Tóm tắt Luận án tiến sĩ Kinh tế: Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến sự khác biệt về báo cáo tài chính theo chuẩn mực kế toán Việt Nam và quốc tế của các doanh nghiệp FDI

1

TR

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
NG
I H C KINH T QU C DÂN
----------------

C TÀI

NGHIÊN C U CÁC NHÂN T
NH H
NG
N S KHÁC BI T V BÁO CÁO TÀI CHÍNH
THEO CHU N M C K TOÁN VI T NAM VÀ
QU C T C A CÁC DOANH NGHI P FDI
Chuyên nghành: K toán (K toán, Ki m toán và phân tích)
Mã s : 9340301

TÓM T T LU N ÁN TI N S KINH T

Hà N i, 2018


2

CÔNG TRÌNH
C HOÀN THÀNH T I TR
I H C KINH T QU C DÂN
Ng

ih

NG

ng d n khoa h c:
1. PGS-TS. Tr n M nh D ng
2. PGS-TS. inh Th Mai

Ph n bi n 1: ....................................................................
.........................................................................................
Ph n bi n 2: ....................................................................
.........................................................................................
Ph n bi n 3: ....................................................................
.........................................................................................

Lu n án đ

c b o v tr c H i đ ng ch m lu n án c p Tr
i h c Kinh t Qu c dân
Vào h i:

Ngày

tháng

Có th tìm hi u lu n án t i:
- Th vi n Qu c gia
- Th vi n i h c Kinh t Qu c dân

n m 201...

ng


3
M

U

1. Lý do l a ch n đ tài
S khác bi t gi a chu n m c KTVN (th c đo v k toán c a Vi t
Nam) bao g m VAS, ch đ k toán Vi t Nam và các quy đ nh pháp lý có liên
quan nh thông t h ng d n, quy đ nh ... v k toán và IAS/IFRS c ng đã
đ c đ c p qua các công trình nghiên c u c a các tác gi . S khác bi t v
BCTC theo chu n m c KTVN và qu c t g m hai n i dung đó là: Khác bi t v
trình bày BCTC và khác bi t v các kho n m c trên BCTC (Deloitte, 2016).
Trong nh ng n m qua, DN FDI t ng tr ng nhanh c v s l ng,
quy mô và k t qu s n xu t kinh doanh. DN FDI đóng góp ngày càng l n
cho s phát tri n kinh t xã h i c a đ t n c nh gi i quy t vi c làm, t o
thu nh p cho ng i lao đ ng; đóng góp l n cho ngân sách Nhà n c; nâng
cao kh n ng c nh tranh và h i nh p kinh t qu c t c a Vi t Nam…
(Nguy n Thành Chung, 2016). Tuy nhiên, theo k t qu kh o sát và các
chuyên gia, do có s khác bi t l n v chu n m c KTVN và qu c t trong đó
có quy đ nh v BCTC, t i các DN FDI k toán l p song hành hai b BCTC,
m t b báo cáo theo chu n m c KTVN và m t b báo cáo tuân th
IAS/IFRS ho c tuân th quy đ nh, ch đ k toán theo công ty m (Tr n
M nh D ng, 2016).
i v i BCTC theo IAS/IFRS, có DN t l p nh ng
c ng có nh ng DN ký h p đ ng thuê công ty ki m toán đ c l p cung c p

d ch v l p BCTC. Nh v y, qu là v n t n t i nh ng khó kh n đ i v i k
toán t i DN FDI. M t khác, gi a hai b BCTC này có s khác bi t nh t
đ nh. Làm rõ s khác bi t gi a hai b báo cáo này c ng nh lý gi i sâu s c
vì sao có s khác bi t này là c n thi t.
M c dù v n bi t r ng có s khác bi t v BCTC theo chu n m c
KTVN và qu c t c a các DN FDI ho t đ ng kinh doanh t i Vi t Nam và
đi u này ph n nào làm c n tr đ n nhi u v n đ nh tính so sánh c a BCTC
theo chu n m c KTVN, t ng gánh n ng chi phí trong vi c chuy n đ i
BCTC, thuê m n l p BCTC theo IAS/IFRS; nh h ng đ n vi c cung c p
thông tin theo c chu n m c KTVN và qu c t c a b ph n k toán; nh
h ng đ n môi tr ng pháp lý trong đó có môi tr ng pháp lý v k toán...
V y s khác bi t này c n ph i lý gi i qua vi c tìm hi u lý do c ng nh các
nhân t nh h ng đ n s khác bi t này. Theo tìm hi u c a tác gi thì ch a
có công trình nào th c hi n nghiên c u m t cách toàn di n v các nhân t
nh h ng đ n s khác bi t v BCTC gi a chu n m c KTVN và qu c t
c a DN FDI trong ng c nh c a Vi t Nam.
Xu t phát t s c n thi t này, tác gi ch n đ tài “Nghiên c u các
nhân t nh h ng đ n s khác bi t v báo cáo tài chính theo chu n


4
m c k toán Vi t Nam và qu c t c a các doanh nghi p FDI” làm lu n
án ti n s c a mình.
2. M c tiêu nghiên c u
+ H th ng và làm rõ n i dung c b n c a BCTC và xác đ nh các
nhân t nh h ng đ n s khác bi t v BCTC c a các DN FDI theo chu n
m c KTVN và chu n m c k toán qu c t .
+ Xác đ nh m c đ nh h ng c a các nhân t đ n s khác bi t v
BCTC c a các DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t .
+

a ra các khuy n ngh nh m gi m b t kho ng cách v s khác
bi t và t ng c ng s hòa h p gi a BCTC c a các DN FDI theo chu n m c
KTVN và qu c t .
3. Câu h i nghiên c u
Câu 1: Các nhân t nào nh h ng đ n s khác bi t v BCTC c a
các DN theo chu n m c KTVN và chu n m c k toán qu c t ?
Câu 2: M c đ nh h ng c a các nhân t đ n s khác bi t v
BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t nh th nào?
Câu 3: Các khuy n ngh nào c n đ a ra nh m gi m b t kho ng cách
khác bi t v BCTC c a các DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t ?
4. i t ng và ph m vi nghiên c u
i t ng nghiên c u
Nghiên c u v lý lu n và th c ti n v s khác bi t và các nhân t nh
h ng đ n s khác bi t v BCTC theo chu n m c KTVN và qu c t t i các
DN FDI. Trong đó, chu n m c KTVN (th c đo v k toán c a Vi t Nam)
bao g m VAS, ch đ k toán Vi t Nam và các quy đ nh pháp lý có liên
quan nh thông t h ng d n, quy đ nh h ng d n ... v k toán. CMKT
qu c t là IAS/IFRS.
Ph m vi nghiên c u
+ Ph m vi v không gian:
Chu n m c KTVN và chu n m c k toán qu c t hi n hành, đang có
hi u l c và có liên quan đ n DN FDI.
Các DN đ c nghiên c u là toàn b các DN FDI ho t đ ng kinh
doanh t i Vi t Nam là thành viên c a công ty đa qu c gia, l p BCTC theo
chu n m c KTVN và IAS/IFRS.
+ Ph m vi v th i gian:
Lu n án t p trung nghiên c u chu n m c KTVN đ c ban hành t
n m 2001 đ n nay, IAS/IFRS đ c ban hành và s a đ i t 2003 đ n nay.
Nghiên c u s d ng BCTC và thông tin đ c các DN cung c p t n m

5
2014-2017 c a các DN trong ph m vi kh o sát. D li u đ c thu th p t
T ng c c Th ng kê, T ng c c thu , websites c a các DN FDI.
+ Ph m vi v n i dung:
S khác bi t v BCTC c a các DN FDI theo chu n m c KTVN và
qu c t đ c t p trung phân tích và đo l ng theo khía c nh: (i) khác bi t
v trình bày BCTC và (ii) khác bi t v các kho n m c trên BCTC.
M c đ nh h ng c a các nhân t đ n s khác bi t v BCTC theo
chu n m c KTVN và qu c t đ c th c hi n thông qua phân tích đ nh tính,
đ nh l ng, s d ng phân tích h i quy t ng quan. D a vào k t qu nghiên
c u này, tác gi đ a ra các khuy n ngh nh m gi m s khác bi t, t ng
c ng s hòa h p gi a chu n m c KTVN và qu c t v BCTC, góp ph n
thúc đ y vi c thu hút v n đ u t FDI...
5. óng góp m i c a đ tài
- V lý lu n: Lu n án đã t ng h p các lý lu n liên quan đ n BCTC
theo chu n m c KTVN và qu c t , s khác bi t v BCTC c a DN FDI theo
chu n m c KTVN và qu c t , các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v
BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t .
- V th c ti n: S khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n m c
KTVN và qu c t bao g m s khác bi t trình bày BCTC và kho n m c trên
BCTC. Có 8 nhân t tác đ ng thu n chi u đ n s khác bi t này.
xu t các khuy n ngh c th v BCTC c a các DN FDI theo
chu n m c KTVN và qu c t .
6. K t c u c a đ tài
Ch ng 1: T ng quan nghiên c u
Ch ng 2: C s lý lu n v BCTC doanh nghi p và các nhân t nh
h ng đ n s khác bi t v BCTC theo chu n m c k toán Vi t Nam và
qu c t
Ch ng 3: Ph ng pháp nghiên c u

Ch ng 4: K t qu nghiên c u và th o lu n
Ch ng 5: K t lu n và khuy n ngh
CH
NG 1: T NG QUAN NGHIÊN C U
1.1. T ng quan nghiên c u qu c t
1.1.1. T ng quan nghiên c u s khác bi t v BCTC
Các nghiên c u t p trung vào ba khía c nh: (i) M c đ hòa h p c a
IAS/IFRS, m c đ h i t k toán; (ii) s khác bi t v BCTC, (iii) th c tr ng
BCTC c a m t s n c và đ a ra các gi i pháp nh m hoàn thi n BCTC.


6
M c đ hòa h p c a IAS/IFRS, m c đ h i t k toán
Các nghiên c u v m c đ hòa h p c a IAS/IFRS, m c đ h i t k
toán đã đ a ra mô hình gi i thích khái ni m “hòa h p”, theo đó hai d ng
hòa h p là “quy đ nh” (de jure) và “th c t ” (de facto). M t khác các nghiên
c u còn xác đ nh rõ các CMKT là các y u t quy t đ nh chính đ i v i giá tr
c a s li u k toán gi a các n c; đ c p đ n quá trình hòa h p k toán qu c
t . Song các nghiên c u đ u đ c th c hi n trong giai đo n kinh t th gi i
ch a phát tri n m nh, m t khác các nghiên c u còn h n ch v ph ng pháp
nghiên c u, m u nghiên c u nh .
IASB s d ng thu t ng “h i t ” thay th cho thu t ng “hòa h p”
trong m c tiêu ho t đ ng c a mình. Các nghiên c u chuy n sang s d ng
khái ni m h i t nh m gia t ng tính so sánh c a các chu n m c m t m c
ch t l ng cao, cho r ng hòa h p và h i t không đ i l p v i nhau, c hai
thu t ng này ph n nh quá trình phát tri n c a CMKT nh ng m c đ
khác nhau. Bên c nh đó, các nghiên c u khác t p trung vào kh o sát tác
đ ng c a IAS/IFRS v đo l ng và khai báo thông tin, xem xét m i quan h
gi a quá trình đ i m i kinh t Vi t Nam và c i cách k toán Vi t Nam đ
nh n đ nh các k t qu đ t đ c c ng nh tr ng i c a quá trình hòa h p k

toán (Nguyen & Tran, 2012, Nguyen & Richard, 2011). Pham và c ng s
(2011) đánh giá m c đ hòa h p c a chu n m c KTVN v i IAS/IFRS, xem
xét m c đ h i t trên c s các quy đ nh (de jure) c a các chu n m c
KTVN v i IAS/IFRS.
S khác bi t v BCTC
Ta và c ng s (2018) đánh giá m c đ hòa h p c a chu n m c
KTVN v i IAS/IFRS v l p và trình bày BCTC h p nh t là th p và m c đ
hòa h p này c ng gi m trong th i gian t i...
Th c tr ng BCTC c a m t s n c và các gi i pháp nh m hoàn
thi n BCTC
Các nghiên c u đã đ c p đ n vi c áp d ng IAS/IFRS đ i v i h
th ng BCTC t i các qu c gia, ch ra nh ng tác d ng mà vi c áp d ng
IAS/IFRS mang l i. Tuy nhiên, m t s nghiên c u cho r ng IAS/IFRS có
th không phù h p v i các n c đang phát tri n do có s khác bi t v v n
hóa và môi tr ng kinh t v i các n c phát tri n, có th khó v n d ng vào
các n c đang phát tri n, các DN các qu c gia khi áp d ng IAS/IFRS
c ng g p không ít khó kh n, tr ng i.
Ngoài ra, các nghiên c u đ c p đ n ch t l ng thông tin BCTC:
BCTC còn th hi n ch t l ng th p vì v y c n ph i t ng c ng c i thi n
ch t l ng BCTC c a DN nh m gia t ng ngu n v n t n c ngoài. M t


7
khác Lyle (2008) đánh giá ch t l ng thông tin BCTC thông qua chu i
cung ng BCTC. Theo tác gi , chu i cung ng BCTC liên quan đ n nhi u
ng i, nhi u quy trình thông qua quá trình l p, xác nh n, ki m tra và s
d ng BCTC. T t c chu i quá trình đ t đ c ch t l ng cao s t o ra BCTC
có ch t l ng cao.
1.1.2. T ng quan nghiên c u v các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v
BCTC

Các nghiên c u tr c đây (Hopwood (2000); Boolaky (2003), Zhang
(2005); Chand và c ng s (2008), Choi và Meek (2011); Olajumoke
(2012)... trình bày các nhân t nh h ng đ n s khác bi t c p qu c gia
v th c hành k toán nói chung và l p và trình bày BCTC nói riêng c p
đ v mô (nhân t chính tr , pháp lu t, v n hoá và kinh t …) ho c c p đ
vi mô (nhân t thu c v các DN, các ngành công nghi p và v n hoá c a t
ch c) ho c liên quan đ n s khác bi t v thu c tính c a ng i k toán (kinh
nghi m, trình đ h c v n, kh n ng và đ ng l c). Các nghiên c u đã phân
tích nh h ng c a các nhân t đ n s khác bi t v BCTC c a qu c gia v i
IAS/IFRS. Song các nghiên c u này còn h n ch v ph m vi nghiên c u,
m u nghiên c u; nghiên c u lý thuy t và nghiên c u th c nghi m đ trình
bày, phân tích và t ng h p m t cách đ y đ các nhân t nh h ng đ n s
khác bi t c p qu c gia v th c hành k toán nói chung và BCTC nói
riêng. Ngoài ra, ph n l n các nghiên c u này t p trung vào giai đo n ti n
h i t đã l i th i, b t ch p nh ng n l c g n đây v h i t c ng nh s phát
tri n và c p nh t c a IAS/IFRS.
1.2. T ng quan các nghiên c u trong n c
1.2.1. T ng quan nghiên c u v s khác bi t gi a chu n m c KTVN và qu c t
S hòa h p c a chu n m c KTVN v i IAS/IFRS, m c đ h i t
c a k toán
S hòa h p c a chu n m c KTVN v i IAS/IFRS, m c đ h i t c a
k toán và các gi i pháp hoàn thi n h th ng k toán, xây d ng CSKT,
trong đó có liên quan đ n trình bày BCTC và các kho n m c trên BCTC
c ng đã đ c m t s tác gi nghiên c u: Tr n Th Giang Tân (1999), Adam
và
Thùy Linh (2005), World Bank (2006), V H u
c và Trình Qu c
Vi t (2008); oàn Xuân Tiên (2008)... Bên c nh đó, các nghiên c u th c
nghi m b c đ u đánh giá h th ng k toán Vi t Nam c ng nh m c đ h i
t c a các chu n m c KTVN: Ph m Hoài H ng (2010), Tr n Qu c Th nh

(2013), Tr n H ng Vân (2014). Tuy nhiên, m u nghiên c u còn nh , m t
khác có nghiên c u đ c th c hi n t i th i đi m chu n m c KTVN ch a có
nhi u đ i m i, kinh t Vi t Nam ch a phát tri n m nh nh hi n nay.
S khác bi t gi a chu n m c KTVN và qu c t


8
M t s công trình nghiên c u v s khác bi t gi a chu n m c KTVN
và qu c t trong đó bao g m các CSKT, s phát tri n c a k toán t i Vi t
Nam trong đó bao g m các quy đ nh v trình bày BCTC, các kho n m c trên
BCTC... đã đ c nghiên c u: Lê M nh Hùng (2007), Tr ng Th Th y và
Chúc Anh Tú (2008), Tr n Xuân Nam (2011), Tr n H i Long (2012), Tr n
M nh D ng và Nguy n Th Xuân H ng, (2015). Ngoài ra, các nghiên c u
còn đ c p đ n nh h ng c a s khác bi t gi a chu n m c KTVN v i qu c
t đ n quy t đ nh đ u t , thu hút v n đ u t n c ngoài, h i nh p qu c t : Võ
Th Quý và Nguy n Th Liên H ng (2010), Hà Xuân Th ch, Nguy n Ng c
Hi p (2011), V M nh Chi n và Lê Nh Tuy n (2014). Các nghiên c u c ng
nh n m nh vi c nghiên c u, biên so n và ban hành các chu n m c KTVN
ti p theo g p r t nhi u khó kh n do có nhi u tranh lu n trái chi u v vi c th a
nh n áp d ng toàn b hay m t m c đ nào đó các IAS/IFRS, đ c bi t khía
c nh liên quan đ n FV c ng nh các công c tài chính trong th i gian g n
đây th c s r t đáng đ c quan tâm: ng Ng c Hùng (2016). Theo Nguy n
Công Ph ng (2017), nh ng khác bi t c b n c a h th ng k toán hi n hành
so v i h th ng k toán theo IFRS bao g m: M c tiêu c a h th ng k toán
Vi t Nam nh n m nh đ n y u t kinh t v mô c a thông tin k toán; cùng t n
t i chu n m c và ch đ k toán; duy trì nguyên t c giá g c cùng v i ng
d ng t ng ph n nguyên t c th n tr ng c ng là m t đ c thù c a h th ng k
toán hi n hành; nh h ng ng tr c a thu đ i v i k toán c ng là m t
truy n th ng c a th c t k toán Vi t Nam.
Nh v y, k t qu các nghiên c u trên có nhi u đi m gi ng nhau:

trình bày s khác bi t gi a chu n m c KTVN v i IAS/IFRS trong đó bao
g m BCTC. Song, các nghiên c u trên ch s d ng ph ng pháp nghiên
c u đ nh tính đ phân tích và ph m vi nghiên c u còn h n h p.
i u ki n đ Vi t Nam áp d ng IAS/IFRS
Các nghiên c u cho r ng: vi c áp d ng IAS/IFRS không ph i là hoàn
toàn d dàng đ i v i các DN các qu c gia: Lê Hoàng Phúc (2011);
Th Lan H ng (2013), Thái Bá Công (2014). Ph m Hoài H ng (2014)
kh ng đ nh: Môi tr ng Vi t Nam có nhi u y u t khó kh n h n là thu n
l i đ i v i vi c áp d ng IAS/IFRS.
1.2.2. T ng quan nghiên c u v các nhân t nh h ng đ n s khác bi t
v BCTC theo chu n m c KTVN và qu c t
Nghiên c u v các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v BCTC theo
chu n m c KTVN và qu c t bao g m: Các nhân t tác đ ng đ n ch t l ng
BCTC: 17 nhân t có tác đ ng đ n ch t l ng BCTC đ c chia thành b n
nhóm: C c u s h u v n, qu n tr công ty, c c u v n, đ c đi m th tr ng và
hi u qu công ty: Nguy n Th Ph ng H ng (2016), Ph m Qu c Thu n


9
(2016). Các nhân t tác đ ng đ n chu n m c KTVN nói chung, BCTC nói
riêng: Nguyên nhân tr c ti p, nguyên nhân thu c v môi tr ng k toán; đ c
đi m n n kinh t Vi t Nam; DN s có tâm lý ng i khó: Lê M nh Hùng (2007),
Lê Hoàng Phúc (2011). 4 nhân t kinh t , chính tr , pháp lý, v n hóa đ u đ c
các tác gi l p lu n là các nhân t tác đ ng đ n BCTC: V H u
c (1999),
T ng Th Thanh Th y (2009), Tr nh Qu c Vi t (2009), Ph m Th Thanh Hà
(2009), Tr n Qu c Th nh (2013), Lê Hoàng Phúc (2014)…
1.3. Kho ng tr ng nghiên c u
Ch a có m t nghiên c u có h th ng liên quan tr c ti p đ n vi c
đánh giá, đo l ng các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v BCTC t i

DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t trong đi u ki n các n c đang
phát tri n, trong đó có Vi t Nam.
K th a các nghiên c u tr c đây, nghiên c u này t p trung vào: (i)
Làm rõ s khác bi t v BCTC c a các DN FDI theo chu n m c KTVN và
qu c t : o l ng s khác bi t v BCTC theo chu n m c KTVN và qu c t
b ng ph ng pháp gián ti p, đó là: o l ng thông qua nh n th c, hi u bi t
c a ng i đ c h i v s khác bi t v trình bày BCTC, kho n m c trên
BCTC, đo l ng s khác bi t thông qua ph ng v n, minh h a s khác bi t
này b ng nghiên c u đi n hình (case study)... S khác bi t v BCTC c a
DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t đ c xác đ nh thông qua thang
đo Likert 5 đi m: T 1 “không khác bi t” đ n 5 “r t khác bi t” và d a vào
nhi u thu c tính trong bi n ph thu c. (ii) Xây d ng mô hình nghiên c u
nh m phân tích, đo l ng, ki m đ nh nh h ng c a các nhân t đ n s
khác bi t v BCTC c a các DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t . (iii)
xu t các khuy n ngh đ i v i BCTC c a các DN FDI theo chu n m c
KTVN và qu c t .
CH
NG 2: C S LÝ LU N V BÁO CÁO TÀI CHÍNH
DOANH NGHI P VÀ CÁC NHÂN T
NH H
NG
NS
KHÁC BI T V BÁO CÁO TÀI CHÍNH THEO CHU N M C K
TOÁN VI T NAM VÀ QU C T
2.1. Gi i thi u v báo cáo tài chính
Gi i thi u v BCTC bao g m: Khái ni m, m c đích, vai trò, n i dung
c a BCTC.
2.2. Báo cáo tài chính theo chu n m c k toán Vi t Nam
2.2.1. Quá trình phát tri n c a h th ng BCTC t i Vi t Nam
Quá trình phát tri n c a h th ng BCTC DN Vi t Nam bao g m các

giai đo n: Giai đo n tr c n m 1995, giai đo n t n m 1995 đ n nay.


10
2.2.2. M c đích, yêu c u và nguyên t c so n th o BCTC
Lu n án trình bày các n i dung chi ti t v m c đích, yêu c u, nguyên
t c l p và trình bày, các y u t và ghi nh n các y u t .
2.2.3. K t c u và n i dung h th ng BCTC
Theo quy đ nh c a chu n m c KTVN, h th ng BCTC g m BCTC
n m và BCTC gi a niên đ .
2.3. Báo cáo tài chính theo chu n m c k toán qu c t
2.3.1. Chu n m c k toán đ i v i báo cáo tài chính
Tính đ n th i đi m hi n t i, đã có 41 IAS đ c ban hành, s a đ i, b
sung. Trong đó, có nh ng chu n m c đã đ c thay th . 17 IFRS tính đ n
th i đi m hi n t i đã đ c ban hành.
CMKT đ i v i BCTC tr ng h p c a Hoa K , Pháp và EU, Trung
Qu c và m t s qu c gia ông Nam Á.
2.3.2. BCTC c a doanh nghi p FDI theo chu n m c k toán qu c t
DN FDI ho t đ ng kinh doanh t i Vi t Nam đang l p 2 b BCTC:
M t b tuân th chu n m c KTVN và m t b tuân theo IAS/IFRS ho c
tuân theo chu n m c mà công ty m áp d ng. B BCTC tuân th chu n
m c KTVN đ c b ph n k toán c a các DN FDI l p, còn b BCTC tuân
theo IAS/IFRS ho c tuân theo chu n m c mà công ty m áp d ng do b
ph n k toán c a các DN FDI l p ho c do công ty ki m toán có uy tín l p
trên c s ký h p đ ng v i công ty m .
2.4. S khác bi t v báo cáo tài chính theo chu n m c k toán Vi t
Nam và qu c t
S khác bi t v BCTC theo chu n m c KTVN và qu c t bao g m
khác bi t v trình bày BCTC và khác bi t v các kho n m c trên BCTC
(Deloitte, 2016).

2.5. Các nhân t nh h ng đ n s khác bi t gi a chu n m c k toán
Vi t Nam và qu c t v báo cáo tài chính
D a trên t ng h p các nghiên c u c trong và ngoài n c, tác gi
t ng h p thành các nhân t g m: (i) nhân t kinh t ; (ii) nhân t chính tr ,
(iii) nhân t pháp lý, (iv) nhân t v n hóa, (v) nhân t CMKT qu c t , (vi)
nhân t đi u ki n t ch c th c hi n, (vii) nhân t k thu t nghi p v ; (viii)
giáo d c, tính chuyên nghi p. Các nhân t này nh h ng đ n IAS/IFRS, k
toán t i các qu c gia nói chung trong đó có Vi t Nam. BCTC là m t trong
nh ng s n ph m đ u ra c a k toán, vì v y, nó có nh h ng đ n BCTC.


11
2.6. C s lý thuy t liên quan đ n ch đ nghiên c u
Trong ph n này, nghiên c u trình bày b n lý thuy t, m i lý thuy t trình bày
n i dung và ng d ng c a lý thuy t vào đ tài nghiên c u.
2.6.1. Lý thuy t ng u nhiên
2.6.2. Lý thuy t K toán và Ki m soát
2.6.3. Lý thuy t thông tin h u ích
2.6.4. Lý thuy t hành vi qu n lý
CH

NG 3: PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

3.1. Ph ng pháp nghiên c u và quy trình nghiên c u
3.1.1. Ph ng pháp nghiên c u
3.1.2. Quy trình nghiên c u
Quy trình nghiên c u đ nh tính
B ng câu Ch n m u

h i ph ng nghiên c u
vn

Thu th p
d li u

Phân tích
d li u

T ng h p, phân
tích, so sánh đ tìm
ra quan đi m m i

Ph ng
v n th

Mô t
hi n t ng

Ph ng v n
chính th c

Phân lo i, nhóm
các hi n t ng
gi ng nhau
K t n i các hi n
t ng


12

Quy trình nghiên c u đ nh l
M c tiêu
nghiên c u

B ng
câu h i

ng

Ch n m u
nghiên c u

Ki m tra
i u tra
s b
B ng câu h i
hoàn ch nh

Thu
th p d
li u

Phân tích
d li u

K t lu n

Th ng kê mô t

Phân tích Cronbach’s

Alpha
Phân tích nhân
t EFA
H s t i nhân t
Factor Loading
Ki m đ nh s khác
bi t (T Test,
ANOVA)

H i quy tuy n
tính đa bi n

3.2. Thu th p d li u
3.2.1. Thu th p d li u và n i dung kh o sát
Tác gi ti n hành xây d ng thang đo nháp. Sau đó, tác gi ti n hành
ph ng v n đ hi u ch nh thang đo, r i xây d ng thang đo chính th c. B ng
kh o sát đ c thi t k đ c g i t i các đ i t ng kh o sát. Ph ng pháp
thu th p d li u đ c thông qua cách phát tr c ti p, g i email và g i b ng
câu h i online, thông qua công c Google Document…
N i dung kh o sát
- S khác bi t v BCTC c a các DN FDI theo chu n m c KTVN và
qu c t
- Nhân t nh h ng đ n s khác bi t v BCTC c a các DN FDI
theo chu n m c KTVN và qu c t ;
- Cách th c gi i quy t đ làm gi m s khác bi t nh m t ng c ng
s hòa h p gi a chu n m c KTVN và qu c t v BCTC c a DN FDI.
3.2.2. Mô t m u
M u kh o sát là các DN FDI t i Vi t Nam đ c trình bày trong ph m vi
nghiên c u.

13
B ng 3.1: Th ng kê m u kh o sát đ nh l ng
Phi u kh o sát
Phi u kh o sát
thu v
đã làm s ch
STT
V trí công tác
S l ng T l %
S l ng T l %
1
K toán DN FDI
224
57,9%
165
54,1%
2
Ki m toán
163
42,1
140
45,9%
T ng c ng
387
100%
305
100%
Ngu n: S li u đ c x lý b i tác gi
3.2.3. Ph ng v n đi u tra

Quá trình ph ng v n đ c tác gi s d ng ch y u là ph ng v n bán c u
trúc và ph ng v n sâu. N i dung ph ng v n t p trung vào các n i dung: S
khác bi t v BCTC c a các DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t , các
nhân t nh h ng t i s khác bi t v BCTC theo chu n m c KTVN và qu c
t và cách th c gi i quy t s khác bi t nh m t ng c ng s hòa h p gi a chu n
m c KTVN và qu c t v BCTC c a DN FDI. Ph ng pháp ph ng v n đ c
tác gi s d ng là ph ng v n tr c ti p, ph ng v n qua đi n tho i.
3.2.4. i u tra ch n m u
Tác gi s d ng k t h p hai ph ng pháp ch n m u ph bi n hi n
nay là ph ng pháp ch n m u m r ng d n và ph ng pháp ch n m u ph n
t t i h n (Critical case).
3.3. Mô hình nghiên c u
KT
HTPL
VH
HTCT

S khác bi t v BCTC c a
các DN FDI theo chu n
m c KTVN và qu c t

KTNV
DKTC
GD
QT

Gi i thích mô hình và mô t các bi n
Các bi n đ c l p: kinh t (KT), h th ng pháp lý (HTPL), v n hóa
(VH), h th ng chính tr (HTCT), k thu t nghi p v (KTNV), đi u ki n t

14
ch c ( KTC); giáo d c, tính chuyên nghi p (GD); chu n m c k toán qu c
t (QT); bi n ph thu c (KB): s khác bi t v BCTC c a DN FDI theo
chu n m c KTVN và qu c t là các bi n ti m n đ c xây d ng t các bi n
đo l ng cho m i m t nhân t thông qua quá trình phân tích nhân t EFA
cho m i nhân t đó.
Ph ng trình h i quy tuy n tính đ xu t nh sau:
KB = + 1xKT + 2xHTPL+ 3xVH + 4xHTCT + 5xKTNV +
6xDKTC + 7xGD + 8xQT
Ph ng trình h i quy tuy n tính đ c gi i thích v i n i dung c a:
(i) h s h i quy; (ii) bi n ph thu c và (iii) các bi n đ c l p.
3.4. Gi thuy t nghiên c u
3.4.1. ánh giá v s khác bi t v BCTC theo chu n m c KTVN và qu c t
ánh giá v BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t .
3.4.2. Gi thuy t v các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v BCTC
c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t
Tác gi đ a ra các gi thuy t H1 đ n H8 v nh h ng c a t ng nhân
t đ n s khác bi t v BCTC c a các DN FDI theo chu n m c KTVN và
qu c t .
CH
NG 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N
4.1. Doanh nghi p FDI t i Vi t Nam
4.1.1. Tình hình thu hút đ u t tr c ti p n c ngoài
Dòng v n đ u t n c ngoài vào Vi t Nam t ng t 1988 đ n 2016.
4.1.2. Vai trò c a khu v c FDI
Vai trò c a khu v c FDI ngày càng l n, th hi n các n i dung sau:
(i) đóng góp vào t ng tr ng kinh t ; (ii) t o vi c làm và c i thi n n ng su t
lao đ ng; (iii) thúc đ y đ u t ; (iv) đóng góp vào thu ngân sách nhà n c.
4.1.3. C c u FDI t i Vi t Nam

4.1.3.1. C c u theo ngành kinh t
Các DN FDI ch y u đ u t vào ngành ch bi n, ch t o; ti p theo là ngành
kinh doanh ô tô, xe mày; sau đó đ n kinh doanh b t đ ng s n.
4.1.3.2. C c u theo đ i tác đ u t
Hàn Qu c là qu c gia chi m t tr ng đ u t l n nh t (28,8%), ti p
đ n là Nh t B n (10,62%), sau đó đ n Singapore (9,9%), còn l i là các
n c khác.
4.1.4. Khái quát v doanh nghi p FDI
M t s đ c đi m v k t qu ch y u c a các DN FDI giai đo n 20002016 đ c T ng c c Th ng kê (2017) cung c p nh sau: DN FDI t ng


15
tr ng nhanh c v s l ng, quy mô và k t qu kinh doanh, DN FDI ch
y u t p trung vào khu v c công nghi p và xây d ng, khu v c FDI là khu
v c s n xu t kinh doanh n ng đ ng, n đ nh và hi u qu , quy mô đ u t
phát tri n nhanh, khu v c FDI đóng góp ngày càng l n cho s phát tri n
kinh t -xã h i c a đ t n c và m t s h n ch c a các DN FDI.
4.1.5. Nh ng thu n l i và khó kh n đ i v i doanh nghi p FDI t i Vi t Nam
Bên c nh nh ng thu n l i có đ c thì DN FDI t i Vi t Nam c ng
g p ph i nh ng khó kh n, trong đó có nh ng khó kh n nh t đ nh v l p và
trình bày BCTC.
4.2. K t qu nghiên c u đ nh tính
4.2.1. K t qu nghiên c u th c tr ng
Qua t ng h p các công trình nghiên c u, tác gi đã l p b ng t ng h p
các nhân t nh h ng đ n s khác bi t gi a k toán t i các qu c gia v i
IAS/IFRS [b ng 3.3]. Tuy nhiên, các nghiên c u này đ c th c hi n t i
nhi u qu c gia v i b i c nh n n kinh t , chính tr , đi u ki n… khác bi t
nhau, ch a th t s là các nhân t nh h ng phù h p v i đi u ki n th c ti n
t i Vi t Nam. Do đó, các nhân t này c n ph i đ c xem xét trong b i c nh
th c tr ng t i Vi t Nam, vì th tác gi th c hi n cu c ph ng v n v i chuyên

gia – nh ng ng i tham gia trong quá trình xây d ng và v n d ng chu n
m c KTVN đ có c s đánh giá t ng nhân t bao g m: kinh t , h th ng
pháp lý, v n hóa, h th ng chính tr , k thu t nghi p v , đi u ki n t ch c
th c hi n; giáo d c, tính chuyên nghi p và nhân t chu n m c k toán qu c
t . Các nhân t nh h ng đ n s khác bi t gi a chu n m c KTVN và qu c
t v BCTC trong các DN FDI ch y u nh m đáp ng các yêu c u c b n.
4.2.2. K t qu ph ng v n các chuyên gia
4.2.2.1. K t qu ph ng v n bán c u trúc
K t qu ph ng v n bán c u trúc nh m c ng c nh n đ nh ban đ u c a
mình v nh ng nhân t nh h ng đ n s khác bi t v BCTC c a các DN
FDI theo chu n m c KTVN và qu c t , đ ng th i tham kh o ý ki n chuyên
gia đ xây d ng B ng câu h i chính th c.
4.2.2.2. K t qu ph ng v n sâu
Câu tr l i c a chuyên gia đ c ghi âm k t h p v i ghi chép sau đó
đ c s p x p l i, l p thành phi u ph ng v n chuyên gia đ c đánh s th t
và mã hóa theo t ng nhóm. Các b ng ph ng v n chuyên gia đ c t ng h p
theo nhóm đ s d ng vào vi c rút trích nhân t và đ c l u h s .
Tác gi thu đ c khá nhi u d li u cho vi c phân tích đ i v i các
nhân t nh h ng đ n s khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n m c
KTVN và qu c t . Các d li u thu đ c t các cu c th o lu n tay đôi đ c
ghi chép, mã hóa theo 2 c p đ t th p đ n cao: Các y u t c u thành nhân
t (c p đ 2), nhân t (c p đ 1).


16
4.2.3. T ng h p k t qu nghiên c u đ nh tính
B ng 4.2: Các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v BCTC
c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t
TT
Ký hi u

Tên nhân t
Tính ch t nhân t
1
KT
Kinh t
K th a
2
HTPL
H th ng pháp lý
K th a
3
HTCT
H th ng chính tr
K th a
4
VH
V n hóa
K th a
5
KTNV
K thu t nghi p v
K th a
6
KTC
i u ki n t ch c th c hi n
K th a
7
GD
Giáo d c, tính chuyên nghi p
K th a

8
QT
Chu n m c k toán qu c t
K th a
Ngu n: Tác gi t ng h p
4.2.4. ánh giá s phù h p k t qu nghiên c u đ nh tính v các nhân t nh
h ng đ n s khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và
qu c t
K t qu th ng kê t kh o sát cho th y, m c đ đánh giá v các
nhân t nh h ng đ n s s khác bi t v BCTC c a DN FDI chu n m c
KTVN và qu c t v i thang đo t m c 3 tr lên đ u đ t trên 85% tr lên, c
th : Các ý ki n đánh giá v các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v
BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t đ c s p x p t cao
xu ng th p nh sau: (1): H th ng chính tr , (2): V n hóa, (3): kinh t , (4):
đi u ki n t ch c th c hi n, (5): Giáo d c và tính chuyên nghi p, (6): H
th ng pháp lý, (7): K thu t nghi p v , (8): Chu n m c k toán qu c t .
i v i tiêu chí s khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n
m c KTVN và qu c t , các chuyên gia đ c kh o sát đánh giá t m c 3
tr lên đ t trên 90%.
4.3. K t qu nghiên c u đ nh l ng
Tác gi trình bày k t qu nghiên c u theo nh ng n i dung ch y u
sau: (i) th ng kê mô t v k t qu kh o sát b ng b ng câu h i; (ii) K t qu
đo l ng các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v BCTC c a DN FDI
theo chu n m c KTVN và qu c t ; (iii) K t qu phân tích các nhân t khám
phá; (iv) s khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và
qu c t ; (v) phân tích h i quy đa bi n.
4.3.1. Th ng kê mô t v k t qu kh o sát b ng b ng câu h i
4.3.1.1. Mô t các bi n kh o sát: Theo đ i t ng kh o sát, theo l nh v c s n
xu t kinh doanh các đ n v đ c kh o sát, theo th i gian ho t đ ng c a các
đ n v đ c kh o sát.

17
4.3.1.2. Th ng kê mô t v i các bi n trong t ng nhóm nhân t : Kinh t : Ph
l c s 21; chu n m c k toán qu c t ”: Ph l c s 22; h th ng pháp lý:
Ph l c s 23; k thu t nghi p v : Ph l c s 24; h th ng chính tr : Ph l c
s 25; đi u ki n t ch c th c hi n”: Ph l c s 26; giáo d c, tính chuyên
nghi p: Ph l c s 27; v n hóa: Ph l c s 28.
4.3.2. K t qu đo l ng các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v
BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t
Trong m c này, tác gi th c hi n (i) đánh giá đ tin c y thang đo và
d li u kh o sát, (ii) phân tích Cronbach’s Alpha.
4.3.2.1. ánh giá đ tin c y thang đo và d li u kh o sát
Bi n ph thu c “S khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n
m c KTVN và qu c t ”:
Thành ph n nhân t “S khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n
m c KTVN và qu c t ” có 13 nhóm bi n quan sát, có 3 nhóm bi n quan sát
trong đó m i nhóm có m t bi n thành ph n còn l i 10 nhóm trong đó m i
nhóm có 3 bi n thành ph n. V i các nhóm bi n ch có 1 bi n thành ph n thì
không th ki m tra đ tin c y b ng h s Cronbach’s Alpha đ c [ph l c
s 30]. Còn l i các nhóm bi n quan sát, bi n thành ph n đ u có h s t ng
quan bi n l n h n 0,3 và h s Cronbach’s Alpha l n h n 0,6. Nh v y, t t
c các nhóm bi n quan sát, bi n thành ph n đ u đ t đ tin c y và có ý ngh a
(Hoàng Tr ng và Chu Nguy n M ng Ng c, 2008).
Các bi n đ c l p:
Các bi n quan sát đ u có h s t ng quan l n h n 0,3 và có h s
Cronbach’s Alpha l n h n 0,6. Do đó, t t c các bi n đ u có đ tin c y và
có ý ngh a (Hoàng Tr ng & Chu Nguy n M ng Ng c, 2008).
4.3.2.2. K t lu n phân tích Cronbach’s Alpha
K t qu đánh giá đ tin c y thang đo và d li u kh o sát cho th y,

các nhân t đ u có h s Cronbach’s Alpha l n h n 0,6 và các bi n quan sát
đ u có h s t ng quan l n h n 0,3. Do đó, t t c các nhân t v i các bi n
đ u có đ tin c y và có ý ngh a.
4.3.3. K t qu phân tích các nhân t khám phá
Phân tích tính thích h p c a EFA
B ng 4.6: K t qu ki m đ nh KMO and Bartlett's Test
Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy.
,910
Bartlett's Test of
Approx. Chi-Square
16.718,545
Sphericity
Df
1.953
Sig.
0,000
Ngu n: S li u đ c x lý b i tác gi
H s KMO = 0,910, th a mãn đi u ki n: 0,5 < KMO < 1, phân tích
nhân t khám phá là thích h p cho d li u th c t .


18
Ki m đ nh t ng quan c a các bi n quan sát trong th c đo đ i di n
Ki m đ nh Barlett có Sig.=0,000 <= 0,05, ngh a là nhân t đ i di n
và các bi n quan sát có t ng quan tuy n tính v i nhau, ch ng t các bi n
trong t ng th có m i liên quan v i nhau.
Ki m đ nh m c đ gi i thích c a các bi n quan sát đ i v i nhân t
[Ph l c s 40]: C t Cumulative (ph l c s 40) cho bi t tr s
ph ng sai trích là 68,580%, đi u này có ngh a là các bi n quan sát gi i
thích đ c 68,580% s thay đ i c a các nhân t . Ch ng t d li u nghiên

c u phân tích khám phá nhân t là phù h p. Ph c l c s 40, dòng 8, cho
th y có 8 nhân t có giá tr Eigenvalues l n h n 1.
K t qu c a mô hình EFA
S d ng ph ng pháp xoay nguyên góc (Varimax) các nhân t . K t
qu các l n xoay nhân t đ c th hi n [Ph l c s 41]: K t qu nghiên
c u các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v BCTC c a DN FDI theo
chu n m c KTVN và qu c t theo m c đ gi m d n.
Ma tr n nhân t xoay
[Ph l c s 42]: K t qu t ph l c s 42 cho th y, h s nhân t t i ≥
0,5, ch ng t t t c các bi n thành ph n c a các nhân t đ u có xu h ng
h i t (Hair & c ng s , 2010).
4.3.4. S khác bi t v BCTC c a doanh nghi p FDI theo chu n m c k
toán Vi t Nam và qu c t
Liên quan đ n s khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n m c
KTVN và qu c t , nh đã trình bày trong ph n c s lý lu n và ph ng
pháp nghiên c u, tác gi trình bày chi ti t hai s khác bi t đó là: (i) khác
bi t v trình bày BCTC và (ii) khác bi t v các kho n m c trên BCTC.
C ng trong ph n này, tác gi trình bày (iii) s khác bi t v BCTC theo
ngành kinh t ; (iv) s khác bi t v BCTC theo Big 4 và Non Big 4 auditors
t i Vi t Nam.
4.3.4.1. Khác bi t v trình bày BCTC
S khác bi t v trình bày BCTC c a DN FDI theo chu n m c
KTVN và qu c t đ c nghiên c u này ti n hành kh o sát, phân tích b ng
k t qu th ng kê mô t và ki m đ nh T-test. Nghiên c u th c hi n ki m
đ nh Independent Samples Test v i các bi n có hai giá tr , tr ng h p này
là có s khác nhau v đánh giá s khác bi t v BCTC c a DN FDI theo
chu n m c KTVN và qu c t gi a k toán t i DN FDI v i ki m toán viên
t i các công ty ki m toán đ c l p hay không.
K t qu th ng kê mô t và phân tích ph ng sai v s khác bi t
v trình bày BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t

[Ph l c s 43]


19
K t qu ki m đ nh v s khác bi t v trình bày BCTC c a DN
FDI theo chu n m c KTVN và qu c t [Ph l c s 44]
K t qu t ph c l c s 43 và ph l c s 44 cho bi t các đ i t ng
kh o sát đ u đánh giá có s khác bi t đáng k v trình bày BCTC c a DN
FDI theo chu n m c KTVN và qu c t .
4.3.4.2. Khác bi t v các kho n m c trên BCTC
S khác bi t v kho n m c trên BCTC c a DN FDI theo chu n m c
KTVN và qu c t đ c nghiên c u này ti n hành kh o sát, phân tích và đo
l ng b ng k t qu th ng kê mô t , so sánh v đánh giá s khác bi t gi a
hai nhóm đ i t ng kh o sát b ng ki m đ nh Independent T-test trong
SPSS20.
K t qu th ng kê mô t và phân tích ph ng sai v s khác bi t
v kho n m c trên BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c
t [Ph l c s 45].
K t qu ki m đ nh v s khác bi t v kho n m c trên BCTC c a
DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t [Ph l c s 46]
K t qu t Ph l c s 45 và Ph l c s 46 cho bi t các đ i t ng
kh o sát đ u đánh giá có s khác bi t đáng k v kho n m c trên BCTC c a
DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t .
Gi i thích k t qu
Nh v y, có th kh ng đ nh r ng, có s khác bi t đáng k v BCTC
c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t . i u này đ c gi i thích
c th nh : (i) Tính phù h p gi a chu n m c KTVN và IASs/ IFRSs là r t
khiêm t n; (ii) S d ng phán xét ngh nghi p.
4.3.4.3. S khác bi t v BCTC theo ngành kinh t
ánh giá s khác bi t v trình bày BCTC: Phân tích ANOVA v

s khác bi t v trình bày BCTC [Ph l c s 47]
K t qu t Ph l c s 47 cho bi t, Sig c a các n i dung v trình bày
BCTC đ u l n h n 0,05 (> 0,05); k t lu n không có s khác bi t có ý ngh a
th ng kê v k t qu đánh giá c a k toán tr ng, k toán t ng h p làm vi c
t i 3 nhóm DN FDI v i ngành ngh kinh doanh khác nhau.
ánh giá s khác bi t v các kho n m c trên BCTC: Phân tích
ANOVA v s khác bi t v các kho n m c trên BCTC [Ph l c s 48]
K t qu t Ph l c s 48 cho bi t, Sig các n i dung c a kho m m c
trên BCTC đ u l n h n 0,05 (> 0,05); k t lu n không có s khác bi t có ý
ngh a th ng kê v k t qu đánh giá c a k toán tr ng, k toán t ng h p
làm vi c t i 3 nhóm DN FDI v i ngành ngh kinh doanh khác nhau.
4.3.4.4. S khác bi t v BCTC theo Big 4 và Non Big 4 Auditors t i Vi t Nam
Ki m đ nh 2 m u đ c l p v trình bày BCTC [Ph l c s 49]


20
K t qu t Ph l c s 49 cho bi t: M c đ đánh giá s khác bi t v
BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t gi a hai đ i t ng
ki m toán viên t i Big 4 v i ki m toán viên t i Non Big 4 là không khác
nhau. Có s khác bi t ho c không có s khác bi t có ý ngh a th ng kê m c
đ đánh giá s khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và
qu c t gi a đ i t ng là ki m toán viên t i Big 4 v i ki m toán viên t i
Non Big 4 đ i v i t ng n i dung TB1; TB2; TB3; TB 4 và TB5.
Ki m đ nh 2 m u đ c l p v kho n m c trên BCTC [Ph l c s 50]
K t qu t Ph l c s 50 cho bi t: M c đ đánh giá s khác bi t v
BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t c a hai đ i t ng
ki m toán viên t i Big 4 v i ki m toán viên t i Non Big 4 là không ho c
khác nhau tùy t ng kho n m c trên BCTC. Có s khác bi t ho c không có
s khác bi t có ý ngh a th ng kê s khác bi t v BCTC c a DN FDI theo
chu n m c KTVN và qu c t c a đ i t ng là ki m toán viên t i Big 4 v i

ki m toán viên t i Non Big 4 tùy t ng kho n m c trên BCTC.
K t qu trên đ c gi i thích c th .
4.3.5. K t qu ki m đ nh các gi thuy t nghiên c u
Ma tr n t ng quan c a các nhân t
K t qu c a b ng 4.9 cho th y, 8 nhân t là “kinh t ” (A), “Chu n
m c k toán qu c t ” (B), “h th ng pháp lý” (C), “k thu t nghi p v ” (D),
“h th ng chính tr ” (E), “đi u ki n t ch c th c hi n” (F), “giáo d c, tính
chuyên nghi p” (G), v n hóa (J) có m i t ng quan ch t ch đ i v i s
khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t .
4.3.6. Phân tích h i quy tuy n tính
Ki m đ nh s phù h p c a mô hình
M c đ gi i thích c a mô hình
B ng 4.10: Ki m đ nh m c đ gi i thích c a mô hình Model Summaryb
Model
(Mô hình
h i quy)

R
(H s
t ng
quan)

R Square
(H s gi i
thích)

Adjusted R
Square
(H s gi i thích
đi u ch nh)

Std. Error of
the Estimate
(Sai s
c
l ng)

1
2
3
4
5
6
7

,720a
,817b
,866c
,888d
,900e
,903f
,905g

DurbinWatson
(H s
DurbinWatson)

,519
,667
,750

,789
,810
,816
,818

,517
,665
,748
,786
,807
,812
,814

11,462
9,544
8,284
7,637
7,251
7,154
7,117

1,360

a. Predictors: (Constant), KT, HTCT, VH, DKTC, GD, HTPL, KTNV
b. Dependent Variable: KB
Ngu n: S li u đ c x lý b i tác gi


21
B ng 4.10 cho th y, R hi u ch nh (Adjusted R2) là 0,814. Nh v y,

trong 100% s bi n đ ng c a bi n ph thu c (s khác bi t v BCTC c a DN
FDI theo chu n m c KTVN và qu c t ) thì có 81,4% s bi n đ ng là do tác
đ ng t 7 bi n đ c l p, còn l i 18,6% là do sai s ng u nhiên ho c các y u t
khác ngoài mô hình.
M c đ phù h p (ki m đ nh F)
B ng 4.11: Ki m đ nh m c đ phù h p c a mô hình
(phân tích ph ng sai - ANOVA)
Anovaa
2

Model
(Mô hình h i quy)
1
2
3
4
5
6
7

Regression (h i quy)
Residual (ph n d )
Total (T ng)
Regression
Residual
Total
Regression
Residual
Total
Regression

Residual
Total
Regression
Residual
Total
Regression
Residual
Total
Regression
Residual
Total

Sum of
Mean
Df
Squares
Square
(S b c
(T ng bình
(Trung bình
t do)
ph ng)
bình ph ng)
42.912,809
1
42.912,809
39.808,909
303
131,383
82.721,718

304
55.212,559
2
27.606,280
27.509,159
302
91,090
82.721,718
304
62.066,323
3
20.688,774
20.655,395
301
68,623
82.721,718
304
65.226,346
4
16.306,587
17.495,372
300
58,318
82.721,718
304
67.000,948
5
13.400,190
15.720,770
299

52,578
82.721,718
304
67.469,130
6
11.244,855
15.252,588
298
51,183
82.721,718
304
67.677,778
7
9.668,254
15.043,940
297
50,653
82.721,718
304

F
Sig. (M c
(Giá tr
ý ngh a
ki m
ki m đ nh)
đ nh F)
326,625
,000b
303,066

,000c

301,486

,000d

279,615

,000e

254,864

,000f

219,698

,000g

190,872

,000h

a. Dependent Variable: KB
b. Predictors: (Constant), KT, HTCT, VH, DKTC, GD, HTPL, KTNV
Ngu n: S li u đ c x lý b i tác gi
B ng 4.11 cho th y, Sig<0,01, có th k t lu n r ng mô hình đ a ra
phù h p v i d li u th c t . Hay nói cách khác, các bi n đ c l p có t ng
quan tuy n tính v i bi n ph thu c v i m c đ tin c y 99%.
Ki m đ nh s vi ph m các gi đ nh c n thi t trong h i quy

tuy n tính


22
T k t qu
b ng 4.10, ta có 1< d =1,36 < 3, nh v y ta có th k t
lu n các ph n d là đ c l p v i nhau và tính đ c l p c a ph n d đã đ c
b o đ m (Hoàng Tr ng & Chu Nguy n M ng Ng c, 2008).
Ki m đ nh t ng quan t ng ph n c a h s h i quy (h i quy
mô hình)
B ng 4.12: Ki m đ nh t ng quan t ng ph n c a h s h i quy
Coefficientsa

Model
(Các bi n trong
mô hình)

Unstandardized
Coefficients (h s
h i quy ch a
chu n hóa)

B
(Constant)
Kinh t
H th ng chính tr
V n hóa
i u ki n t ch c
Giáo d c
H th ng pháp lý

K thu t nghi p v

-109,823
6,152
9,803
5,906
4,406
4,552
3,453
1,347

Std.
Error
3,747
1,058
,944
,780
,751
,981
1,192
,664

Standardized
Coefficients
Collinearity
(h s h i
Statistics (đo l ng đa
Sig.
quy chu n
c ng tuy n)

T
(M c ý
hóa)
(Giá tr
ngh a
ki m
VIF
ki m Tolerance
đ nh T)
(H s
đ nh T)
(T
Beta
phóng đ i
t ng
ph ng
quan)
sai)
-29,309
,000
,208
5,814
,000
,479
2,086
,314 10,380
,000
,668
1,498
,237

7,569
,000
,623
1,605
,165
5,870
,000
,772
1,296
,157
4,641
,000
,533
1,875
,107
2,897
,004
,445
2,245
,062
2,030
,043
,652
1,534

a. Dependent Variable: KB
b. Predictors: (Constant), KT, HTCT, VH, DKTC, GD, HTPL, KTNV
Ngu n: S li u đ c x lý b i tác gi
B ng 4.12, c t m c ý ngh a (Sig.) cho th y: T t c các bi n đ u có
Sig.<0,05. Nh v y, kinh t (X1), h th ng pháp lý (X2), v n hóa (X3), h

th ng chính tr (X4), k thu t nghi p v (X5), đi u ki n t ch c th c hi n
(X6), giáo d c, tính chuyên nghi p (X7) t ng quan có ý ngh a v i s khác
bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t v i đ tin c y
95%. Riêng nhân t “Chu n m c k toán qu c t ” (X8) không đ c dùng
đ phân tích cho mô hình này vì nó có t ng quan v i các bi n đ c l p nh
nhân t k thu t nghi p v , h th ng pháp lý, đi u ki n t ch c th c hi n.
Ngoài ra, n i dung gi i thích cho nhân t này đ c trình bày c th
ph
l c s 51.
Theo k t qu b ng 4.12 thì t t c các giá tr VIF < 2: Hi n t ng đa
c ng tuy n gi a các bi n đ c l p nh h ng không đáng k đ n mô hình.
Nh v y mô hình h i quy tuy n tính đ c xây d ng theo ph ng trình
trên là không vi ph m các gi đ nh c n thi t trong h i quy tuy n tính.


23
Các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v BCTC c a DN FDI
theo chu n m c KTVN và qu c t đ c th hi n qua ph ng trình h i quy
chu n hóa nh sau:
KB = 0,208xKT + 0,314xHTCT + 0,237xVH + 0,165xDKTC +
0,157xGD + 0,107xHTPL + 0,062xKTNV
Gi i thích k t qu :
K t qu ph ng trình h i quy tuy n tính chu n hóa nh trên đ c gi i
thích thông qua vi c phân tích các n i dung c a 7 nhân t : H th ng chính tr ,
v n hóa, kinh t , đi u ki n t ch c, giáo d c tính chuyên nghi p, h th ng pháp
lý và k thu t nghi p v .
CH
NG 5: K T LU N VÀ KHUY N NGH
5.1. K t lu n v k t qu nghiên c u
5.1.1. Các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v BCTC c a doanh

nghi p FDI theo chu n m c KTVN và qu c t
K t qu ki m đ nh gi thuy t: Các nhân t nh h ng đ n s khác
bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t
K t qu phân tích nhân t và mô hình cho th y, các bi n đ c l p: Kinh
t (X1), h th ng pháp lý (X2), v n hóa (X3), h th ng chính tr (X4), k thu t
nghi p v (X5), đi u ki n t ch c th c hi n (X6); giáo d c, tính chuyên nghi p
(X7); chu n m c k toán qu c t (X8) đ u tác đ ng có ý ngh a th ng kê (do
Sig.<0,05) đ n s khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và
qu c t . Gi thuy t H1, H2, H3, H4, H5, H6, H7, H8 c a mô hình nghiên c u
đ c ch p nh n.
5.1.2. M c đ nh h ng c a các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v
BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t
H s h i quy chu n hóa (Standardized coefficient)
B ng 5.2: M c đ nh h ng c a các nhân t đ n s khác bi t v
BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t
Th t nh
STT
Bi n đ c l p
Giá tr
h ng
1
H th ng chính tr (X4)
0,314
1
2
V n hóa (X3)
0,237
2
3
Kinh t (X1)

0,208
3
4
i u ki n t ch c th c hi n (X6)
0,165
4
5
Giáo d c, tính chuyên nghi p (X7)
0,157
5
6
H th ng pháp lý (X2)
0,107
6
7
K thu t nghi p v (X5)
0,062
7


24
5.1.3. K t lu n nghiên c u th c tr ng các nhân t nh h ng đ n s
khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t
Kh o sát th c tr ng s khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n
m c KTVN và qu c t bao g m khác bi t v trình bày và kho n m c
BCTC... Kh o sát th c tr ng các nhân t nh h ng đ n s khác bi t bao
g m kinh t ; h th ng pháp lý, v n hóa; h th ng chính tr ; đi u ki n t
ch c th c hi n; k thu t nghi p v ; giáo d c, tính chuyên nghi p và chu n
m c k toán qu c t .
5.2. Các khuy n ngh nh m t ng c ng s hòa h p gi a chu n m c k

toán Vi t Nam và qu c t v BCTC c a các DN FDI
Nghiên c u trình bày các khuy n ngh nh m gi m kho ng cách s
khác bi t v BCTC theo chu n m c KTVN và qu c t , c th t p trung vào
các khía c nh: (i) Có đ c BCTC có s t ng đ ng l n gi a chu n m c
KTVN và qu c t ; (ii) thông tin trên BCTC theo chu n m c KTVN thu n
ti n trong vi c so sánh v i BCTC theo IAS/IFRS; (iii) gi m gánh n ng cho
DN FDI, đ c bi t là b ph n k toán trong vi c cung c p thông tin c theo
chu n m c KTVN và qu c t mà có s khác bi t l n; (iv) gi m chi phí
trong vi c chuy n đ i t BCTC theo chu n m c KTVN sang BCTC theo
IAS/IFRS, gi m chi phí thuê m n l p BCTC theo IAS/IFRS t i nhi u DN
FDI; (v) góp ph n thay đ i môi tr ng pháp lý thu n l i trong đó có môi
tr ng pháp lý v k toán phù h p v i IAS/IFRS, t đó góp ph n thu hút
dòng v n FDI.
5.2.1. Các khuy n ngh theo nhân t nh h ng
C n c vào k t qu nghiên c u v th t m c đ nh h ng c a các
nhân t , tác gi trình bày các khuy n ngh theo nhân t nh h ng bao g m:
(i) Khuy n ngh đ i v i nhân t chính tr ; (ii) khuy n ngh đ i v i nhân t
v n hóa; (iii) khuy n ngh đ i v i nhân t kinh t ; (iv) khuy n ngh đ i v i
nhân t đi u ki n t ch c th c hi n; (v) khuy n ngh đ i v i nhân t giáo
d c, tính chuyên nghi p; (vi) khuy n ngh đ i v i nhân t h th ng pháp lý
và (vii) khuy n ngh đ i v i nhân t k thu t nghi p v . Các khuy n ngh
c ng d a trên các thu c tính trong t ng nhân t nh h ng và các khuy n
ngh này c ng có m i quan h đ n các khuy n ngh đ i v i t ng đ i t ng
có liên quan đ n BCTC.
5.2.2. Các khuy n ngh đ i v i các đ i t ng liên quan đ n BCTC
M c tiêu c a s thu h p kho ng cách gi a chu n m c KTVN v i
IAS/IFRS là đ nâng cao n ng l c c nh tranh c a Vi t Nam, t o ra m t môi
tr ng pháp lý lành m nh, minh b ch, phù h p v i thông l qu c t và t đó
t o đi u ki n cho các DN FDI m r ng ho t đ ng kinh doanh t i Vi t Nam
c ng nh thu hút thêm v n FDI.

t ng b c làm gi m s khác bi t, t ng


25
c ng s hài hòa gi a chu n m c KTVN v i qu c t v BCTC c a các DN
FDI c ng nh kh c ph c nhi u t n t i v k toán t i các DN FDI thì c n ph i
có gi i pháp đ ng b nhi u phía bao g m: (i) đ i v i ng i làm k toán; (ii)
đ i v i DN FDI; (iii) đ i v i c quan Nhà n c; (iv) đ i v i các tr ng đ i
h c. Các khuy n ngh này c ng có m i quan h nh t đ nh đ i v i các khuy n
ngh theo nhân t nh h ng và c ng đ c d a vào k t qu nghiên c u.
5.3. H n ch c a lu n án và h ng nghiên c u ti p theo
5.3.1. H n ch c a nghiên c u
Th nh t: Nghiên c u ch a khai thác t ng n i dung c th c a IAS/IFRS
có th b sung, ch nh s a, v n d ng ho c áp d ng luôn vào Vi t Nam.
Th hai: Nghiên c u ch a đ c p và phân tích sâu các đi u ki n đ
Vi t Nam có th áp d ng hoàn toàn IAS/IFRS...
5.3.2. H ng nghiên c u ti p theo
Tác gi đ xu t h ng nghiên c u ti p theo t nh ng h n ch c a
lu n án đó là:
+ Nghiên c u các n i dung c th c a IAS/IFRS đ b sung, ch nh
s a ho c v n d ng cho Vi t Nam hi n nay.
+ Nghiên c u các n i dung c th c a IAS/IFRS có th áp d ng ngay vào
Vi t Nam...
K T LU N
Gi m s khác bi t, t ng c ng s hài hòa gi a chu n m c KTVN
và qu c t v BCTC c a các DN FDI góp ph n nâng cao CLTT nói chung
và thông tin tài chính nói riêng cho các DN c ng nh s phát tri n, m r ng
quy mô c a các DN FDI. Vi c nghiên c u các nhân t nh h ng đ n s
khác bi t v BCTC c a DN FDI theo chu n m c KTVN và qu c t và m c
đ nh h ng c a t ng nhân t , qua đó đ xu t các khuy n ngh thích h p

đ góp ph n gi m s khác bi t, t ng c ng s hài hòa gi a chu n m c
KTVN và qu c t v BCTC c a DN FDI là m t trong nh ng yêu c u b c
thi t và là m c tiêu chính c a nghiên c u này.
D a trên n n t ng các c s lý thuy t v BCTC, chu n m c KTVN
và qu c t , k t h p v i vi c t ng h p các công trình có liên quan, lu n án
đã làm rõ h n các v n đ lý lu n v BCTC, s khác bi t v BCTC c a DN
FDI theo chu n m c KTVN và qu c t , phân tích các nhân t nh h ng và
tiêu chí đo l ng.
Lu n án s d ng ph ng pháp nghiên c u h n h p đ nh tính và đ nh
l ng, trong đó k t qu khám phá c a nghiên c u đ nh tính là c s đ xác
đ nh mô hình các nhân t nh h ng đ n s khác bi t v BCTC c a DN
FDI theo chu n m c KTVN và qu c t và đo l ng m c đ nh h ng c a