Vai trò của rau được chứng nhận chất lượng trong sự phát triển bền vững của các cộng đồng nông dân tại Mộc Châu

Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người

Vai trò của rau được chứng nhận chất lượng trong sự phát
triển bền vững của các cộng đồng nông dân tại Mộc Châu
Bùi Thị Hằng1, Bùi Văn Tùng1, Vũ Thị Phương Thanh2, Vũ Văn Đoàn3
Đơn vị công tác
1
Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc (NOMAFSI)
2
Công ty Fresh Studio Việt Nam (FS)
3
Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển hệ thống nông nghiệp (CASRAD)

Từ khóa
Sinh kế, Mộc Châu, VietGAP, An toàn thực phẩm

Đặt vấn đề
Mỗi năm thị trường Hà Nội tiêu thụ khoảng một triệu tấn rau xanh. Khối
lượng này vượt xa khả năng sản xuất và cung ứng của các vùng trồng rau
tại Hà Nội và các tỉnh lân cận. Đặc biệt, vào mùa hè, do nắng nóng, ở các
vùng đồng bằng không thể sản xuất các chủng loại rau ôn đới, nên việc
thiếu hụt rau xanh cho thị trường Hà Nội càng lớn. Điều này tạo cơ hội cho
các loại rau kém chất lượng, không rõ nguồn gốc chiếm lĩnh thị trường và
làm gia tăng các vấn đề về an toàn, vệ sinh thực phẩm ở thủ đô Hà Nội [1].
Trong khi đó, khu vực Mộc Châu của tỉnh Sơn La có khí hậu ôn hòa, thích
hợp để sản xuất các loại rau ôn đới, cả trong mùa hè. Việc vận chuyển rau
từ Môc Châu về Hà Nội cũng khá thuận lợi. Từ năm 2011, nhằm giúp nông
dân cải thiện thu nhập, sinh kế và đời sống, các dự án AGB/2009/053 và
AGB/2014/035 do ACIAR tài trợ đã hỗ trợ họ tận dụng lợi thế về đất đai,
khí hậu, vị trí địa lý của khu vực để sản xuất và tiêu thụ rau rau an toàn,
rau VietGAP về thị trường Hà Nội.

Phương pháp nghiên cứu
Dự án bắt đầu với một nghiên cứu xác định cơ hội thị trường cho rau
Mộc Châu ở Hà Nội và xác định các bên liên quan, những tác nhân tiềm
năng của chuỗi cung ứng, cũng như để tìm hiểu những yêu cầu cụ thể của
người tiêu dùng Hà Nội. Căn cứ vào kết quả nghiên cứu, với phương pháp
có sự tham gia, chiến lược phát triển chuỗi giá trị bền vững cho rau của
nông dân sản xuất qui mô nhỏ Mộc Châu tới thị trường Hà Nội được xây
dựng. Để thực hiện chiến lược này dự án của ACIAR chủ yếu đóng vai trò
xúc tác, hỗ trợ và thúc đẩy, huy động đầu tư từ tất cả các bên liên quan,
bao gồm nông dân, chính quyền địa phương, các thương lái địa phương
và các nhà bán lẻ tại Hà Nội, đồng thời xây dựng liên kết giữa họ, phát

NÚI CƠ HỘI CHO PHÁT TRIỂN

Tác giả đại diện


203


Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người

HỘI THẢO VỀ PHÁT TRIỂN TÂY BẮC

triển thành chuỗi cung ứng. Dự án cũng hỗ trợ thành lập các tổ chức nông
dân và phát triển các tổ chức này thành các nhà sản xuất và cung ứng rau
an toàn, chất lượng.

204

Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Dự án đã hỗ trợ thành lập 10 nhóm nông dân tại cả hai huyện Mộc Châu
và Vân Hồ, với tổng số 170 hộ thành viên, sản xuất rau trên tổng diện tích
đất gần 51 ha (Bảng 1) để cung cấp cho thị trường Hà Nội dưới nhãn hiệu
chứng nhận “Rau an toàn Mộc Châu”. Nhãn hiệu chứng nhận này (Hình
1) được xây dựng với sự hỗ trợ của dự án AGB/2009/053 trong giai đoạn
2011-2015. Sản lượng rau sản xuất và cung ứng cho thị trường Hà Nội của
các nhóm nông dân tăng qua từng năm, đạt tổng số 1.734.983 tấn vào
cuối năm 2016 (Bảng 2). Hiện ngày càng nhiều người tiêu dùng Hà Nội
biết đến và có thể nhận diện được các sản phẩm rau an toàn Mộc Châu;
Số lượng các nhà bán lẻ tham gia vào chuỗi cung ứng cũng ngày càng tăng,
trong đó có cả các hệ thống Siêu thị Metro, FiviMart, BigC, AEON, VinEco
và một số cửa hàng rau an toàn như BigGreen và Bác Tôm.
Theo nhật ký ghi chép của các nông hộ, thực hiện theo hướng dẫn kỹ
thuật của dự án (trong tất cả các bước, từ lựa chọn giống, sử dụng hạt giống
chất lượng, sản xuất cây con, tới trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh và
thu hoạch, sơ chế, đóng gói sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn VIETGAP)
nông dân đã tăng được cả năng suất và chất lượng rau. Chẳng hạn như,
năng suất cà chua đã tăng từ 30,7 tấn/ha lên 36,8 tấn/ha; năng suất cải bắp
tăng từ 13,2 tấn lên 23,1 tấn/ha; năng suất đậu cove tăng từ 10,6 tấn/ha lên
18,4 tấn/ha. Dự án cũng đã hỗ trợ nông dân sản xuất đa dạng và luân canh
nhiều chủng loại rau để đáp ứng tốt hơn nhu cầu thị trường.
Tham gia chuỗi cung ứng rau an toàn về thị trường Hà Nội nông dân Mộc
Châu đã bán được nhiều rau hơn và với giá cao hơn, có lãi và thu nhập
tăng. Trung bình, mỗi hecta đất trồng rau an toàn cho lãi 70-150 triệu
đồng/năm, tùy thuộc vào loại rau, năm trồng và kinh nghiệm của nông
dân. (Nếu trồng lúa hoặc ngô lãi thu được vào khoảng 5-8 triệu đồng/ha/
năm). Nhờ có thu nhập cao hơn nhiều nông dân đã nâng cấp, sửa sang
được nhà ở và đầu tư được tốt hơn cho giáo dục và chăm sóc sức khỏe
của con cháu họ. Ngoài ra, nhiều nông hộ cũng đã và đang tăng cường

đầu tư cho sản xuất rau, như xây dựng nhà lưới và hệ thống tưới.
Kết luận
Sản xuất và tiêu thụ rau có chứng nhận chất lượng an toàn đã góp phần
đáng kể vào việc cải thiện thu nhập và sinh kế của nông dân khu vực Mộc
Châu. Tuy nhiên, con số 170 hộ nông dân và 51 ha đất còn là rất nhỏ so
với mục tiêu 497 ha rau an toàn Mộc Châu của tỉnh Sơn La. Dự án, vì thế,


Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người

trong thời gian tới sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Ủy ban nhân dân các
huyện Mộc Châu và huyện Văn Hồ, với hệ thống khuyến nông và quản
lý chất lượng nông, lâm và thủy sản địa phương để hỗ trợ, thúc đẩy quá
trình mở rộng.
Tài liệu tham khảo

1. Báo cáo phân tích nghiên cứu thị trường và người tiêu dùng dự án
AGB/2009/053

Tên nhóm

Địa chỉ

HTT RAT Tự Nhiên
HTX RAT Ta Niết
HTX RAT An Tâm
Tổ hợp tác bãi Sậy
Tổ hợp tác bản Áng 2
Tổ hợp tác bản Búa
Tổ hợp tác bản Áng 1

HTX RAT Vân Hồ
Tổ hợp tác Hang Trùng
Tổ hợp tác Bó Nhàng 2
Tổng

Huyện Mộc Châu
Huyện Mộc Châu
Huyện Mộc Châu
Huyện Mộc Châu
Huyện Mộc Châu
Huyện Mộc Châu
Huyện Mộc Châu
Huyện Vân Hồ
Huyện Vân Hồ
Huyện Vân Hồ

Số lượng hộ Diện tích đất
thành viên
(ha)
38
13.8
10
6.0
19
4.6
27
6.2
18
3.2
17

1.7
11
8.6
20
5.0
6
0.65
4
1.15
170
50.9

Bảng 2: Sản lượng (tấn) rau sản xuất và cung ứng
cho thị trường bán lẻ tại Hà Nội

Year
2012
2013
2014
2015
2016
Total

An Thai co- Ta Niet coTu Nhien Van Ho cooperative operative cooperative operative
25,304
40,069
27,285
37,462
130,120

9,799
77,219
78,343
159,462
324,823

30,739
197,409
243,525
310,653
448,534
1,230,860

3,486
45,694
49,180

Total
30,739
232,512
360,813
419,767
691,152
1,734,983

NÚI CƠ HỘI CHO PHÁT TRIỂN

Bảng 1: Các tổ chức nông dân được thành lập
tại Huyện Mộc Châu và Vân Hồ

205


HỘI THẢO VỀ PHÁT TRIỂN TÂY BẮC

Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người

Ảnh 1: Nhãn hiệu chứng nhận “Rau an toàn Mộc Châu”

206

Ảnh 2: Đa dạng nhiều loại rau được sản xuất và luân canh bởi các thành
viên HTX Rau an toàn