Quản lý hoạt động dạy học môn toán ở trường trung học cơ sở thị trấn sóc sơn, huyện sóc sơn, thành phố hà nội theo hướng phát triển năng lực học sinh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

HOÀNG TH KIM PHN

QUảN Lý HOạT ĐộNG DạY HọC MÔN TOáN ở TRƯờNG
TRUNG HọC CƠ Sở THị TRấN SóC SƠN, HUYệN SóC SƠN,
THàNH PHố Hà NộI THEO HƯớNG PHáT TRIểN
NĂNG LựC häc sinh

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2019


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

HOÀNG TH KIM PHN

QUảN Lý HOạT ĐộNG DạY HọC MÔN TOáN ở TRƯờNG
TRUNG HọC CƠ Sở THị TRấN SóC SƠN, HUYệN SóC SƠN,
THàNH PHố Hà NộI THEO HƯớNG PHáT TRIểN
NĂNG LựC häc sinh
Chuyên ngành : Quản lý giáo dục
Mã số
: 8 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. VŨ THỊ THUÝ HẰNG

HÀ NỘI - 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi. Các số
liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học
của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ cơng trình nào.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Hồng Thị Kim Phấn

i


LỜI CẢM ƠN
Luận văn này là kết quả của quá trình học tập và rèn luyện tại trường Đại học
Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội. Em xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới cơ giáo TS. Vũ Thị Thuý Hằng - người cô đã trực tiếp hướng dẫn em trong suốt quá trình em
nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Em xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô
giáo trong khoa Quản lý giáo dục – Trường ĐH Giáo dục đã tận tình giúp đỡ, chỉ bảo
em trong quá trình học tập và rèn luyện ở trường, cũng như trong thời gian hoàn thành
bài luận văn này.
Em xin chân thành cảm ơn các thầy cơ giáo - chun viên phịng GD&ĐT
huyện Sóc Sơn, Thành phố Hà Nội; Ban giám hiệu cùng các thầy cô giáo và các em
học sinh Trường THCS Thị trấn Sóc Sơn đã tạo điều kiện giúp đỡ em thực hiện luận
văn này.
Do khả năng và kinh nghiệm nghiên cứu khoa học của em còn hạn chế, thời
gian nghiên cứu có hạn nên kết quả nghiên cứu có thể cịn những thiếu sót, kính mong
nhận được nhiều đóng góp của quý thầy cô và các bạn để đề tài nghiên cứu được hoàn

thiện hơn.
Em xin trân trọng cảm ơn!
TÁC GIẢ LUẬN VĂN
Hoàng Thị Kim Phấn

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................

i

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ......................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................ vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT................................................................ ix
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MƠN TỐN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO
HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH .......................... 7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................... 7
1.1.1. Nghiên cứu về dạy học theo hướng phát triển năng lực người học: ........... 7
1.1.2. Nghiên cứu về quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực người học .......
1.1.3. Nghiên cứu về dạy học và quản lý dạy học mơn Tốn theo hướng phát
triển năng lực học sinh .............................................................................
1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................
1.2.1. Hoạt động dạy học ....................................................................................

9

10
11
11

1.2.2. Năng lực và phát triển năng lực học sinh .................................................. 12
1.2.3. Dạy học theo hướng phát triển năng lực .................................................... 13
1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học........................................................................ 14
1.2.5. Quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh ......... 15
1.3. Môn Toán ở trƣờng THCS và yêu cầu đổi mới dạy học mơn Tốn ở
trƣờng THCS hiện nay ........................................................................... 17
1.3.1. Vị trí, vai trị mơn Tốn trong trường THCS ............................................. 17
1.3.2. Mục tiêu dạy học mơn Tốn trong trường THCS....................................... 17
1.3.3 Nội dung dạy học mơn Tốn ở Trường THCS hiện nay ........................... 21
1.3.4. Bối cảnh đổi mới giáo dục và những u cầu đổi mới dạy học mơn
Tốn hiện nay ở trường THCS ................................................................. 23
1.4. Hoạt động dạy học môn Toán ở Trƣờng THCS theo hƣớng phát
triển năng lực học sinh ........................................................................... 26
1.4.1. Hoạt động giảng dạy Toán của giáo viên theo hướng phát triển năng
lực học sinh .............................................................................................. 26
1.4.2. Hoạt động học Toán của học sinh ............................................................. 27
1.5. Nội dung quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn ở Trƣờng THCS
theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ...................................... 28
iii


1.5.1. Quản lý các yếu tố đầu vào của hoạt động dạy học mơn Tốn ở
trường THCS theo hướng phát triển năng lực học sinh ............................. 31
1.5.2. Quản lý quá trình thực thi hoạt động dạy học mơn Tốn ở trường
THCS theo hướng phát triển năng lực học sinh ........................................ 32
1.5.3. Quản lý đầu ra của hoạt động dạy học mơn Tốn ở trường THCS theo

hướng phát triển năng lực học sinh ........................................................... 34
1.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn tại
trƣờng THCS theo hƣớng phát triển năng lực ..................................... 34
1.6.1. Các yếu tố về phía cán bộ quản lý ............................................................. 34
1.6.2. Các yếu tố về phía giáo viên dạy Tốn ...................................................... 35
1.6.3. Các yếu tố về phía học sinh và gia đình học sinh ...................................... 35
1.6.4. Điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ dạy học Toán ........................... 36
1.6.5. Hệ thống văn bản quy phạm liên quan đến dạy học mơn Tốn ở
trường THCS ............................................................................................
1.6.6. Xu thế hội nhập, sự tiến bộ về CNTT ........................................................
1.6.7. Xu hướng đổi mới dạy học mơn Tốn ở trường THCS ..............................
Kết luận chƣơng 1.............................................................................................

36
37
37
38

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MƠN
TỐN Ở TRƢỜNG THCS THỊ TRẤN SÓC SƠN, SÓC SƠN,
HÀ NỘI THEO TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC
SINH ..................................................................................................
2.1. Khái quát chung về trƣờng THCS Thị trấn Sóc Sơn, Sóc Sơn, Hà Nội ........
2.2. Giới thiệu về tổ chức khảo sát ...................................................................
2.2.1. Mục tiêu khảo sát ......................................................................................
2.2.2. Đối tượng khảo sát ....................................................................................

39
39
42

42
42

2.2.3. Nội dung khảo sát: .................................................................................... 42
2.2.4. Thời gian khảo sát .................................................................................... 42
2.2.5. Phương pháp khảo sát ............................................................................... 42
2.3. Thực trạng hoạt động dạy học mơn Tốn ở trƣờng THCS Thị trấn
Sóc Sơn theo hƣớng phát triển năng lực học sinh. ................................ 44
2.3.1. Nhận thức của CBQL, GV trường THCS Thị trấn Sóc Sơn về dạy học
mơn Tốn theo hướng phát triển năng lực HS .......................................... 44
2.3.2. Thực trạng chuẩn bị dạy học mơn Tốn của giáo viên theo hướng phát
triển năng lực HS ..................................................................................... 46

iv


2.3.3. Thực trạng thực thi các yếu tố dạy học mơn Tốn theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ...................................................................... 49
2.3.4. Thực trạng hoạt động học tập mơn tốn của HS theo hướng phát triển
năng lực ...................................................................................................
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn ở trƣờng THCS
Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn, Thành phố Hà Nội theo hƣớng
phát triển năng lực .................................................................................
2.4.1.Thực trạng quản lý các yếu tố đầu vào của hoạt động dạy học mơn
Tốn ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn theo hướng phát triển năng
lực học sinh ..............................................................................................
2.4.2. Thực trạng quản lý q trình thực thi hoạt động dạy học mơn Tốn ở
trường THCS Thị trấn Sóc Sơn theo hướng phát triển năng lực học sinh .........
2.4.3. Thực trạng quản lý đầu ra của hoạt động dạy học mơn Tốn ở trường
THCS Thị trấn Sóc Sơn theo hướng phát triển năng lực học sinh .............

2.5. Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng tới đến quản lý hoạt động dạy học
mơn Tốn ở Trƣờng THCS Thị trấn Sóc Sơn theo hƣớng phát
triển năng lực học sinh ở trƣờng hiện nay ............................................
2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn ở
trƣờng THCS Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn, Thành phố Hà Nội .........
2.6.1. Ưu điểm ....................................................................................................
2.6.2. Hạn chế: ...................................................................................................
2.6.3. Nguyên nhân .............................................................................................
Kết luận chƣơng 2.............................................................................................

59

60

60
65
70

71
73
73
74
76
77

Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MƠN
TỐN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỊ TRẤN SÓC
SƠN, HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO
HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ............................... 78
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ............................................................. 78

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .................................................................. 78
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ của các biện pháp ..................................... 78
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .................................................................. 78
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .................................................................. 79
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ..................................................................... 79
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn ở trƣờng
THCS Thị trấn Sóc Sơn, Huyện Sóc Sơn, Thành phố Hà Nội theo
hƣớng phát triển năng lực học sinh ....................................................... 79

v


3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức hoạt động nâng cao nhận thức về vai trị dạy học
mơn Tốn theo hướng phát triển năng lực HS cho cán bộ quản lý và GV ......... 80
3.2.2. Biện pháp 2: Tổ chức hoạt động bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ dạy học
theo định hướng phát triển năng lực HS cho đội ngũ GV Toán ....................... 82
3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo xây dựng kế hoạch dạy học mơn Tốn theo định
hướng phát triển năng lực HS ................................................................... 86
3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo GV Tốn đổi mới phương pháp và đa dạng các
hình thức dạy học theo hướng phân hóa học sinh ...................................... 89
3.2.5. Biện pháp 5: Đổi mới quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá chất lượng
giảng dạy của GV và đánh giá kết quả học tập của HS theo tiếp cận
năng lực. ................................................................................................... 94
3.2.6. Biện pháp 6: Đảm bảo các điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị
phục vụ dạy học mơn Tốn theo hướng phát triển năng lực HS ................ 100
3.2.7. Biện pháp 7: Xây dựng môi trường tích cực cho hoạt động dạy và học
mơn Tốn theo định hướng phát triển năng lực HS ................................... 102
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất .................................................. 105
3.4. Khảo nghiệm tính khả thi, cần thiết của các biện pháp quản lý đề xuất ........ 106
Kết luận chƣơng 3............................................................................................. 110

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................... 111
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 116
PHỤ LỤC .......................................................................................................... 119

vi


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1: Biểu hiện năng lực trong đường phát triển năng lực ........................... 20
Bảng 1.2: Chương trình Toán cấp THCS ............................................................ 22
Bảng 2.1: Đội ngũ GV Toán của trường THCS Thị trấn Sóc Sơn ....................... 39
Bảng 2.2: Kết quả hoạt động chuyên môn dự giờ theo định kỳ và đột xuất
của GV mơn Tốn trường THCS Thị trấn Sóc Sơn .............................. 40
Bảng 2.3: Số lớp và học sinh của nhà trường theo năm học ................................ 40
Bảng 2.4: Bảng tổng hợp số liệu HS khối 9 mơn Tốn thi vào THPT ................. 41
Bảng 2.5: Cơ sở vật chất - TBDH của trường (năm học 2018-2019) .................. 41
Bảng 2.6: Ý kiến của CBQL, giáo viên trường THCS Thị trấn Sóc Sơn về
dạy học mơn Tốn theo định hướng phát triển năng lực học sinh ........ 44
Bảng 2.7: Ý kiến của GV, CBQL trường THCS Thị trấn Sóc Sơn về mục
tiêu năng lực Toán học cần phát triển cho học sinh ............................. 45
Bảng 2.8: Ý kiến của GV, CBQL về thực trạng chuẩn bị dạy học mơn Tốn của
GV trường THCS Thị trấn Sóc Sơn theo định hướng phát triển năng
lực HS ................................................................................................. 47
Bảng 2.9: Đánh giá của GV, CBQL về thực trạng thực hiện các nội dung
dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS .................... 50
Bảng 2.10a: Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng các PPDH trong dạy
học mơn Tốn ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn ................................ 51
Bảng 2.10b: Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng thiết lập các tương tác
với học sinh trong dạy học Toán ......................................................... 52
Bảng 2.11: Đánh giá của GV, CBQL về thực trạng sử dụng các PTDH

trong giảng dạy của GV Toán.............................................................. 53
Bảng 2.12: Đánh giá của học sinh về tần suất sử dụng các phương tiện dạy
học trong dạy học mơn Tốn ............................................................... 54
Bảng 2.13: Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng hình thức tổ chức dạy
học mơn Tốn ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn hiện nay ................... 55
Bảng 2.14: Ý kiến của GV, CBQL về thực trạng đánh giá kết quả học tập
môn Tốn ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn theo hướng phát
triển năng lực ...................................................................................... 57

vii


Bảng 2.15: Đánh giá của GV, CBQL về thực trạng học tập mơn Tốn của
HS trường THCS Thị trấn Sóc Sơn ..................................................... 59
Bảng 2.16: Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng Quản lý các yếu tố
đầu vào của hoạt động dạy học mơn Tốn ở trường THCS Thị trấn
Sóc Sơn theo hướng phát triển năng lực học sinh ................................ 61
Bảng 2.17: Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng quản lý q trình thực
hiện hoạt động dạy học mơn Tốn ở trường THCS Thị trấn Sóc
Sơn theo hướng phát triển năng lực học sinh ....................................... 66
Bảng 2.18: Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng Quản lý đầu ra của hoạt
động dạy học mơn Tốn theo hướng phát triển năng lực học sinh ....... 70
Bảng 2.19: Đánh giá thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới đến quản lý
hoạt động dạy học mơn Tốn ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn
theo hướng phát triển năng lực học sinh ............................................. 72
Bảng 3.1: Kết quả khảo sát về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ..... 107

viii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BGH

: Ban giám hiệu

CBQL

: Cán bộ quản lý

CNTT

: Công nghệ thông tin

CSVC

: Cơ sở vật chất

DH

: Dạy học

GD

: Giáo dục

GD&ĐT

: Giáo dục và đào tạo

GV

: Giáo viên

GVCN

: Giáo viên chủ nhiệm

HĐDH

: Hoạt động dạy học

HS

: Học sinh

HSG

: Học sinh giỏi

HT

: Hiệu trưởng

KHKT

: Khoa học kỹ thuật

KT-XH

: Kinh tế xã hội

NLTH

: Nguyên lý thực hành

NL

: Năng lực

NT

: Nhà trường

NV

: Nhân viên

PPDH

: Phương pháp dạy học

QL

: Quản lý

QLGD

: Quản lý giáo dục

SGK

: Sách giáo khoa

TB

: Trung bình

THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

XH

: Xã hội

ix


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Sự nghiệp công nghiệp hố và hiện đại hố đất nước ngày nay địi hỏi nguồn
nhân lực không những chỉ đủ về số lượng mà cịn phải có chất lượng. Nguồn nhân lực
đóng vai trò hết sức to lớn đối với sự phát triển của mỗi đơn vị, doanh nghiệp nói riêng
và của đất nước nói chung. Kiến thức và sự hiểu biết về nguyên tắc đảm bảo chất lượng
ngày càng mở rộng hơn, logíc tất yếu địi hỏi chất lượng đào tạo ngày càng phải tốt hơn.

Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo
dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng việc
hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học.
Cơng cuộc Đổi mới căn bản, tồn diện giáo dục và đào tạo đòi hỏi Giáo dục phổ
thơng phải có “chuyển biến căn bản, tồn diện về chất lượng và hiệu quả; góp phần
chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn
diện cả về phẩm chất và năng lực” (Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội). Trên thế
giới trong những thập kỉ gần đây, xu hướng dạy học chiếm ưu thế là chuyển từ phương
thức dạy học theo tiếp cận nội dung sang dạy học theo tiếp cận năng lực.
Tại Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ XI xác định nhiệm vụ trọng tâm
giai đoạn 2011 – 2020 là: "Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển
nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài". Để làm được điều đó chúng ta cần thiết phải đổi
mới trước tiên về tư duy dạy và học đã cố hữu suốt bao đời nay, đổi mới về nội dung,
phương pháp dạy, học, đổi mới hệ thống trường lớp, đổi mới về hệ thống quản lý giáo
dục và đào tạo. Tuy nhiên việc đổi mới đó vẫn phải đảm bảo tính hệ thống, phù hợp với
từng đối tượng và cấp học, có lộ trình và bước đi phù hợp.
Mơn Tốn có thể coi là một trong những mơn học gắn bó dài nhất với cuộc đời
học sinh. Từ trước đến nay, dù u thích hay khơng các em học sinh vẫn phải học
toán, làm các bài kiểm tra, và vượt qua hàng loạt các kỳ thi quan trọng nhất với mơn
tốn. Vì vậy, Tốn là một trong những mơn học có vai trị, vị trí hết sức quan trọng
trong nhà trường ở bất kì cấp học nào.
Tuy được quan tâm nhưng chất lượng mơn Tốn vẫn cịn thấp, chưa đáp ứng
được yêu cầu đề ra. Thực tế trong những năm qua tại trường THCS Thị trấn Sóc Sơn,

1


huyện Sóc Sơn, Hà Nội, chất lượng giáo dục đã từng bước được nâng lên, cùng với đó
cơng tác quản lý đã được quan tâm để hoạt động dạy học dần theo hướng phát huy tính
tích cực chủ động, sáng tạo của người học. Tuy nhiên, phương pháp dạy học theo lối

truyền thống một chiều từ thầy đến trò, “dạy chay”, các bài giảng thiên về lý thuyết
thuần túy, gò bó theo sách giáo khoa, ít có liên hệ giữa kiến thức Toán học và những
ứng dụng thực tế trong đời sống vẫn cịn diễn ra ở nhiều thầy cơ giảng dạy mơn Tốn.
Việc giúp cho học sinh hình thành ý thức tự giác, tự học, tự nghiên cứu như: tự tìm hiểu
kiến thức, tự thao tác thực hành, tự phát hiện và giải quyết vấn đề chưa được giáo viên
chú trọng. Do đó, tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh trong quá trình tiếp
thu kiến thức chưa được phát huy.
Xuất phát từ lý do đó, tác giả chọn đề tài “Quản lý hoạt động dạy học mơn
Tốn ở trường Trung học cơ sở Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn, thành phố
Hà Nội theo hướng phát triển năng lực học sinh” làm đề tài luận văn tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tiễn, đề xuất các biện pháp QL
hoạt động dạy học mơn Tốn ở Trường Trung học cơ sở Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc
Sơn, thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực học sinh nhằm nâng cao kết quả
dạy học môn Tốn ở trường THCS Thị Trấn Sóc Sơn, Sóc Sơn, Hà Nội
3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động dạy học mơn Tốn ở trường THCS
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn ở Trường
Trung học cơ sở Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội theo hướng phát
triển năng lực học sinh
4. Câu hỏi nghiên cứu
Cần những biện pháp quản lý nào để nâng cao chất lượng hoạt động dạy học
mơn Tốn ở Trường Trung học cơ sở Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà
Nội theo hướng phát triển năng lực học sinh?
5. Giả thuyết khoa học
Quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn huyện
Sóc Sơn, Thành Phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực học sinh hiện nay còn

2

nhiều hạn chế. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý phù hợp, quan tâm đến quản lý
các yếu tố thuộc bối cảnh, đầu vào, quá trình, đầu ra của hoạt động dạy học mơn Tốn
sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học mơn Tốn theo hướng phát triển năng lực
học sinh ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn hiện nay.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về QL hoạt động dạy học mơn Tốn tại trường
THCS theo hướng phát triển năng lực học sinh.
6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn ở Trường
Trung học cơ sở Thị trấn Sóc Sơn, Sóc Sơn, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực học
sinh. Xác định nguyên nhân của thực trạng.
6.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn ở Trường
Trung học cơ sở Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn, Hà Nội theo hướng phát triển năng
lực học sinh.
7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
7.1. Phạm vi nội dung
- Đề tài tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý của Hiệu trưởng về các hoạt
động dạy học mơn Tốn theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THCS
Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn, Thành phố Hà Nội.
7.2. Phạm vi đối tượng khảo sát
Cán bộ quản lý, GV (GV tổ tự nhiên, GVCN) và học sinh trường THCS Thị
trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn, Thành phố Hà Nội.
7.3. Phạm vi thời gian
Đề tài nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn ở trường
THCS Thị trấn Sóc Sơn, Sóc Sơn, Hà Nội từ tháng 12/2018 đến tháng 6/2019.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
- Mục đích: xây dựng cơ sở lý luận quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc
Sơn, Thành phố Hà Nội.

- Cách thức tiến hành:
+ Phân tích, tổng hợp lý thuyết: các lý thuyết quản lý hoạt động dạy học môn

3


Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn,
huyện Sóc Sơn, Thành phố Hà Nội.
+ Phân loại, hệ thống hóa: các lý thuyết nói trên theo phạm vi khơng gian
(trong nước, ngồi nước) và thời gian (từ trước đến nay) nhằm định hướng cho việc
thiết kế công cụ nghiên cứu và quá trình điều tra thực tiễn.
8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
8.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
- Mục đích: Sử dụng phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi nhằm khảo sát thực
trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học
sinh ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn, Thành phố Hà Nội. Ngồi ra,
phương pháp này cịn sử dụng để hỏi ý kiến về tính khả thi và tính cần thiết của các
biện pháp được xây dựng.
- Nội dung: Khảo sát thực trạng dạy học và quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn
theo hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc
Sơn, Thành phố Hà Nội về các nội dung như: mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức
tổ chức, kiểm tra và đánh giá; khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn theo
hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn,
Thành phố Hà Nội thơng qua các chức năng như chỉ đạo lập kế hoạch dạy học môn học,
bài học; tổ chức dạy học môn học theo định hướng phát triển năng lực HS; chỉ đạo khảo sát
nhu cầu, lập hồ sơ năng lực học sinh, kiểm tra và đánh giá dạy học môn học theo định
hướng phát triển năng lực, vấn đề bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo viên và xây dựng môi
trường thuận lợi cho dạy học Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh.
- Công cụ: Xây dựng bộ công cụ là 3 phiếu khảo sát, trong đó, 01 phiếu dùng
để trưng cầu ý kiến học sinh về một số nội dung liên quan đến dạy học mơn Tốn;

01 phiếu dùng để trưng cầu ý kiến CBQL, GV Toán, GVCN về thực trạng dạy học
mơn Tốn theo hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn; 01
phiếu dùng để trưng cầu ý kiến GV Toán, CBQL về thực trạng quản lí dạy học mơn
Tốn theo hướng phát triển năng lực ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn.; 01 phiếu
dùng để trưng cầu ý kiến CBQL, GV Tốn về tính cấp thiết và khả thi của các biện
pháp đề xuất.

4


8.2.2. Phương pháp phỏng vấn
- Mục đích phỏng vấn: Nhằm thu thập thơng tin định tính, bổ sung một số thơng
tin về thực trạng và ngun nhân, khó khăn của giáo viên, cán bộ quản lí trong dạy học
và quản lí dạy học mơn Tốn theo hương phát triển năng lực học sinh ở trường THCS
Thị trấn Sóc Sơn. Đây là phương pháp nghiên cứu bổ trợ của đề tài.
- Đối tượng phỏng vấn: Cán bộ quản lý (chuyên viên PGD, Hiệu trưởng, Phó
Hiệu trưởng, tổ trưởng chun mơn, giáo viên chủ nhiệm) và một số giáo viên Toán
của trường.
- Nội dung phỏng vấn: nguyên nhân và những khó khăn của dạy học mơn Tốn
và quản lý quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn theo hướng phát triển năng lực học
sinh ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn. Đồng thời, tìm hiểu đánh giá tính cấp thiết và
tính khả thi của một số biện pháp, ý kiến và đề xuất một số biện pháp cụ thể.
- Công cụ: phiếu phỏng vấn cán bộ quản lí và giáo viên Tốn.
8.2.3. Phương pháp quan sát
- Mục đích: Đây là phương pháp nghiên cứu bổ trợ của đề tài. Sử dụng phương
pháp này nhằm quan sát hoạt động dạy học mơn Tốn và những vấn đề có liên quan của
quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn theo hướng phát triển năng lực học sinh ở trường
THCS Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn, Thành phố Hà Nội. Quan sát và ghi nhận mức
độ thực hiện quá trình quản lý hoạt dạy học mơn Tốn.
- Nội dung và cách thức tiến hành: Phương pháp này được thực hiện thông qua

quan sát các hoạt động quản lý, các sản phẩm quản lý nhằm thu thập thông tin về quản
lý hoạt động dạy học mơn Tốn theo hướng phát triển năng lực học sinh ở trường
THCS Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn, Thành phố Hà Nội.
- Công cụ: Biên bản quan sát quá trình quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn
theo hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn,
Thành phố Hà Nội.
8.2.4. Phương pháp phân tích sản phẩm hoạt động
Phân tích bài kiểm tra của học sinh, phân tích một số giáo án của giáo viên
Tốn, kế hoạch dạy học mơn Tốn của tổ chun mơn,...
8.3. Phương pháp xử lý thơng tin
- Mục đích: Xử lý thông tin thu được từ các phương pháp nghiên cứu cụ.

5


- Cách thức và công cụ tiến hành: Thống kê tốn học
+ Phân tích thống kê mơ tả: Sử dụng các chỉ số sau trong phân tích thống kê mơ
tả: điểm trung bình cộng, tỉ lệ phần trăm,...
+ Phân tích sử dụng thống kê suy luận: Phần phân tích thống kê suy luận sử
dụng các phép thống kê: so sánh giá trị trung bình, so sánh mức độ, tỉ lệ của các dữ
liệu thành phần, …
- Ngồi ra, chúng tơi sử dụng phương pháp xử lý thơng tin định tính để phân tích
(giải thích, chứng minh,…) nội dung nghiên cứu (thông tin thu được từ phương pháp
phỏng vấn, phương pháp quan sát,…) để khẳng định thông tin về thực trạng quản lý
hoạt động dạy học mơn Tốn theo hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THCS
Thị trấn Sóc Sơn; khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của một số biện pháp được đề
xuất đổi mới quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn theo hướng phát triển năng lực học
sinh ở trường THCS Thị trấn Sóc Sơn.
9. Những đóng góp của đề tài
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về quản lý hoạt động dạy học ở trường

THCS theo hướng phát triển năng lực học sinh.
- Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn ở Trường Trung
học cơ sở Thị trấn Sóc Sơn huyện Sóc Sơn thành phố HN theo hướng phát triển năng
lực học sinh
- Đề xuất các biện pháp QL hoạt động dạy học ở Trường Trung học cơ sở Thị
trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn thành phố HN theo hướng phát triển năng lực học sinh.
10. Dự kiến cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo luận
văn dự kiến được trình bày trong 3 chương:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở trường
Trung học cơ sở theo hướng phát triển năng lực học sinh.
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý dạy học mơn Tốn ở Trường Trung học cơ sở
Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực học sinh
Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn ở Trường Trung học
cơ sở Thị trấn Sóc Sơn, huyện Sóc Sơn, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực học sinh

6


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MƠN TỐN
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC HỌC SINH
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu về dạy học theo hướng phát triển năng lực người học:
Từ thời cổ đại, hoạt động dạy học đã được các nhà triết học, các nhà giáo dục
quan tâm và nghiên cứu. Nhà giáo dục có ảnh hưởng lớn đến nền giáo dục phương
Đông, Khổng Tử (551 - 479 TCN) đã có quan điểm đề cao những phương pháp dạy
theo hướng phát triển năng lực tự học, phát huy tinh thần độc lập suy nghĩ và sáng tạo
của người học, áp dụng đến tận ngày nay. Trong cuốn “Khổng từ tinh hoa”, quan điểm

dạy học của Khổng tử được diễn giải như sau: Dùng cách gợi mở, đi từ gần tới xa, từ
đơn giản đến phức tạp, nhưng vẫn địi hỏi người học phải tích cực suy nghĩ…, địi hỏi
học trị phải tập luyện, phải hình thành nề nếp, thói quen học tập và phải dạy để người
học học khơng biết chán, người dạy thì dạy không biết mỏi. [24]
Trong những năm 2010 trở lại đây, nhiều nghiên cứu về giáo dục và dạy học
định hướng phát triển năng lực người học được công bố như: bài báo “Năng lực và
giáo dục theo tiếp cận năng lực” (2012) của tác giả Đặng Thành Hưng [21]; “Một số
vấn đề về chương trình theo định hướng phát triển năng lực học sinh và việc vận dụng
cho phát triển chương trình giáo dục phổ thơng sau 2015” (2012) trình bày trong Kỷ
yếu hội thảo: Hướng tới đổi mới nền giáo dục Việt Nam do Viện Khoa học Giáo dục
VIệt Nam tổ chức của tác giả Lương Việt Thái [34]; Bài báo “Bài toán đổi mới đánh
giá người học theo tiếp cận năng lực” (2016) của tác giả Đỗ Nhật Tiến [38];... đã
khẳng định sự cần thiết, tính cấp bách và những yêu cầu, khó khăn của giáo dục Việt
Nam khi chuyển đổi từ giáo dục, dạy học tiếp cận nội dung sang giáo dục, dạy học tiếp
cận năng lực người học. Các bài báo trên cũng chỉ ra những điều kiện, khuyến cáo mà
giáo dục, nhà trường, giáo viên cần thực hiện để thực hiện giáo dục, dạy học theo tiếp
cận năng lực.
Bài “Giảng dạy theo năng lực và đánh giá theo năng lực giáo dục: một số vấn
đề lí luận cơ bản” (2014) của tác giả Nguyễn Thu Hà [13]; cuốn sách “Dạy học theo
7


định hướng hình thành và phát triển năng lực người học ở trường phổ thơng” (2016)
của tác giả Lê Đình Trung, Phan Thị Thanh Hội [29] đã cung cấp những vấn đề khá
toàn diện về dạy học theo định hướng hình thành và phát triển năng lực người học ở
trường phổ thơng. Hai cơng trình trên đã trình bày tương đối hệ thống về những vấn đề
như năng lực và dạy học tiếp cận năng lực; khái quát hệ thống năng lực chung và năng
lực chuyên biệt được hình thành và phát triển cho người học ở trường phổ thông;
những đặc điểm dạy học theo định hướng hình thành và phát triển năng lực người học;
đề xuất các biện pháp hình thành và phát triển năng lực người học trong dạy học.

Cuốn Phương pháp dạy học phát triển năng lực học sinh phổ thông của tác giả
Huỳnh Văn Sơn (2017) tập trung làm rõ Lí luận về năng lực, phát triển năng lực học
sinh phổ thông, phương pháp dạy học và đổi mới phương pháp dạy học theo định
hướng phát triển năng lực năng lực học sinh phổ thông. [28]
Cuốn Dạy học phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh phổ thông: lý thuyết
và thực hành của các tác giả Trần Thị Bích Liễu (chủ biên), Lê Kim Long, Hồ Thị
Nhật, Lê Thanh Huyền, Nguyễn Tùng Lâm:Trình bày những vấn đề chung về phát
triển năng lực sáng tạo cho học sinh. Tiêu chí đánh giá, mẫu bài soạn, mẫu quan sát
giờ dạy phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh. Hướng dẫn phát triển năng lực sáng
tạo cho học sinh trong một số môn học và qua câu lạc bộ sáng tạo. [26]
Cuốn Dạy học phát triển năng lực môn công nghệ trung học cơ sở của tác giả
Lê Huy Hoàng cùng các cộng sự đã cung cấp các vấn đề lý luận về dạy học phát triển
năng lực như khái niệm, mục đích, đặc điểm. Trình bày các đặc điểm, định hướng và
cách lập kế hoạch của việc dạy học phát triển năng lực môn công nghệ ở bậc trung học
cơ sở. Trình bày những vấn đề về kiểm tra, đánh giá năng lực trong môn công nghệ ở
bậc trung học cơ sở. [19]
Cuốn Dạy học phát triển năng lực môn ngữ văn THCS của tác giả ĐỖ Ngọc
Thống (tổng chủ biên), Phạm Thị Thu Hiền (chủ biên), Bùi Minh Đức, ĐỖ Thu Hà, Lê
Thị Minh Nguyệt (2018): Giới thiệu một số vấn đề về dạy học phát triển năng lực.
Trình bày phương pháp dạy học, kiểm tra và đánh giá năng lực học sinh môn ngữ văn
trung học phổ thông. [35]
Cuốn Dạy học phát triển năng lực môn Sinh THCS của tác giả Đinh Quang Báo
(chủ biên), Phan THị Thanh Hội, Nguyễn Thị Hằng Nga, Ngô Văn Hưng, Trần Thị

8


Gái (2018), Nxb Đại học Sư pHạm: Giới thiệu một số vấn đề về dạy học phát triển
năng lực. Trình bày phương pháp dạy học, kiểm tra và đánh giá năng lực môn sinh học
ở trung học cơ sở. [2]

Các nghiên cứu về dạy học theo hướng phát triển năng lực người học cho thấy
đây là vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu, nhà giáo dục tại Việt Nam quan tâm trong
những năm gần đây. Kết quả tổng quan cung cấp cho tác giả những tri thức nền tảng
về mục tiêu, bản chất, đặc điểm, yêu cầu đối với người dạy, người học trong dạy học
phát triển năng lực. Đây là điểm có ý nghĩa quan trọng để tác giả nghiên cứu về quản
lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.
1.1.2. Nghiên cứu về quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực
người học
Tác giả Lê Hoàng Hà trong đề tài “Quản lý dạy học theo quan điểm dạy học
phân hóa ở các trường THPT Việt Nam hiện nay” (2012) đã khẳng định dạy học phát
triển năng lực là yêu cầu, xu hướng dạy học trên thế giới, hướng tới mục tiêu thực học,
thực nghiệp sau này. Dạy học phân hóa là một hướng tiếp cận dạy học phát triển năng
lực người học, đảm bảo người học được học với những tác động, nội dung phù hợp
nhất với đặc điểm và khả năng, năng lực mỗi cá nhân người học. Trên cơ sở phân tích
đặc điểm, bản chất, phân loại dạy học phân hóa cho học sinh ở trường THPT, tác giả
đề xuất các biện pháp quản lý dạy học theo quan điểm dyaj học phân hóa ở các trường
THPT tại Việt Nam hiện nay. [11]
Tác giả Nguyễn Ngọc Hùng trong nghiên cứu “Các giải pháp đổi mới quản lý dạy
học thực hành theo tiếp cận năng lực thực hiện cho sinh viên sư phạm kỹ thuật” (2006) đã
phân tích vai trị, đặc điểm của dạy học thực hành theo tiếp cận năng lực cho sinh viên sư
phạm kỹ thuật. Khẳng định, dạy học thực hành là hình thức dạy học ưu thế để phát triển
năng lực cho người học. Tác giả phân tích đặc điểm, yêu cầu đầu ra đối với sinh viên sư
phạm kỹ thuật, phân tích ưu điểm, hạn chế của quản lý dạy học thực hành hiện nay cho
sinh viên sư phạm kỹ thuật. Từ đó đề xuất giải pháp đổi mới quản lý dạy học thực hành
theo tiếp cận năng lực thực hiện cho sinh viên sư phạm kỹ thuật. [20]
Tác giả Hoàng Thị Thúy Hoàn (2017) với đề tài” Quản lý hoạt động dạy học ở các
trường THCS thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ theo hướng phát triển năng lực tự học, Luận
văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục, Trường Đại học giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội. [18];
9

Triệu Văn Hải với đề tài “Quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực
người học ở các trường THPT huyện Sông Lô, tỉnh VĨnh Phúc. [16] đã hệ thống hóa
một số vấn đề lý luận về dạy học theo hướng phát triển năng lực và đề xuát một số
biện pháp quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh của Hiệu trưởng
nhà trường.
Các nghiên cứu về quản lý dạy học theo hương phát triển năng lực học sinh
giúp tác giả tổng quan và kế thừa một số vấn đề lý luận liên quan đến đặc điểm, tính
chất của quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực; nhận diện được một phần
thực trạng quản lý dạy học các môn học trong nhà trường theo hướng phát triển năng
lực học sinh trong bối cảnh trường phổ thông của Việt Nam hiện nay; Vai trò và biện
pháp quản lý của HIệu trưởng, của tổ chuyên môn để quản lý dạy học theo hướng phát
triển năng lực học sinh đạt mục tiêu mong đợi.
1.1.3. Nghiên cứu về dạy học và quản lý dạy học môn Toán theo hướng phát
triển năng lực học sinh
Tác giả Nguyễn Tiến Trung trong nghiên cứu “Dạy học phát triển năng lực
giao tiếp tốn học cho học sinh THPT thơng qua biểu diễn trực quan toán học” đã
khẳng định năng lực giao tiếp toán học là một năng lực thành phần của năng lực Toán
THPT. Biểu diễn trực quan toán học là một hình thức, một phương thức dạy học tích
cực có nhiều thế mạnh để giúp học sinh huy động nhiều giác quan, phát triển khả năng
tưởng tượng, học thông qua hành động. Trên cơ sở phân tích mối liên hệ giưa hình
thức dạy học với mục tiêu phát triển năng lực giao tiếp toán học tác giả đưa ra những
khuyến nghị, biện pháp tổ chức, biểu diễn trực quan toán học nhằm triển khai hiệu quả
dạy học phát triển năng lực giáo tiếp toán học cho học sinh. [30]
Tác giả Đỗ Đức Thái, Phạm Sĩ Nam trong cuốn “Dạy học phát triển năng lực mơn
tốn trung học phổ thơng” (2018) đã giới thiệu một số vấn đề về dạy học mơn Tốn theo
tiếp cận phát triển năng lực. Trình bày phương pháp dạy học, kiểm tra và đánh giá trong
dạy học mơn Tốn trung học phổ thơng theo tiếp cận phát triển năng lực. [32]
Tác giả Đỗ Đức Thái, Đỗ Đức Đạt, Lê Tuấn Anh, Đỗ Đức Bình, Phạm Xuân
Chung (2018) trong cuốn “Dạy học phát triển năng lực mơn tốn trung học cơ sở”

Giới thiệu một số vấn đề về dạy học phát triển năng lực. Trình bày phương pháp dạy học,
kiểm tra và đánh giá mơn tốn trung học cơ sở theo tiếp cận phát triển năng lực [31].

10


Đây là cơng trình trình bày khá hệ thống về những vấn đề dạy học mơn Tốn ở THCS
theo hướng phát triển năng lực học sinh. Tác giả kế thừa về lý luận dạy học toán
THCS để triển khai các nội dung tiếp theo của luận văn.
Tác giả Đỗ Đức Thái (chủ biên), Đỗ Tiến Đạt, Nguyễn Hoài Anh, Trần Ngọc
Bích, Đỗ Đức Bình trong cuốn “Dạy học phát triển năng lực mơn tốn tiểu học”: Giới
thiệu một số vấn đề về dạy học phát triển năng lực. Trình bày phương pháp dạy học,
kiểm tra và đánh giá năng lực mơn tốn tiểu học. [33]
Tìm hiểu về lịch sử nghiên cứu về dạy học mơn Tốn theo hướng phát triển
năng lực, quản lý dạy học mơn Tốn cho thấy vấn đề là hướng nghiên cứu cịn khá
mới mẻ. Các cơng bố khoa học chủ yếu trong vài năm gần đây, tập trung chủ yếu là
các nghiên cưu lý thuyết chung cho mơn Tốn. Nhiều khía cạnh lý thuyết để phát triển
các năng lực thành phần của năng lực Toán học và các nghiên cứu ứng dụng trong
quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn cho từng cấp học, từng nhà trường với bối cảnh
cụ thể đang là những khoảng trống cần quan tâm để triển khai và nâng cao chất lượng
dạy Toán trong thực tiễn các nhà trường. Đối với trường THCS Thị trấn Sóc Sơn, cho
đến nay cũng chưa có nghiên cứu nào bài bản để tìm kiếm các biện pháp quản lý hoạt
động dạy học theo hướng phát triển năng lực hiệu quả. Do vậy, tác giả chọn nghiên
cứu đề tài nhằm phục vụ, nâng cao hiệu quả quản lý dạy học Tốn ở trường THCS Thị
trấn Sóc Sơn đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Hoạt động dạy học
Hoạt động dạy học là hoạt động cơ bản nhất, là nền tảng chủ đạo trong quá
trình giáo dục nhà trường. Hoạt động dạy học giữ vai trò chủ đạo, nền tảng cho các
hoạt động của nhà trường diễn ra, ảnh hưởng đến các hoạt động giáo dục khác trong

nhà trường. Các hoạt động khác, xét đến cùng là để hỗ trợ và nâng cao chất lượng hoạt
động dạy học.
Hoạt động dạy học là hoạt động đặc thù của nhà trường, là hoạt động có định
hướng, có chủ đích của nhà giáo dục (giáo viên) đến người được giáo dục (học sinh)
nhằm mục tiêu phát triển năng lực ở người học, đặc biệt là năng lực hoạt động trí tuệ,
thơng qua dạy chữ thực hiện mục tiêu dạy người. [27]. Hoạt động dạy học bao gồm hai
hoạt động chính là hoạt động dạy của Thầy và hoạt động học của trò. Hai hoạt động

11


này thống nhất với nhau, gắn bó mật thiết với nhau, xâm nhập vào nhau. Sự tương tác,
phối hợp cùng nhau của thầy và trò, dạy và học tạo nên hình thái của hoạt động dạy
học. Sự vận động và phát triển của thầy và hoạt động dạy, trò và hoạt động học tạo nên
sự vận động và phát triển của hoạt động dạy học. Như vậy, hoạt động dạy học là khái
niệm dùng để chỉ hoạt động chung của người dạy và người học. Hai hoạt động này có
cùng chủ thể: chủ thể dạy và chủ thể học. Hoạt động của chủ thể này là tiền đề, là điều
kiện tồn tại của chủ thể kia. Chúng tồn tại trong mối quan hệ qua lại, biện chứng với
nhau, có chung một mục đích là vì người học. Theo cách hiểu đầy đủ nhất, hoạt động
dạy học bao gồm toàn bộ việc giảng dạy, giáo dục của thầy và việc học tập, rèn luyện
của trị theo mục đích chung là phát triển toàn diện.
Hoạt động dạy là hoạt động giáo viên tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức
của học sinh, giúp học sinh tìm hiểu và khám phá tri thức, qua đó, thực hiện có hiệu
quả nhiệm vụ học của bản thân.
Hoạt động học là hoạt động học sinh tích cực, chủ động, tự giác, tự điều khiển
hoạt động nhận thức- học tập của người học nhằm tiếp nhận, xử lý và chuyển hóa
thơng tin từ bên ngồi thành tri thức của bản thân. Qua đó người học thể hiện mình, tự
làm phong phú nhận thức, hiểu biết của bản thân
Như vậy, có thể khái quát: Hoạt động dạy học là hoạt động chung thống nhất
của thầy và trò nhằm thực hiện mục tiêu dạy học đề ra. Đó là q trình mà trong đó

dưới sự tổ chức, điều khiển của GV, người học tích cực, chủ động, tự giác, tự điều
khiển hoạt động học tập của mình để chiếm lĩnh tri thức, thực hiện tốt các mục tiêu và
nhiệm vụ dạy học đặt ra.
1.2.2. Năng lực và phát triển năng lực học sinh
Theo Từ điển Tâm lý học: năng lực được cấu thành bởi tri thức, kỹ năng và các
điều kiện tâm lý cho việc thực hiện hoạt động của cá nhân. [14]
Từ điển Giáo dục học cũng nêu: “Năng lực là khả năng được hình thành hoặc
phát triển, cho phép một con người đạt thành công trong hoạt động thể lực, trí lực hoặc
nghề nghiệp. Năng lực được thể hiện bằng khả năng thi hành một hoạt động hoặc thực
hiện một nhiệm vụ. Năng lực được coi là khả năng của con người khi đối mặt với
những vấn đề mới và những tình huống mới; gợi tìm lại được những thông tin và
những kỹ thuật đã được sử dụng trong những thực nghiệm trước đây” [23, tr.278]
12


Năng lực là khả năng của con người, chỉ có thể được nhận thấy hoặc đánh giá
khi con người thực hiện một hoạt động hoặc một nhiệm vụ cụ thể vì vậy khái niệm
năng lực được định nghĩa khác nhau theo từng ngành nghề và quan điểm nghiên cứu.
Hệ thống GD đặc biệt (QEP) của Quebec cho rằng: Năng lực là tổ hợp các hoạt
động dựa trên sự huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn tri thức khác nhau để
giải quyết vấn đề hay có các ứng xử phù hợp trong bối cảnh phức tạp của cuộc sống
luôn thay đổi.
Theo tác giả Nguyễn Công Khanh, năng lực của học sinh là khả năng làm chủ
những hệ thống kiến thức, kĩ năng, thái độ... phù hợp với lứa tuổi và vận hành (kết nối)
chúng một cách hợp lí vào thực hiện thành công nhiệm vụ học tập, giải quyết hiệu quả
những vấn đề đặt ra cho chính các em trong cuộc sống.
Như vậy, năng lực là khả năng vận dụng những kiến thức, kinh nghiệm, kĩ năng,
thái độ và hứng thú để hành động một cách phù hợp và có hiệu quả trong các tình
huống đa dạng của cuộc sống. Áp dụng vào hoạt động dạy học, NL của HS là khả
năng làm chủ những hệ thống kiến thức, kĩ năng, thái độ,... phù hợp với lứa tuổi và

vận hành (kết nối) chúng một cách hợp lý vào thực hiện thành công nhiệm vụ học tập,
giải quyết hiệu quả những vấn đề đặt ra cho chính bản thân học sinh trong cuộc sống.
Phát triển năng lực HS là quá trình làm phát triển các thành phần thuộc cấu trúc
năng lực trong mối liên hệ chặt chẽ thông qua các hoạt động thực tiễn phong phú,
đa dạng.
1.2.3. Dạy học theo hướng phát triển năng lực
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là một bộ phận của giáo
dục theo hướng phát triển năng lực. Chức năng của dạy học là tạo ra sự phát triển, đặc
biệt là sự phát triển hệ thống năng lực và phẩm chất ở người học. Dạy học theo định
hướng phát triển năng lực học sinh là tiếp cận dạy học tập trung vào đầu ra của quá
trình dạy học, tăng cường việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên - học
sinh theo hướng cộng tác, phát huy tính chủ động, tích cực, tự học, phát triển năng lực
học sinh. [29]
Dạy học theo định hướng PTNL học sinh là một q trình gồm tồn bộ các thao
tác có tổ chức và có định hướng giúp học sinh từng bước có năng lực tư duy và năng
lực hành động với mục đích chiếm lĩnh các giá trị tinh thần, các hiểu biết, các kỹ năng,

13


các giá trị văn hóa mà nhân loại đã đạt được để trên cơ sở đó có khả năng giải quyết
được các bài toán/vấn đề thực tế đặt ra trong toàn bộ cuộc sống của mỗi học sinh.
Theo định hướng PTNL, việc đánh giá kết quả học tập không lấy việc kiểm tra khả
năng tái hiện kiến thức đã học làm trung tâm của việc đánh giá, mà là khả năng vận dụng
sáng tạo tri thức trong những tình huống ứng dụng khác nhau. Kết quả học tập của học sinh
được đánh giá dựa trên mục tiêu giáo dục và các mức năng lực đạt được như thế nào sau khi
kết thúc một chương trình giáo dục.
1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học
* Quản lý là một khái niệm được sử dụng rất phổ biến trong mọi lĩnh vực của
đời sống xã hội. Tùy vào từng giai đoạn phát triển của kinh tế xã hội và từng góc độ

tiếp cận khác nhau mà khái niệm về quản lý được các tác giả nghiên cứu đưa ra tương
đối phong phú.
Theo F.W. Taylor, “Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người khác
làm và sau đó hiểu được rằng họ đã hồn thành cơng việc một cách tốt nhất và rẻ nhất”
(Dẫn theo tác giả Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc [9, tr 28-29])
Theo Tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: Quản lý là sự tác động có
định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) tới đối tượng quản lý – trong
tổ chức - nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. [9, tr.9].
*Quản lý hoạt động dạy học là một hệ thống những tác động có mục đích, có kế
hoạch hợp quy luật của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong quá trình dạy học
nhằm đạt mục tiêu dạy học. [20]
Quản lý hoạt động dạy học là một trong những hoạt động trọng tâm của công
tác quản lý nhà trường. Vì vậy quản lý hoạt động dạy học phải được thực hiện đồng bộ
thừ quản lý cán bộ, giáo viên, nhân viên nhà trường, quản lý cơ sở vật chất, trang thiết
bị dạy học. Quản lý điều kiện, môi trường làm việc đến cơ chế hoạt động, quản lý sự
phối hợp của các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Quản lý hoạt động
dạy học là quản lý hoạt động giảng dạy của giáo viên và hoạt động học tập của học
sinh để hoạt động đó được tiến hành đảm bảo trình tự, ổn định, có chất lượng và đạt
mục đích đề ra. .
Tóm lại, quản lý hoạt động dạy học là q trình tác động có mục đích, có định
hướng, có tổ chức và hợp quy luật của chủ thể quản lý hoạt động dạy học đến các

14