Sách tin học 9

Ch¬ng II
Mét sè vÊn ®Ò X· HéI
CñA TIN HäC
53
Bài 6. BảO Vệ thông tin máy tính
1. Vì sao cần bảo vệ thông tin máy tính?
Em đã biết máy tính là công cụ hỗ trợ rất hiệu quả cho con ngời trong mọi lĩnh
vực. Theo thời gian, thông tin đợc tạo ra và đợc lu trữ trong máy tính dới dạng các
tệp (thông tin máy tính) ngày càng nhiều. Trong số đó, không ít thông tin là những
thông tin quan trọng hoặc thờng đợc sử dụng.
Tuy nhiên, cũng nh trong cuộc sống, trong quá trình sử dụng máy tính không ai có
thể lờng đợc trớc mọi rủi ro: một văn bản hay bài trình bày mà em mất nhiều công
sức chuẩn bị đến thời điểm cần sử dụng bị biến mất hoặc bị hỏng, không thể mở ra
đợc, máy tính bỗng nhiên trục trặc, không khởi động đợc hoặc các dữ liệu, bộ su
tập hình ảnh, nhạc, phim và những tài liệu học tập của em không còn nữa... Sự mất
an toàn thông tin ở quy mô lớn hoặc ở tầm quốc gia có thể đa tới những hậu quả
vô cùng to lớn.
Do đó bảo vệ thông tin máy tính là một việc hết sức cần thiết.
2. Một số yếu tố ảnh hởng đến sự an toàn của thông tin
máy tính
Có rất nhiều lí do khác nhau làm cho thông tin máy tính biến mất một cách không
mong muốn. Có thể chia các yếu tố ảnh hởng đến sự an toàn của thông tin máy
tính thành ba nhóm chính sau đây:
a) Yếu tố công nghệ - vật lí
Về thực chất, máy tính là một thiết bị điện tử. Dù đợc sản xuất trên dây chuyền
công nghệ đợc quản lí nghiêm ngặt, chất lợng máy tính đợc làm ra vẫn bị ảnh h-
ởng bởi nhiều yếu tố ngẫu nhiên. Ngoài ra, nh mọi sản phẩm khác, máy tính (nhất
là các thiết bị lu trữ dữ liệu) cũng có "tuổi thọ" nhất định. Các bộ phận của máy
tính đợc sử dụng càng lâu thì độ tin cậy cũng nh tính ổn định càng giảm. Dù ở
mức không dễ dàng nhận biết đợc, song chỉ cần một vùng nhỏ của thiết bị lu trữ bị
hỏng cũng đã có thể gây ra sự cố không đọc đợc thông tin lu trên đó.

Tơng tự, các phần mềm máy tính, kể cả hệ điều hành, không phải lúc nào cũng
hoạt động ổn định hoặc đúng nh mong muốn. Những sự cố nh treo máy, không t-
54
ơng tác đợc với phần mềm,.. đôi khi vẫn xảy ra và điều này cũng có thể làm mất
mát thông tin.
b) Yếu tố bảo quản và sử dụng
Nh là một thiết bị điện tử, máy tính cần đợc bảo quản và sử dụng hợp lí. Để máy
tính ở những nơi ẩm thấp hay nhiệt độ cao, bị ánh nắng chiếu vào... sẽ làm ảnh h-
ởng nhiều tới "tuổi thọ" của máy. Những sơ xuất nh làm đổ nớc hay để xảy ra
những va đập mạnh có thể làm máy tính h hỏng hoàn toàn.
Cách sử dụng không đúng, chẳng hạn nh khởi động, tắt máy tính hay thoát khỏi
chơng trình không hợp lệ, cũng có thể dẫn tới việc làm mất mát thông tin.
c) Virus máy tính
Xuất hiện trong những năm 80 của thế kỉ XX, virus máy tính trở thành một trong
những nguyên nhân gây mất thông tin với những hậu quả nghiêm trọng.
Nh vậy, có nhiều yếu tố ảnh hởng tới sự an toàn của thông tin máy tính. Để hạn
chế ảnh hởng của các yếu tố đó, ta cần thực hiện các biện pháp đề phòng
cần thiết, đặc biệt, cần tập thói quen sao lu dữ liệu và phòng chống virus
máy tính.
3. Virus máy tính và cách phòng tránh
a) Virus máy tính là gì ?
Virus máy tính (gọi tắt là virus) là một chơng trình hay đoạn chơng trình có khả
năng tự nhân bản hay sao chép chính nó từ đối tợng bị
lây nhiễm này sang đối tợng khác mỗi khi đối tợng bị
lây nhiễm (vật mang virus) đợc kích hoạt.
Vật mang virus có thể là các tệp chơng trình, văn bản, bộ nhớ và
một số thiết bị máy tính (đĩa cứng, đĩa mềm, thiết bị nhớ
flash,...).
b) Tác hại của virus máy tính
Một số virus chỉ là những trò đùa nh liên tục đẩy ổ CD ra ngoài, hay hiện lên màn

hình một câu trêu chọc... ít nhiều gây nên sự khó chịu cho ngời dùng máy tính.
Trong nhiều trờng hợp, virus thực sự là mối đe dọa tới an toàn thông tin của ngời
dùng. Dới đây là một số tác hại có thể thấy khi một máy tính bị nhiễm virus:
55
- Tiêu tốn tài nguyên hệ thống (CPU, bộ nhớ, dung lợng đĩa cứng, mạng,...):
Các máy tính bị nhiễm virus thờng có triệu chứng nh chạy rất
chậm, bị treo hoặc tự động tắt máy hay khởi động lại, đèn báo ổ
cứng hoặc kết nối mạng nhấp nháy liên tục... Trong nhiều trờng
hợp, virus có thể gây ra hiện tợng không thể kết nối mạng.
- Phá huỷ dữ liệu: Có nhiều loại virus xoá
hoặc làm hỏng các tệp chơng trình hay dữ
liệu. Các tệp thờng bị tấn công nhiều nhất là các tệp *.doc
(Word), *.xls (Excel) và các tệp chơng trình *.exe, *.com. Một
số virus hoạt động vào một thời điểm nhất định nh virus "thứ
sáu ngày 13", nhng cũng có những virus nguy hiểm hơn, bất ngờ
xoá dữ liệu khiến ngời dùng không kịp trở tay.
- Phá huỷ hệ thống: Một số virus cố tình phá huỷ hệ thống, làm giảm tuổi thọ của
ổ cứng... làm máy tính hoạt động không ổn định hay bị tê liệt.
- Đánh cắp dữ liệu: Ngày nay nhiều thông tin quan trọng đ-
ợc lu trên máy tính nh các loại sổ sách, chứng từ, thẻ tín
dụng,... Nhiều loại virus đợc viết với mục đích đánh cắp các
thông tin đó để trục lợi.
- Mã hoá dữ liệu tống tiền: Đây là một hiện tợng xuất hiện những năm gần đây.
Khi virus xâm nhập vào máy nạn nhân, nó sẽ mã hoá dữ liệu quan trọng của ngời
dùng và yêu cầu họ phải trả tiền để có thể khôi phục lại.
- Gây khó chịu khác cho ngời dùng: Thiết lập các chế độ ẩn cho tệp tin hoặc th
mục, thay đổi cách thức hoạt động bình thờng của hệ điều hành cũng nh các phần
mềm ứng dụng, các trình duyệt, phần mềm văn phòng,...
Chính vì vậy, mỗi ngời cần tự trang bị cho mình những kiến thức nhất định về
virus để sẵn sàng đối mặt với "vấn nạn virus".

c) Các con đờng lây lan của virus
Virus máy tính có thể lây vào máy tính bằng nhiều cách khác nhau:
- Qua việc sao chép tệp đã bị nhiễm virus: Khi sao chép các tệp ấy cũng là lúc ta
đã tự mở cửa cho virus lây vào máy của mình.
- Qua các phần mềm bẻ khoá, các phần mềm sao chép lậu: Để chống lại việc sao
chép lậu, nhiều nhà sản xuất ngầm cài đặt virus trong phần mềm. Virus sẽ tự kích
hoạt khi phát hiện việc sử dụng phần mềm không hợp pháp.
56
- Qua các thiết bị nhớ nh thiết bị nhớ flash, ổ đĩa di động,...: Đây là một trong
những con đờng lây lan virus hết sức phổ biến. Nhiều loại virus đang ẩn mình
trong máy tính đã bị nhiễm luôn chờ sẵn để tự nhân bản vào thiết bị nhớ đợc cắm
vào và đợi cơ hội lây nhiễm vào máy tính khác.
- Qua mạng nội bộ, mạng Internet, đặc biệt là th điện tử: Có thể
nói th điện tử là con đờng lây lan virus chủ yếu và phổ biến nhất
hiện nay. Từ một máy tính, virus thu thập các địa chỉ th điện tử
trên mạng và gửi th điện tử với nội dung hấp dẫn kèm theo tệp có
virus để lừa ngời nhận mở các tệp này. Một số virus th điện tử
còn đề nghị ngời nhận chuyển tiếp cho những ngời khác. Bằng
cách nh vậy, virus có thể nhanh chóng lây lan trên toàn cầu theo cấp số nhân.
- Qua các "lỗ hổng" phần mềm: Các phần mềm (kể cả hệ điều hành) không tránh
khỏi những lỗi tiềm tàng mà không phải lúc nào cũng có thể dễ dàng phát hiện ra.
Nhiều loại virus khai thác lỗi này để xâm nhập từ xa và lây nhiễm lên máy tính
một cách âm thầm.
d) Phòng tránh virus
Để phòng tránh virus, bảo vệ dữ liệu, nguyên tắc chung cơ bản nhất là:
"Luôn cảnh giác và ngăn chặn virus trên chính những đờng lây lan của chúng"
1. Hạn chế việc sao chép không cần thiết và không nên chạy các chơng trình
tải từ Internet hoặc sao chép từ máy khác khi cha đủ tin cậy.
2. Không mở những tệp gửi kèm trong th điện tử nếu có nghi ngờ về nguồn
gốc hay nội dung th.

3. Không truy cập các trang web không rõ nguồn gốc.
4. Thờng xuyên cập nhật các bản sửa lỗi cho các phần mềm chạy trên máy
tính của mình, kể cả hệ điều hành.
5. Định kì sao lu dữ liệu để có thể khôi phục khi bị virus phá hoại.
6. Định kì quét và diệt virus bằng các phần mềm diệt virus.
Có rất nhiều chơng trình diệt virus khác nhau nh các phần mềm của McAfee,
Norton, Kaspersky... BKAV cũng là một phần mềm diệt virus phổ biến của Việt
Nam. Tuy nhiên, cần lu ý, mỗi phần mềm chỉ diệt đợc những loại virus nó đã nhận
biết đợc. Trong khi đó, hiện nay có thể nói các loại virus mới xuất hiện hàng ngày.
Các nhà cung cấp phần mềm diệt virus chuyên nghiệp đều định kì cập nhật các
57