Khảo sát hướng nghiên cứu của sinh viên trong lĩnh vực quản lý dược tại Đại học Y dược thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2008-2018

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019

Nghiên cứu Y học

KHẢO SÁT HƯỚNG NGHIÊN CỨU CỦA SINH VIÊN
TRONG LĨNH VỰC QUẢN LÝ DƯỢC TẠI ĐẠI HỌC Y DƯỢC
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH GIAI ĐOẠN 2008-2018
Hoàng Thy Nhạc Vũ*, Phan Thị Thanh Nhàn*, Phạm Đình Luyến*

TÓMTẮT
Mở đầu: Để nhà trường có những định hướng phù hợp, đảm bảo hoạt động nghiên cứu khoa học của
sinh viên Dược đạt hiệu quả cao nhất, những thông tin tổng quan về hoạt động này của sinh viên Dược là
thật sự cần thiết.
Mục tiêu: Nghiên cứu thực hiện nhằm khảo sát tình hình nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực Quản lý
Dược của sinh viên tại Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2008-2018.
Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang, được thực hiện thông qua hồi cứu dữ liệu
liên quan đến tất cả đề tài tốt nghiệp trong lĩnh vực Quản lý Dược của sinh viên Dược thuộc đại học Y
Dược thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2008 đến năm 2018. Tiêu chí nghiên cứu bao gồm bậc đào tạo, năm
thực hiện, nơi thực hiện, đối tượng nghiên cứu, nội dung nghiên cứu. Các tiêu chí nghiên cứu được mô tả
thông qua số lượng và tỉ lệ phần trăm các đề tài đã thực hiện.
Kết quả: Trong giai đoạn 2008-2018, có 531 đề tài tốt nghiệp đã được sinh viên Dược thực hiện trong
lĩnh vực Quản lý Dược, với số lượng đề tài trung bình mỗi năm là 48 đề tài. Trong đó, 36,2% là đề tài tốt
nghiệp Dược sĩ đại học và 63,8% là đề tài tốt nghiệp của Dược sĩ chuyên khoa. Nội dung nghiên cứu nhiều
nhất là Dược bệnh viện và Kinh tế Dược, chiếm tỉ lệ lần lượt là 33,1% và 26,9%. Đề tài được thực hiện tại
nhiều đơn vị Dược khác nhau, trong đó 59,1% đề tài được thực hiện tại cơ sở y tế, 14,7% đề tài thực hiện
tại công ty Dược.
Kết luận: Kết quả nghiên cứu đã cung cấp thông tin tổng quan về các đề tài tốt nghiệp trong lĩnh vực
Quản lý Dược mà sinh viên đã thực hiện trong giai đoạn 11 năm. Đây là cơ sở khoa học giúp cho Bộ môn
Quản lý Dược nói riêng và Khoa Dược nói chung có những đánh giá chính xác về hoạt động nghiên cứu
khoa học của sinh viên Dược.
Từ khóa: Quản lý Dược, đề tài tốt nghiệp, sinh viên, khoa Dược.

ABSTRACT
A SURVEY ON SCIENTIFIC RESEARCH ACTIVITIES IN THE FIELD OF
DRUG ADMINISTRATION AT UNIVERSITY OF MEDICINE AND PHARMACY
AT HO CHI MINH CITY FOR THE PERIOD OF 2008-2018
Hoang Thy Nhac Vu, Phan Thi Thanh Nhan, Pham Dinh Luyen
* Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 - No 2- 2019: 430 – 435
Background: In order to aid the University of Medicine and Pharmacy at Ho Chi Minh City
(UPHCM) in providing better training orientation, an overview information about scientific research
activities is necessary.
Objectives: To investigate the scientific research situation of Pharmacy students in the field of Drug
Administration at UPHCM from 2008 to 2018.
*

Khoa Dược, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
Tác giả liên lạc: PGS. TS. Hoàng Thy Nhạc Vũ
ĐT: 0913.110.200

Chuyên Đề Dược

Email:

431


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019

Methods: The descriptive cross-sectional study was conducted through retrospective data of all

graduate theses in the field of Drug Administration at UPHCM from 2008 to 2018. The included criteria
were as follows: education level, year of study, place of study, study subjects and study topic. These criteria
were described by the number and the percentage of the graduate theses.
Results: In the 2008-2018 period, there were 531 drug administration graduate theses conducted by
Pharmacy students, with an average of 48 studies each year. 36.2% was conducted by undergraduate
students and 63.8% was conducted by postgraduate students. The common study topics were Hospital
Pharmacy (33.1%) and Pharmacoeconomics (26.9%). There were 59.1% of studies related to activities of
healthcare facilities and 14.7% related to activities of pharmaceutical companies.
Conclusion: The study provided an overview of the graduation thesis in the field of Drug
Administration conducted by pharmacy students in the period of 11 years. This information is the scientific
base which will help the Pharmaceutical Management Department in particular and the Pharmacy Faculty
at UPHCM in general to assess accurately student’s research activities.
Keywords: Drug Administration, graduate thesis, student, Faculty of Pharmacy.
thức và kỹ năng về tổ chức, quản lý cũng như
ĐẶTVẤNĐỀ
kinh tế Dược.
Theo thông tư 19/2012/TT-BGDĐT(1) ban
Những nghiên cứu trong lĩnh vực Quản lý
hành quy định về hoạt động nghiên cứu khoa
Dược không chỉ cung cấp những thông tin
học của sinh viên trong các cơ sở giáo dục đại
phục vụ cho công tác giảng dạy – học tập của
học, sinh viên có trách nhiệm thực hiện các đề
giảng viên, sinh viên mà còn mang đến những
tài nghiên cứu khoa học theo kế hoạch hoạt
ý nghĩa thực tiễn quan trọng, giúp việc nhìn
động khoa học của trường đại học; đồng thời
nhận, đánh giá các khía cạnh thực tế trong các
giảng viên, cán bộ nghiên cứu có trách nhiệm
hoạt động liên quan đến tình hình phân phối,

tham gia hướng dẫn sinh viên nghiên cứu
cung ứng và sử dụng thuốc ở các bệnh viện,
khoa học, chịu trách nhiệm về nội dung của đề
công ty dược, nhà thuốc và việc tuân thủ các
tài được phân công hướng dẫn. Trong giai
quy định liên quan đến hành nghề Dược được
đoạn 2008-2018, Khoa Dược – Đại học Y Dược
chính xác và khách quan. Trong quá trình hoạt
thành phố Hồ Chí Minh là một trong những
động của Khoa Dược – Đại học Y Dược thành
cơ sở đào tạo nhân lực Dược chủ chốt của
phố Hồ Chí Minh, cùng với giảng viên, hàng
miền Nam nói chung và của thành phố Hồ Chí
năm sinh viên đã tham gia thực hiện được
Minh nói riêng. Đây được xem là một trung
nhiều đề tài nghiên cứu khoa học nói chung
tâm đào tạo nhân lực, nghiên cứu khoa học,
và trong lĩnh vực Quản lý Dược nói riêng.
phát triển và ứng dụng các kỹ thuật tiên tiến
Trong đó, các đề tài thuộc lĩnh vực Quản lý
trong lĩnh vực y tế. Trong đó, hoạt động
Dược liên quan đến nhiều hướng như Pháp
nghiên cứu khoa học là một trong những hoạt
chế dược, Dược xã hội, Dược bệnh viện, Kinh
động quan trọng, được giảng viên và sinh viên
doanh thuốc, Quản lý chất lượng, Sức khoẻ
Dược thực hiện hàng năm.
cộng đồng, Dịch tễ dược.
Trong xu thế hội nhập quốc tế và Việt
Nhằm cung cấp những thông tin tổng

Nam là thành viên của WTO, công tác quản lý
quan về tình hình nghiên cứu khoa học của
Dược ngày càng quan trọng đối với thị trường
sinh viên, chúng tôi tiến hành khảo sát hướng
thuốc đa dạng và phức tạp. Đồng thời nhu cầu
nghiên cứu của sinh viên trong lĩnh vực Quản
công tác trong mọi lĩnh vực hành nghề Dược
lý dược tại Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí
từ sản xuất, xuất nhập khẩu, Dược bệnh viện
Minh trong giai đoạn 2008-2018.
và quản lý nhà nước đều sử dụng các kiến

432

Chuyên Đề Dược


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019
PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU
Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu mô tả cắt ngang, được thực hiện
thông qua việc hồi cứu dữ liệu liên quan đến đề
tài tốt nghiệp trong lĩnh vực Quản lý Dược của
sinh viên Dược thuộc Đại học Y Dược thành phố
Hồ Chí Minh từ năm 2008 đến năm 2018. Dữ
liệu thu thập cho nghiên cứu được cung cấp bởi
bộ phận phụ trách nghiên cứu khoa học của Bộ
môn Quản lý Dược - Đại học Y Dược thành phố
Hồ Chí Minh.
Thu thập và xử lý dữ liệu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp lấy mẫu
toàn bộ, tất cả các đề tài tốt nghiệp thuộc lĩnh
vực Quản lý Dược của sinh viên đại học, chuyên
khoa cấp 1 và chuyên khoa cấp 2 đã thực hiện
trong giai đoạn 2008-2018 đều được thu thập cho
nghiên cứu. Các thông tin thu thập cho mỗi đề
tài tốt nghiệp bao gồm tên đề tài, bậc đào tạo,
năm thực hiện. Từ tên đề tài, nghiên cứu tiến
hành phân loại đề tài theo nơi thực hiện, đối
tượng nghiên cứu, và nội dung nghiên cứu. Dữ
liệu được tổng hợp và xử lý bằng Excel, đặc
điểm các đề tài tốt nghiệp sẽ được mô tả thông
qua số lượng và tỉ lệ phần trăm các đề tài đã thực
hiện theo từng tiêu chí nghiên cứu.

KẾTQUẢNGHIÊNCỨU
Trong giai đoạn 2008-2018, có 531 đề tài tốt
nghiệp thuộc lĩnh vực Quản lý Dược đã được sinh
viên Dược thuộc Đại học Y Dược thành phố Hồ

Nghiên cứu Y học

Chí Minh thực hiện, với số lượng đề tài trung
bình mỗi năm là 48 đề tài. 36,2% là đề tài tốt
nghiệp Dược sĩ đại học, và 54,8% là đề tài tốt
nghiệp Dược sĩ chuyên khoa 1, 9,0% là đề tài tốt
nghiệp Dược sĩ chuyên khoa 2. Đối tượng chính
của các nghiên cứu là quy trình Quản lý Dược,
(26,4%), việc sử dụng thuốc trong điều trị (22,2%),
tình hình sức khỏe của người bệnh (20,0%), kiến

thức và kỹ năng của cán bộ y tế, và hoạt động
kinh doanh của công ty Dược. Nguồn dữ liệu
phục vụ cho các nghiên cứu trong lĩnh vực Quản
lý được được thu thập từ bốn nơi chính, bao gồm
cơ sở y tế (59,1%), công ty Dược (14,7%), cơ sở đào
tạo (13,4%), cơ sở bán lẻ (12,8%).
Trong năm nội dung nghiên cứu chính
được ghi nhận từ các đề tài tốt nghiệp, Dược
bệnh viện và Kinh tế Dược chiếm tỉ lệ lớn nhất
với tỉ lệ tương ứng lần lượt là 33,1% và 26,9%.
Số lượng đề tài có sự thay đổi giữa các năm,
trong đó năm 2016 có nhiều đề tài nhất, với 79
đề tài (Hình 1)
Xét về nội dung nghiên cứu theo bậc đào
tạo, trong các đề tài tốt nghiệp Dược sĩ chuyên
khoa 1, đề tài về Dược bệnh viện chiếm ưu
thế, với tỉ lệ 38,8%, đối tượng nghiên cứu tập
trung vào các quy định, quy trình quản lý
(33,7%). Trong các đề tài tốt nghiệp Dược sĩ
đại học, Kinh tế Dược là nội dung được sinh
viên lựa chọn thực hiện nhiều nhất, chiếm
35,9% (Bảng 1)

Hình 1: Mô tả chung đặc điểm các đề tài Quản lý Dược trong giai đoạn 2008-2018

Chuyên Đề Dược

433

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019

Nghiên cứu Y học

Bảng 1: Mô tả nội dung nghiên cứu của đề tài trong lĩnh vực Quản lý Dược theo bậc đào tạo trong giai
đoạn 2008-2018.

Công tác đào tạo
Dược bệnh viện
Kinh tế Dược
Pháp chế Dược
Quản lí chất lượng thuốc
Đối tượng nghiên cứu
Cán bộ y tế
Chương trình đào tạo
Hoạt động kinh doanh Dược
Người bệnh
Quy trình quản lý Dược
Thuốc sử dụng
Năm thực hiện
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017

2018

DSĐH
DSCK1
(%)
(%)
n=192
n=291
Nội dung nghiên cứu
(17,7)
(6,9)
34
20
(24,0)
(38,8)
46
113
(35,9)
(18,6)
69
54
(6,3)
(19,2)
12
56
31
(16,1)
48
(16,5)

Tổng cộng
(%)
n=531

2
17
20
3
6

(4,2)
(35,4)
(41,7)
(6,3)
(12,5)

56
176
143
71
85

(10,5)
(33,1)
(26,9)
(13,4)
(16,0)

6
38

31
46
31
40

(3,1)
(19,8)
(16,1)
(24,0)
(16,1)
(20,8)

24
17
44
39
98
69

(8,2)
(5,8)
(15,1)
(13,4)
(33,7)
(23,7)

3
2
2
21

11
9

(6,3)
(4,2)
(4,2)
(43,8)
(22,9)
(18,8)

33
57
77
106
140
118

(6,2)
(10,7)
(14,5)
(19,9)
(26,4)
(22,2)

9
15
14
18
14
20

23
10
25
25
19

(4,7)
(7,8)
(7,3)
(9,4)
(7,3)
(10,4)
(12,0)
(5,2)
(13,0)
(13,0)
(9,9)

16
20
42
32
42
16
19
26
43
23
12

(5,5)
(6,9)
(14,4)
(11,0)
(14,4)
(5,5)
(6,5)
(8,9)
(14,8)
(7,9)
(4,1)

0
0
0
0
0
0
1
13
11
12
11

(0,0)
(0,0)
(0,0)
(0,0)
(0,0)
(0,0)

(2,1)
(27,1)
(22,9)
(25,0)
(22,9)

25
35
56
50
56
36
43
49
79
60
42

(4,7)
(6,6)
(10,5)
(9,4)
(10,5)
(6,8)
(8,1)
(9,2)
(14,9)
(11,3)
(7,9)

BÀNLUẬN
Nghiên cứu cho thấy trong giai đoạn 11
năm, sinh viên đã thực hiện được 531 đề tài
nghiên cứu trong khuôn khổ tốt nghiệp
thuộc lĩnh vực Quản lý Dược, trong đó
54,8% đề tài tốt nghiệp Dược sĩ chuyên khoa
1, 33,1% đề tài về Dược bệnh viện, 26,4% đề
tài nghiên cứu các quy trình quản lý Dược.
Kết quả cho thấy đề tài tốt nghiệp sau
đại học, và đề tài trong lĩnh vực quản lý
chiếm một tỉ lệ tương đối lớn. Nguồn nhân
lực Dược trình độ sau đại học, có đủ kiến
thức và kỹ năng để làm tốt công tác quản lý
ở các cơ sở y tế là không thể thiếu, đặc biệt
là trong các hoạt động đòi hỏi chuyên môn
và kỹ năng như thanh tra Dược, quản lý thị

434

DSCK2
(%)
n=48

trường thuốc. Đào tạo trình độ sau đại học
giúp Dược sĩ nắm vững lý thuyết, có trình
độ thực hành cao, khả năng làm việc độc
lập, sáng tạo và có năng lực phát hiện, giải
quyết những vấn đề thuộc chuyên ngành
được đào tạo. Tính đến cuối năm 2018, Đại
học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh chỉ

mới đào tào Dược sĩ chuyên khoa 1 và
Chuyên khoa 2 mà chưa có mã ngành đào
tạo thạc sĩ trong lĩnh vực Quản lý Dược. Tuy
nhiên, thực tiễn ghi nhận nhiều cán bộ y tế
có nhu cầu được đào tạo về thạc sĩ trong
lĩnh vực quản lý dược, bổ sung vào nguồn
nhân lực sau đại học Dược trình độ cao
phục vụ nhu cầu trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh, cũng như đáp ứng được nhu cầu
của toàn phía Nam.

Chuyên Đề Dược


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019

Nghiên cứu Y học

Tại đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí

đại diện. Dữ liệu nghiên cứu tập trung vào

Minh, nếu Dược sĩ chuyên khoa 1 lĩnh vực

các đề tài tốt nghiệp của sinh viên nên kết

Quản lý Dược đã được đào tạo từ lâu thì

quả mang tính đồng nhất. Kết quả nghiên

Dược sĩ chuyên khoa 2 chỉ mới được đào tạo

cứu này sẽ tạo tiền đề cho các nghiên cứu

trong thời gian từ 2012. Tuy nhiên, từ khi có

tiếp theo có thể tập trung vào tổng quan kết

quy định về chuẩn chức danh nghề nghiệp,

quả các đề tài có cùng nội dung, đồng thời

nhu cầu người học cao, dẫn đến lượng đề tài

tiếp tục khảo sát tuơng tự cho các đề tài

Dược sĩ chuyên khoa 2 cũng chiếm tỉ lệ

nghiên cứu được thực hiện bởi giảng viên

không nhỏ trong giai đoạn 2008-2018. Khi

trong lĩnh vực Quản lý Dược, từ đó bổ sung

xem xét tỉ lệ đề tài do sinh viên thực hiện

thêm thông tin cho các hoạt động nghiên

trong lĩnh vực Quản lý Dược so với các đề

cứu khoa học trong lĩnh vực Quản lý Dược

tài còn lại thực hiện, các đề tài Quản lý

nói riêng và của Khoa Dược - Đại học Y

Dược chiếm hơn 20% tổng đề tài tốt nghiệp

Dược nói chung. Tuy nhiên đề tài vẫn tồn

do sinh viên thực hiện trong cùng giai đoạn.

tại một số hạn chế như chỉ mới tập trung

Số lượng đề tài nghiên cứu thay đổi giữa các

phân loại dựa trên tên đề tài và năm thực

năm là do sự thay đổi về chỉ tiêu tuyển sinh

hiện, trong khi đó thực tế có nhiều đề tài có

và nhu cầu của người học sau đại học. Trong

hướng nghiên cứu được thực hiện theo sự

đó, có nhiều đề tài thuộc lĩnh vực Quản lý

hướng dẫn của giảng viên ( các đề tài khóa

Dược đã được công bố trên các tạp chí trong

luận tốt nghiệp dược sĩ đại học) nên chưa

và ngoài nước như các đề tài về hướng chi

phân tích đầy đủ về định hướng nghiên cứu

phí điều trị

của sinh viên trong lĩnh vực Quản lý Dược.

(4,6,7)

, việc sử dụng thuốc

(3,5)

, chất

lượng cuộc sống . Trong Chiến lược quốc

Nghiên cứu đã giúp khẳng định bên

gia phát triển ngành Dược Việt Nam giai

cạnh hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa

đoạn đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm

học cũng là một trong những nhiệm vụ

2030, mục tiêu cụ thể là cung ứng thuốc đầy

quan trọng của Khoa Dược - Đại học Y Dược

đủ, kịp thời, có chất lượng, giá hợp lý các

thành phố Hồ Chí Minh, trong đó, sinh viên

loại thuốc theo cơ cấu bệnh tật tương ứng;

Dược là một trong những đối tượng chính

đồng thời 100% cơ sở kinh doanh thuốc

tham gia vào hoạt động này.

thuộc hệ thống phân phối thuốc phải đạt

KẾTLUẬN

(2)

tiêu chuẩn thực hành tốt(8). Do đó các nghiên
cứu về hoạt động cung ứng thuốc, hoạt
động kinh doanh Dược, việc tuân thủ các
quy định liên quan đến hành nghề Dược
vẫn sẽ là những đề tài sát với thực tiễn cần
được nghiên cứu thực hiện trong tương lai.

Nghiên cứu thu thập toàn bộ dữ liệu của
các đề tài tốt nghiệp của sinh viên trong lĩnh
vực Quản lý Dược nên thông tin mang tính

Chuyên Đề Dược

Kết quả nghiên cứu cung cấp những thông
tin tổng quan liên quan đến các đề tài tốt
nghiệp trong lĩnh vực Quản lý Dược trong
thời gian 11 năm. Đây là cơ sở khoa học giúp
cho Bộ môn Quản lý Dược nói riêng và Khoa
Dược nói chung có được những thông tin đầy
đủ, giúp việc định hướng nghiên cứu phù hợp
với tình hình mới, đảm bảo hiệu quả cao nhất

435