Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị nhằm tăng cường quản trị chi phí xây lắp trong các doanh nghiệp thuộc tổng công ty Sông Đà

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO                                               BỘ TÀI CHÍNH
HỌC VIỆN TÀI CHÍNH
­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­

HOÀNG THỊ HUYỀN

TỔ CHỨC HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ
NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ CHI PHÍ XÂY LẮP TRONG
CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TỔNG CÔNG TY SÔNG ĐÀ

 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ


HÀ NỘI – 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO                                               BỘ TÀI CHÍNH
HỌC VIỆN TÀI CHÍNH
­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­

HOÀNG THỊ HUYỀN

TỔ CHỨC HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ
NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ CHI PHÍ XÂY LẮP TRONG
CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TỔNG CÔNG TY SÔNG ĐÀ
Chuyên ngành: Kế toán
Mã số: 9.34.03.01

 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học
                                                          1.  PGS,TS. Mai Ngọc Anh

                                                                  

ii


                                                          2.  TS. Vũ Đức Chính

HÀ NỘI – 2018

iii


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi. 
Các kết quả, tài liệu nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. 
TÁC GIẢ LUẬN ÁN

HOÀNG THỊ HUYỀN

iv


MỤC LỤC
 LỜI CAM ĐOAN                                                                                                                 
 
................................................................................................................
    
 iv
 MỤC LỤC                                                                                                                             
 

............................................................................................................................
   
 v
 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT                                                                                 
 
................................................................................
    
 vii
 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu                                                                              
 
.............................................................................
   
 1
 2. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan                                                              
 
.............................................................
   
 3
 2.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu                                                                                     
 
....................................................................................
   
 3
 2.1.1. Các công trình nghiên cứu về hệ thống thông tin kế toán                                       
 
.....................................
   
 3
 CHƯƠNG 1                                                                                                                          
 

.........................................................................................................................
    
 31
 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỔ CHỨC HỆ THỐNG                             
 
...........................
    
 31
 THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ  NHẰM TĂNG CƯỜNG                                      
 
....................................
    
 31
 QUẢN TRỊ CHI PHÍ TRONG DOANH NGHIỆP                                                            
 
...........................................................
    
 31
1.1. HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ VÀ KHÁI QUÁT TỔ CHỨC 
 HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ                                                           
 
..........................................................
    
 31
 1.1.1 Chức năng quản trị chi phí của doanh nghiệp                                                         
 
........................................................
    
 31
 1.1.2 Nhu cầu thông tin cho thực hiện chức năng quản trị chi phí                                  

 
.................................
    
 36
 1.1.3 Hệ thống thông tin kế toán quản trị                                                                        
 
.......................................................................
    
 41
 1.1.4 Khái quát tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị                                          
 
.........................................
    
 45
 1.3.1 Nhu cầu thông tin của nhà quản trị                                                                          
 
.........................................................................
    
 76
1.3.2 Trình độ trang bị phương tiện kỹ thuật  và trình độ của đội ngũ cán bộ kế toán 
 
            
 77
     
1.3.3 Đặc điểm hoạt động xây lắp ảnh hưởng đến tổ chức HTTT KTQT chi phí 
 trong doanh nghiệp                                                                                                             
 
............................................................................................................
    
 77

2.3 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HTTT KTQT NHẰM QUẢN TRỊ CHI 
 PHÍ XÂY LẮP TRONG CÁC DN THUỘC TCT SÔNG ĐÀ                                         
 
........................................
    
 138
 2.3.1 Những kết quả đã đạt được                                                                                   
 
..................................................................................
    
 138
2.3.2 Những hạn chế trong tổ chức HTTT KTQT nhằm quản trị chi phí xây lắp trong 
 các DN thuộc TCT Sông Đà                                                                                              
 
.............................................................................................
    
 140
 2.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế                                                                           
 
..........................................................................
    
 148
 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2                                                                                                  
 
.................................................................................................
    
 150
 CHƯƠNG 3                                                                                                                        
 
.......................................................................................................................

    
 151
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN 
TRỊ NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ CHI PHÍ XÂY LẮP TRONG CÁC DOANH 
 NGHIỆP THUỘC TỔNG CÔNG TY SÔNG ĐÀ                                                            
 
...........................................................
    
 151
3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA TCT SÔNG ĐÀ, YÊU CẦU VÀ NGUYÊN 
 TẮC HOÀN THIỆN TỔ CHỨC HTTT KTQT                                                              
 
.............................................................
    
 151
 3.1.1 Định hướng phát triển của Tổng công ty Sông Đà                                                
 
...............................................
    
 151
 3.1.2. Yêu cầu hoàn thiện                                                                                                  
 
.................................................................................................
    
 153
 3.1.3. Nguyên tắc hoàn thiện                                                                                             
 
............................................................................................
    
 154

 3.1.4 Yêu cầu quản trị chi phí xây lắp                                                                             
 
............................................................................
    
 155
3.2.2 Hoàn thiện tổ chức hệ thống xử lý thông tin kế toán quản trị trong các doanh 
 nghiệp thuộc Tổng công ty Sông Đà                                                                                
 
...............................................................................
    
 162
v


3.2.4 Hoàn thiện tổ chức hệ thống cung cấp thông tin kế toán quản trị trong các 
 doanh nghiệp thuộc TCT Sông Đà                                                                                   
 
..................................................................................
    
 180
3.2.5. Hoàn thiện tổ chức hệ thống kiểm soát, lưu trữ và bảo mật thông tin kế toán 
 quản trị trong các doanh nghiệp thuộc Tổng công ty Sông Đà                                     
 
....................................
    
 184
 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3                                                                                                  
 
.................................................................................................
    

 188
 KẾT LUẬN                                                                                                                        
 
.......................................................................................................................
    
 189
 DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐàCÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ                                           
 
..........................................
   
 v
 LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN                                                                                               
 
..............................................................................................
   
 v
            
 
 xiii
     

vi


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BCTC
CSDL
CP
CT/HMCT

DN
HTTT
HTTTKT
KTTC
KTQT
NCS
SXKD
TSCĐ
TCT

Báo cáo tài chính
Cơ sở dữ liệu
Chi phí
Công trình, hạng mục công trình
Doanh nghiệp
Hệ thống thông tin
Hệ thống thông tin kế toán
Kế toán tài chính
Kế toán quản trị
Nghiên cứu sinh
Sản xuất kinh doanh
Tài sản cố định
Tổng công ty

vii


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1 Nhu cầu thông tin kế toán phục vụ quản trị chi phí theo các  

36

chức năng
Bảng  2.1  Các  DN  thuộc   Tổng  công   ty  Sông   Đà  theo  Quyết   định 

80

50/QĐ­BXD
Bảng 2.2: Kết quả khảo sát nhà quản trị các DN thuộc TCT Sông Đà 

94

về mức độ quan trọng của các chức năng quản trị chi phí
Bảng 2.3: Kết quả khảo sát về nội dung thông tin cần thu thập tại các 

96

DN thuộc TCT Sông Đà
Bảng 2.4 Phương pháp thu thập thông tin tại các DN thuộc TCT Sông  

99

Đà
Bảng 2.5: Kết quả khảo sát về  quy trình thu thập thập thông tin chi 

100

phí trong các DN thuộc TCT Sông Đà
Bảng 2.6 Kết quả  khảo sát về  tổ  chức bộ  phận kế  toán quản trị 

102

trong các DN thuộc TCT Sông Đà
Bảng 2.7: Phương tiện kỹ  thuật phục vụ  xử  lý thông tin trong các 

105

DN thuộc TCT Sông Đà
Bảng 2.8 Tiêu thức phân loại chi phí tại các DN thuộc TCT Sông Đà
Bảng 2.9 Phương pháp các DN thuộc TCT Sông Đà sử dụng 

107
109

để tách chi phí hỗn hợp
Bảng 2.10 Khó khăn của các DN thuộc TCT Sông Đà trong công tác  

109

phân loại chi phí
Bảng 2.11 Phương pháp xác định chi phí trong các DN thuộc TCT  

110

Sông Đà
Bảng 2.12 Mức độ hiểu biết của các DN thuộc TCT Sông Đà về các 

110

phương pháp hiện đại để xác định chi phí

Bảng 2.13 Khảo sát về đối tượng hạch toán chi phí tại các DN thuộc 

111

TCT Sông Đà
Bảng 2.14 Các loại dự toán tại các DN thuộc TCT Sông Đà
Bảng 2.15 Thành phần tham gia lập dự  toán tại các DN thuộc TCT  

112
112

Sông Đà
Bảng 2.16 Kết quả  khảo sát về  phương pháp xử  lý dữ  liệu nhằm 

115

kiểm soát chi phí tại các DN thuộc TCT Sông Đà
Bảng 2.17 Kết quả  khả sát về  chủ  thể  phân tích thông tin trong các  

116

DN thuộc TCT Sông Đà
Bảng 2.18 Phương pháp các DN thuộc TCT Sông Đà sử dụng để phân  

117

tích thông tin
Bảng 2.19 Kết quả khảo sát về nguyên nhân các DN thuộc TCT Sông 

119

viii


Đà chưa phân tích thông tin thích hợp
Bảng 2.20: Kêt quả khảo sát về chủ thể cung cấp thong tin trong các 

120

DN thuộc TCT Sông Đà
Bảng 2.21 Kết quả  khảo sát về  mức độ  đáp  ứng của HTTT KTQT  

123

chi phí đối với chức năng ra quyết định tại các DN thuộc TCT Sông 
Đà
Bảng 2.22: Kết quả  khảo sát về  cơ  chế  phân quyền trong tổ  chức  

125

HTTT KTQT trong các DN thuộc TCT Sông Đà
Bảng 3.1 Phương hướng phân loại chi phí theo mối quan hệ  với  

156

mức độ hoạt động
Bảng 3.2 Các chỉ tiêu đánh giá các cấp quản lý chi phí
Bảng 3.3 Đề xuất về chủ thể và nhiệm vụ phân tích chi phí
Bảng 3.4 Trình tự phân tích chênh lệch chi phí

161
163
164

DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1 Quy trình xử lý của hệ thống thông tin kế toán
Sơ đồ 2.1 Cơ cấu tổ chức tổng công ty
Sơ đồ 2.2: Tổ chức hoạt động của công ty cổ phần Sông Đà 11

ix

39
81
85


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp (DN) ngày càng mở rộng và 
cạnh tranh giữa các DN càng trở  nên gay gắt. Khi đó, thông tin trở  thành một 
nguồn lực quan trọng đối với các DN nói riêng và đối với nền kinh tế xã hội 
nói chung. Ngày nay, hệ thống thông tin được sử dụng nhằm cung cấp thông tin  
phục vụ công tác quản trị cho đơn vị, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh 
doanh. Hệ  thống thông tin kế  toán là một trong những thành phần quan trọng  
của hệ thống thông tin hiện đại. Sự phát triển trong các lĩnh vực kế toán, công  
nghệ  thông tin và hệ  thống thông tin đã mở  rộng phạm vi và vai trò của hệ 
thống thông tin kế toán. Hệ thống thông tin kế toán đóng vai trò quan trọng đối 
với công tác quản lý và quá trình ra quyết định kinh doanh. Nó là một phần của 
hệ thống thông tin tổng thể với mục đích chính là để tạo ra thông tin phục vụ 
cho việc ra quyết định kinh doanh. Cách thu thập, phân tích, xử lý, phân phối và 

lưu trữ  thông tin kế  toán đã được thay đổi trong những năm qua; Tuy nhiên, 
thông tin kế toán luôn luôn là một phần quan trọng trong hoạt động kinh doanh.  
Hệ  thống thông tin kế  toán hiện đại có thể  tạo ra một số  loại thông tin bao 
gồm thông tin kế toán và thông tin phi kế toán để giúp nhà quản trị quyết định 
các vấn đề ngắn hạn và tích hợp xem xét hoạt động chiến lược dài hạn.  Theo 
đặc điểm, tính chất của thông tin cung cấp,   hệ  thống thông tin kế  toán bao 
gồm: Hệ thống thông tin kế toán tài chính nhằm cung cấp các thông tin quá khứ 
chủ  yếu cho các đối tượng bên ngoài và  hệ  thống thông tin kế  toán  quản trị 
nhằm cung cấp thông tin phục vụ quản trị nội bộ DN để dự báo các sự kiện sẽ 
xảy ra và dự đoán các  ảnh hưởng về tài chính kinh tế của chúng đối với DN. 
Việc phân chia này mang ý nghĩa phân loại thông tin và xác định đối tượng sử 
dụng thông tin. Tuy nhiên hai hệ  thống này không thể  tách biệt thành hai hệ 
thống kế toán độc lập trong một DN. 
Về  mặt lý luận, hệ  thống thông tin kế  toán quản trị  được nghiên cứu  
theo nhiều quan điểm khác nhau, tuy nhiên, các quan điểm đều thống nhất: Hệ 
1


thống thông tin kế toán quản trị là hệ thống thu thập, xử lý, cung cấp và lưu trữ 
thông tin nhằm đáp ứng các chức năng khác nhau của kế toán quản trị. Nghiên 
cứu tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị có ý nghĩa quan trọng đối với  
các DN. Dưới góc độ tổ chức, các nội dung cần được nghiên cứu xem xét bao  
gồm: chủ thể thực hiện, phương tiện sử dụng, phương pháp thực hiện, các nội  
dung tổ chức, quy trình cụ thể… Các nội dung này cần được xác định rõ ràng 
và có mối liên hệ lẫn nhau nhằm mục đích cuối cùng là cung cấp thông tin cho 
nhà quản trị ở tất cả các cấp quản lý của DN. Thông tin cung cấp không chỉ là 
thông tin thực hiện và còn là các thông tin dự  đoán, dự  báo tương lai phục vụ 
quản trị DN.
Tổng công ty (TCT) Sông Đà là một doanh nghiệp nhà nước được thành 
lập từ  năm 1961. Công ty tập trung vào các lĩnh vực kinh doanh chính là xây 

dựng các nhà máy điện, cơ sở hạ tầng, giao thông, nhà máy công nghiệp, công 
trình dân dụng; chế  tạo và cung cấp nguyên vật liệu, thiết bị xây dựng; cung 
cấp dịch vụ nhân lực, công nghệ xây dựng, kinh doanh bất động sản. Về mặt 
thực tiễn,TCT Sông Đà nói riêng và ngành xây dựng nói chung trong những năm  
qua đã gặp nhiều khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Trước tình 
hình đó,  Bộ  trưởng Bộ  Xây dựng đã ký Quyết định số  50/QĐ­BXD ngày 15 
tháng 01 năm 2013 phê duyệt Đề án Tái cấu trúc TCT Sông Đà giai đoạn 2012­
2015, tầm nhìn đến năm 2020. Với mục tiêu bảo đảm Tổng công ty Sông Đà có 
cơ cấu hợp lý, tập trung vào các lĩnh vực tổng thầu xây dựng và tổng thầu EPC 
các công trình trọng điểm, phức tạp; đầu tư, sản xuất và kinh doanh điện năng; 
phát triển đô thị và nhà ở; nâng cao sức cạnh tranh, bảo đảm hiệu quả sản xuất  
kinh doanh; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; xây dựng và thực hiện 
quy trình quản trị hiện đại theo các thông lệ quốc tế
Bên cạnh các giải pháp về mặt tái cấu trúc DN của TCT, các DN thuộc  
TCT Sông Đà cần tự nâng cao khả năng sản xuất kinh doanh và khả năng cạnh 
tranh của DN. Một trong những công cụ được sử dụng chủ yếu là kế toán quản  
trị. Nhà quản trị cần các thông tin hữu ích cho việc lập kế hoạch và điều hành 
hoạt động kinh doanh nói chung và quản trị  chi phí nói riêng. Thông tin này 
2


được cung cấp bởi hệ thống thông tin kế  toán của DN. Từ  đó đặt ra yêu cầu  
các DN phải tổ chức HTTT KTQT nhằm phục vụ quản trị chi phí. Nghiên cứu 
thực trạng tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị trong các DN thuộc TCT  
Sông Đà, NCS nhận thấy các DN đã có những kết quả nhất định trong việc tổ 
chức thu thập, xử lý và cung cấp thông tin phục vụ quản trị chi phí xây lắp. Tuy 
nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị 
tại các DN còn một số hạn chế nhất định về việc thu thập các thông tin tương  
lai, phương pháp sử  dụng để  thu thập thông tin, công tác phân loại chi phí 
hướng tới nhu cầu thông tin của nhà quản trị, việc vận dụng phương pháp xác  

định chi phí và phương pháp xử lý thông tin, các phương pháp và nội dung phân  
tích thông tin chi phí, công tác cung cấp thông tin phục vụ  kiểm soát chi phí,  
công tác kiểm soát và bảo mật thông tin.
Nhận thức được những vấn đề trên, cùng với sự định hướng của các nhà 
khoa học hướng dẫn, tác giả đã lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Tổ chức hệ thống  
thông tin kế toán quản trị nhằm tăng cường quản trị chi phí xây lắp trong các  
doanh nghiệp thuộc Tổng công ty Sông Đà”.
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan
2.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu
2.1.1. Các công trình nghiên cứu về hệ thống thông tin kế toán 
Sau khi nghiên cứu các công trình đã công bố  liên quan đến  hệ  thống 
thông tin kế toán và tổ chức hệ thống thông tin kế toán, NCS nhận thấy, có rất 
nhiều công trình nghiên cứu về  HTTT kế  toán nói chung theo các khía cạnh  
khác nhau của HTTT kế toán. Tác giả  Julie Smith David và cộng sự (1999) đã 
hệ thống về khuôn khổ cho nghiên cứu về HTTT kế toán, như một công cụ để 
mô tả các nghiên cứu HTTT kế toán hiện có, xác định hướng nghiên cứu trong 
tương lai và cung cấp các hướng dẫn về  các phương pháp thích hợp để  áp  
dụng. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung sau:
+ Tổng hợp các định nghĩa HTTT  kế  toán  cho mục đích của các thảo 
luận.
3


+ Giới thiệu về khung nghiên cứu đề xuất: Kim tự tháp nghiên cứu, 
+ Trình bày tổng quan về  bốn phương pháp đã được sử  dụng trong  
nghiên cứu HTTT kế toán, 
+ Xác định các câu hỏi nghiên cứu tiềm năng từ mỗi bản đồ nguyên thủy  
của Kim tự tháp nghiên cứu và đánh giá khả  năng ứng dụng của bốn phương  
pháp để nghiên cứu các câu hỏi này
+ Minh họa cách Kim tự  tháp nghiên cứu có thể  được sử  dụng để  xác 

định các cơ hội nghiên cứu.[72]
Các công trình nghiên cứu về HTTT kế toán xoay quanh các vấn đề  cơ 
bản sau:
Thứ nhất: Về khái niệm và đặc điểm của HTTT kế toán
Các công trình nghiên cứu về HTTT kế toán đều đưa ra các khái niệm về 
HTTT kế  toán. Theo  Nancy A.Bagranoff và cộng sự    (2005): “An accounting 
information system is a collection of data and processing procedures that creates 
needed information for its users” [81, tr5]. Theo Thái Phúc Huy và các cộng sự 
(2012): “Kế toán dưới góc độ một hệ thống thông tin phải là tập hợp rất nhiều  
thành phần có liên quan với nhau (con người, phương tiện, công nghệ, quy 
trình…) tham gia vào quá trình vận hành của hệ thống thông tin kế toán để có  
được thông tin đáp  ứng yêu cầu của người sử  dụng” [37, tr18]. Còn nhiều 
nghiên cứu khác đã đưa ra các khái niệm về  HTTT kế  toán, các công trình  
nghiên cứu đều thống nhất khái niệm về HTTT kế toán: “Là hệ thống thu thập, 
lưu trữ, xử lý và cung cấp thông tin kế  toán trong doanh nghiệp”. Căn cứ  vào 
mục đích cung cấp thông tin cho các đối tượng sử dụng mà HTTT kế toán bao  
gồm HTTT kế toán tài chính và HHTT kế toán quản trị. Thông tin do HTTT kế 
toán tài chính cung cấp được thu thập, lưu trữ và xử  lý theo các quy định, chế 
độ, nguyên tắc và chuẩn mực kế  toán hiện hành. Thông tin do HTTT kế  toán  
quản trị cung cấp nhằm mục đích quản trị và điều hành trong nội bộ DN để dự 
báo các sự kiện kinh tế trong tương lai và ảnh hưởng của chúng đến DN.
Thứ hai: Về vai trò và hiệu quả của HTTT kế toán
4


Vai trò của HTTT kế  toán là đặc biệt quan trọng trong hoạt động của 
doanh nghiệp. Các tác giả trên thế giới và trong nước luôn phát triển các nghiên 
cứu về  vai trò và hiệu quả  của HTTT kế toán. Vai trò cơ  bản của kế  toán là 
cung cấp thông tin cho các đối tượng sử  dụng. Theo Nancy A.Bagranoff và 
cộng sự  (2005): “Kế  toán là một hệ  thống thông tin, tức là một quá trình thu 

thập, lưu trữ, xử lý và phân phối thông tin” [81]. Tuy nhiên, ngày nay, HTTT kế 
toán liên quan đến các dữ  liệu và thông tin tài chính cũng như  phi tài chính.  
Quan điểm của các tác giả  về  HTTT kế  toán như  một hệ  thống toàn doanh  
nghiệp, xem xét kế  toán là trung tâm xử  lý, phân phối và cung cấp nhiều loại 
thông tin khác nhau. Các tác giả  xem xét HTTT kế  toán là trọng tâm của quá 
trình. Điều này phù hợp với quan điểm hiện đại cho rằng hệ  thống kế  toán 
không chỉ liên quan đến tài chính.[81, tr9]
Nghiên cứu về vai trò của HHTT kế toán còn được nhiều tác giả nghiên  
cứu tại các đơn vị  khác nhau. Theo H. Sajady, Ph.D và cộng sự  (2008) nghiên 
cứu về  vai trò của HTTT kế  toán trong việc ra quyết định của nhà quản lý.  
Nghiên cứu được thực hiện đối với các nhà quản lý tại  các công ty được niêm 
yết trên thị trường chứng khoán Tehran, đã chỉ ra việc thực hiện hệ thống thông 
tin kế  toán có vai trò rất lớn trong việc ra quyết định của nhà quản lý, trong 
công tác kiểm soát nội bộ và chất lượng của các báo cáo tài chính cũng như tạo  
thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của công ty [61]. Ngoài ra, tác giả Abed El­ 
Rahman kh. Al­ Dalabeeh và tác giả  Hussein Ali Al­ Zeaud (2012) cũng nghiên 
cứu về HTTT kế toán và vai trò của nó trong việc đo lường và kiểm soát chi phí 
trong các công ty Công cổ phần công nghiệp Jordan   nhằm xác định đặc điểm 
và yêu cầu cần thiết về tài sản, kỹ thuật và tổ  chức đối với HTTTKT để  đáp 
ứng các yêu cầu của quản lý hiện đại tại các công ty dược phẩm  ở  Jordan.  
Nghiên cứu cho thấy HTTT  kế  toán  cần có các đặc  điểm  để  phân biệt các 
thông tin tài chính và phi tài chính theo yêu cầu của nhà quản trị  phục vụ cho  
việc ra quyết định. Nghiên cứu cũng đề  nghị  cần có sự  quyết định của nhà 
quản lý tạo ra nguồn ngân sách cho việc tái thiết kế hệ thống và phát triển các  

5


hệ thống, vì nó có vai trò quan trọng trong việc tạo ra thông tin cần thiết nhanh  
chóng và chính xác [49].

Một khía cạnh khác của về  vai trò của HTTT kế  toán được tác giả 
nghiên cứu là Tác động của việc sử dụng hệ thống thông tin kế toán đến chất 
lượng của báo cáo tài chính nộp cho cơ  quan thuế  thu nhập và bán hàng tại  
Jordan [50]. Về tính hiệu quả của HTTT kế toán trong các cơ sở giáo dục đại 
học tư nhân của Jordan cũng được  tác giả  Thaer Ahmad Abu Taber và cộng sự 
(2014) thực hiện nghiên cứu  nhằm tìm hiểu những yếu tố   ảnh hưởng  đến 
HTTTKT trong các cơ   ở  giáo dục đại học tư  nhân  ở  Jordan.   Kết quả  nghiên 
cứu cho thấy các nguồn lực con người, phần cứng, phần mềm và cơ sở dữ liệu  
có mối quan hệ đáng kể với tính hiệu quả của HTTTKT [84].
Vai trò của hệ thống kế toán còn  tác giả Bubaker Shareia (2006) nghiên 
cứu sâu hơn trong việc ra quyết định, lập kế hoạch và kiểm soát trong một đất 
nước đang phát triển, trường hợp ở Libya. Nghiên cứu xem xét vai trò hiện tại 
và tiềm năng của hệ thống thông tin kế toán trong việc đáp ứng nhu cầu phát  
triển của các nước đang phát triển, đặc biệt tập trung vào Libya và những yếu 
tố  về  pháp lý, kinh tế, chính trị, tôn giáo và bối cảnh xã hội riêng có của nó.  
Nghiên cứu đã giúp nâng cao nhận thức về vai trò của kế toán và đóng góp của 
nó vào sự phát triển kinh tế ở cấp vĩ mô và vi mô và là một điểm khởi đầu cho 
một sự  khác biệt  ở  các nước đang phát triển. Nghiên cứu đã tập trung vào sự 
phù hợp của hệ thống kế toán trong việc đáp  ứng nhu cầu phát triển, ít chú ý 
đến  giải quyết như  thế  nào để hệ  thống này có thể  được thực hiện hữu ích 
hơn trong việc ra quyết định, lập kế hoạch và kiểm soát [56].
Theo Ammar Mohammed Hussein (2011) HTTT kế  toán còn được coi 
như  công cụ  chiến lược để  nâng cao hiệu quả của  DN, tác giả  cho rằng: có 
mối quan  hệ rất lớn giữa việc sử dụng hệ thống thông tin kế toán và việc nâng 
cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp nhỏ và vừa [52]. Ngoài ra, còn  
rất nhiều công trình khác như: Tác giả  Ainon Ramli (2013) nghiên cứu các yếu 
tố ảnh hưởng đến việc sử dụng và sự hài lòng đối với HTTTKT, cũng như mối 
quan hệ giữa sự hài lòng với tác động của nó đến tổ chức ở Malaysia [51]; tác  
6

giả  Zsuzsanna (2012)nghiên cứu về chức năng và vị  trí của HTTT kế toán nói 
chung như [89]; tác giả  Hongjiang Xu (2003) nghiên cứu các yếu tố thành công 
quan trọng đối với chất lượng dữ liệu HTTT kế toán [67].
Các công trình nghiên cứu trong nước thống nhất quan  điểm với các 
nghiên cứu trên thế giới, xác định vai trò trọng tâm của HTTT kế toán trong quá 
trình thu thập, lưu trữ, xử lý và cung cấp thông tin cho các đối tượng sử dụng.  
Theo Thái Phúc Huy và cộng sự (2012): Vai trò cung cấp thông tin, hỗ trợ việc  
điều hành quản lý hoạt động của doanh nghiệp thể hiện: cung cấp các báo cáo 
cho các đối tượng sử  dụng bên ngoài, hỗ  trợ  thực hiện và quản lý các hoạt 
động phát sinh hàng ngày, hỗ trợ ra các quyết định quản trị, hoạch định và kiểm  
soát, thiết lập hệ  thống kiểm soát nội bộ. [37, tr21,22]. Tác giả  Vũ Bá Anh 
(2005) cũng đồng quan điểm, xác định vai trò của HTTT kế toán là thành phần  
quan trọng nhất trong quá trình cung cấp thông tin ở mọi cấp độ ra quyết định  
của người lãnh đạo. Ngoài ra, HTTT kế toán còn thể hiện vai trò chủ đạo trong  
quá trình kiểm soát nội bộ trong DN [45, tr22­24].
Các công trình nghiên cứu trong nước và trên thế  giới nhất quán về  vai 
trò của HTTT kế  toán. Theo đó, HTTT kế  toán được xác định là thành phần 
quan trọng nhất trong quản trị tài chính của DN, giữ vai trò trung tâm của quá  
trình phân phối và cung cấp nhiều loại thông tin khác nhau trong DN.
Thứ ba: Về các thành phần của HTTT kế toán
Các thành phần của HTTT kế toán được nghiên cứu nhiều trong các giáo 
trình, sách chuyên khảo và luận án tiến sĩ. Tại các nước phát triển như  Anh,  
Pháp, Australia, Mỹ…, các giáo trình phục vụ giảng dạy trong các trường đại 
học và tài liệu tham khảo đều được trình bày tương đối thống nhất. Nghiên  
cứu về các thành phần của HTTT kế toán được nhiều tác giả đề cập đến như: 
tác giả  Marshall Romney  và  Paul Steibart  (2006) [75]; tác giả  Robert L. Hurt 
(2010) [82]; tác giả David Kroenke (1994); tác giả Nancy A. Bagranoff  và cộng 
sự (2005) [81]… Các nghiên cứu có nhiều điểm khác nhau về các nội dung trình 
bày, song vẫn thống nhất về các thành phần của HTTT kế toán, đó là HTTT kế 

toán được cấu thành bởi năm thành phần (thực thể ­entity): Con người, thủ tục,  
7


dữ liệu, phần cứng và phần mềm. Khi nghiên cứu các thành phần này, các tài  
liệu xem xét các thành phần trong mối liên hệ với quá trình xử lý thông tin: thu  
nhận thông tin, lưu trữ thông tin, xử lý thông tin; truyền tin.
Nghiên cứu về các yếu tố cấu thành của HTTT kế toán, tác giả Hall, J.A. 
và tác giả  Bennett, P.E. (2011) đã xác định HTTT kế  toán bao gồm ba thành 
phần: hệ  thống xử  lý nghiệp vụ  hàng ngày, hệ  thống báo cáo tài chính và hệ 
thống báo cáo quản trị  [64]. Theo các tác giả  Gelinas, U. và cộng sự    (2011) 
HTTT kế toán bao gồm 11 yếu tố cơ bản, gồm: Cơ sở dữ liệu, báo cáo, kiểm 
soát thông tin, hoạt động kinh doanh, xử lý nghiệp vụ, ra quyết định quản trị, 
hệ thống phát triển các hoạt động, truyền tải thông tin, các thủ tục và phương  
pháp kế toán. Theo nghiên cứu này, các yếu tố thuộc về chức năng nhà quản trị 
nhiều hơn là HTTT kế toán, đây là dòng lưu chuyển dữ liệu trong đơn vị hơn là 
các thành phần của HTTT kế toán [59].
Ở  nước ta, nghiên cứu về  các thành phần của HTTT kế toán được các 
nhà khoa học của các trường đại học về khối kinh tế biên soạn trong các giáo  
trình, sách chuyên khảo và tài liệu giảng dạy. Theo tác giả Nguyễn Mạnh Toàn  
và Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2011), HTTT kế toán được nhìn nhận xuất phát từ 
quá trình vận hành của hệ thống. Do vậy, HTTT kế toán bao gồm tối thiểu ba  
thành phần: Con người, Thủ tục và Dữ  liệu. Trong điều kiện ứng dụng công  
nghệ thông tin, thì HTTT kế toán bao gồm năm thành phần: Con người, thủ tục, 
dữ liệu, phần cứng và phần mềm [24]. Theo Thái Phúc Huy và cộng sự (2012): 
HTTT kế toán là một hệ thống con trong nhiều hệ thống con khác của HTTT  
quản lý, Do vậy, HTTT kế  toán có các thành phần cơ  bản của một hệ thống 
thông tin nói chung. Các thành phần của HTTTKT bao gồm: hệ thống thu nhận 
dữ liệu, hệ thống xử lý thông tin, hệ thống lưu trữ thông tin và quản trị dự liệu, 
hệ thống kiểm soát thông tin, hệ thống báo cáo và phân tích thông tin [37].

Nghiên cứu về  các thành phần của HTTT kế  toán  ở  nước ta còn được 
thể  hiện trong một số  luận án tiến sĩ như  tác giả  Nguyễn Hữu Đồng (2012),  
Vũ Bá Anh (2015), Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2015), Lê Thị Hồng (2016). Tác giả 
Nguyễn Hữu Đồng (2012) xác định các yếu tố  cấu thành HTTT kế  toán bao 
8


gồm: Bộ máy kế toán; phương tiện kỹ thuật; hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ 
sách và báo cáo kế  toán; các quá trình kế  toán cơ  bản và hệ  thống kiểm soát  
[22]. Tác giả Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2015) khi nghiên cứu về HTTT kế toán  
trong các bệnh viện công, đã tiếp cận theo chu trình phù hợp với hoạt động của 
bệnh viện, tác giả  đã chỉ  ra sáu thành phần của HTTT kế  toán bao gồm: Con 
người, thủ  tục và quy trình, dữ  liệu, phần mềm kế  toán, cơ  sở  hạ  tầng công  
nghệ  thông tin và kiểm soát nội bộ  [14]. Tuy nhiên, kiểm soát nội bộ  được  
nhiều nghiên cứu xem xét là một nội dung của thủ tục kế toán. Tác giả Vũ Bá  
Anh (2015) khi nghiên cứu HTTT kế  toán trong doanh nghiệp sản xuất kinh  
doanh trong điều kiện ứng dụng công nghệ thông tin đã xác định HTTT kế toán  
bao gồm năm thành phần theo quan điểm của các giáo trình và tài liệu tham 
khảo trên thế giới, bao gồm: Con người, thủ tục, dữ liệu, phần cứng và phần 
mềm [45]. Tác giả Lê Thị Hồng (2016) cho rằng HTTT kế toán  được tiếp cận  
theo các thành phần cấu thành là phương pháp tiếp cận phù hợp. Xét dưới góc 
độ hệ thống, nếu được ứng dụng trong điều kiện công nghệ thông tin, HTTT  
kế  toán bao gồm bốn thành phần cơ  bản: Lưu đồ  luân chuyển thông tin; quy  
trình hoạt động của hệ  thống; các phương tiện kỹ  thuật và kiểm soát nội bộ 
đối với hệ thống [16].
Thứ tư: Về ứng dụng công nghệ thông tin trong HTTT kế toán
Các nghiên cứu trong nước và trên thế  giới đều thống nhất về  vai trò  
quan trọng của CNTT đối với HTTT kế toán. Cụ thể, HTTT kế toán nói riêng 
và HTTT nói chung không thể  phát triển hiệu quả  nếu không áp dụng các 
phương tiện kỹ  thuật, nhiều nghiên cứu đề  cập đến phần mềm hoạch định 

nguồn nhân lực – ERP trong doanh nghiệp. Một số  nghiên cứu trên thế  giới  
như: Nghiên cứu của tác giả  Ivana Mamic’ Sac’cer và Ana Oluic’,  về tác động 
của CNTT đối với quy trình kế  toán  trong các công ty vừa và lớn  ở  Croatian 
[69]; Nghiên cứu của  hai tác giả    Hazar Daoud và  Mohamed Triki  (2013)  về 
HTTT kế  toán trong môi trường ERP và hiệu quả đối với các công ty Tunisia 
[65].
9


Một khía cạnh khác về   ứng dụng CNTT trong HTTT kế toán được các  
tác giả  đề  cập đến là khai thác dữ  liệu. Tác giả  Mohd Shaari Abd Rahman 
(2008) đã nghiên cứu về    việc sử dụng các công nghệ  khai thác dữ  liệu trong 
HTTTKT ở khu vực công. Từ  góc nhìn của quá trình ra quyết định, cách tiếp 
cận công nghệ khác nhau đã được nghiên cứu, tìm kiếm để xác định việc thực 
hiện của công nghệ ảnh hưởng và hỗ trợ như thế nào  quá trình ra quyết định, 
và hỗ trợ trong việc cải thiện chất lượng của các quyết định [80]. Nghiên cứu 
về  CNTT trong HTTT kế  toán, tác giả  Zsuzsanna (2012) đã đề  cập đến mối 
quan hệ giữa HTTTKT và công nghệ thông tin. [89]
Ở Việt Nam, theo Thái Phúc Huy và cộng sự (2012): CNTT  ảnh hưởng  
rất lớn đến HTTT kế  toán, các mức độ  ứng dụng CNTT trong HTTT kế toán 
bao gồm: xử lý bán thủ công, tự động hóa công tác kế toán và tự động hóa công  
tác quản lý [37]. Nghiên cứu tiêu biểu về   ứng dụng CNTT trong kế toán như 
nghiên cứu của tác giả Vũ Bá Anh năm 2015. Nghiên cứu đã cung cấp một hệ 
thống nhận thức đầy đủ, chỉnh thể  về  tổ  chức HTTT kế  toán trong DN sản 
xuất kinh doanh trong điều kiện ứng dụng CNTT [45]. Ngoài ra, rất nhiều công  
trình nghiên cứu đã khảo sát, phân tích thực trạng  ứng dụng CNTT, từ  đó đề 
xuất các giải pháp hợp lý đối với từng đơn vị, lĩnh vực như nghiên cứu của các  
tác giả Nguyễn Hữu Đồng (2012) [22], Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2015) [14].
Thứ năm: Về các nội dung của tổ chức HTTT kế toán
Các công trình nghiên cứu về  tổ  chức HTTT kế  toán  ở  Việt Nam chủ 

yếu là các luận án tiến sỹ và các bài báo khoa học. NCS nhận thấy các tác giả 
đều tập trung nghiên cứu, đánh giá thực trạng tổ chức thu nhận thông tin, thực 
trạng hệ thống hóa và xử lý thông tin, thực trạng phân tích và cung cấp thông  
tin… để  đề  xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện tổ  chức HTTT kế  toán. Nội 
dung nghiên cứu về  tổ  chức HTTT kế  toán được tiếp cận chủ  yếu theo các 
hướng sau:
­ Tiếp cận tổ chức HTTT kế toán theo các nội dung của tổ chức công tác  
kế  toán.  Các nội dung được các nghiên cứu đề  cập đến là: bộ  máy kế  toán, 
phương tiện kỹ thuật, chứng từ kế toán, tài khoản kế  toán, sổ  kế toán và báo 
10


cáo kế  toán. Theo quan điểm này, chủ  yếu là các công trình nghiên cứu trong  
nước  ở  giai đoạn mới tiếp cận về  HTTT kế  toán như  công trình nghiên cứu  
của tác giả Nguyễn Thanh Quý (2004) [28], tác giả Nguyễn Hữu Đồng (2012) 
[22]. Theo hướng tiếp cận này, nội dung tổ  chức HTTT kế  toán được đồng  
nhất với tổ  chức công tác kế  toán. Các nghiên cứu về  hệ  thống thông tin kế 
toán từ  năm 2012 trở  về  trước của các tác giả  vẫn có dáng dấp các nội dung 
của tổ chức công tác kế toán. Đồng thời các công trình đã bổ sung thêm một số 
nội dung như hệ thống kiểm soát (Nguyễn Hữu Đồng, 2012) [22], xây dựng hệ 
thống thông tin cho việc kiểm soát và đánh giá (Nguyễn Thanh Quý, 2004) [28].
­ Tiếp cận tổ chức HTTT kế toán theo quá trình xử  lý thông tin của hệ  
thống kế toán. Theo hướng tiếp cận này, quy trình xử lý thông tin của HTTTKT 
được xác định bao gồm: hệ thống thu nhận thông tin, hệ thống xử lý thông tin  
(con người và quá trình hệ thống hóa và xử lý thông tin), hệ thống lưu trữ dữ 
liệu, hệ thống phân tích và cung cấp thông tin. Các công trình nghiên cứu theo  
quan điểm này có thể kể đến như công trình nghiên cứu của tác giả Hoàng Văn  
Ninh (2010) [11], Thái Phúc Huy và cộng sự (2012) [37]
­ Tiếp cận tổ chức HTTT kế toán dưới góc độ hệ thống. Ngày nay, công 
nghệ thông tin ứng dụng mạnh mẽ và trở thành một phần không thể thiếu của 

HTTT kế toán. Các công trình nghiên cứu trên thế giới chủ yếu tiếp cận HTTT  
kế  toán theo các thành phần của hệ  thống.  Ở  Việt Nam, một số  công trình 
nghiên cứu đồng quan điểm này, như  tác giả Vũ Bá Anh (2015) đã xác định các 
thành phần của HTTT kế toán bao gồm: con người, cơ sở dữ liệu, thủ tục kế 
toán, phần cứng và phần mềm. Từ đó các nội dung của tổ chức HTTT kế toán 
được xác định bao gồm: tổ chức con người, tổ chức dữ liệu kế toán, tổ  chức 
thủ  tục kế  toán, tổ  chức hệ  thống phần cứng, tổ  chức phần mềm kế  toán. 
Trong mỗi nội dung, tác giả  đã gắn kết yếu tố  công nghệ  thông tin với từng 
thành phần của hệ thống như việc thực hiện các thủ tục kế toán [45].
Thứ sáu: Về phương pháp nghiên cứu

11


Các công trình nghiên cứu trên thế  giới và công trình nghiên cứu trong  
nước sử dụng đa dạng các phương pháp nghiên cứu như: Phương pháp phỏng 
vấn, điều tra, khảo sát, nghiên cứu thực nghiệm, phương pháp nghiên cứu định 
lượng. Ngoài ra, các nghiên cứu còn áp dụng các phương pháp riêng cụ thể đối 
với từng vấn đề  như  Tác giả  Ainon Ramli,  2013  sử  dụng  phương pháp  tiếp 
cận tam giác phương pháp bình phương tối thiểu riêng phần [51].
Các nghiên cứu trong nước là luận án tiến sỹ sử dụng kết hợp phương  
pháp nghiên cứu định tính và phương pháp nghiên cứu định lượng. Các phương 
pháp cụ  thể  được sử  dụng như: so sánh, tổng hợp và phân tích; phương pháp 
hệ thống hóa và tổng hợp…
2.1.2 Các công trình nghiên cứu về hệ thống thông tin kế toán quản trị
HTTT KTQT được nhiều tác giả trong và ngoài nước nghiên cứu. Bài  
báo khoa học của hai tác giả  Avi Rushinek và Sarah F.Rushiimek trên Tạp chí 
Cybernetics and Systems. Nghiên cứu đã chỉ ra: Các hoạt động hàng ngày được 
khám phá và liên quan đến việc lập kế hoạch (cả dài hạn và ngắn hạn), kiểm 
soát, tổ chức và chỉ đạo các chức năng. Trong suốt quá trình trình bày, hệ thống 

thông tin kế toán có liên quan như một thành phần chính và thường là trung tâm 
để  thành công. [54,tr276­277]. Nghiên cứu đã chỉ  ra các chức năng của HTTT  
KTQT bao gồm lập kế hoạch, kiểm soát, tổ chức chỉ  đạo. Về  chức năng của 
HTTT KTQT, tác giả Đàm Bích Hà và cộng sự (2018) đã nghiên cứu về HTTT  
KTQT hỗ  trợ  ra quyết định kinh doanh. Nghiên cứu đã đề  cập đến tình hình 
ứng dụng hệ thống thông tin hỗ trợ quyết định trong các tổ chức Việt Nam , từ 
đó đề  xuất ba nhóm giải pháp hỗ  trợ  hệ  thống thông tin hỗ  trợ  ra quyết định 
cho doanh nghiệp Việt Nam, gồm:  Xây dựng và sử  dụng hệ  thống thông tin 
doanh nghiệp,  Xây dựng và sử  dụng hệ  thống thông tin kế  toán để  ra quyết 
định, và một số giải pháp khác. Trong đó trọng tâm là nhóm giải pháp thứ 2 về 
xây dựng và sử dụng HTTT kế toán để ra quyết định. Nghiên cứu đã chỉ ra mô 
hình thu thập thông tin, mô hình xử lý thông tin và mô hình cung cấp thông tin  
[57].
12


Nghiên cứu về HTTT KTQT, tác giả  Angie Mohr đã chỉ ra các đặc điểm 
của HTTT KTQT bao gồm: Cung cấp các thông tin kịp thời, Cung cấp các thông  
tin quan trọng chớp nhoáng, Cung cấp thông tin phù hợp và HTTT KTQT luôn 
được đào tạo và nâng cấp [53]. Theo Thái Phúc Huy và cộng sự (2012): “HTTT 
kế toán quản trị cung cấp các thông tin nhằm mục đích quản trị  nội bộ doanh  
nghiệp để dự báo các sự kiện sẽ xảy ra và dự đoán các ảnh hưởng về tài chính  
kinh tế của chúng đối với tổ chức” [37].
Các công trình nghiên cứu trong nước về HTTT kế toán quản trị chủ yếu 
là các luận án tiến sĩ và các bài báo khoa học. Các nghiên cứu có thể  kể  đến 
như: nghiên cứu của tác giả  Nguyễn Hoàng Thiên Kim (2012) [20], tác giả 
Trương Thùy Vân (2011) [44], tác giả Hồ  Mỹ Hạnh (2013) [13], tác giả  Trần 
Thị Nhung (2016) [40], tác giả Lê Thị Hồng (2016) [16]… Một số nội dung liên 
quan đến HTTT KTQT được các nghiên cứu xoay quanh như:
Về cấu trúc hệ thống thông tin kế toán quản trị: Theo tác giả Trần Thị 

Nhung (2016): Cấu trúc là tập hợp các thành phần cấu tạo nên thực thể. Cấu  
trúc HTTT KTQT được xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau về nội dung kinh  
tế, chức năng của KTQT, phương thức cung cấp thông tin, tiến trình cung cấp 
thông tin. Nếu xét theo góc độ nội dung kinh tế, HTTT KTQT được chia thành: 
Phân hệ thông tin về tài sản cố định, phân hệ thông tin về hàng tồn kho, phân 
hệ  thống tin về  lao động và tiền lương, phân hệ  thông tin về  chi phí và giá  
thành, phân hệ  thông tin về  doanh thu và kết quả, phân hệ  thông tin về  các 
khoản phải thu, phải trả; phân hệ thông tin về vốn bằng tiền; phân hệ thông tin  
về  vốn chủ  sở  hữu… Nếu xét dưới góc độ  chức năng của KTQT thì HTTT 
KTQT bao gồm: phân hệ thông tin thực hiện, phân hệ thông tin phục vụ lập dự 
toán; phân hệ thông tin phục vụ hoạt động kiểm soát, phân hệ  thông tin phục  
vụ hoạt động ra quyết định. Nếu xét dưới góc độ phương thức cung cấp thông 
tin, HTTT KTQT gồm: Phân hệ thông tin được cung cấp theo phương thức thủ 
công, Phân hệ thông tin được cung cấp theo phương thức bán thủ công, Phân hệ 
thông tin được cung cấp dựa trên nền máy tính. Nếu xét dưới góc độ tiến trình 
cung cấp thông tin của hệ thống, HTTT KTQT bao gồm: Phân hệ thu thập dữ 
13


liệu, phân hệ xử lý dữ liệu, phân hệ cung cấp thông tin và phân hệ lưu trữ dữ 
liệu. Trên cơ sở đó, tác giả tập trung nghiên cứu HTTT KTQT dưới góc độ tiến 
trình cung cấp thông tin của hệ thống để  hoàn thiện HTTT KTQT tại các DN  
chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Tác giả đánh giá cách tiếp cận này là phù hợp  
với mô hình chung của hệ thống thông tin [40]
Nghiên cứu về cấu trúc HTTT KTQT còn được nghiên cứu dưới góc độ 
chi tiết hơn, một số tác giả nghiên cứu về HTTT KTQT chi phí như tác giả Hồ 
Mỹ Hạnh (2013) và tác giả Lê Thị Hồng (2016) [16]. Tác giả Hồ Mỹ Hạnh cho 
rằng “HTTT KTQT chi phí là việc thu thập các dữ liệu về chi phí và xử lý các 
dữ liệu này theo một trình tự để có thể cung cấp thông tin về chi phí nhằm xây 
dựng kế  hoạch chi phí, kiểm soát chi phí, từ  đó đánh giá các hoạt động và ra  

quyết định quản lý”. Trên cơ sở khái niệm trên tác giả đã xác định HTTT KTQT  
chi phí bao gồm ba thành phần: HTTT  dự toán chi phí, HTTT chi phí thực hiện  
và HTTT kiểm soát chi phí [13, tr 32]. Tác giả Lê Thị Hồng cũng nghiên cứu các  
thành phần của HTTT KTQT chi phí cho rằng: HTTT KTQT là một bộ  phận  
của HTTT kế toán trong đơn vị. Việc tiếp cận HTTT KTQT chi phí dưới góc  
độ  các thành phần cấu tạo nên hệ  thống là phương pháp tiếp cận phù hợp. 
Trong điều kiện  ứng dụng CNTT, các thành phần của HTTT KTQT chi phí 
được xác định bao gồm: Lưu đồ luân chuyển thông tin kế toán quản trị chi phí,  
Quy trình hoạt động của HTTT KTQT chi phí; Các phương tiện kỹ thuật HTTT  
KTQT chi phí và Kiểm soát nội bộ đối với HTTT KTQT chi phí [16].
Về nội dung tổ chức HTTT KTQT: Các nghiên cứu trong nước và trên thế 
giới về HTTT KTQT chủ yếu tập trung vào việc xác định cấu trúc của HTTT 
KTQT mà ít quan tâm dưới góc độ  tổ  chức HTTT KTQT. Một số  công trình  
nghiên cứu dưới góc độ tổ chức, nhưng nội dung bao quát hơn là tổ chức HTTT  
kế  toán ([11], [45], [14]), hoặc, có nghiên cứu dưới góc độ  tổ  chức nhưng cụ 
thể vào tổ chức HTTT KTQT chi phí [13]. Các nội dung của tổ chức hệ thống  
được các tác giả xác định thống nhất với các thành phần của hệ thống. Theo tác 
giả  Hồ  Mỹ  Hạnh: “Ba nội dung của tổ  chức HTTT KTQT chi phí là (1) Tổ 
chức HTTT dự toán chi phí; (2) Tổ chức HTTT chi phí thực hiện; (3) Tổ chức 
14


HTTT kiểm soát chi phí và ra quyết định” [13, tr 39]. Theo cách tiếp cận này,  
quá trình thu thập thông tin, phân tích – xử lý thông tin và cung cấp thông tin lại 
không được thể hiện rõ, trong khi đây là mô hình chung của tất cả các hệ thống 
thông tin.
Các nghiên cứu trong và ngoài nước về  về  thành phần, cấu trúc của 
HTTT KTQT như trên có thể nhận thấy các tác giả nghiên cứu được phân chia 
thành hai loại: Nghiên cứu HTTT KTQT theo bộ phận cấu thành hệ  thống và  
nghiên cứu HTTT KTQT theo các chu trình các loại nghiệp vụ. Các nghiên cứu 

HTTT KTQT theo bộ phận cấu thành hệ thống có tính ứng dụng rộng và phù 
hợp với tất cả  các loại hình DN; các nghiên cứu HTTT KTQT theo chu trình 
nghiệp vụ phù hợp cho từng loại hình doanh nghiệp cụ thể.
2.1.3 Các công trình nghiên cứu về kế toán quản trị chi phí
Trong những năm gần đây, các nghiên cứu  trong và ngoài nước  về  kế 
toán quản trị chi phí rất đa dạng và phong phú. Các nghiên cứu về kế toán quản 
trị chi phí chủ yếu được nghiên cứu theo chức năng thông tin kế toán hoặc theo  
chu trình thông tin kế toán. 
Các nghiên cứu tập trung phân tích, đánh giá thực trạng để  đề  xuất các  
giải pháp về các nội dung chủ yếu sau: Nhận diện chi phí, lập dự toán chi phí, 
phương pháp xác định chi phí; kế toán trách nhiệm chi phí, phân tích thông tin 
chi phí để kiểm soát chi phí và ra quyết định, báo cáo kế toán quản trị  chi phí  
phù hợp với đặc điểm sản xuất kinh doanh của từng ngành nghề, lĩnh vực  
nghiên cứu.
Nhận diện chi phí: Các công trình nghiên cứu đã đề  cập đến các cách  
nhận diện chi phí khác nhau theo chức năng, theo nội dung kinh tế, theo mối  
quan hệ  với mức độ  hoạt động, theo khả  năng quy nạp của chi phí [12, 13].  
Một số công trình nghiên cứu bổ sung các cách phân loại khác như phân loại chi  
phí theo quyền kiểm soát chi phí hay là phân loại chi phí để lựa chọn dự án đầu 
tư [41], [5],23]. Ví dụ như:  tác giả Trần Thị Dự (2013) với giải pháp Phân loaị  
chi phi theo m
́
ưc đô hoat đông va theo đôi t
́ ̣
̣
̣
̀
́ ượng tâp h
̣ ợp chi phi lam c
́ ̀ ơ sở quan̉  

ly chi phi va xây d
́
́ ̀
ựng hê thông đinh m
̣
́
̣
ưc va d
́ ̀ ự  toan chi phi trong cac doanh
́
́
́
 
15


nghiêp ch
̣
ế biến thức ăn chăn nuôi [38]. Tác giả  Đinh Thị  Kim Xuyến (2014) 
với giải pháp Hoàn thiện phân loại chi phí theo yêu cầu quản trị doanh nghiệp  
[7]. Tác giả Nguyễn La Soa (2016) đề xuất giải pháp về Hoàn thiện nhận diện  
chi phí, trong đó tập trung nhận diện chi phí theo cách ứng xử của chi phí, theo  
quyền kiểm soát chi phí và nhận diện chi phí để lựa chọn dự án đầu tư [23].
Lập dự toán: Theo tác giả D.Richard Smith (1962), lập dự toán cần phục 
vụ  kiểm soát chi phí và đánh giá kết quả  thực hiện. Để  kiểm soát chi phí và  
đánh giá kết quả  thực hiện, dự  toán chi phí cần được lập cho từng loại sản  
phẩm, từng bộ phận và cho từng tháng, nhưng giới hạn trong phạm vi những  
khoản chi phí mà nhà quản trị nội bộ có thể kiểm soát được [83]. Ở Việt Nam, 
các nghiên cứu đều tập trung phân tích thực trạng xây dựng định mức và lập dự 
toán chi phí trong các ngành nghề, lĩnh vực cụ thể để đề xuất các giải pháp cần 

thiết về xây dựng hệ thống định mức và dự toán chi phí một cách khoa học và  
đồng bộ. Tác giả  Nguyễn Hoản (2012) đề  xuất dự  toán chi phí cần tách biệt 
chi phí biến đổi và chi phí cố định nhằm mục đích phân tích chi phí [21, tr125­
128]. Tác giả  Trần Thị  Thu Hường (2014) đề  xuất lập dự  toán cho từng loại  
sản phẩm sản xuất để  DN có thể  tính chi phí phát sinh cho nhiều mức hoạt 
động khác nhau phù hợp với những biến động của thị  trường [44, tr118­121].  
Tác giả Nguyễn La Soa (2016) đã đề xuất về hoàn thiện quy trình xây dựng dự 
toán chi phí và hoàn thiện danh mục dự toán đối với công tác lập dự toán chi phí  
của Tổng công ty xây dựng công trình giao thông 8 [23, tr154­156]. Ngoài ra còn  
nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả khác như tác giả Trần Thị Dự, Đinh  
Thị Kim Xuyến, Hoàng Thu Hiền… [7], [10].
Phương pháp xác định chi phí: Các công trình nghiên cứu nước ngoài chủ 
yếu nghiên cứu các phương pháp và mô hình kế toán quản trị chi phí hiện đại. 
Các tác giả  Thomas W.Lin, Kenneth A Merchant, Yi ‘Ou Yang, Zengbiao Yu  
(2005) [85, tr39] cho rằng phương pháp xác định chi phí theo mô hình chi phí 
mục tiêu được đánh giá là mang lại hiệu quả  kinh tế  cao đối với các doanh  
nghiệp sản xuất thép của Trung Quốc. Nghiên cứu của các tác giả  Michèle 
Pomberg, Hamid Pourjabali, Shirley Daniel và Marinilka Barros đối với các bệnh  
16