Giáo an dạy thêm Ngữ văn 8

Giáo án bồi dỡng Ngữ văn 8
Ngày 29 / 9/ 2009
Văn xuôi l ng mạn trã ớc cách mạng T8 - 1945.
Văn bản: Tôi đi học
(Thanh Tịnh)
A. Mục tiêu cần đạt
Giúp HS: - Củng cố lại kiến thức cơ bản và nâng cao năng lực cảm thụ cái hay
của tác phẩm.Yêu thích phong cách văn chơng của nhà văn đặc biệt là các hình ảnh trữ
tình mới mẽ và tràn đầy cảm xúc lãng mạn.
- Rèn luyện năng lực cảm thụ thông qua một số bài tập.
B. Nội dung cụ thể
I. Vài nét về tác giả, tác phẩm
Thanh Tịnh (1911 - 1988) tên khai sinh là Trần Văn Ninh, quê Thừa Thiên - Huế.
Ông đã để lại một sự nghiệp khá phong phú cho nền VHVN. Thơ văn của ông đậm chất
trữ tình đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
Truyện ngắn tôi đi học in trong tập Quê mẹ (1941). Bằng một ngòi bút giàu chất
thơ, tác giả đã diễn tả những kỉ niệm của buổi tựu trờng đầu tiên trong đời. Đó là tâm
trạng bỡ ngỡ và những cảm giác mới mẻ của nhân vật tôi ngày đầu tiên đi học.
Truyện kết cấu theo theo dòng hồi tởng của nhân vật
II. Đọc - hiểu văn bản
III. Một số bài tập
Câu 1: Hãy phân tích giá trị biểu đạt của nghệ thuật so sánh trong đoạn van sau:
Tôi quên thể nào đợc những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi nh mấy
cành hoa tơi mỉm cời giữa bầu trời quang đãng.
Gợi ý: Chú ý đây là cách phân tích một phép tu từ so sánh: A nh B ( phân tích B để làm
rõ A).
- Hình ảnh cành hoa tơi biểu trng cho cái đẹp, cái tinh hoa tinh tuý, cái đáng yêu, đáng
nâng nui của tạo hoá ban cho con ngời. Dùng hình ảnh cành hoa tơi tác giải nhằm diễn
tả những cảm giác, những rung động trong buổi đầu tiên thật đẹp đẽ, đáng yêu, đáng
nâng niu vô cùng. Vẻ đẹp ấy không chỉ sống mãi trong tiềm thức, kí ức mà luôn tơi mói
vẹn nguyên.

- Phép nhân hoá mỉm cời diễn tả niềm vui, niềm hạnh phúc tràn ngập rạo rực và cả một
tơng lai đẹp đẽ đang chờ phía trớc. Rõ ràng những cảm giác, cảm nhận đầu tiên ấy sống
mãi trong lòng ''tôi'' với bao tràn ngập hy vọng về tơng lai.
* Nhận xét: Cách diễn tả thật hay, thật đặc sắc và giàu chất thơ.
* Đánh giá: Ta cảm nhận đợc tấm lòng mãi mãi biết ơn, yêu quý thầy cô, mái trờng, bè
bạn chủa nhà văn Thanh Tịnh.
* Bài học khi phân tích giá trị biện pháp tu từ so sánh cần chú ý:
+ Phải phân tích kĩ hình ảnh đợc đem ra so sánh(B)( Hình ảnh này biểu trng cho điều
gì? Gợi cho ta suy nghĩ liên tởng tới điều gì? Giúp ta hiểu gì về hình ảnh sánh (A).
+ Phải nhận xét, chỉ ra đợc cái hay của cách nói này(NT).
+ Phải đánh giá, nhận xét đợc thái độ, tình cảm, tâm hồn của tác giả.
* Gợi ý cách viết mở đoạn: nên đi thẳng, trực tiếp vào vấn đề, không viết dài dòng, lan
man và xa đề.
VD: Trong truyện ngắn ''Tôi đi học'' của Thanh Tịnh có một so sánh thât hay đó là: '' Tôi
quên thế nào....
GV: Hồ Thị Kim Hoa Trờng THCS Bình Thịnh
Giáo án bồi dỡng Ngữ văn 8
Câu kết: Tấm lòng, tình yêu của nhà văn Thanh Tịnh với mái trờng, thầy cô, bạn bè, với
kỉ niệm đầu tiên thiêng liêng sâu nặng đến chừng nào, bao nhiêu năm trôi qua mà vẫn t-
ơi mới, vẹn nguyên.
Câu 2: Hãy phân tích giá trị biểu đạt của nghệ thuật so sánh trong đoạn van sau:
''ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng nh một làn mây lớt ngang trên ngọn núi''
Gợi ý:
+ Yêu cầu về hình thức phải viết thành một đoạn văn hoàn chỉnh
+ Yêu cầu về nội dung cần làm rõ các vấn đề sau:
- Chỉ ra đợc vế so sánh
- Hình ảnh làn mây diễn tả sự trong sáng, ngây thơ, dịu dàng đáng yêu của trẻ thơ.
Chỉ một ý nghĩ thoáng qua thôi mà sống mãi, đọng mãi và lung linh trong kí ức. Khát
vọng mãnh liệt vơn tới một đỉnh cao,..
- Qua đó thể hiện tâm hồn khát khao bay cao, bay xa, vơn tới những chân trời mới.

* Viết thành đoạn văn:
Trong truyện ngắn ''Tôi đi học'' của Thanh Tịnh có một so sánh rất hay đó là: ''ý nghĩ
ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng nh một làn mây lớt ngang trên ngọn núi''. Đây là
phép so sánh hay và rất đẹp. Hình ảnh làn mây diễn tả sự trong sáng, thơ ngây, dịu dàng
và đáng yêu của trẻ thơ. Kỉ niệm về ngày khai trờng đầu tiên sức sống thật kì diệu, thật
mãnh liệt. Chỉ một ý nghĩ thoáng qua thôi má sống mãi, đọng mãi trong kí ức. Bao nhiêu
năm tháng qua rồi vẫn sống dậy lung linh. Ta thấy nh đâu đó ánh lên một khát vọng
mãnh liệt vơn tới một đỉnh cao. Cách diễn tả thật hay, thật đặc sắc và thám đẫm chất trữ
tình. Qua đó, ta cảm nhận đợc một tâm hồn khát khao bay cao, bay xa, vơn tới những
chân trời mới. Ước mơ, khát vọng ấy của nhà văn thật cao đẹp, đáng trân trọng biết
những nào.
Câu 3 : Hãy phân tích giá trị biểu đạt của nghệ thuật so sánh trong đoạn văn sau:
'' Họ nh con chim con đứng bên bờ tổ nhìn quãng trời rông......... ''
Gợi ý:
+ Yêu cầu về hình thức phải viết thành một đoạn văn hoàn chỉnh
+ Yêu cầu về nội dung cần làm rõ các vấn đề sau:
- Chỉ ra đợc vế so sánh
- Hình ảnh chim con đợc để dùng để diễn tả tâm trạng của ''tôi'' và các cô cậu lần
dầu tiên đến trờng. Mái trờng nh tổ ấm, mỗi cô cậu học trò nh cánh chim non đang ớc
mơ đợc khám phá chân trời kiến thức, nhng cũng rất lo lắng trớc chân tròi kiến thức
mênh mông, bao la bất tận ấy
- Qua đó, ta cảm nhận đợc tấm lòng mãi mãi biết ơn, yêu quý mái trờng, thầy cô bèbạn
của nhà văn.
Câu 4: Hãy chỉ ra và phân tích cái hay của cách kết thúc thiên truyện ngắn Tôi đi học
của nhà văn Thanh Tịnh ?
Gợi ý: + Cách kết thúc: ''Bài viết tập : tôi đi học''
+ Cách kết thúc rất tự nhiên và bất ngờ. Dòng chữ tôi đi học vừa khép lại bài
văn, vừa mở ra một bầu trời mới, một thế giới mới; một không gian, thời gian mới; một
tâm trạng, tình cảm mới trong cuộc đời của đứa bé tôi. Đó là thế giới của mái trờng, thầy
cô, bè bạn, của kho tri thức,...

+ Dòng chữ này còn thể hiện chủ đề truyện ngắn.
Câu 5: Hãy phân tích làm sáng tỏ chất thơ toát lên từ thiên truyện '' Tôi đi học''?
Gợi ý: ( Chất thơ là gì? ở đâu? Thể hiện nh thế nào?)
GV: Hồ Thị Kim Hoa Trờng THCS Bình Thịnh
Giáo án bồi dỡng Ngữ văn 8
+ Chất thơ là một nét đẹp tạo nên giá trị t tởng và nghệ thuật của truyện ngắn này, thể
hiện ở những vấn đề sau:
- Trớc hết, chất thơ thể hiện ở chổ: truyện ngắn không có cốt truyện mà chỉ là dòng
chảy cảm xúc, là những tâm t tình cảm của một tâm hồn trẻ dại trong buổi khai trờng
đầu tiên. Những cảm xúc êm dịu ngọt ngào, man mác buồn, thơ ngây trong sáng làm
lòng ta rung lên những cảm xúc.
- Chất thơ toát lên từ những tình tiết sự việc dào dạt cảm xúc( mẹ âu yếm dẫn đi..., các
cậu học trò..., con đờng tới trờng.... ).
- Chất thơ toát lên từ cảnh sắc thiên nhiên rất thơ mộng và nên thơ trong trẻo.
- Chất thơ còn toả ra từ giọng nói ân cần, cặp mắt hiền từ của ông đốc và khuôn mặt tời
cời của thấy giáo.
- Chất thơ còn toả ra từ tấm lòng yêu thơng con hết mực ( 4 lần Thanh Tịnh nói về bàn
tay mẹ). Hình tợng bàn tay mẹ thể hiện một cách tinh tế và biểu cảm, tình thơng con bao
la vô bờ của mẹ.
- Chất thơ còn thể hiện ở các hình ảnh so sánh đầy thú vị, ở giọng văn nhẹ nhàng, trong
sáng gợi cảm ở âm điệu tha thiết.
- Chất thơ còn thể hiện ở chổ tạo đợc sự đồng cảm, đồng điệu của mọi ngời (kỉ niện tuổi
thơ cắp sách tới trờng, hình ảnh mùa thu yên lặng quê Việt.
Câu 6: Hãy chỉ ra 3 hình ảnh so sánh đặc sắc và phân tích hiệu quả nghệ thuật của 3
hình ảnh đó trong truyện ngắn Tôi đi học của Thanh Tịnh ?
Gợi ý:
+ Phải chỉ ra đợc 3 hình ảnh đặc sắc đó
+ Ba hình ảnh này xuất hiện trong 3 thời điểm khác nhau: (chỉ rõ 3 thời điểm)
+ Hiệu quả nghệ thuật:
- Các hình ảnh so sánh trên diễn tả rất rõ nét sự vận động tâm trạng của nhân vật tôi.

( làm rõ ý này)
- Những hình ảnh so sánh này giúp ta hiểu rõ hơn tâm lí của các em nhỏ lần đầu đến tr-
ờng.
- Các hình ảnh thật tơi sáng, nhẹ nhàng tăng thêm màu sắc trữ tình cho tác phẩm.
* Đánh giá: Hẳn phải có một ngòi bút tài hoa, phải có một tâm hồn nhạy cảm Thanh
Tịnh mới có thể viết lên những hình sánh so sánh hay đến vậy
* Viết thành đoạn:
Trong truyện ngắn '' Tôi đi học '' Thanh Tịnh đã sử dụng 3 hình ảnh so sánh rất hay và
đầy thú vị. Ba hình ảnh đợc xuất hiện ở ba thời điểm khác nhau. Khi nhớ về ngày đầu
tiên đến trờng nhà văn đã so sánh '' những cảm giác trong sáng ấy ... bầu trời quang
đãng''. Lúc cùng mẹ trên đờng tới trờng, Thanh Tịnh lại so sánh '' ý nghĩ ấy thoáng
qua..... lớt ngang trên ngọn núi'' và khi đứng trên sân trờng tác giả lại so sánh '' Họ nh
con chim .... ngập ngừng e sợ''. Những hình ảnh này đã diễn tả rất rõ sự vận động tâm
trạng của tôi: từ nao nao nhớ về ngày đầu tiên đến trờng đến nhớ những cảm giác, ý nghĩ
non nớt thơ ngây và cuối cùng là những tâm trạng rụt rè, e sợ của tôi và các cô cậu học
trò khác. Các hình ảnh so sánh này đã giúp ta hiểu rõ hơn tâm lí của những em bé lần
đầu tiên tới trờng. Những hình ảnh so sánh này thật tơi sáng, nhẹ nhàng làm tăng thêm
màu sắc trữ tình cho tác phẩm. Hẳn phải là một ngòi bút tài hoa, phải có một tâm hồn
nhạy cảm, Thanh Tịnh mới có thể viết lên những hình ảnh so sánh hay đến vậy.
Câu 7: Nhận xét đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn Tôi đi học. Theo em, sức cuốn hút
của tác phẩm đợc tạo nên từ đâu?
Gợi ý:
GV: Hồ Thị Kim Hoa Trờng THCS Bình Thịnh
Giáo án bồi dỡng Ngữ văn 8
+ Đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn Tôi đi học là:
- Truyện ngắn đựơc bố cục theo dòng hồi tởng, cảm nghĩa của nhân vật ''tôi'', theo
trình tự thời gian của một buổi tựu trờng.
- Sự kết hợp hài hoà giữa kể, miêu tả với bộ lộ tâm trạng cảm xúc.
- Sử dụng những hình ảnh so sánh mới mẻ, độc đáo giàu cảm xúc trữ tình.
Chính các đặc sắc nghệ thuật trên góp phần quan trọng tạo nên chất trữ tình của tác

phẩm.
+ Sức cuốn hút của tác phẩm đợc tạo nên từ:
- Bản thân tình huống truyện (buổi tựu trờng đầu tiên trong đời đã chắ đựng cảm xúc
thiết tha, mang bao kỉ niệm mới lạ, '' mơn man'' của nhân vật ''tôi').
- Tình cảm ấm ấp, triìu mến của những ngời lớn đối với các em nhỏ lần đầu tiên đến tr-
ờng.
- Hình ảnh thiên nhiên, ngôi trờng và các so sánh giàu sức gợi cảm của tác giả.
Toàn bộ truyện ngắn toát lên chất trữ tình thiết tha, êm dịu.


Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ
I. Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ chính là sự khái quát về nghĩa từ ngữ theo những cấp độ
khác nhau ( rộng - hẹp)
- Xét mối quan hệ nghĩa của từ ngữ chỉ khi chúng cùng trờng nghĩa
- Tính chất rộng hẹp của từ ngữ chỉ là tơng đối mà thôi
- Các từ ngữ có nghĩa hẹp thờng có tính chất gợi hình cụ thể hơn từ ngữ có nghĩa rộng
II. Luyện tập
1. Lập sơ đồ thể hiện cấp độ khái quát và cụ thể của các nhóm từ sau đây
a. Phơng tiện vận tải: xe, xe máy, xe hơi, thuyền, thuyền thúng, thuyền buồm
b. Tính cách: hiền, ác, hiền lành, hiền hậu, ác tâm, ác ý
2. Tìm các từ ngữ có nghĩa hẹp nằm trong các từ : hoa, chim, chạy, sạch
3. Tìm từ ngữ có nghĩa khái quát cho các nhóm từ sau:
- Ghì, nắm, ôm
- Lội, đi, bơi
4. Giải thích sự khác nhau về phạm vi nghĩa của các cặp từ sau:
- Bàn và bàn gỗ
- Đánh và cắn
Bài làm
1. Sơ đồ thể hiện cấp độ khái quát của các nhóm từ ngữ
a. Phơng tiện vận tải

Xe Thuyền
Xe máy Xe hơi Thuyền thúng Thuyền buồm
b. Tính cách

Hiền ác

GV: Hồ Thị Kim Hoa Trờng THCS Bình Thịnh
Giáo án bồi dỡng Ngữ văn 8
Hiền lành Hiền hậu ác tâm ác ý
2 .Các từ ngữ có nghĩa hẹp hơn nằm trong các từ ngữ đã cho là
hoahồng sáo
a. Hoa hoa huệ b. Chim tu hú
hoa lan sẻ

chạy nhanh sạch tinh
c. Chạy đều d. Sạch sạch sẽ
bền sạch đẹp
3. Từ ngữ có nghĩa khái quát cho các nhóm từ đã cho là:
a. Ghì, nắm, ôm là từ giữ
b. Lội, đi, bơi là từ di chuyển
4. Sự khác nhau về phạm vi nghĩa
a. Bàn và bàn gỗ
Bàn chỉ chung các loại đồ dùng đợc làm bằng gỗ, nhựa, sắt, đácó mặt phẳng và chân đứng, để
bày đồ đạc, thức ăn, để làm việc
Còn bàn gỗ chỉ loại bàn làm từ chất liệu gỗ
b. Đánh và cắn

Bài: 3 Ngày 14 / 10 / 2007
Trong lòng mẹ

Nguyên Hồng
I. Vài nét về cuộc đời và sự nghiệp
- Nguyên Hồng ( 1918 - 1982), tên khai sinh Nguyễn Nguyên Hồng.
- Quê: ở thành phố Nam Định.
- Ông là ngời có cuộc sống cùng khổ và gần gủi với ngời nghèo khổ nên đợc mệnh danh
là nhà văn của trẻ em và nhi đồng. Khi viết về họ, ông tỏ niềm yêu thơng sâu sắc mãnh
liệt,lòng trân trọng.
- Ông là cây bút của ''chủ nghĩa nhân đạo thống thiết'', có trái tim nhạy cảm, dễ bị tổn th-
ơng, dễ rung động với nỗi đau và niềm hạnh phúc con ngời.
- Là nhà văn hiện thực xuất sắc, tự học mà thành tài.
- Phong cách: Giàu chất trữ tình, cảm xúc thiết tha chân thành.
II. Xuất xứ và tóm tắt
1. Xuất xứ: Đoạn trích Trong lòng mẹ là chơng 4 của tập hồi kí Những ngày thơ ấu.
Tác phẩm gồm 9 chơng , chơng nào cũng chất chứa đầy kỉ niệm tuổi thơ và đầy nớc mắt.
2. Tóm tắt:
GV: Hồ Thị Kim Hoa Trờng THCS Bình Thịnh
Giáo án bồi dỡng Ngữ văn 8
Gần đến ngày giổ đầu bố, mẹ của bé Hồng ở Thanh Hoá vẫn cha về. Một hôm ngời
cô gọi bé Hồng đến bên cời và hỏi Hồng có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ không.
Biết đó là những lời rắp tâm tanh bẩn của ngời cô, bé Hồng đã từ chối và nói thế nào
cuối năm mẹ cháu cũng về. Cô lại cời nói và hứa sẽ cho tiền tàu vào thăm mẹ và em bé.
Nhắc đến mẹ Hồng rất buồn và thơng mẹ vô cùng. Biết Hồng buồn, ngời cô độc ác đã kể
hết sự tình của mẹ cho đứa cháu đáng thơng. Khi nghe kể về mẹ Hồng vừa khóc vừa
căm tức những cổ tục đã đày đoạ mẹ mình. Trớc thái độ buồn tức của Hồng ngời cô
nghiêm nghị đổi giọng bảo bé Hồng đánh giấy cho mẹ về làm giổ bố. Bé Hồng chẳng
phải viết th cho mẹ mà đến ngày giổ đầu của bố, mẹ cậu đã về một mình và mua cho
Hồng và em Quế rất nhiều quà. Chiều tan học, ở trờng ra cậu bé xồng xộc chạy theo
chiếc xe và đợc gặp lại mẹ. Lúc ấy Hồng rất vui sớng hạnh phúc vì đựơc gặp lại mẹ, đợc
ngã đầu vào cánh tay mẹ thơng yêu để đợc mẹ âu yếm.
3. Đặc điểm nhân vật

+ Bà cô: Thiếu lòng nhân ái độ lợng, hay có những thành kiến dành cho chị dâu goá
bụa trẻ trung. Lí do bà cô khinh mịêt ruồng rẫy mẹ Hồng: goá chồng, nợ nàn cùng túng,
bỏ con cái đi tha phơng cầu thực''. Có bản chất lạnh lùng độc ác, thâm hiểm.
Là hình ảnhmang ý nghĩa tố cáo hạng ngời sống tàn nhẫn, khô héo cả tình máu mũ, ruột
rà trong cái xã hội thực dân nửa phong kiến lúc bấy giờ.(Dĩ nhiên, tínhcách tàn nhẫn đó
là sản phẩm của những định kiến đối với phụ nữ trong xã hội cũ)
+ Bé Hồng: Lên 3 tuổi côi cha, ngời mẹ vì cùng túng quá phải tha phơng cầu thực. Cậu
bé phải xa mẹ sống với họ hàng bên nội. Nhng cậu không hề đợc ai yêu thơng. Cậu phải
sống trong sự ghẻ lạnh và cay nghiệt của những ngời thân thích. Xa mẹ nhng cậu luôn
nhớ mẹ, yêu mẹ, khao khát ngày gặp mẹ. Càng nhận ra sự thâm độc của ngời cô, Hồng
càng đau đớn uất hận và càng dâng trào cảm xúc yêu thơng mãnh liệt đối với ngời mẹ
bất hạnh của mình.
Một số câu hỏi
1. So sánh bố cục, mạch truyện, cách kể chuyện của VB Trong lòng mẹ và VB
Tôi đi học
Giống :
Kể và tả theo trình tự thời gian trong dòng hồi tởng nhớ lại kí ức tuổi thơ
Tự sự kết hợp nhuần nhuyễn với yếu tố miêu tả và biểu cảm
Khác :
Văn bản Tôi đi học chuyện kể liền mạch trong một khoảng thời gian ngắn
không bị ngắt quảng về buổi sáng đầu tiên đến trờng đi học
Trong lòng mẹ câu chuyện không thật liền mạch, có một chỗ gạch nối nhỏ ngắt
quảng về thời gian trớc khi gặp
2. Chất trữ tình trong tác phẩm
* Chất trữ tình thể hiện ở tình huống và nội dung tác phẩm:
Đó là hoàn cảnh đáng thơng của chú bé Hồng , đó là câu chuyện ngời mẹ âm
thầm nhiều đắng cay, nhiều thành kiến cổ hủ, lác hậu, tàn ác đó là sự yêu thơng và
tin cậy của chú bé Hồng dành cho mẹ .
Chất trữ tình còn thể hiện ở dòng cảm xúc phong phú của chú bé Hồng . Trong
dòng cảm xúc đó ngời đọc bắt gặp niềm xót xa tủi nhục lòng căm giận sâu sắc

quyết liệt , tình yêu thơng nồng nàn, mãnh liệt ..
*Cách thể hiện của tác giả cũng góp phần tạo nên chất hồi kí. Đó là:
Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa kể, tả và biểu cảm
GV: Hồ Thị Kim Hoa Trờng THCS Bình Thịnh
Giáo án bồi dỡng Ngữ văn 8
Các hình ảnh thể hiện tâm trạng, các ss đều gây ấn tợnh, giàu sức biểu cảm
Lời văn nhiều khi mê say nh đợc viết trong dòng chảy cảm xúc mơn man, dạt
dào
3. Thế nào là hồi kí? Vì sao có thể xếp Tôi đi học và Những ngày thơ ấu là hồi kí
tự truyện ?
Hồi kí là một thể kí, ở đó ngời viết kể lại những câu chuyện, những điều mình
đã chứng kiến hoặc đã trải qua
Tôi đi học và Những ngày thơ ấu đều làhồi kí tự truyện vì hai tác giả đã kể lại
thời thơ ấu của mình một cách chân thực và xúc động

4. Rất kịch nghĩa là thế nào? Chỉ rõ và phân tích những biểu hiện này trong
đoạn trích
Rất kịch nghĩa là rất giống với ngời đóng kịch trên sân khấu, phải nhập vai,
phải thuộc lời thoại. Có nghĩa là giả dối
Bà cô có vẻ bề ngoài ngọt ngào nhng không hề có ý định tốt đẹp gì với đứa
cháu mà bắt đầu một trò chơi tai ác độc địa với đứa cháu ruột nhỏ nhoi, côi cút,
đáng thơng của mình . Đó là hành động săm soi, độc địa, hành hạ nhục mạ đứa
cháu ngây thơ bằng cách xoáy vào nỗi đau, nỗi khổ tâm của nó. Ngời cô mang
nặng t tởng cổ hủ phong kiến cho nên trở thành ngời lạnh lùng , vô cảm .
5. Phân tích những so sánh hay trong đoạn trích
So sánh 1: Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật nh hòn đá hay cục thuỷ
tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì vụn nát
mới thôi.
Là một câu văn biểu cảm dài , nhịp văn dồn dập với liên tiếp nhiều động từ
mạnh

Thể hiện một ý nghĩa táo tợn , bất cần đầy phấn nộ đang trào sôi nh một cơn
dông tố trong lòng cậu bé .
Tâm trạng đau đớn, uất ức căm tức đến tột cùng . Các từ cắn, nhai, nghiến, nằm
trong 1 trờng nghĩa đặc tả tâm trạng uất ức của nhân vật
Càng căm giận bao nhiêu càng tin yêu, thơng mẹ bấy nhiêu
Đặc biệt tình yêu thơng và niềm tin yêuvới mẹ đã khiến ngời con hiếu thảo ấy
đã suy nghĩ sâu sắc hơn. Từ cảnh ngộ bi thơng của ngời mẹ, từ những lời nói kích
động của ngời cô, bé Hồng nghĩ tới những cổ tục, căm giận cái xã hội đầy đố kị và
độc ác ấy với những ngời phụ nữ gặp hoàn cảnh éo le. Bé Hồng đã truyền tới ngời
đọc những nội dung mang ý nghĩa xã hội bằng một câu văn giàu cảm xúc và hình
ảnh
Chúng ta cảm thông với nỗi đau đớn xót xa, nỗi căm giận tột cùng của bé Hồng
đồng thời rất trân trọng một bản lĩnh cứng cỏi, một tấm lòng rất mực yêu thơng và
tin tởng mẹ. Vẻ ngoài thì nhẫn nhục nhng bên trong thì sôi sục một niềm căm giận
muốn gồng lên chống trả lại mọi sự xúc phạm.
So sánh 2. Nếu ngời quay lại ấy là ngời khác .khác gì cái ảo ảnh của một dòng nớc
trong suốt chảy dới bóng râm đã hiện ra trớc con mắt gần rạn nứt của ngời bộ hành
ngã gục giữa sa mạc.
GV: Hồ Thị Kim Hoa Trờng THCS Bình Thịnh
Giáo án bồi dỡng Ngữ văn 8
Bóng dáng ngời mẹ xuất hiện trớc cặp mắt trông đợi mỏi mòn của đứa con
giống nh dòng suối trong suốt chảy dới bóng râm đã hiện ra trớc con mắt gần rạn
nứt của ngời bộ hành ngã gục giữa sa mạc.
So sánh nhằm diễn tả nỗi khao khát gặp mẹ mãnh liệt và tột bậc. Nỗi khao khát
tình mẹ đang cháy sôi trong tâm hồn non nớt của đứa trẻ mồ côi . Cũng nh ngời bộ
hành kia, nếu đó không phải là mẹ thì đứa con tội nghiệp ấy sẻ gục ngã, quị xuống
kiệt sức trong nỗi khát thèm, trong sự tuyệt vọng đến tột cùng
Cái hay và hấp dẫn của hình ảnh so sánh là những giả thiết tác giả tự đặt ra
nhằm cực tả nỗi xúc động của tâm trạng trong tình huống cụ thể. Đây là một so
sánh giả định, độc đáo, mới lạ và phù hợp với việc bộc lộ tâm trạng từ hi vọng tột

cùng đến tuyệt vọng tột cùng .
6. Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và trẻ em
Mở bài:
Giới thiệu chung về tác giả , dẫn dắt vào vấn đề
Thân bài:
a. Giải thích nhận định :
Phụ nữ và nhi đồng xuất hiện rất nhiều trong tác phẩm của Nguyên Hồng. Các
nhân vật ấy hiện lên rất rõ nét và sống động, đầy ấn tợng trên trang viết của ông
Hơn nữa nhà văn đã dành cho phụ nữ và nhi đồng một tấm lòng chan chứa yêu th-
ơng và một thái độ nâng niu trân trọng đến tột cùng
b. Chứng minh nhận định
Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ :
Ngời phụ nữ trong trang viết của ông là những ngời PNLĐ nghèo khổ, cần cù,
tần tảo cả cuộc đời nuôi chồng, nuôi con
Họ là những ngời rất khổ sở vì những tập tục phong kiến cổ hủ lạc hậu: bị ép
duyên, bị chồng đối xử thô bạo, tệ bạc, bị thành kiến nặng nề vì những cổ tục lạcc
hậu ( cuộc hôn nhân của mẹ bé Hồng không có tình yêu, khi cha đoạn tang chồng
mà đi bớc nữa, chửa đẻ với ngời khác nên bị họ hàng nhà chồng khinh miệt, ruồng
rẫy)
Thế nhng họ có vẻ đẹp tâm hồn rất cao quí : yêu thơng con hết mực, có tấm
lòng ân nghĩa thuỷ chung. Mẹ bé Hồng vẫn trở về làm giổ cho chồng khi bị họ
hàng nhà chồng khinh miệt
Tác giả cảm thông sâu sắc với những đau khổ, những khát vọng hạnh phúc
thầm kín của ngời phụ nữ . Tác giả bày tỏ một quan điểm tiến bộ về ngời phụ nữ,
trớc hết là trong lĩnh vực hôn nhân gia đình (cảm thông với mẹ bé Hồng phải sống
khô héo, không có hạnh phúc bên ngời chồng nghiện ngập : cảm thông với trái tim
khao khát tình yêu)
Nhà văn thẳng thắn bênh vực cho những ngời phụ nữ khi tìm đến với niềm
hạnh phúc mới khi cha đoạn tang chồng (muốn cắn, nhai, nghiến những hủ tục)
Nguyên Hồng là nhà văn của trẻ em

Đó là những đứa trẻ ngèo với những nỗi khổ những mặt trong c/s lầm than của
chúng. Đặc biệt là những nỗi đau đớn xót xa trong trái tim non nớt, nhạy cảm, dễ
tỗn thơng (tuổi thơ cay đắng của tác giả ;12 tuổi mồ côi cha, mẹ, sống với ngời cô
cay nghiệt, khổ đau đói rét, bị vứt ra lề đờng kiếm sống, phải làm đủ mọi nghề
kiếm sống . Đặc biệt phải sống trong sự cay nghiệt của họ hàng .
GV: Hồ Thị Kim Hoa Trờng THCS Bình Thịnh
Giáo án bồi dỡng Ngữ văn 8
Nhà văn đã phát hiện và miêu tả đợc nét đẹp trong sáng cảm động trong tâm
hồn non trẻ ấy ; nhẫn nhục chịu đựng, gan góc, cứng cỏi có bản lĩnh, dạt dào một
tình thơng mẹ
Thông qua 2 tầng lớp này tác giả lên án, tố cáo xã hội cũ, đòi quyền sống, quyền
hạnh phúc cho họ
Kết luận:
Một trong những cái làm nên thành công của Nguyên Hồng là ông đã viết tác phẩm
bằng những rung động cực điểm của một tâm hồn trẻ thơ bé dại. Ông đã viết về tuổi
thơ của chính mình, về bao số phận cực khổ mà ông đã gặp trên đờng đời
Bài viết
Nguyên Hồng là nhà văn có một tuổi thơ cay đắng, không tình thơng yêu của cha
mẹ . Ông rất thấu hiểu nỗi đau của những con ngời trong xã hội cũ bởi vậy mà đối t-
ợng chủ yếu trong tác phẩm của ông là phụ nữ và nhi đồng, ông đợc mệnh danh là
nhà văn của họ
Chúng ta dễ dàng nhận thấy rằng, Nguyên Hồng viết rất nhiều về phụ nữ

***************************
Bài: 4 Ngày 21 / 10/ 2009
Trờng Từ Vựng
.
1. Cho các đoạn văn sau :
a. Nớc mắt tôi ròng ròng rớt xuống hai bên mép rồi chan hoà đầm đìa ở cằm
và ở cổ. Nhng không phải vì thấy mợ tôi cha đoạn tang thầy tôi mà chữa

đẻ với ngời khác mà tôi có cản giác đau đớn ấy. Chỉ vì tôi thơng mẹ, tôi
căm tức sao mẹ tôi lại vì sợ hãi những thành kiến tàn ác mà xa lìa anh em
tôi để sinh nở một cách dấu diếm.
Tìm các từ cùng trờng nghiã với từ đau đớn. Gọi tên cho những từ này.
b. Cuộc sống quê tôi gắn bó với cây cọ. Cha làm cho tôi chiếc chổi cọ để
quét nhà quét sân. Mẹ lại đựng hạt giống đầy nón lá cọ treo lên gác bếp
để gieo cấy mùa sau. Chị tôi đan nón lá cọ, lại đan cả mành cọ và bán cọ
xuất khẩu. Chiều chiều chăn trâu chúng tôi rủ nhau đi nhặt những trái cọ
rơi đầy quanh gốc cọ về om.
Tìm các từ ngữ thuộc hai trờng nghĩa : cây cọ và vật dụng làm từ cây cọ.
c. Càng đến gần, những đàn chim đen bay kín trời, cuốn theo sau những
luồng gió buốt làm tôi rối lên hoa cả mắt. Mỗi lúc lại nghe rõ từng tiếng
chim kêu náo động nh tiếng xóc những rổ tiền đồng. Chim đậu chen nhau
trắng xoá trên những cây chà là chim cồng cộc đứng trong tổ vơn cánh,
chim gà đẩy đầu hói nh những ông thầy tu trầm t rụt cổ nhìn xuống
chân .nhiều con chim lạ rất to đậu đến quằn nhánh cây .
Tìm các từ thuộc trờng nghĩa chỉ hoạt động của chim.
Bài làm
1.Tìm các từ cùng trờng nghĩa
a. Các từ cùng trờng nghĩa với từ đau đớn là: sợ hãi, thơng, căm tức - trờng
tâm trạng, tình cảm của con ngời .
b. Các từ cùng trờng nghĩa cây cọ là: Chổi cọ, nón lá cọ, mành cọ, lán cọ
GV: Hồ Thị Kim Hoa Trờng THCS Bình Thịnh
Giáo án bồi dỡng Ngữ văn 8
c. Các từ thuộc trờng nghĩa hoạt động của loài chim là: Bay, kêu, đậu, chen,
vơn, rụt cổ, nhìn, đứng
2. Đặt tên cho các trờng từ vựng sau:
- sách, vở, bút, giấy, mực, thớc, com-pa, êke,..
- hiền, lành, hiền lanh, độ lợng, tốt, tốt bụng, ác, ác độc, hẹp hòi, ích kỉ, xấu, xấu
bụng,..

*****************************

Ngày 28 / 10/ 2007
Bài 5 Văn bản
Tức nớc vỡ bờ
Trích Tắt Đèn của Ngô Tất Tố
I. Sơ l ợc về tác giả
1. Tác giả:
- Ngô Tất Tố sinh năm 1893 mất năm 1954.
- Quê huyện Từ Sơn - Bắc Ninh ( nay thuộc Đông Anh, ngoại thành Hà Nội).
- Xuất thân trong một gia đình nhà nho gốc nông dân.
- Là nhà văn xuất sắc, nhà báo tiến bộ, đồng thời là một học giả có nhiều công trình
khảo cứu về triết học.
- Năm 1996 ông đợc Nhà nớc truy tặng Giải thởng HCM về Văn học nghệ thuật.
- Tác phẩm chính : các tiểu thuyết Tắt đèn (1939), Lều chõng (1940); các phóng sự
Tập án cái đình (1939), Việc làng (1940).
2. Tác phẩm
:
Ra đời 1939, trích trong chơng 18 của tiểu thuyết Tắt đèn.
- Tắt đèn là tác phẩm có giá trị tiêu biểu trong sáng tác của ông.
Tắt đèn là một bức tranhchân thực về cuộc sống cùng quẩn, thê thảm của ngời nông
dân bị áp bức bóc lột nặng nề; là một bản án đanh thép đối với xã hội thực dân phong
kiến đầy rẫy cái ác, cái xấu. Giá trị nhân đạo đặc sắc của tác phẩm là khẳng định, ca
ngợi phẩ chất đẹp đẽ của ngời phụ nữ nông dân. đặc sắc nghệ thuật Tắt đèn là đã xây
dựng đựơc nhiều tính cách điển hình trong hoàn cảnh điển hình.
Tức nớc vỡ bờ là đoạn trích trong chơng XVIII của tiểu thuyết Tắt đèn, kể lại việc
chị Dậu chống trả quyết liệt tên cai lệ và ng/ời nhà lí trởng để bảo vệ chồng.
II.tóm tắt tác phẩm ''Tắt Đèn''
Bối cảnh của truyện là làng quê Đông Xá trong không khí căng thẳng của những
ngày su thuế. Bọn hào lí trong làng ra sức sùng lục, tra khảo những ngời nông dân

nghèo thiếu thuế. Gia đình chị Dậu thuộc loại nghèo nhất làng, phải chạy vạy ngợc
xuôi đẻ có tiền nộp su. Anh Dậu đang ốm nặng vẫn bị đánh trói và cụm kẹp ở ngoài
đình làng. Chị Dậu đành phải dứt ruột đem cái Tí, đứa con gái lớn 7 tuổi của chị, bán
cho nhà Nghị Quế. Lợi dụng tình cảnhcủa chị, vợ chồng nhà Nghị Quế keo kiệt, độc
ác đã ép chị bán cái Tí và bán cả ổ chó mới đẻ của chị với giá rẻ mạt. Cộng với mấy
hào bán mấy gánh khoai, chị Dậu vừa đủ tiền để đóng suất su cho chồng. Không ngờ,
bọn hào lí lại bắt chị phải nộp cả suất su của ngời em chồng đã chết từ năm ngoái. Anh
Dậu không đợc tha về; nhng vì đang ốm nặng mà bị cùm trói hành hạ đến mức rũ ra
nh xác chết nên đợc khiêng trả về nhà. Sáng hôm sau, khi anh vừa mới tỉnh lại thì cai
lệ và ngời nhà lí trởng xông vào định trói bắt mang đi lần nữa. Chị Dậu cố van xin
thảm thiết nhng không đợc, nên đã liều mạng chống trả quyết liệt, quật ngã hai tên tay
GV: Hồ Thị Kim Hoa Trờng THCS Bình Thịnh
Giáo án bồi dỡng Ngữ văn 8
sai. Chị bắt giải lên huyện. Tên quan phủ T Ân lợi dụng cảnh ngộ của chị định giở trò
bí ổi. Chị Dậu kiên quyết cự tuyệt, ném cả nắm giấy bạc vào mặt hắn và chạy thoát ra
ngoài... Cuối cùng, để có tiền nộp thuế, chị đành gỉ con để lên tỉnh ở vú cho nhà lão
quan cụ. Lão ấy là một tên quan phủ già, dâm đãng. Trong một đêm '' tắt đền'', lão mò
vào buồngchị... Chị Dậu gạt mạnh bàn tay bẩn thỉu của lão, vùng dậy chạy thoát ra
ngaòi sân, giữa lúc trời tối đen nh mực.
III.. Đặc điểm nhân vật
1. Nhân vật cai lệ
Cai lệ là viên cai chỉ huy một tốp lính lệ- lính phục vụ hầu hạ nơi quan nha. Nhân vật
cai lệ trong đạon trích này là ngời của quan trên về làng Đông Xá để thúc su. Nh vậy,
cũng có thể hiểu rằng: dù chỉ là tên tay sai mạt hạng, một thứ công cụ của bộ máy
thống trị, nhng lúc này đây, hắn đang là kẻ đại diện cho quyền lc của bộ máy ấy. Và
hắn đã thể hiện đúng tính cách của một tên tay sai tàn bạo không chút tình ngời.
Tên cai lệ, với nghề đánh trói ngời một cách chuyên nghiệp, có mặt ở làng Đông Xá
để trừng trị kẻ nào dám trốn tiền su của nhà nớc. Cho nên hắn đến nhà anh Dậu với t
thế cảu một kẻ đại diện cho pháp luật trừng trị kẻ dám chống lại pháp luật. Dù anh
Dậu vừa mới đựơc khiêng trả về nhà đêm qua trong tình trạng nh môt xác chết, sáng

hôm nay '' cai lệ và ngời nhà lí trởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thớc
và dây thừng'' - nghĩa là đến với t thế sẵn sàng trói ngời, đánh ngời. Thứ luật pháp bất
nhân của xã hội thực dân nửa phong kiến tàn bạo cho phép một tên tay sai hành động
nh thế đoói với những ngời dân thấp cổ bé họng.
Ngô Tất Tố đã miêu tả nhân vật cai lệ bằng một ngòi bút hiện thực sắc sảo cùng với
một thái độ phê phán rõ rệt. Nhiều chi tiết miêu tả có tính hài hớc thể hiện ý đồ châm
biếm của tác giả: tên cai lệ thét bằng giọng khà khàn của ngời hút nhiều xái cũ, đó là
chi tiết chuẩn bị cho đoạn sau: sức lẻo khổe của anh chàng nghiện chạy không kịp với
sức xô đẩy của ngời đàn bà lực điền, hắn ngã chỏng quèo trên mặt đất, miệng vẫn
nham nhảm thét trót vợ chồng ket thiếu su.
2. Nhân vật chị Dậu
+ Chị Dậu là ngời vợ rất mực thơng chồng. Khi chồng đau ốm, chị tận tâm lo lắng,
chăm sóc. Náu cháo xong, chỉ ngả mâm múc ra la liệt rồi lấy quạt quạt cho cháo
chóng nguội, sau đó rón rén bng một bát lứon đến chổ chồng nằm, dịu dàng nói: -
Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo co đỡ xót ruột. Chị bế con ngồi bên cạnh chò
chồng xem ăn có ngon miệng không. Đó là những cử chỉ thể hịên tình thơng yêu giản
dị mà chân thành.
Vì thơng chồng nên chị Dậu đã bằng mọi cách đối phó với bọn tay sai để bảo vệ cho
chồng.
Ban đầu chi cự lại bàng lí lẽ và van xin tha thiết. Về sau van xin mãi không đợc chị
đành liều mạng cự lại để bảo vệ tính mạng cho chồng.
III. Một số câu hỏi
Câu 1. Câu nói: Thà ngồi tù. Để cho chúng nó làm tình làm tội mãi thế, tối không chịu
đợc, có ý nghĩa gì?
Gợi ý:
Câu nói của chị Dậu mang nhiều ý nghĩa. Trớc hết nóthể hiện tính cách của một ngời
phụ nnữ yêu thơng chồng, dám hi sinh vì chồng, biết nhẫn nhục chịu đựng nhng đồng
thời lại có một tinh thần phản kháng mạnh mẽ, một sức sống kiên cờng... Bên cạnh đó,
nó còn nói lên một chân lí sâu xa của đời sống '' tức nớc'' thì '' vỡ bờ'', có áp bức có đấu
GV: Hồ Thị Kim Hoa Trờng THCS Bình Thịnh

Giáo án bồi dỡng Ngữ văn 8
tranh, con đờng sống duy nhất của quần chúng bị áp bức chỉ có thể là con đờng đấu
tranh chống áp bức để tự gải phóng mình.
Cái kết thúc bế tắc của tác phẩm cho thấy nhà văn cha hoàn toàn nhận thức đợc hàon
toàn nhận thức đợc chân lí ấy, nhng bằng cảm quan hiện thực mạnh mẽ, nhà văn đã cảm
nhận đựoc xu thế của hiện thực '' tức nớc vỡ bờ'' và sức mạnh của sự '' vỡ bờ'' đó. Cho nên
dù cha chỉ ra đợc con đờng đấu tranh cách mạng tất của qần chúng, nhng nhà văn đã ''
xui ngời nông dân nổi loạn'' ( Nguyễn Tuân).
Câu 2: Nêu ngắn gọn giá trị t tởng và nghệ thuật của tác phẩm '' Tắt đèn''.
+ Về nội dung t tởng:
- Tắt đèn giàu giá trị hiện thực. Tác giả đã tố cáo và lên án chế độ su thuế dẽa man
của thc dân Pháp, đã bầncùng hoá nhân dân ta; su thuế đánh vào cả ngời chết; có biết
bao nmhiêu ngời pải bán vợ đợ con để trang trải '' món nợ Nhà nớc''. Vụ thuế đến, xóm
thôn
rùng rợn trong tiếng trống ngũ liên thúc liên hồi suốt ngày đêm, bon cờng hào bắt trói,
đánh đập tàn nhẫn những kẻ thiếu su, thiếu thuế. Cái sân đình xôi thịt đã trở thành trại
giam hành hạ những ngòi nông dân nghèo khổ, hiền lành vô tội. Có thể nói Tắt đèn là
một bức tranh xã hội chân thực, một bản án đanh thép kết tội chế độ thực dân nửa phong
kiến đã áp bức bóc lột, đã bần cùng hoá nhân dân ta.
- Tắt đèn giàu giá trị nhân đạo. Tình vợ chồng, tình mẹ con, tình nghĩa xóm làng giữa
những con ngời cùng khổ đợc nói đến một cách chân thực. Số phận ngời phụ nữ, những
em bé, những ngời cùng đinh đợc tác giả nêu lên với bao xót thơng nhức nhói và đau
lòng.
- Tắt đền đã xây dựng nhân vật chị Dậu - một hình tợng chân thực đẹp đẽ về ngời phụ
nữ nông thôn Việt Nam. Chị Dậu có bao phẩm chất tốt đẹp: cần ù, tần tảo, giàu tình th-
ơng, nhẫn nhục và dũng cảm chống cờng hào, chống ap bức. Chị Dậu là hiện thân cảu
ngời vợ, ngời mẹ vừa sắc sảo, vừa đôn hậu, trong sạch.
+ Về nghệ thuật:
Tắt đèn, một cuốn tiểu thuyết quy mô khiếm tốn, trên dới 200 trang, những có giá trị
nghệ thuật đặc sắc.

- Về kết cấu chặt chẽ, tập trung. Các chi tiết, tình tiết đan cài chặt chẽ, đầy ấn tợng làm
nổi bật chủ đề. Hầu nh nhân vật chị Dậu đã xuất hiện trong tác phẩm từ đầu chí cuối.
Tính xung đột, tính bi kịch cuốn hút, hấp dẫn.
- Khắc hoạ thành công nhân vật. Các hạng ngời từ ngời càynghoè khổ đến địa chủ, từ
bon cờng hào đến quan lại đều có những nét riêng rất chân thực, sống động.
- Ngôn ngữ trong Tắt đèn từ miêu tả, tự sự đến ngôn ngữ nhân vật đều nhuần nhuyễn,
đậm đà. Câu văn xuôi thanh thoát.
Tóm lại, Tắt đèn một thiên tiểu thuyết có luận đề xã hội hàon toàn phụ sự dân quê,
một áng văn có thể gọi là kiệt tác ( Vũ Trọng Phụng).
Phân tích nhân vật chị Dậu
A. Mở bài:
Chị Dậu là nhân vật điển hình của dòng văn học hiện thực phê phán. Chị mang
đầy đủ nét đẹp truyền thống của ngời phụ nữ nông dân trớc Cách mạng tháng Tám.
Đặc biệt qua đoạn trích Tức nớc vỡ bờ chị còn là ngời mạnh mẽ dàm đấu tranh chống
lại sự áp bức bất công của xã hội cũ bất nhân.
B. Thân bài:
1, Vẻ đẹp truyền thống của chị Dậu
GV: Hồ Thị Kim Hoa Trờng THCS Bình Thịnh