ trợ thực hiện mua thẻ bảo hiểm y tế; Hoạt động hỗ trợ thực hiện
cấp phương tiện dụng cụ chỉnh hình; Hoạt động hỗ trợ tiếp cận với các chính
sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước đối với thân nhân liệt sĩ từ thực tiễn tỉnh
Thái Bình rút ra những nhận xét đánh giá và đề xuất những giải pháp nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động CTXH đối với thân nhân liệt sĩ trên địa bàn.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp phân tích tài liệu: là phương pháp sử dụng các kỹ thuật
chuyên môn nhằm thu thập tài liệu, số liệu, các thông tin cần thiết từ các
nguồn tài liệu đã được công bố để phục vụ cho quá trình nghiên cứu.
Trong quá trình nghiên cứu, sử dụng phương pháp phân tích tài liệu để:
Đọc và tìm hiểu các tài liệu có liên quan đến công tác xã hội như: Nhập
môn công tác xã hội, Quản lý công tác xã hội, Phương pháp nghiên cứu xã hội
học, Phương pháp nghiên cứu trong tâm lý học…
Phân tích những công trình nghiên cứu khoa học có liên quan đến
người có công với cách mạng như: đề tài “Thực hiện chính sách người có
công với cách mạng từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi”, đề tài “Quản lý công tác
xã hội đối với người có công với cách mạng từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam”,
Đề tài “ Hoạt

động công tác xã hội trong chăm sóc sức khỏe người có công với cách mạng
tại xã Kim Bình, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang”… và các bài báo có
liên quan của các nhà khoa học đăng trên các tạp chí, trang thông tin điện tử
có liên quan.
Đọc và phân tích các số liệu báo cáo của Sở Lao động - Thương binh
và Xã hội tỉnh Thái Bình, của Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Bình.
Đọc và nghiên cứu văn bản quy định chế độ chính sách ưu đãi người
có công như: Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng số
04/2012/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Nghị định số
31/2013/NĐ-CP ngày 09/4/2013 của Chính phủ, Thông tư số 05/2013/TTBLĐTBXH ngày 15/5/2013 của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Nghị
định số 56/2013/NĐ-CP ngày 22/5/2013 của Chính phủ, Thông tư liên tịch số
03/2014/TTLT-BNV-BQP-BLĐTBXH ngày 10/10/2014 của liên Bộ Nội vụ Bộ Quốc phòng - Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Thông tư liên tịch số
13/2014/ TTLT-BLĐTBXH-BTC ngày 03/6/2014 của liên Bộ Lao động Thương binh và Xã hội - Bộ Tài chính, Thông tư số 16/2014/TT-BLĐTBXH
ngày 30/7/2014 của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Thông tư liên tịch
số 28/2013/TTLT-BLĐTBXH-BQP ngày 22/10/2013 của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội - Bộ Quốc phòng, Quyết định số 408/QĐ-LĐTBXH
ngày 20/3/2017 của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội… và một số văn
bản quy định khác để tìm ra các biện pháp can thiệp, hỗ trợ, giúp đỡ thân nhân
liệt sĩ.
- Phương pháp điều tra xã hội học bằng bảng hỏi: Người điều tra soạn
sẵn bảng hỏi sau đó tiến hành phát bảng hỏi, nêu các câu hỏi cho người được
hỏi. Người được hỏi tự đọc câu hỏi rồi ghi câu trả lời vào phiếu hỏi, sau đó
điều tra viên thu lại phiếu và xử lý thông tin.


Tỉnh Thái Bình có 1 thành phố và 7 huyện với tổng số liệt sĩ là 52.089
liệt sĩ. Tác giả sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên hệ thống để chọn
ra 100 mẫu đại diện thân nhân liệt sĩ để tiến hành khảo sát. Nội dung bảng hỏi
liên quan đến thực trạng hoạt động công tác xã hội như: hoạt động hỗ trợ thực
hiện chi trả trợ cấp hàng tháng; Hoạt động hỗ trợ thực hiện xây dựng hoặc sửa

chữa nhà ở đối với những thân nhân gặp khó khăn về nhà ở; Hoạt động hỗ trợ
thực hiện điều dưỡng phục hồi sức khỏe; Hoạt động hỗ trợ thực hiện mua thẻ
bảo hiểm y tế; Hoạt động hỗ trợ thực hiện cấp phương tiện dụng cụ chỉnh
hình; Hoạt động hỗ trợ thực hiện ưu đãi trong giáo dục và đào tạo đối với con
liệt sĩ; Hoạt động hỗ trợ thăm viếng, tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ; Hoạt
động hỗ trợ tiếp cận với các chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước.
N=52.089 (liệt sĩ)
n=100 (đại diện thân nhân)
Tỷ lệ lấy mẫu: N/n = 52.089/100 = 520,89
Lấy danh sách đại diện thân nhân của 52.089 liệt sĩ.
Lựa chọn ngẫu nhiên bất kỳ 1 đại diện thân nhân trong số đại diện thân
nhân của 520 liệt sĩ đầu, cách 520 người nữa lại chọn người tiếp theo cho đến
người thứ 100.
- Phương pháp phỏng vấn sâu: là một phương pháp thu thập thông tin
xã hội học thông qua việc tác động tâm lý học xã hội trực tiếp giữa người
phỏng vấn và người được phỏng vấn. Phỏng vấn là một phương tiện được sử
dụng phổ biến trong các điều tra, nghiên cứu khoa học nhằm thu thập, khai
thác thông tin từ người được phỏng vấn.
Trong quá trình nghiên cứu tác giả sử dụng phương pháp phỏng vấn sâu
với 10 người gồm: 07 thân nhân liệt sĩ, 03 nhân viên CTXH với mục đích tìm
hiểu, thu thập thông tin và đánh giá thực trạng hoạt động CTXH đối với thân
nhân liệt sĩ từ phía nhân viên CTXH, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp


nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ từ
thực tiễn tỉnh Thái Bình.
- Phương pháp quan sát: là phương pháp thu thập thông tin của nghiên
cứu xã hội học thực nghiệm thông qua các tri giác như nghe, nhìn để thu thập
các thông tin từ thực tế xã hội nhằm đáp ứng mục tiêu nghiên cứu của đề tài.
Trong đề tài này tác giả tập trung quan sát môi trường sống, không gian

sống, thể chất, trạng thái tâm lý của thân nhân liệt sĩ nhằm xác định họ đang
gặp phải những vấn khó khăn gì. Ngoài ra, tác giả còn quan sát các hoạt động
CTXH của nhân viên CTXH đối với thân nhân liệt sĩ. Với mục đích đối chiếu
giữa thông tin thực tế nhận được với các báo cáo của địa phương về hoạt động
CTXH đối với thân nhân liệt sĩ, từ đó rút ra những vấn đề đã đạt được và chưa
đạt.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Đề tài đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về hoạt động CTXH đối với thân
nhân liệt sĩ. Kết quả thu được từ những nghiên cứu của đề tài có thể bổ sung,
cung cấp những thông tin thiết thực về thực trạng hoạt động công tác xã hội
đối với thân nhân liệt sĩ nói riêng và hoạt động công tác xã hội đối với người
có công nói chung. Đề tài là nguồn tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu sau
này về lĩnh vực hoạt động CTXH đối với thân nhân liệt sĩ nói riêng và lĩnh
vực hoạt động CTXH đối với người có công nói chung.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn đã phản ánh được thực trạng hoạt động công tác xã hội đối
với thân nhân liệt sĩ và đề xuất được một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả
hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ từ thực tiễn tỉnh Thái Bình.


7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
được kết cấu gồm 3 chương sau đây:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về hoạt động công tác xã hội đối với
thân nhân liệt sĩ.
Chương 2: Thực trạng hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt
sĩ tại tỉnh Thái Bình.
Chương 3: Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động công
tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ từ thực tiễn tỉnh Thái Bình.

Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG
CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI THÂN NHÂN LIỆT SĨ
1.1. Một số khái niệm, đặc điểm tâm lý của thân nhân liệt sĩ
1.1.1. Khái niệm liệt sĩ, thân nhân liệt sĩ
Khái niệm Liệt sĩ
Liệt sĩ là người đã hy sinh vì sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc,
bảo vệ Tổ quốc và làm nghĩa vụ quốc tế hoặc vì lợi ích của Nhà nước, của
nhân dân được Nhà nước truy tặng Bằng "Tổ quốc ghi công" thuộc một trong
các trường hợp sau đây: Chiến đấu hoặc trực tiếp phục vụ chiến đấu; Trực tiếp
đấu tranh chính trị, đấu tranh binh vận có tổ chức với địch; Hoạt động cách
mạng, hoạt động kháng chiến bị địch bắt, tra tấn vẫn không chịu khuất phục,
kiên quyết đấu tranh hoặc thực hiện chủ trương vượt tù, vượt ngục mà hy
sinh; Làm nghĩa vụ quốc tế; Đấu tranh chống tội phạm; Dũng cảm thực hiện
công việc cấp bách, nguy hiểm phục vụ quốc phòng, an ninh; dũng cảm cứu
người, cứu tài sản của Nhà nước và nhân dân; Do ốm đau, tai nạn khi đang
làm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh ở địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc
biệt khó khăn; Khi đang trực tiếp làm nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt
sĩ do cơ quan có thẩm quyền giao; Trực tiếp làm nhiệm vụ huấn luyện chiến
đấu hoặc diễn tập phục vụ quốc phòng, an ninh có tính chất nguy hiểm;
Thương binh hoặc người hưởng chính sách như thương binh chết vì vết
thương tái phát. [32]
Khái niệm thân nhân liệt sĩ
Thân nhân liệt sĩ là cha đẻ, mẹ đẻ; vợ hoặc chồng; con (con đẻ, con
nuôi) hoặc là người có công nuôi dưỡng liệt sĩ. [32]


1.1.2. Đặc điểm tâm lý của thân nhân liệt sĩ

Trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc Việt Nam, trải qua những cuộc
kháng chiến trường kỳ dựng và giữ nước đã có biết bao người đã ngã xuống,
mãi mãi để lại tuổi thanh xuân của mình nơi chiến trường. Nhưng họ đã trở
thành những tượng đài bất tử, những huyền thoại trong lòng những người đang
sống. Sự hy sinh của các anh hùng liệt sĩ là những mất mát, thiệt thòi đối với
thân nhân. Nỗi đau mất người thương là sự đau đớn lớn nhất đối với những
người cha, người mẹ, người vợ và người con liệt sĩ mà không gì có thể bù đắp.
Một bộ phận không nhỏ anh hùng liệt sĩ hy sinh đã lâu, thân nhân đã
nhận được giấy báo tử, đã được hưởng chế độ trợ cấp ưu đãi của Nhà nước
nhưng vẫn chưa tìm thấy hài cốt liệt sĩ. Đến nay tuổi đã cao, sức khỏe yếu, họ
rất dễ bị tổn thương về mặt tinh thần và thường có những biểu hiện tâm lý
như: luôn lo lắng, băn khoan, trăn trở do chưa tìm được mộ người thân do đó
trong thâm tâm họ luôn cảm thấy bất lực và dễ tủi thân; họ thường xuyên cảm
thấy cô đơn và mong được sự quan tâm chăm sóc nhiều hơn từ phía Đảng,
Nhà nước và chính quyền địa phương.
Với những thân nhân liệt sĩ đã hết tuổi lao động, là người cao tuổi do
những tác động tâm lý mất người thân và những thay đổi tâm sinh lý, tuổi tác
mà sức khỏe của họ cũng có phần ảnh hưởng, khi ở độ tuổi này thân nhân liệt
sĩ bị giảm chức năng của thính giác và thị giác khiến cho họ gặp không ít
những khó khăn trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày. Một số Mẹ Việt Nam
anh hùng có chồng và con hy sinh đã lâu hiện nay sống một mình, sức khỏe
đã già yếu mọi sinh hoạt phải nhờ vào họ hàng và làng xóm.
Vào những ngày lễ tết như: ngày 27/7, ngày tết nguyên đán… các bà,
các mẹ có chồng, con hy đã hy sinh trong các cuộc kháng chiến rất vui mừng
và phấn khởi khi được đại diện lãnh đạo tỉnh, lãnh đạo các ban ngành, đoàn
thể và các tổ chức xã hội tổ chức đến tận nhà thăm hỏi, tặng quà và chúc
sức khỏe.


Thoáng qua niềm vui đó là những nỗi buồn trong sâu thẳm đôi mắt của các

bà, các mẹ khi được hỏi về thông tin người thân đã hi sinh.
1.2. Khái niệm và đặc điểm của hoạt động công tác xã hội đối với
thân nhân liệt sĩ
1.2.1. Khái niệm hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt
sĩ Khái niệm công tác xã hội
Khái niệm về CTXH được hiệp hội CTXH quốc tế và các trường đào
tạo CTXH quốc tế (2011) thống nhất như sau: Công tác xã hội là nghề nghiệp
tham gia vào giải quyết vấn đề liên quan tới mối quan hệ của con người và
thúc đẩy sự thay đổi xã hội, tăng cường sự trao quyền và giải phóng quyền lực
nhằm nâng cao chất lượng sống của con người. Công tác xã hội sử dụng các
học thuyết về hành vi con người và lý luận về hệ thống xã hội vào can thiệp
sự tương tác của con người với môi trường sống.
Tác giả Bùi Thị Xuân Mai (2012): Công tác xã hội có thể hiểu là một
nghề, một hoạt động chuyên nghiệp nhằm trợ giúp các cá nhân, gia đình và
cộng đồng nâng cao năng lực đáp ứng nhu cầu và tăng cường chức năng xã
hội, đồng thời thúc đẩy môi trường xã hội về chính sách, nguồn lực và dịch vụ
nhằm giúp cá nhân, gia đình và cộng đồng giải quyết và phòng ngừa các vấn
đề xã hội góp phần đảm bảo an sinh xã hội. [15]
Khái niệm về CTXH được thống nhất tại cuộc họp thường niên của
Hiệp hội Nhân viên CTXH quốc tế và đại hội đồng các trường đào tạo CTXH
quốc tế tháng 7/2014 như sau: CTXH là một nghề dựa trên vấn đề thực tiễn và
kiến thức khoa học nhằm thúc đẩy sự trao đổi và gắn kết xã hội. CTXH hướng
tới việc trao quyền và nâng cao năng lực, giải quyết vấn đề của con người.
Nền tảng triết lý của CTXH là công bằng xã hội, nhân quyền, tính trách nhiệm
và việc tôn trọng sự đa dạng của con người đặt nền tảng bởi các lý thuyết về
CTXH và các ngành khoa học xã hội khác cũng như những nền văn hóa riêng
của từng


khu vực. CTXH sẽ thúc đẩy con người tham gia vào quá trình giải quyết

những vấn đề thách thức trong cuộc sống và nâng cao an sinh xã hội cho con
người.
Khái niệm hoạt động công tác xã hội
Hoạt động công tác xã hội là những hoạt động chuyên nghiệp nhằm trợ
giúp cá nhân, gia đình và cộng đồng nâng cao năng lực, đáp ứng nhu cầu và
tăng cường chức năng xã hội, đồng thời thúc đẩy môi trường xã hội thay đổi
về chính sách, nguồn lực và dịch vụ nhằm giúp cá nhân, gia đình và cộng
đồng giải quyết và phòng ngừa các vấn đề xã hội góp phần đảm bảo an sinh
xã hội.
Khái niệm hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ
Từ các khái niệm trên tác giả rút ra khái niệm hoạt động công tác xã hội
đối với thân nhân liệt sĩ như sau:
Hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ là những hoạt động
chuyên nghiệp nhằm trợ giúp thân nhân liệt sĩ và cộng đồng nơi thân nhân liệt
sĩ đang sinh sống nâng cao năng lực, đáp ứng nhu cầu và tăng cường chức
năng xã hội, đồng thời góp phần hoàn thiện chính sách ưu đãi người có công
với cách mạng; tìm kiếm và kết nối họ với các nguồn lực hỗ trợ về vật chất,
tham vấn cho thân nhân liệt sĩ những chính sách ưu đãi người có công với
cách mạng, tổ chức kết nối giữa thân nhân liệt sĩ với các tổ chức xã hội góp
phần bảo đảm an sinh xã hội.
1.2.2. Đặc điểm của hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ
Trong những năm qua, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta
ngày càng có sự biến đổi mạnh mẽ và nhanh chóng theo chiều hướng công
nghiệp hóa - hiện đại hóa, điều đó đặt ra nhiều yêu cầu bức thiết đối với việc
thực hiện chính sách ưu đãi người có công nói chung và các hoạt động công
tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ nói riêng. Trên cơ sở đó, Đảng, Nhà nước
ta từng bước bổ sung, sửa đổi chính sách người có công với cách mạng. Hệ


thống văn bản, quy định hướng dẫn thực hiện Pháp lệnh ưu đãi người có

công với


cách mạng, về cơ bản đã hoàn thành, tạo cơ sở pháp lý và phát huy sức mạnh
tổng hợp của toàn xã hội để thực hiện tốt hơn chính sách ưu đãi người có công
với cách mạng. Đi cùng với việc thực hiện tốt chính sách ưu đãi người có
công với cách mạng là các hoạt động công tác xã hội đối với người có công
với cách mạng nói chung và hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt
sĩ nói riêng ngày càng được Đảng, Nhà nước và xã hội quan tâm thực hiện.
Các hoạt hoạt động công tác xã hội đối với thân nhân liệt sĩ được thể hiện qua
một số đặc điểm sau:
Hoạt động công tác xã hội nhằm trợ giúp thân nhân liệt sĩ nâng cao
năng lực, nâng cao khả năng tự giải quyết các vấn đề của bản thân, gia đình
và cộng đồng.
Tìm kiếm và kết nối thân nhân liệt sĩ với các nguồn lực, các tổ chức xã
hội hỗ trợ về vật chất, các dịch vụ và những cơ hội trong xã hội.
Thúc đẩy sự hoạt động có hiệu quả và tính nhân văn của các hệ thống
cung cấp nguồn lực và dịch vụ xã hội.
Trợ giúp thân nhân liệt sĩ nắm bắt kịp thời chính sách ưu đãi xã hội và
những thay đổi trong chính sách.
Góp phần hoàn thiện chính sách ưu đãi người có công với cách mạng
1.3. Lý thuyết áp dụng
1.3.1. Thuyết nhu cầu
Năm 1943, nhà tâm lý học người Mỹ Abraham Maslow (1980 - 1970)
đã xây dựng và phát triển học thuyết về nhu cầu con người. Học thuyết này có
tầm ảnh hưởng rất lớn và được thừa nhận rộng rãi, được sử dụng trong nhiều
lĩnh vực khác nhau. Trong lý thuyết này, Maslow sắp xếp các nhu cầu của con
người theo một hệ thống trật tự và được thể hiện dưới dạng hình kim tự tháp,
trong đó các nhu cầu ở mức độ cao hơn muốn xuất hiện thì các nhu cầu ở mức
độ thấp hơn phải được thỏa mãn trước. Nhu cầu ở cấp bậc thấp nhất là nhu

cầu


chỉ sự tồn tại, những nhu cầu chỉ sự hoàn thiện cá nhân và phát triển được coi
là quan trọng hơn được xếp ở các thang bậc trên của kim tự tháp.
Trong hệ thống cấp bậc nhu cầu của Maslow, ông cho rằng mỗi nhu cầu
sau của con người đều phụ thuộc vào nhu cầu trước. Một nhu cầu không được
đáp ứng sẽ cản trở cá nhân trong việc theo đuổi những nhu cầu cao hơn.
Maslow đã sắp xếp các nhu cầu của con người theo 5 cấp bậc và được thể
hiện dưới dạng hình kim tự tháp.
Tầng thứ nhất (tầng thấp nhất): là các nhu cầu thuộc thể lý: thức ăn,
nước uống, thở, bài tiết, tình dục, nghỉ ngơi, nơi trú ngụ.
Tầng thứ hai: là các nhu cầu về an toàn: cần có cảm giác yên tâm về an
toàn thân thể, việc làm, gia đình, sức khỏe, tài sản được đảm bảo.
Tầng thứ ba: là các nhu cầu được giao lưu tình cảm và được trực thuộc:
muốn được trong một nhóm cộng đồng nào đó, muốn có gia đình yên ấm, bạn
bè thân hữu tin cậy.
Tầng thứ tư: là các nhu cầu được quý trọng, kính mến: cần có cảm giác
được tôn trọng, kính mến, được tin tưởng.
Tầng thứ năm (tầng cao nhất): là các nhu cầu về tự thể hiện bản thân:
muốn được sang tạo, được thể hiện khả năng, thể hiện bản thân, trình diễn
mình, có được và được công nhận là thành đạt.
Vận dụng lý thuyết này vào đề tài nghiên cứu tác giả thấy đối với thân
nhân liệt sĩ thì năm nhu cầu này luôn tồn tại với họ. Nhưng nhu cầu cơ bản mà
thân nhân liệt sĩ đòi hỏi trong việc thực hiện chính sách ưu đãi người có công
với cách mạng là rất chính đáng và cần được đáp ứng đầy đủ các nhu cầu như:
nhu cầu về ăn uống phải đầy đủ chất dinh dưỡng, nhu cầu trong tiêu dùng,
sinh hoạt, nhu cầu về nhà ở, nhu cầu trong chăm sóc sức khỏe, nhu cầu về
việc làm, ổn định cuộc sống, nhu cầu về cảm xúc tâm lý, nhu cầu được kính
trọng, nhu cầu được tham gia xã hội… Do đó tác giả đã vận dụng thuyết nhu

cầu của


Maslow để đánh giá các chế độ ưu đãi đối với người có công với cách mạng
hiện nay đã thực sự đáp ứng được các nhu cầu của thân nhân liệt sĩ hay chưa.
Tác giả tìm hiểu những nhu cầu cụ thể mà thân nhân liệt sĩ còn thiếu hụt thuộc
bậc thang nhu cầu nào, thông qua đó tác giả tác giả đề xuất phương pháp tác
động hiệu quả hơn bên cạnh các chố độ ưu đãi người có công hiện có và đưa
ra các giải pháp nhằm trợ giúp thân nhân liệt sĩ thỏa nãm các nhu cầu đang
thiếu hụt mà đề tài nghiên cứu hướng đến.
1.3.2. Thuyết hệ thống
Thuyết hệ thống được áp dụng trong công tác xã hội bắt nguồn từ lý
thuyết hệ thống tổng quát của nhà tâm lý học nổi tiếng Bertalanffy. Sau này lý
thuyết hệ thống được các nhà khoa học như: Siporin (1980), Mancoske
(1981), Hanson (1995)… nghiên cứu và phát triển. Người có công đưa lý
thuyết hệ thống áp dụng vào thực tiễn công tác xã hội là nhà khoa học
Mianhan và Pincus cùng các đồng sự khác. Tiếp đến là nhà khoa học
Giterman và Germain. Những nhà khoa học trên đã góp phần hoàn thiện và
phát triển lý thuyết hệ thống trong thực hành công tác xã hội.
Có 3 loại hệ thống thỏa mãn cuộc sống của con người
Hệ thống xã hội: trường học, bệnh viện, trung tâm y tế, các tổ chức xã
hội…

Hệ thống chính thức: cộng đồng, hội phụ nữ, tổ chức công đoàn, …
Hệ thống phi chính thức: gia đình, bạn bè, hàng xóm…
Lý thuyết hệ thống đã chỉ ra các mối liên hệ tất yếu trong mạng xã hội

giữa nhóm với nhóm, cá nhân với cá nhân, cá nhân với nhóm và ngược lại.
Với đề tài luận văn này tác giả không thể không chú ý đến sự ảnh hưởng qua
lại đó. Tác giả đã ứng dụng thuyết hệ thống vào đề tài này như sau:

Các hệ thống xã hội: Trung tâm y tế, bệnh viện, trường học… là những
hệ thống can thiệp lớn tới đời sống của thân nhân liệt sĩ. Đặc biệt hệ thống các