Khóa luận tốt nghiệp: Đánh giá việc thực thi chính sách phát triển hợp tác xã tại địa bàn xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (18.89 MB, 119 trang )
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
LÊ THỊ LAN
ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỰC THI CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ
PHÁT TRIỂN HỢP TÁC XÃ TẠI XÃ NGUYÊN KHÊ,
HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
HÀ NỘI, 2015
ii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng đề tài nghiên cứu này là của riêng tôi và không trùng
lặp với bất kỳ công trình nghiên cứu nào của tác giả khác. Các số liệu, kết quả
nghiên cứu trong khóa luận này là hoàn toàn trung thực, chưa hề được sử dụng
để bảo vệ một học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện khóa luận này đã
được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong khóa luận này đã được chỉ rõ nguồn
gốc.
Hà Nội, ngày....tháng....năm 2015
Sinh viên
Lê Thị Lan
i
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành được khóa luận này ngoài sự nỗ lực của bản thân tôi còn
nhận được sự giúp đỡ tận tình của các cá nhân, tập thể trong và ngoài trường.
Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể các thầy giáo, cô giáo trong trường
nói chung, khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn nói riêng đã truyền đạt cho tôi
những kiến thức, kinh nghiệm quý báu trong thời gian tôi tham gia học tập tại
trường. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Phạm Bảo
Dương đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn, tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá
trình thực tập và hoàn thiện đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn các bác, các cô, các chú, các anh, các chị làm việc
tại UBND xã Nguyên Khê, các chủ nhiệm, phó chủ nhiệm các Hợp tác xã cùng các hộ
dân đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tạo điều kiện để tôi tiếp cận được những số liệu,
thông tin cần thiết để hoàn thành khóa luận.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè đã luôn
động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực tập và hoàn thành khóa luận.
Mặc dù đã có rất nhiều nỗ lực, cố gắng nhưng khóa luận của tôi không tránh
khỏi những hạn chế, thiếu sót. Vì vậy, tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý
kiến của thầy cô cùng toàn thể bạn đọc.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày….tháng….năm 2015
Sinh viên
Lê Thị Lan
ii
TÓM TẮT KHOÁ LUẬN
Phát triển Hợp tác xã trong giai đoạn hiện nay là vấn đề đáng được quan
tâm bởi hầu hết các HTX phát triển èo uột, cầm chừng nhờ các nguồn hỗ trợ từ
Nhà nước. Nhận thấy mô hình hợp tác xã (HTX) còn có cơ hội phát triển trong
nền kinh tế thị trường định hướng XHCN Đảng và Nhà nước ta đã ban hành rất
nhiều các chính sách hỗ trợ phát triển HTX nhằm giúp các HTX thoát khỏi tình
trạng khó khăn, kém phát triển như hiện tại. Đối với xã Nguyên Khê, việc triển
khai thực hiện các chính sách hỗ trợ, phát triển HTX những năm vừa qua đã đạt
một số kết quả nhất định, tuy nhiên vẫn còn rất nhiều bất cập. Nhưng cho đến
nay chưa có nghiên cứu nào về tình hình thực thi chính sách hỗ trợ phát triển
HTX trên địa bàn xã, do đó để giải quyết những tồn tại, hạn chế đó tôi đã tiến
hành nghiên cứu đề tài: “ Đánh giá tình hình thực thi chính sách hỗ trợ phát
triển Hợp tác xã tại xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội”.
Để giải quyết vấn đề mục tiêu chung mà tôi đặt ra là trên cơ sở đánh giá
tình hình thực thi chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã tại xã Nguyên Khê thuộc
huyện Đông Anh thành phố Hà Nội, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính
sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã tại xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh thành phố
Hà Nội. Để thực hiện được mục tiêu chung tôi đã tiến hành thực hiện các mục
tiêu cụ thể sau: (1) Góp phần hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về thực thi chính
sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã. (2) Phân tích tình hình thực thi chính sách hỗ trợ
phát triển hợp tác xã. (3) Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tính hình thực thi
chính sách hỗ trợ phát triển HTX. (4) Đề xuất các giải pháp nâng cao kết quả,
hiệu quả thực thi chính sách hỗ trợ phát triển HTX tại xã Nguyên Khê, huyện
Đông Anh, TP Hà Nội.
Xuất phát từ thực tiễn cũng như các nghiên cứu về tình hình thực thi các
chính sách về HTX ở trong và ngoài nước tôi rút ra được một số bài học kinh
iii
nghiệm cho nghiên cứu của mình như: (1) cần nâng cao nhận thức cho các cấp
ủy đảng, chính quyền, cán bộ đảng viên các ngành, các cấp, các đoàn thể chính
trị và xã hội về vị trí vai trò của kinh tế tập thể trong nền kinh tế thị trường định
hướng XHCN. (2) , chấn chỉnh và đổi mới HTX phải hoạt động theo Luật; đổi
mới cả về tổ chức, cơ chế quản lý, phương thức phân phối và phát huy dân chủ.
(3) muốn chính sách hỗ trợ phát triển HTX phát triển thì rất cần có sự hỗ trợ
thiết thực của Nhà nước. Đặc biệt, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các Sở
ngành, Đoàn thể của tỉnh với các huyện và Liên minh HTX trong việc thực thi
chính sách hỗ trợ phát triển HTX. (4) cần phải có đội ngũ cán bộ giỏi; có bộ máy
quản lý HTX ổn định, đặc biệt có chủ nhiệm giỏi và được ổn định qua nhiều
nhiệm kỳ.
Để thực hiện những mục tiêu nghiên cứu của mình tôi đã lựa chọn những
phương pháp như: Phương pháp chọn điểm nghiên cứu (chọn địa bàn và đối
tượng nghiên cứu), phương pháp thu thập số liệu tài liệu (bao gồm cả thu thập
số liệu, tài liệu sơ cấp và thứ cấp), phương pháp xử lý và phân tích bao gồm
phương pháp thống kê mô tả, so sánh.
Qua quá trình tìm hiểu về tình hình thực thi chính sách hỗ trợ phát triển
HTX tại xã Nguyên Khê cũng như thực tế điều tra 3 cán bộ lãnh đạo xã, 6 cán bộ
HTX và 54 hộ tại 3 thôn trong xã, thông qua khảo sát, tính toán tôi đã có được
một số kết quả như sau: (1) Công tác chuẩn bị triển khai chính sách hỗ trợ phát
triển HTX được thực hiện bằng việc tập huấn cho cán bộ xã, các bộ HTX bằng
việc tổ chức các lớp học về Luật HTX, ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện.
(2) Hoạt động tuyên truyền, phổ biến chính sách thực hiện qua hệ thống truyền
thanh xã, cán bộ HTX phổ biến và qua các tài liệu, sổ tay về HTX. (3) Các chính
sách hỗ trợ HTX đã và đang được thực hiện tại xã bao gồm: chính sách đào tạo
bồi dưỡng nguồn nhân lực; chính sách hỗ trợ vốn, giống khi gặp khó khăn do
thiên tai, dịch bệnh; chính sách hỗ trợ xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường;
chính sách hỗ trợ phát triển kết cấu hạ tầng. (4) Các chính sách chưa được thực
iv
thi bao gồm: ứng dụng khoa học, công nghệ; chính sách tạo điều kiện tham gia
các chương trình mục tiêu, chương trình phát triển KT XH; chính sách tiếp cận
vốn Quỹ hỗ trợ phát triển HTX, ưu đãi tín dụng; chính sách đất đai; chính sách
hỗ trợ chế biến sản phẩm. Nguyên nhân các chính sách chưa được thực thi tại
địa phương là do: (1) Chính sách chưa phù hợp với thực tế hoạt động của các
HTX. (2) Sự thiếu quan tâm của UBND xã, Liên minh HTX thành phố Hà Nội đối
với các HTX. (3) Do sự yếu kém trong hoạt động của các HTX.
Để góp phần khắc phục những khó khăn trong việc thực hiện các chính
sách phát triển HTX trong thời gian tới tôi đề xuất một số giải pháp sau: (1) Tăng
cường sự hiểu biết về vai trò của Hợp tác xã, chính sách hỗ trợ phát triển Hợp
tác xã cho các cấp chính quyền địa phương và cho cán bộ Hợp tác xã. (2) Tăng
cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách đến người dân. (3) Tăng cường
nhận thức cho đối tượng thụ hưởng chính sách. (4) Nhóm chính sách đã được
thực thi cần chú ý hơn về vai trò của các cấp, các đơn vị liên quan trong việc tổ
chức thực hiện chính sách, đối chiếu kết quả đạt được với mục tiêu của chính
sách để điều chỉnh việc thực hiện chính sách. (5) Nhóm chính sách chưa được
thực thi cần sớm có biện pháp, kế hoạch triển khai thực hiện trong thời gian tới.
v
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
.........................................................................................................................
i
Sinh viên
.......................................................................
i
LỜI CẢM ƠN
.............................................................................................................................
ii
Sinh viên
.......................................................................................
ii
TÓM TẮT KHOÁ LUẬN
..........................................................................................................
iii
MỤC LỤC
..................................................................................................................................
vi
DANH MỤC CÁC BẢNG
..........................................................................................................
ix
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH
................................................................
x
DANH MỤC HỘP
......................................................................................................................
xi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
....................................................................................................
xii
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
...............................................................................................................
1
1.1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu
...........................................................................
1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
.....................................................................................................
3
1.2.1 Mục tiêu chung
..........................................................................................................
3
2.1.2. Mục tiêu cụ thể
........................................................................................................
3
1.3. Câu hỏi nghiên cứu
.......................................................................................................
4
1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
...............................................................................
4
1.4.2. Đối tượng nghiên cứu
..............................................................................................
4
1.4.3. Phạm vi nghiên cứu
..................................................................................................
5
1.4.4. Phạm vi không gian
.................................................................................................
5
PHẦN II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC THI CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ
PHÁT TRIỂN HỢP TÁC XÃ
...............................................................................................
7
2.1 Cơ sở lý luận về thực thi chính sách hỗ trợ phát triển Hợp tác xã
.............................
7
2.1.1. Một số khái niệm cơ bản
.........................................................................................
7
2.1.2. Nội dung nghiên cứu tình hình thực hiện chính sách
.............................................
13
vi
2.2 Cơ sở thực tiễn việc thực thi chính sách phát triển Hợp tác xã
................................
24
2.2.1 Kinh nghiệm quốc tế về thực thi chính sách phát triển Hợp tác xã
.....................
24
2.2.2 Kinh nghiệm trong nước về thực thi chính sách phát triển Hợp tác xã
.................
27
PHẦN III: ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
..................................................
32
3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu
.....................................................................................
32
3.1.1 Đặc điểm về điều kiện tự nhiên
.............................................................................
32
3.1.2 Điều kiện về kinh tế xã hội
...................................................................................
35
3.1.3 Đánh giá chung tiềm năng của xã
............................................................................
38
3.2 Phương pháp nghiên cứu
.............................................................................................
39
3.2.1 Phương pháp tiếp cận
..............................................................................................
39
3.2.2 Phương pháp chọn điểm nghiên cứu
.......................................................................
40
3.2.3 Phương pháp thu thập dữ liệu
................................................................................
40
3.2.4. Phương pháp xử lý dữ liệu
.....................................................................................
44
3.2.5. Phương pháp phân tích thông tin
.............................................................................
44
3.3 Hệ thống chỉ tiêu phân tích và xử lý số liệu
..............................................................
45
PHẦN IV: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
.......................................................
47
4.1 Tình hình thực thi chính sách phát triển HTX trên địa bàn xã Nguyên Khê, huyện
Đông Anh, TP Hà Nội
.................................................................................................
47
4.1.1 Hệ thống chính sách hỗ trợ phát triển Hợp tác xã trên địa bàn xã Nguyên Khê,
huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội
..........................................................................
47
4.1.2 Cơ cấu tổ chức hợp tác xã của xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh, TP Hà Nội
49
...
4.1.3. Tổ chức triển khai thực hiện chính sách phát triển Hợp tác xã tại xã Nguyên Khê,
huyện Đông Anh, TP Hà Nội.
.....................................................................................
51
4.2 Kết quả thực thi chính sách hỗ trợ phát triển Hợp tác xã tại xã Nguyên Khê, huyện
Đông Anh, thành phố Hà Nội
......................................................................................
56
4.2.1 Các chính sách đã được thực thi
.............................................................................
56
4.2.2 Các chính sách chưa được thực thi
.........................................................................
72
4.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách phát triển Hợp tác xã tại xã Nguyên
Khê, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội
.................................................................
79
4.3.1 Các yếu tố vĩ mô
......................................................................................................
79
vii
4.3.2 Các yếu tố vi mô
......................................................................................................
85
4.4 Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển
Hợp tác xã trên địa bàn xã Nguyên Khê
......................................................................
90
4.4.1 Nhóm giải pháp chung
..............................................................................................
90
4.4.2 Nhóm giải pháp cụ thể cho từng nhóm chính sách
.................................................
92
PHẦN V: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
...................................................................................
98
5.1 Kết luận
.......................................................................................................................
98
5.2 Kiến nghị
...................................................................................................................
100
5.2.1 Kiến nghị đối với nhà nước
...................................................................................
100
5.2.2 Kiến nghị đối với địa phương
...............................................................................
101
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
.................................................................................
104
viii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Sinh viên
.......................................................................
i
Sinh viên
.......................................................................................
ii
Bảng 3.1: Tình hình sử dụng đất đai của xã Nguyên Khê giai đoạn 2012 – 2014 . 34
Nguồn: UBND xã Nguyên Khê, 2015
........................................................................
34
Bảng 3.2: Tình hình dân số và lao động của xã Nguyên Khê giai đoạn 2012 – 2014
36
.................................................................................................................
Bảng 3.3: Tình hình cơ sở vật chất của xã Nguyên Khê năm 2014
.......................
37
Bảng 3.4: Nguồn dữ liệu thứ cấp
.............................................................................
40
Bảng 3.5: Số lượng cán bộ lãnh đạo xã, cán bộ quản lý HTX và người sản xuất
nông nghiệp được phỏng vấn
...............................................................
41
Bảng 4.1 : Các cơ quan tham gia vào thực thi chính sách hỗ trợ phát triển Hợp tác
xã
............................................................................................................
52
Bảng 4. 2: Các hình thức tuyên truyền phổ biến chính sách hỗ trợ phát triển Hợp
tác xã tại xã Nguyên Khê
.......................................................................
55
Bảng 4.3: Lý do và mức độ tham gia đào tạo bồi dưỡng của cán bộ Hợp tác xã
Nguyên Khê giai đoạn 20122014
.........................................................
57
Bảng 4.4 : Thời gian và địa điểm đào tạo
.................................................................
58
Bảng 4.5: Đánh giá mức độ quan trọng của việc đào tạo, bồi dưỡng đối với từng
đối tượng quản lý HTX
........................................................................
59
Bảng 4.6: Đánh giá của cán bộ HTX về nội dung đào tạo
......................................
60
Bảng 4.7 : Hỗ trợ thuốc và thóc giống diệt chuột vụ xuân 2015 tại xã Nguyên Khê
63
.................................................................................................................
Bảng 4.8: Kết quả xây dựng đường giao thông nội đồng và kiên cố hoá kênh
mương tại Nguyên Khê giai đoạn 2012 – 2014
....................................
68
Bảng 4.9: Đánh giá hoạt động của Liên minh Hợp tác xã
.......................................
83
Bảng4.10 : Trình độ chuyên môn, thâm niên công tác của cán bộ Hợp tác xã
........
85
ix
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH
Sinh viên
.......................................................................
i
Sinh viên
.......................................................................................
ii
Sơ đồ 4.1 : Sơ đồ tổ chức quản lý một HTX trên địa bàn xã Nguyên Khê
............................
51
Biểu đồ 4.1: Tỷ lệ các lớp đào tạo, bồi dưỡng giai đoạn 20122014
....................................
56
Biểu đồ 4.2 : Kết quả hỗ trợ vốn, giống tại xã Nguyên Khê
giai đoạn 2012 – 2014
.........................................................................................................
62
Hình 4.1: Loại thuốc diệt chuột (trái) và thóc mầm diệt chuột (phải) mà HTX nhận được
để hỗ trợ người dân vụ xuân 2015
.....................................................................................
63
Hình 4.2: Hệ thống giao thông nội đồng tại Nguyên Khê chưa được kiên cố hoá hoàn toàn
66
..............................................................................................................................................
Hình 4.3: chợ Vân Trì – một trong những địa điểm bán sản phẩm của người dân (trái) và
một cửa hàng cung ứng hạt giống rau tại xã Vân Nội, Đông Anh
...................................
69
Hình 4.4: Trụ sở UBND xã Nguyên Khê (trái) và một trạm bơm đã cũ tài sản duy nhất của
HTX DVNN thôn Sơn Du (phải)
........................................................................................
76
Biểu đồ 4.3: Những khó khăn chủ yếu của các Hợp tác xã tại Nguyên Khê giai đoạn 2012
2014
......................................................................................................................................
81
Biểu đồ 4.4: Đánh giá về hiệu quả công tác cải cách hành chính giai đoạn 20122014 tại xã
Nguyên Khê
.........................................................................................................................
84
x
DANH MỤC HỘP
Hộp 4.1: Cán bộ trung tuổi ngại tham gia đào tạo
.......................................
58
Hộp 4.2: Học về cũng không làm được lâu dài
............................................
61
Hộp 4.3: Nên chuyển từ hỗ trợ vật chất sang hỗ trợ tài chính
...................
65
Hộp 4.4: Hợp tác xã hoạt động mang tính phúc lợi
.....................................
76
Hộp 4.5: Các Hợp tác xã hiện nay đều thiếu đất
........................................
78
Hộp 4.6 : Chính sách đãi ngộ đối với cán bộ Hợp tác xã
............................
88
Hộp 4.7 : Không có thời gian tìm hiểu quy định của chính sách
.................
89
xi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BVTV
CHLB
CN
CNH
HĐH
HĐND
HTX
HTX DVNN
KT – XH
NN & PTNT
PCT
SXKD
TCTD
THCS
THPT
UBND
XHCN
Bảo vệ thực vật
Cộng hoà liên bang
Chủ nhiệm
Công nghiệp hoá
Hiện đại hoá
Hội đồng nhân dân
Hợp tác xã
Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp
Kinh tế xã hội
Nông nghiệp và Phát triển nông thông
Phó chủ tịch
Sản xuất kinh doanh
Tổ chức tín dụng
Trung học cơ sở
Trung học phổ thông
Uỷ ban nhân dân
Xã hội chủ nghĩa
xii
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu
Từ thời kỳ đầu trong lịch sử phát triển xã hội con người đã biết liên kết và
hợp tác với nhau để chính phục thiên nhiên tạo ra của cải vật chất phục vụ đời
sống của mình. Khi xã hội phát triển cao hơn, cùng với những tiến bộ của khoa
học kỹ thuật quá trình chuyên môn hóa và phân công lao động xã hội diễn ra ngày
càng sâu rộng, thúc đẩy sự hợp tác về sản xuất và đời sống nhằm mang lại hiệu
quả các hoạt động ngày một cao hơn.
Hợp tác là phương thức tất yếu của các hoạt động sản xuất kinh doanh và
đời sống của con người. Ở Việt Nam, chúng ta vận dụng những nguyên lý tất
yếu của lịch sử. Sau năm 1954 cùng với việc khôi phục và phát triển kinh tế sau
chiến tranh, miền Bắc bắt tay vào xây dựng các hình thức hợp tác kinh tế, điển
hình là các Hợp tác xã nông nghiệp. Đảng và nhà nước chủ trương xây dựng các
Hợp tác xã từ bậc thâp đến bậc cao đưa nông dân vào con đường làm ăn tập thể.
Nhờ đó mà chúng ta huy động được sức người sức của, khai thác sức mạnh tổng
hợp phục vụ cho cuộc kháng chiến chống Mỹ, giải phóng miền Nam, thống nhất
đất nước.
Như hầu hết các địa phương khác ở vùng Đồng bằng sông Hồng, phong
trào hợp tác hóa ở thành phố Hà Nội đã diễn ra mạnh mẽ trong thời kỳ kế hoạch
hóa tập trung. Tuy nhiên, trong tiến trình đổi mới, HTX đã có những thay đổi căn
bản về hình thức tổ chức và quản lý.
Những năm vừa qua, trong khu vực nông thôn của thành phố Hà Nội có
nhiều HTX mới thành lập, và nhiều HTX cũ chuyển đổi sang hoạt động theo
Luật HTX. Các HTX mới có trường hợp do nông dân thành lập, có trường hợp
được phát triển lên từ tổ hợp tác, có trường hợp được các tổ chức tư vấn của các
cơ quan nhà nước, đoàn thể hay tổ chức phi chính phủ hỗ trợ. Các HTX, đặc biệt
là HTX mới thành lập đã dần tuân thủ đúng các quy định pháp luật, đảm bảo các
1
giá trị, nguyên tắc HTX. Hoạt động của các HTX đã có bước chuyển biến, nội
dung hoạt động đa dạng và rõ nét hơn. Một bộ phận HTX đã tăng cường được
sức mạnh về vốn, công nghệ, chất lượng sản phẩm, năng động hơn trong sản
xuất kinh doanh và đầu tư phát triển sản xuất, tổ chức, hoạt động đa dạng.
Tính đến cuối năm 2011 toàn thành phố Hà Nội có 575 HTX với trên 179.640
thành viên (Báo cáo của Thành phố Hà Nội, 2011), các HTX hoạt động trên tất cả
các lĩnh vực kinh tế xã hội, môi trường, trong đó tập trung chủ yếu vào các lĩnh
vực và tiểu thủ công nghiệp trong nông thôn, sự phát triển của các HTX thời
gian qua đã góp phần tích cực vào quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thực
hiện thắng lợi mục tiêu phát triển kinh tế xã hội theo hướng công nghiệp và
hiện đại.
Tuy nhiên, trong quá trình chuyển đổi, vì nhiều lý do khác nhau, có rất
nhiều HTX chuyển đổi một cách hình thức, đáng tiếc, số HTX này chiếm tỷ
trọng không nhỏ trong tổng số HTX ở ngoại thành Thành phố. Thực tế phát triển
các HTX ở ngoại thành Hà Nội thời gian qua cho thấy, đa phần các HTX hoạt
động còn mang tính đơn lẻ, thiếu sự liên kết theo hệ thống, phạm vi hoạt động
nhỏ hẹp; phần lớn các HTX có quy mô nhỏ, thiếu vốn để tổ chức các hoạt động
sản xuất, kinh doanh, dịch vụ; đại bộ phận nhân dân chưa có sự nhận thức đúng
về HTX, coi HTX như một tổ chức hỗ trợ, cho không vật tư sản xuất, đa số cơ
sở vật chất của các HTX còn nghèo nàn, lạc hậu, các công trình và điều kiện
đảm bảo dùng để ứng dụng, thực nghiệm và chuyển giao các tiến bộ khoa học
kỹ thuật cho thành viên không có; đất đai do HTX sử dụng và quản lý không còn;
trình độ quản lý của đội ngũ cán bộ HTX còn nhiều hạn chế; các chính sách hỗ
trợ phát triển HTX của Nhà nước chưa được triển khai đồng bộ, HTX vẫn khó
tiếp cận các chính sách; sự đa dạng hóa ngành nghề sản xuất, kinh doanh, dịch
vụ của hệ thống HTX còn thụ động; các nhu cầu được hưởng dịch vụ của thành
viên và cộng đồng xã hội với chất lượng hàng hóa đảm bảo, giá cả phù hợp,
cung ứng thuận tiện HTX vẫn chưa thực sự đáp ứng tốt, chưa có sự khác biệt
2
lớn giữa thành viên HTX và người ngoài HTX.
Một trong những nguyên nhân khiến các HTX yếu kém là do cơ chế chính
sách chưa được ban hành đồng bộ như các chính sách về hỗ trợ phát triển HTX,
chính sách khuyến khích liên kết sản xuất trong chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp.
Thông tư hướng dẫn Nghị định 193 của Chính phủ về thực hiện Luật HTX,
hướng dẫn việc giải quyết các vấn đề về công nợ, tài sản để thực hiện giải thể
các HTX hoạt động không hiệu quả đã dừng hoạt động từ lâu… chưa được ban
hành nên trong quá trình tổ chức thực hiện gặp nhiều khó khăn.
Nguyên Khê là một xã thuộc huyện Đông Anh với lợi thế là vùng chuyên
sản xuất và cung cấp sản phẩm rau an toàn cho thành phố Hà Nội và các tỉnh lân
cận. Các hợp tác xã trên địa bàn xã đã tồn tại và phát triển từ những năm trước
đổi mới nhưng hoạt động vẫn còn nhiều hạn chế. Do đó, vấn đề cấp bách đặt ra
đối với phát triển các HTX Nguyên Khê là phải đánh giá đúng thực trạng phát
triển các HTX hiện nay, chỉ ra những điểm của từng loại hình HTX làm tốt,
những tồn tại hạn chế vướng mắc HTX đang gặp phải từ đó, đề xuất những
định hướng, giải pháp tiếp tục đổi mới và phát triển, tăng cường sự liên kết và
phát triển hệ thống HTX trong thời gian tới.
Xuất phát từ thực tế trên tôi đã chọn đề tài: “ Đánh giá việc thực thi
chính sách phát triển hợp tác xã tại địa bàn xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh,
thành phố Hà Nội”.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1 Mục tiêu chung
Trên cơ sở đánh giá tình hình thực thi chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác
xã tại xã Nguyên Khê thuộc huyện Đông Anh thành phố Hà Nội, từ đó đề xuất
các giải pháp hoàn thiện chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã tại xã Nguyên
Khê, huyện Đông Anh thành phố Hà Nội.
2.1.2. Mục tiêu cụ thể
-Góp phần hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về thực thi chính sách hỗ trợ phát
3
triển hợp tác xã ;
-Phân tích tình hình thực thi chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã tại xã
Nguyên Khê, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội;
-Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tính hình thực thi chính sách hỗ trợ phát
triển HTX tại xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội và;
-Đề xuất các giải pháp nâng cao kết quả, hiệu quả thực thi chính sách hỗ trợ
phát triển HTX tại xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh, TP Hà Nội.
1.3. Câu hỏi nghiên cứu
Nghiên cứu này tập trung trả lời các câu hỏi sau:
-
Công tác thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã gồm những
nội dung, phương pháp, yếu tố ảnh hưởng nào?
-
Những kinh nghiệm về nâng cao hiệu quả thực hiện của chính sách hỗ
trợ phát triển hợp tác xã trong nước và trên thế giới?
-
Kết quả thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã trên địa bàn
xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội ra sao?
-
Các yếu tố nào ảnh hưởng tới công tác thực hiện chính sách hỗ trợ
phát triển hợp tác xã trên địa bàn xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh, thành phố Hà
Nội?
-
Những định hướng và giải pháp gì để nâng cao hiệu quả thực hiện
chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã tại xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh,
thành phố Hà Nội.
1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.4.2. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu chính của đề tài là các nội dung liên quan đến tình
hình thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã.
Chủ thể nghiên cứu điều tra là các cơ quan, đơn vị thực thi chính sách hỗ
trợ phát triển HTX trên địa bàn xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh, thành phố Hà
4
Nội.
Khách thể nghiên cứu của đề tài là các chính sách phát triển HTX.
1.4.3. Phạm vi nghiên cứu
1.4.3.1. Phạm vi nội dung
Nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn về tình hình thực thi chính
sách hỗ trợ phát triển HTX tại xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh, thành phố
Hà Nội, cụ thể:
Theo nghị định 88/2005/NĐ – CP về chính sách phát triển hợp tác xã và
mới đây là Nghị định 193/2013/NĐCP quy định chi tiết một số điều của Luật
HTX 2012 thì đề tài đánh giá về thực thi chính sách phát triển hợ tác xã thông
qua các hoạt động cụ thể :
-
Đánh giá của cán bộ xã, cán bộ HTX về hệ thống chính sách hỗ trợ
phát triển HTX trên địa bàn.
-
Đánh giá của cán bộ xã, cán bộ HTX, người dân về quá trình chuẩn bị
nguồn lực, phổ biến thông tin tuyên truyền về tổ chức thực thi chính sách hỗ trợ
phát triển HTX trên địa bàn.
-
Đánh giá cán bộ hợp tác xã về hoạt động đào tạo, bồi dưỡng nguồn
nhân lực, hoạt động hỗ trợ xúc tiến thương mại, hoạt động hỗ trợ phát triển kết
cấu hạ tầng phục vụ sản xuất của thành viên HTX.
-
Đánh giá của nông dân và cán bộ hợp tác xã về hoạt động hỗ trợ vốn,
giống khi gặp khó khăn do thiên tai dịch bệnh.
-
Đề xuất một số khuyến nghị cơ bản nhằm bổ sung , hoàn thiện chính
sách
phát triển hợp tác xã.
1.4.3.2. Phạm vi thời gian
Đề tài thực hiện từ ngày 23/1/2015 đến ngày 2/6/2015
1.4.4. Phạm vi không gian
Thực hiện trên địa bàn xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh, thành phố Hà
5
Nội
6
PHẦN II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC THI CHÍNH
SÁCH HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN HỢP TÁC XÃ
2.1 Cơ sở lý luận về thực thi chính sách hỗ trợ phát triển Hợp tác xã
2.1.1. Một số khái niệm cơ bản
2.1.1.1.Kinh tế hợp tác
Kinh tế hợp tác là hình thức liên kết tự nguyện của những người lao động,
những người sản xuất nhỏ, dưới các hình thức đa dạng, kết hợp sức mạnh tập
thể với sức mạnh của từng thành viên để giải quyết hiệu quả hơn những vấn đề
sản xuất, kinh doanh và đời sống. Sức mạnh của kinh tế hợp tác chính là sự liên
kết, sự hợp sức, hợp vốn của các thành viên, cùng nhau tạo điều kiện để phát
triển sản xuất kinh doanh có hiệu quả ổn định và bền vững.
Hộ nông nghiệp của nước ta là hộ tiểu nông nhỏ bẻ, cơ sở vật chất lạc
hậu, thu nhập và đời sống của hộ thấp, sản xuất gặp nhiều thiên tai. Trong thực
tế hộ nông dân phần lớn thiếu vốn, thiếu tri thức khoa học và trình độ kinh
doanh. Trong điều kiện kinh tế thị trường cạnh tranh phức tạp, đặc biệt trong
tiến, trình hội nhập kinh tế quốc tế như hiện nay kinh tế hộ nông dân chỉ có thể
đứng vững được trên cơ sở hợp tác của đông đảo các hộ sản xuất với nhiều hình
thức kinh tế hợp tác đa dạng nhằm giúp đỡ nhau cùng phát triển.
Khi đất nước chuyển sang giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa thì vai
trò của kinh tế hợp tác ngày càng có ý nghĩa to lớn, phát triển kinh tế hợp tác
không chỉ vì mục tiêu kinh tế mà còn đạt tới mục tiêu xã hội. Người lao động
nghèo chỉ có thể hợp tác với nhau mới có thể giúp đõ nhau, hỗ trợ nhau để tạo ra
sức mạnh trong sản xuất kinh doanh, từ đó mới có thể xóa đói giảm nghèo.
2.1.1.2 Hợp tác xã
Hợp tác xã là hình thức cao của kinh tế hợp tác, tuy nhiên lại có nhiều cách
hiểu khác nhau về hợp tác xã.
Theo từ điển Anh Việt về Kinh tế Tài chính – Ngân hàng của Lê Văn
7
Tế
(1996) thì :” Hợp tác xã là một hình thức quản lý và điều hành xí nghiệp bởi
một nhóm cá nhân vì lợi ích chung”. Khái niệm này đã đề cập được khía canh tập
thể, công đồng của HTX, song mới chỉ thấy được mặt kinh tế mà chưa thấy mặt
tổ chức, mặt xã hội của HTX và do đó chưa nói lên được các giá trị của HTX.
Tuyên ngôn của HTX đầu tiên trên thế giới đã xác định :” HTX là nòng cốt
làm cho những người vô sản giai cấp hóa ra anh em. Anh em thì làm giùm nhau,
nhờ lẫn nhau. Bỏ hết thói cạnh tranh. Làm sao cho ai trồng cây thì được ăn trái, ai
muốn ăn trái thì giùm vào trồng cây”.
Theo Luật HTX 2012, định nghĩa về Hợp tác xã Hợp tác xã là tổ chức kinh
tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân, do ít nhất 07 thành viên tự nguyện
thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh,
tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự
chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý hợp tác xã. Mặc dù Luật
không xác định HTX hoạt động như một loại hình doanh nghiệp, nhưng xác định
HTX thành lập để hợp tác tương trợ nhau trong sản xuất, kinh doanh. HTX vẫn
được thành lập doanh nghiệp trực thuộc, nhưng chỉ khác là khi HTX phát triển
đến trình độ cao hơn, có nghĩa là HTX mới thành lập hoặc HTX hoạt động yếu
kém thì chưa được thành lập doanh nghiệp trực thuộc. Hợp tác xã là một tổ chức
kinh tế tập thể, tự chủ của những người tự nguyện liên kết lại với nhau để đáp
ứng những nhu cầu và nguyện vọng chung của họ về kinh tế, xã hội và văn hóa
thông qua hợp tác xã do chính các thành viên đồng sở hữu và quản lý một cách
dân chủ. Mục đích của nó là hợp tác về mặt KTXH, văn hóa cung cấp những thứ
cần thiết và đáp ứng những mong muốn mạnh mẽ thông qua một thể chế làm
việc chung và quản lý mang tính dân chủ”.
2.1.1.3 Chính sách
Có nhiều tác giả đưa ra khái niệm về chính sách. Jame Anderson (2003)
cho rằng chính sách là một quá trình hành động có mục đích mà một cá nhân hoặc
8
một nhóm theo đuổi một cách kiên định trong việc giải quyết vấn đề (trích dẫn
bởi Nguyễn Hải Hoàng, 2001). William N. Dunn (1992) cho rằng chính sách là
công cụ kết hợp phức tạp những sự lựa chọn liên quan lẫn nhau, bao gồm cả các
quyết định không hành động, do các cơ quan Nhà nước hay các quan chức Nhà
nước đề ra (trích dẫn bởi Nguyễn Hải Hoàng, 2011). Từ điển bách khoa Việt
Nam đã đưa ra khái niệm về chính sách như sau:” chính sách là những chuẩn tắc
cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ. Chính sách được thực hiện trong một
thời gian nhất định, trên một lĩnh vực cụ thể nào đó. Bản chất, nội dung và
phương hướng của chính sách tùy vào tính chất của đường lối, nhiệm vụ chính
trị, kinh tế văn hóa… ( trích dẫn bởi Nguyễn Hải Hoàng, 2011)
Theo Đỗ Kim Chung (2010), chính sách là tập hợp các chủ trương và
hành
động về phương diện nào đó của nền kinh tế xã hội do Chính phủ thực hiện.
Nó
bao gồm mục tiêu mà Chính phủ muốn đạt đượ c và cách làm để đạt đượ c
mục tiêu đó.
2.1.1.4 Chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã
Dựa trên cơ sở định nghĩa về chính sách nói chung, có nhiều cách tiếp cận
và quan niệm về chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã nói riêng, chúng ta có thể
hiểu chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã là các hoạt động nhằm nâng cao kết
quả, hiệu quả hoạt động của hợp tác xã cũng như tác động đến những người
lãnh đạo, cán bộ HTX do chính phủ ban hành.
Chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã hướng vào mục tiêu khuyến khích,
tạo điều kiện thúc đẩy phát triển hợp tác xã, tác động trực tiếp vào sản xuất,
kinh doanh của kinh tế thành viên; tăng cường tính tự chủ, khải thác tối đa tiềm
năng lợi thế của HTX, nâng cao hơn nữa vai trò của HTX đối với sự phát triển,
bảo đảm an sinh xã hội của đất nước. Bên cạnh đó, tăng cường năng lực cạnh
tranh của kinh tế hộ gia đình, đặc biệt là kinh tế hộ nông dân và các cơ sở sản
9
xuất, kinh doanh vừa và nhỏ. Là văn bản chính sách, chính sách hỗ trợ phát triển
hợp tác xã quy định cụ thể về các hoạt động hỗ trợ, khuyến khích phát triển về
hợp tác xã phù hợp với điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, đối tượng áp dụng
khác nhau của vùng.
Như vậy, chính sách hỗ trợ phát triển HTX được hiểu là tập hợp các chủ
trương hành động về phương diện nông nghiệp nông thôn, bao gồm các hoạt
động đào tạo cán bộ HTX, các hoạt động về tín dụng, thuế , hoạt động xúc tiến
thương mại, hỗ trợ ứng dụng đổi mới, nâng cao trình độ công nghệ khuyến nông
và các hoạt động ưu đãi về đầu tư cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế xã hội.
2.1.1.5 Thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã
Thực hiện chính sách được hiểu là việc triển khai chính sách, bao gồm
việc cụ thế hóa một chính sách hoặc chương trình kế hoạch và các hành động cụ
thể của từng ngành trong phát triển kinh tế.
Thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã được hiểu là tập hợp các
hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước ở địa phương về hoạt động phát
triển hợp tác xã nhằm triển khai thực hiện chính sách phát triển hợp tác xã từ
Trung ương đến người nông dân. Các hoạt động này bao gồm tuyên truyền phổ
biến chính sách, xây dựng kế hoạch triển khai, tổ chức triển khai, kiểm tra giám
sát và đánh giá thực hiện của địa phương.
Về việc thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển HTX ngày 15/12/2014 Thủ
tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 2261/QĐTTg về việc phê duyệt
chương trình hỗ trợ phát triển Hợp tác xã giai đoạn 2015 2020 với mục tiêu
khuyến khích, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển HTX mới, tác động trực tiếp vào
sản xuất, kinh doanh của kinh tế thanh viên; tăng cường tính tự chủ, khai thác tối
đa tiềm năng, lợi thế của HTX; tăng cường khả năng cạnh tranh của kinh tế hộ
gia đình, đặc biệt là kinh tế hộ nông dân.
Việc thực hiện chính sách ở mỗi địa phươ ng là khác nhau do điều kiện
kinh tế, tự nhiên, xã hội đặc thù mà từ đó cán bộ thực hiện có những kế hoạch
10
thực hiện riêng cụ thể cho từng đơn vị để chính sách phát triển hợp tác xã đạt
hiệu quả cao nhất.
Như vậy thực tế việc thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã
được hiểu là việc triển khai tổ chức thực hiện một tập hợp các hoạt động đào
tạo cán bộ, tuyên truyền chính sách của nhà nước về HTX … có sự chỉ đạo của
cơ quan nhà nước và chuyên môn từ Trung ương đến địa phương đồng thời có sự
phối hợp thực hiện với cộng đồng người dân địa phương trong quá trình thực
hiện cũng như giám sát, đánh giá, kiểm tra.
a.
Vai trò của thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển hợp tác xã
Tuyên truyền phổ biến chủ trương hành động của Chính phủ về hoạt
động của HTX và tổ chức thực hiện công tác phát triển hợp tác xã . Truyền bá
giáo dục cho người dân hiểu rõ hơn về công việc họ đang làm, hướng dẫn họ
tiếp cận với chính sách phát triển HTX của nhà nước. Để từ đó họ có thể tự
mình giải quyết các vấn đề thực tiễn của nông thôn và đảm bảo cho nông thôn
phát triển bền vững. Các chính sách phát triển HTX có tác động rất lớn đến việc
phát triển kinh tế của người dân, việc thực hiện các chính sách đó sẽ giúp thực
tiễn hóa các vấn đề trong văn bản chính sách, tổ chức các hoạt động, chương
trình hỗ trợ phát triển HTX sẽ giúp người dân tích cực tham gia vào quá trình sản
xuất.
Đưa hệ thống chính sách hỗ trợ phát triển HTX vào triển khai thực tế
từng địa phương. Triển khai thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển HTX và
hướng dẫn cán bộ thực hiện tổ chức thực hiện theo kế hoạch của cấp trên sao
cho khoa học và đạt hiệu quả chính sách, báo cáo kịp thời những vướng mắc
trong quá trình triền khai thực hiện.
Nâng cao trình độ nhận thức của cán bộ thực hiện và nông dân bằng cách
giúp người cán bộ có thêm hiểu biết về thực tế của người dân, điều kiện kinh tế
của nông dân cũng như kinh nghiệm tổ chức thực hiện chính sách phát triển hợp
tác xã phù hợp với điều kiện từng vùng. Thứ hai tuyên truyền phổ biến chính
11
