Tải bản đầy đủ (.pdf) (13 trang)

Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 3144:1979

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (485.82 KB, 13 trang )

CỘNG HÒA XàHỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 
TIÊU CHUẨN NHÀ NƯỚC 

SẢN PHẨM KỸ THUẬT ĐIỆN 
YÊU CẦU CHUNG VỀ AN TOÀN 
TCVN  3144 – 79
Cơ quan biên soạn :
Viện nghiên cứu khoa học kỹ thuật bảo hộ lao động 
Tổng công đoàn Việt Nam 
Cơ quan đề nghị ban hành :
Tổng Công đoàn Việt Nam
Cơ quan trình duyệt :
Cục tiêu chuẩn
uỷ ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước
Cơ quan  xét duyệt và ban hành :
ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước
Quyết định ban hành số : 658/TC ­ QĐ ngày 27 tháng  12 năm 1 979
TIÊU CHU Ẩ N NHÀ N ƯỚ C

Nhóm T
S Ả N PH Ẩ M K Ỹ THU ẬT ĐIỆ N

TCVN

Yêu c ầ u chung v ề an toàn

3144 ­ 79

Electrical equipment 
General safety 
requirements.



Có hi ệ u l ự c t ừ  1­1­1981

Ti ề u chu ẩ n này áp dụ ng cho các s ả n ph ẩ m k ỹ  thu ật đi ệ n và quy đị nh 
nh ữ ng yêu c ầ u chung v ề  an toàn  đố i v ớ i k ế t c ấ u c ủ a chúng nh ắ m ngăn  


2
ng ừ a ho ặ c h ạ n ch ế t ớ i m ức độ  cho phép sự  tác độ ng lên cơ  thể  ng ườ i c ủ a  
các y ế u t ố  sau :
­ Dòng đi ệ n ;
­ Tia l ử a đi ệ n và h ồ  quang đi ệ n ;
­ Nh ữ ng b ộ  ph ậ n chuy ển đ ộ ng c ủ a s ả n ph ẩ m ;
­ Nh ữ ng b ộ  ph ận đ ầ u khi ể n c ủ a s ả n ph ẩ m b ị  nung nóng ; nh ữ ng v ậ t 
li ệ u nguy hi ểm và có hạ i có trong k ế t c ấ u c ủ a s ản ph ẩm, cũng nh ư  các 
ch ấ t nguy hi ểm có h ạ i th ả i ra trong khi v ận hành các sả n ph ầ m đó ;
­  Ồ n và siêu âm ;
­ Rung ;
­ B ứ c x ạ  r ơ n­ghen, b ức x ạ quang, b ức x ạ nhi ệt và tr ườ ng điệ n từ .
Tiêu chu ẩ n này không áp dụ ng cho các s ả n ph ẩ m k ỹ  thu ậ t đi ệ n :
­ Đ ượ c ch ế  t ạ o cho thi ết b ị tr ọn b ộ ;
­  Ở  trong thi ết b ị đi ệ n đượ c ch ố ng n ổ  ;
­  Ở  trong thi ết b ị đi ệ n c ủ a tàu thủ y ;
­ C ủ a đ ầ u máy ch ạ y b ằ ng đi ệ n ;
­ C ủ a các thi ế t b ị  đi ệ n sinh ho ạ t.
1. QUY Đ Ị NH CHUNG
1.1 Các s ả n ph ẩ m k ỹ  thu ật đi ệ n c ầ n ph ả i tuân theo các yêu c ầ u c ủ a 
tiêu   chu ẩ n   này,   còn   các   s ả n   ph ẩ m   đ ượ c   s ử   d ụ ng   nh ư   m ộ t   thi ết   bi   s ản  
xu ấ t thì ph ả i tuân theo TCVN 2290 ­ 78.
1  2.  Trong các s ả n ph ẩ m k ỹ  thu ật  đi ệ n có th ể  sử  dụ ng : Cách điệ n  

các b ộ  ph ậ n d ẫ n đi ệ n (cách đi ệ n làm vi ệ c, cách điệ n ph ụ , cách điệ n kép, 
đi ệ n tăng c ườ ng) ;
Đi ệ n áp an toàn trong các m ạ ch đi ệ n :
bộ  ph ậ n n ố i đ ấ t bả o v ệ  cho nh ữ ng ph ần kim lo ại không mang điệ n,  
nh ư ng có th ể  có đi ệ n áp (khi b ị  h ỏ ng cách đi ệ n, khi r ố i lo ạ n chê độ  làm 
vi ệ c c ủ a s ả n ph ẩ m);
B ộ  ph ậ n đê c ắ t di ệ n b ả o v ệ  s ả n ph ẩ m khi có điệ n chạ m v ỏ
V ỏ  (bao) b ảo v ệ  đ ể  ngăn ng ừ a kh ả  năng ng ườ i vô ý   ch ạ m vào ph ầ n 
mang đi ệ n, chuyên đ ộ ng và b ị  nung nóng ; 
Khoá liên đ ộ ng đ ể  ngăn ng ừ a nh ữ ng độ ng tác và thao tác sai ;

2


3
Màn che ch ắ n và các ph ươ ng ti ện b ảo v ệ  khác ch ố ng l ạ i  ả nh h ưở ng  
nguy hi ểm và có h ạ i c ủ a b ứ c x ạ  r ơ ngen, b ức x ạ  quang, b ức x ạ  nhi ệt và  
tr ườ ng đi ệ n từ  ;
Các ph ươ ng ti ện x ử  lý các ch ấ t nguy hi ểm và có h ạ i sinh ra trong quá 
trình v ậ n hành ;
Các ph ậ n đ ể  ki ể m tra cách đi ệ n và h ệ  thố ng tín hi ệ u báo sự  c ố  cũng 
nh ư  c ắ t đi ệ n trong tr ườ ng h ợp đi ệ n tr ở  cách điệ n gi ả m xuố ng d ướ i m ứ c  
cho phép;
Các bi ể  báo, d ấ u hi ệu và màu s ơ n trong h ệ  thong tín hi ệ u màu và các  
ph ươ ng  ti ện tín  hi ệ u  khác  đ ể   báo nguy  hi ể m (ch ỉ  k ết  h ợp v ới các  biệ n 
pháp an toàn khác) ;
Công thái h ọ c (ec­gô­nô­mic).
Chú thích. Tr ị  s ố  đi ệ n áp xoay chi ề u an toàn là từ  36 tr ở  xu ố ng  .
tr ị  s ố  đi ệ n áp m ộ t chi ề u an toàn  là t ừ  110 V tr ở  xu ố ng  
1 3. Nh ữ ng yêu c ầ u v ề  an toàn không đ ượ c quy  đ ị nh trong tiêu chu ẩ n  

này, ph ả i đượ c ch ỉ  rõ trong các tiêu chu ẩ n và đi ề u ki ệ n k ỹ  thu ậ t c ủ a t ừ ng 
lo ại s ả n ph ẩ m c ụ  th ể.
2. PHÂN C Ấ P S ẢN PH ẢM K Ỹ  THU ẬT ĐIỆ N THEO KH Ả  NĂNG 
B Ả O V Ệ  CON NG ƯỜ I KH ỎI TAI N ẠN ĐIỆ N:
2.1. Quy đ ị nh; năm c ấ p  b ả o  v ệ  sau : O ; OI ; I ; II ; III :
C ấ p O bao g ồ m nh ững s ản ph ẩm ít nhấ t ph ả i có cách điệ n làm việ c 
và không có các chi ti ết đ ể  n ố i đ ấ t, n ế u các sả n ph ầ m đó không thu ộ c c ấ p  
II ho ặ c c ấ p III.
C ấ p OI bao g ồm nh ững s ản ph ẩm ít nh ấ t ph ả i có cách điệ n làm vi ệ c, 
có chi ti ết đ ể  n ố i đ ấ t. N ế u s ả n ph ẩ m có dây dẫ n để  nố i vào ngu ồ n điệ n, 
thì dây d ẫ n đó không có s ợ i n ối đ ấ t.
C ấ p I bao g ồ m nh ững s ản ph ẩm ít nh ấ t ph ả i có cách đi ệ n làm vi ệ c và 
chi ti ết đ ể  n ồ i đấ t. N ế u s ả n ph ẩ m có dây d ẫ n đề  nố i vào nguồ n thì dây 
d ẫ n đó phả i có s ợ i n ố i đ ấ t và phích c ắ m có c ự c n ố i đấ t.
C ấ p   II   bao   g ồm   nh ững   s ản   ph ẩm   có   cách   đi ệ n   kép   ho ặ c   cách   điệ n  
tăng c ườ ng và không có nh ữ ng chi ti ết đ ế  nố i đ ấ t.
C ấ p III bao g ồm nh ững s ản ph ẩm có mạ ch đi ệ n bên trong và m ạ ch 
đi ệ n ngoài v ớ i đi ệ n áp không lớ n h ơ n 36 vôn. Nh ữ ng s ả n ph ẩ m đượ c cung 
c ấ p đi ệ n t ừ  ngu ồ n bên ngoài có th ể  đượ c x ế p vào cấ p III n ế u nh ữ ng s ản 
ph ẩ m này đượ c nố i tr ự c ti ếp vào ngu ồ n điệ n cỏ  điệ n áp không lớ n hơ n 36 
vôn,  ở  tr ạ ng thái không t ải thì đi ệ n áp củ a nguồ n này không cao quá 42  
3


4
vôn. Khi s ử  d ụ ng máy bi ế n áp hoặ c máy bi ế n đ ổ i đi ệ n năng làm nhi ệ m vụ 
thay cho ngu ồ n cung c ấp thì cu ộ n s ơ  c ấ p và cu ộ n thư  c ấ p c ủ a nó không  
đ ượ c liên h ệ  vớ i nhau v ề  đi ệ n và giữ a nhữ ng cu ộ n dây đó phả i có cách 
đi ệ n kép ho ặ c cách đi ệ n tăng c ườ ng.
3.   YÊU   C Ầ U   V Ề   AN   TOÀN   Đ Ố I   V Ớ I   S Ả N   PH ẨM   K Ỹ   THU ẬT  

ĐI Ệ N VÀ CÁCC B Ộ  PH ẬN C Ủ A NÓ:
3.1 Yêu cầu chung 
3.1.1. Giá tr ị   ồ n và rung cho phép do các s ả n ph ẩ m k ỹ  thu ật đi ệ n t ạ o 
ra , ph ả i đ ượ c ch ỉ  rõ trong tiêu chu ẩ n và đi ề u ki ệ n k ỹ  thu ậ t c ủ a t ừ ng lo ại  
s ả n ph ẩ m c ụ  th ể.
3.1.2. Các s ả n ph ẩ m t ạo ra tr ườ ng đi ệ n t ừ , c ầ n ph ả i có các bộ  ph ậ n  
b ả o v ệ  (màn che, màn h ấ p th ụ ...) đ ể  gi ả m  ả nh hưở ng c ủ a tr ườ ng điệ n từ 
trong vùng làm vi ệ c đ ế n giớ i h ạ n cho phép.
Nh ữ ng yêu c ầ u đ ố i v ớ i các b ộ  phậ n b ả o v ệ  này cầ n ph ả i đượ c chỉ  rõ 
trong tiêu chu ẩ n và trong đi ề u ki ệ n k ỹ  thu ật c ủa t ừng lo ại s ản ph ẩm c ụ 
th ể .
Đ ể  h ạ n ch ế   ả nh h ưở ng c ủa tr ườ ng điệ n từ  cho phép sử  dụ ng các bộ 
ph ậ n b ả o v ệ  không có trong k ế t c ấ u c ủ a s ản ph ầm.
3.1.3. Nh ữ ng s ản ph ẩm là ngu ồ n b ứ c x ạ  nhi ệt, b ức x ạ  quang, b ức x ạ 
r ơ n­ghen, cũng nh ư  ngu ồ n siêu âm. c ầ n ph ả i có các ph ươ ng ti ệ n để  hạ n  
ch ế  c ườ ng độ  b ứ c x ạ  và siêu âm đó đế n tr ị  số  cho phép.
Nh ữ ng yêu c ầ u đ ố i v ớ i các ph ươ ng ti ệ n h ạ n ch ế  c ườ ng độ  bứ c xạ  và 
siêu âm, cũng nh ư  đ ố i v ớ i nhi ệ t độ  cho phép nung nóng mặ t ngoài c ủ a v ỏ 
s ả n ph ẩ m  c ầ n ph ả i   đượ c ch ỉ  rõ  trong tiêu chu ẩ n và  trong  điề u ki ệ n k ỹ 
thu ật c ủ a t ừ ng lo ại s ản ph ẩm c ụ th ể.
Đ ể  h ạ n ch ế   ả nh h ưở ng c ủ a b ứ c x ạ , cho phép sử  dụ ng các bộ  phậ n 
b ả o v ệ  không có trong k ế t c ấ u c ủ a s ản ph ẩm.
3.1.4.   C ầ n   ph ải   ghi   rõ   trong   tiêu   chu ẩ n   v ề   đi ề u   ki ệ n   k ỹ   thu ậ t   c ủa  
từ ng lo ạ i s ả n ph ẩm c ụ  th ể nh ững yêu cầ u v ề  sự  c ầ n thi ế t có các bộ  phậ n  
đ ể   b ả o   v ệ   cho   ng ườ i   khi   vô   tình   cũng   không   th ể   ch ạ m   vào   các   ph ầ n 
chuy ể n đ ộ ng, mang đi ệ n và b ị  nung nóng c ủ a s ả n ph ẩ m và các bộ  phậ n 
đ ể  ngăn ng ừ a tác hãi do v ậ t li ệu ch ế  t ạo s ản ph ầm có tính nguy hi ể m, có  
h ạ i và các ch ấ t sinh ra khi v ận hành cũng nh ư  nh ữ ng yêu c ầ u đ ố i vớ i các 
bộ  ph ậ n b ả o v ệ  trên.
3.1.5. S ơ  đ ờ  m ạ ch đi ệ n c ủ a s ả n ph ẩ m ph ả i lo ạ i tr ừ đượ c khả  năng tự 

đóng và t ự  c ắ t đi ệ n c ủ a s ả n ph ẩ m.

4


5
3.1.6. Vi ệc b ố  trí và n ố i các b ộ  ph ậ n c ủ a s ả n ph ẩ m, ph ải đả m bả o an 
toàn và thu ậ n l ợ i cho vi ệc quan sát, l ắ p  đ ặ t, ki ể m tra, s ử a ch ữa và vậ n 
hành.
Khi c ầ n thi ết, các s ả n ph ậ n ph ả i d ượ c trang b ị  các cử a quan sát lỗ 
ki ể m tra và các ph ươ ng ti ệ n chi ều sáng c ụ c bộ . Nh ữ ng yêu cầ u đố i vớ i 
các   b ộ   ph ậ n   này   ph ả i   đ ượ c   ghi   trong   tiêu   chu ẩ n   và   trong   đi ề u   ki ệ n   kỹ 
thu ật c ủ a t ừ ng lo ại s ản ph ẩm c ụ th ể.
3.1.7. K ết c ấu c ủa s ản ph ẩm ph ải lo ại tr ừ  đượ c khả  năng nố i nh ầ m  
các b ộ  ph ậ n d ẫ n đi ệ n c ủ a s ả n ph ầ m.
K ế t c ấ u c ủ a  ổ  c ắ m và phích c ắ m có đi ệ n áp từ  36 vôn tr ở  lên phả i  
khác v ớ i k ế t c ấ u c ủ a  ổ  c ắm và phích c ắ m có điệ n áp nh ỏ  hơ n 36 vôn.
3.1.8.Trong tr ườ ng h ợp c ằn thi ết, các s ả n ph ẩm ph ả i  đượ c trang b ị 
tín hi ệ u và bi ể n báo.
tín   hi ệ u   phòng   ng ừ a   và   bi ể n   báo   c ầ n   ph ả i   đượ c   sử   d ụ ng   đề   chỉ   :  
tr ạ ng thái đóng c ủ a s ả n ph ầ m, có đi ệ n, cách đi ệ n b ị  ch ọ c th ủ ng, ch ế  độ 
làm vi ệ c c ủ a s ản ph ầm, c ấm ch ạm vào bên trong s ả n ph ẩm n ếu không sử 
d ụ ng các bi ệ n pháp thích h ợ p, nhi ệt đ ộ  từ ng b ộ  ph ậ n c ủ a s ả n ph ẩ m cao  
hơ n giá tr ị  cho phép, s ự  tác độ ng c ủ a các khí cụ  b ả o v ệ ...
Nh ữ ng ký hi ệ u đượ c s ử  dụ ng trong các b ệ  th ố ng tín hi ệ u phòng ngừ a, 
bi ể n báo, c ầ n ph ả i theo các yêu c ầ u củ a quy đị nh hi ệ n hành và phả i đượ c 
bố  trí  ở  nhữ ng v ị  trí d ễ  quan sát.
3.1.9.   Nh ữ ng   s ản   ph ẩm   và   nh ữ ng   bộ   ph ậ n   c ủ a   s ả n   ph ẩm   c ỏ   kh ối  
lượ ng l ớ n h ơ n 12 kg  ho ặ c kích th ướ c l ớ n ph ải c ỏ  các chi ti ế t đ ể  nâng và  
giữ  khi l ắ p ráp và móc bu ộ c, n ế u hình dạ ng c ủ a s ả n ph ẩ m không cho phép 

giữ  s ả n ph ẩ m đó mộ t cách thu ậ n ti ệ n và ch ắ c chán b ằ ng dây cáp củ a thi ế t  
b ị  nâng.
Hình d ạ ng, kích th ướ c và kh ố i l ượ ng nâng c ủ a bulông vòng ph ả i theo 
các quy đ ị nh hi ệ n hành.
3.2. Yêu c ầ u đ ố i vớ i cách đi ệ n
3.2.1 Cách đi ệ n cho s ả n ph ẩm và cho các b ộ  ph ậ n c ủ a s ả n ph ẩ m ph ải  
đ ượ c ch ọ n theo đi ệ n áp sử  đ ụ ng.
Đ ộ  b ề n  cách  đi ệ n và  tr ị   s ố   đi ệ n  trở   cách  điệ n ph ả i  đượ c  ghi trong  
tiêu chu ẩ n và trong đi ề u ki ệ n k ỹ  thu ậ t c ủa t ừng lo ại s ản ph ẩm c ụ th ể.
Cho phép không đ ư a vào tài li ệ u h ướ ng d ẫ n độ  b ề n cách di ệ n và điệ n 
tr ở  cách đi ệ n đố i v ớ i nh ữ ng s ả n ph ẩm làm vi ệ c  ở  điệ n áp xoay chi ề u t ừ 
12 vôn tr ở  xu ố ng và  ở  đi ệ n áp mộ t chi ề u t ừ  36 vôn trở  xu ố ng.

5


6
3.2.2.   Cách   đi ệ n   ở   nh ữ ng   b ộ   ph ận   c ủa   s ản   ph ẩm   mà   ngườ i   có   thể 
ch ạ m vào, ph ả i đả m b ả o b ả o v ệ  đượ c cho ng ườ i kh ỏ i b ị  tai n ạ n điệ n.
Không  đ ượ c  coi   vi ệc   ph ủ   lên  các  b ộ   ph ậ n  d ẫ n   đi ệ n   củ a   s ả n  ph ẩ m  
mộ t l ớ p s ơ n cách đi ệ n, men cách đi ệ n ho ặ c lo ại v ậ t li ệu khác tươ ng t ự  là  
đ ủ  bả o v ệ  cho ng ườ i  kh ỏi b ị  tai n ạn  điệ n và hồ  quang phóng ra t ừ  các  
ph ầ n   d ẫ n   đi ệ n   củ a   s ả n   ph ẩ m   sang   các   ph ầ n   kim   lo ạ i   khác   (trừ   nh ữ ng 
tr ườ ng h ợ p s ử  d ụ ng các v ậ t li ệ u đặ c biệ t để  phủ  cho loạ i b ả o v ệ  này).
3.3. Yêu c ầ u v ề  n ố i đ ấ t
3.3.1.Chi ti ết n ối  đấ t c ầ n ph ả i có trong các lo ạ i s ả n ph ẩ m phù hợ p 
vớ i m ỗ i c ấ p b ả o v ệ.
Cho phép không c ầ n có các chi ti ết n ố i đấ t trong các s ả n hâm :
l ắ p  đ ặ t   ở   nh ữ ng   ch ỗ   mà   ngườ i  không   ti ế p  xúc   đượ c  nế u   không  sử 
d ụ ng các ph ươ ng ti ện chuyên dùng (nh ư  tr ườ ng h ợ p l ắp đặ t  ở  phía trong 

c ủ a các s ả n ph ẩm khác);
l ắ p đặ t trên các k ế t c ấ u kim lo ạ i đã đ ượ c nố i đấ t nế u đả m bả o đượ c  
s ự  ti ế p xúc v ề  đi ệ n  ổ n đ ị nh c ủ a các mặ t ti ế p xúc;
có đi ệ n áp xoay chi ều t ừ  36 vôn tr ở  xu ố ng và đi ệ n áp m ộ t chi ề u từ 
110 vôn tr ở  xu ố ng ;
Có nguyên lý ho ạ t đ ộ ng ho ặ c ch ứ c năng không cho phép n ố i đ ấ t;
3.3.2.Dây n ố i đấ t ph ả i đ ượ c n ố i b ằ ng m ố i hàn ho ặ c bulông, vít, đinh 
tán.
3.3.3. M ố i n ối ren đ ể  n ố i đ ấ t ph ả i tuân theo các quy đị nh hi ệ n hành.
Không cho phép s ử  d ụ ng các bulông, vít, dinh tán liên k ế t các bộ  ph ậ n  
c ủ a s ả n ph ẩ m đ ể  n ố i đ ấ t.
3.3.4.   Bu   lông   đ ể   n ố i   đ ấ t   phả i   đ ượ c   ch ế   t ạ o   t ừ   kim   lo ại   không   gỉ 
ho ặ c đ ượ c m ạ  ch ố ng g ỉ  và không có l ớ p sơ n  ở  b ề  m ặ t.
3.3.5. Bu lông đ ể  n ố i đ ấ t trên s ả n phẩ m ph ả i đ ượ c đặ t ở  vị  tri an toàn 
và thu ậ n ti ện cho vi ệc n ới dây n ố i đ ấ t. Bên c ạ nh bu lông ph ả i có ký hi ệ u  
nố i đ ấ t không th ể  xoá đ ượ c trong khi v ậ n hành.
Xung quanh bu lông đ ể  n ố i đ ấ t ph ả i có di ệ n tích ti ế p xúc đề  nố i dây 
nố i đ ấ t. Di ệ n tích ti ế p xúc không đ ượ c sơ n và phả i đượ c phủ  bằ ng kim  
lo ại ch ố ng g ỉ .
C ầ n có nh ữ ng bi ện pháp ch ố ng kh ả  năng làm gi ả m s ự  ti ế p xúc gi ữ a  
dây n ố i đấ t và bu lông n ố i đ ấ t c ủ a s ả n ph ẩ m (nh ư  dùng đai  ố c hãm, vòng 
đ ệ m lò xo).

6


7
Đường kính của bulông và đường kính mặt tiếp xúc phải được chọn theo 
bảng1
Bảng 1:

Dòng điện danh định 
của sản phầm (A)
Đến 16
Lớn hơn 16 đến 25
Lớn hơn 25 đến 100
Lớn hơn 100 đến 250
Lớn hơn 250 đến 630
Lớn hơn 630

Đường kính nhỏ 
nhất của bulông 
để nối đất 
M4
M5
M6
M8
M10
M12

đường kính nhỏ nhất của mặt 
tiếp xúc (mm)
12
14
16
20
25
28

Chú thích  :   1. Khi dòng đi ệ n l ớ n l ơ n 250 A, cho phép đ ặ t 2 bulông,  
nh ư ng t ổ ng m ặ t c ắt ngang c ủa chúng không đ ượ c nhỏ  h ơ n so vớ i yêu cầ u.

2. Đ ố i v ớ i nh ữ ng s ản ph ẩm có nhi ề u dòng đi ệ n danh đị nh thì đườ ng  
kính c ủ a bulông nố i đ ấ t ph ả i ch ọ n theo dòng di ệ n danh đị nh lờ n nh ấ t .
3.3.6. Nêu kích th ướ c c ủ a s ản ph ẩm nh ỏ  thi cho phép dùng vòng đ ệ m 
(đĩa) đ ể  đ ả m b ả o bê m ặ t ti ế p xúc c ầ n thi ế t khi n ố i dây n ố i đấ t kim lo ạ i  
làm vòng đ ệ m (đĩa) ph ả i đáp  ứ ng nh ữ ng yêu c ầ u như  đố i vớ i vậ i li ệ u làm 
bulông n ố i đ ấ t.
3.3.7. Các b ộ  ph ậ n kim lo ại bình th ườ ng không mang đi ệ n, nh ư ng có 
th ể  có đi ệ n do s ự  c ố  mà ng ườ i có th ể  ch ạ m vào ph ả i đượ c đả m bả o tiế p 
xúc đi ệ n v ớ i các chi ti ết n ố i đ ấ t c ủ a s ả n ph ẩ m và có tr ị  số  điệ n tr ở  không  
đ ượ c l ớ n h ơ n 0,1 ôm.
3.3.8. Các s ả n ph ẩ m c ầ n n ố i đ ấ t, ph ả i có chi ti ế t n ố i đấ t nhữ ng ph ầ n  
kim lo ạ i sau đày: v ỏ , thân máy, t ủ , khung, giàn, giá đỡ  ch ổ i than, giá máy 
và nh ữ ng b ộ  ph ậ n khác củ a s ả n ph ẩ m có kh ả  năng có điệ n áp khi cách 
đi ệ n b ị  h ỏ ng.
Cho phép không c ầ n có các chi ti ết n ố i đấ t cho nhữ ng ph ầ n sau đây  
c ủ a s ả n ph ầ m :
V ỏ  củ a s ả n ph ẩ m đượ c đ ặ t trên các b ả ng, trên thành tủ  b ằ ng kim lo ạ i  
đ ượ c n ố i đ ấ t c ủ a các thi ế t b ị  phân ph ố i và trong các t ủ  ;
Nh ữ ng ph ầ n kim lo ại không mang đi ệ n c ủ a s ả n ph ầ m n ếu đã có ti ế p  
xúc v ề  đi ệ n v ớ i các ph ầ n n ố i đ ấ t theo yêu c ầ u c ủ a mụ c 3.3.7 ;
Nh ữ ng b ộ  ph ậ n  đượ c bọ c trong v ậ t li ệu cách  đi ệ n ho ặ c  đi qua v ậ t 
cách  đi ệ n và đ ượ c cách ly v ớ i b ộ  ph ậ n n ố i  đấ t, cũng nh ư  đượ c cách ly 

7


8
vớ i  c ả  nh ữ ng b ộ  ph ận mang  đi ệ n (v ớ i  điêu ki ệ n là khi làm vi ệ c nh ữ ng 
ph ầ n đó không th ể  có đi ệ n ho ặ c không ch ạ m vào các phầ n n ố i đấ t).
3.3.9. N ếu m ỗ i b ộ  ph ận c ủa s ản ph ẩm có chi ti ế t n ố i đấ t thì phả i nố i 

mộ t cách độ c l ậ p v ớ i c ọ c n ố i đ ấ t, ho ặ c vớ i thanh n ồ i đấ t bằ ng nhánh tách 
riêng, đ ể  khi c ắ t m ộ t nhánh (nh ư  đ ể  sử a chữ a đị nh kỳ ) thì các mạ ch n ố i  
đ ấ t củ a các b ộ  ph ậ n khác không b ị  c ắ t.
3.3.10.   Dây   n ố i   đấ t   cho   các   ph ầ n   chuy ển   đ ộ ng   ph ả i   bằ ng   dây   dẫ n  
m ề m ho ặ c ti ếp đi ệ n tr ượ t.
3.,3.11. Chi ti ết n ối đấ t cho s ả n ph ầm có v ỏ  bao b ằ ng kim lo ại ph ải  
d ượ c b ố  trí  ở  phía trong v ỏ .
Khi   c ầ n   thi ết   cho   phép   đặ t   mộ t   s ố   chi   ti ết  n ố i   đấ t   ở   phía   trong   và  
ngoài v ỏ .
3.3.12. S ự  ti ếp xúc v ề   đi ệ n giữ a b ộ  ph ậ n tháo ra  đượ c và bộ  ph ậ n  
đ ượ c n ố i đ ấ t c ủ a vỏ  ph ả i đượ c th ự c hi ệ n b ằ ng cách ép trự c ti ế p bộ  ph ậ n 
tháo ra đượ c vớ i b ộ  ph ậ n c ố  đ ị nh đã nố i đấ t.  ở  m ặ t ti ế p xúc giữ a chúng  
ph ả i đượ c b ả o v ệ  ch ố ng g ỉ  và không đượ c phủ  các lớ p sơ n, véc ni và men 
cách đi ệ n.
Cho phép ghép n ố i gi ữ a các b ộ  ph ậ n tháo ra đ ượ c và bộ  ph ậ n n ố i đấ t 
không tháo ra đ ượ c b ằ ng vít ho ặ c bu lông xi ế t ch ặ t chúng l ạ i v ớ i nhau, 
vớ i điêu ki ệ n là 1 ­ 2 vít ho ặ c bulông ph ả i đượ c ph ủ  ch ố ng g ỉ . Gi ữ a đầ u  
c ủ a   vít   ho ặ c   bulông   và   nh ữ ng   bộ   ph ậ n   kim   lo ại   tháo   ra   đượ c   củ a   v ỏ 
không đ ượ c có lớ p véc ni, s ơ n, men cách đi ệ n, ho ặ c gi ữ a chúng ph ả i đặ t 
nh ữ ng vòng đ ệ m (đĩa) răng c ư a có kh ả  năng phá h ủ y l ớ p s ơ n cách điệ n đề 
thự c hi ệ n m ố i n ố i đi ệ n.
3.3.13.   Nh ững   s ản   ph ẩm   k ỹ   thu ật   đi ệ n   đượ c   sử   dụ ng   trong   nh ữ ng 
đi ề u ki ệ n đ ặ c bi ệ t ph ả i tuân theo các quy đị nh cho t ừ ng lo ạ i c ụ  th ề.
3.4. Yêu c ầ u đ ố i vớ i các bộ  ph ậ n đi ề u khi ề n 
3.4.1 B ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n ph ả i có bi ể n ghi rõ b ằ ng ch ữ  ho ặ c b ằ ng ký  
hi ệ u   đ ể   ch ỉ   đ ố i   tượ ng   đi ề u   khi ể n,   ch ứ c   năng   và   tr ạ ng   thái   củ a   chúng 
(“đóng”, “c ắ t”, “h ướ ng chuy ển đ ộ ng”, “hãm”....) t ươ ng  ứ ng v ớ i t ừ ng v ị trí 
c ủ a b ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n và có th ể  báo các tín hi ệ u khác cho t ừ ng tr ườ ng  
hợ p c ụ  th ể   .
3.4.2. Khi s ản ph ẩm làm vi ệ c  ở  ch ế  đ ộ  t ự  độ ng, các nút điề u khi ể n 

và các b ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n b ằ ng tay (ngoài b ộ  ph ậ n ng ắ t s ự  c ố) ph ả i  ở 
tr ạ ng thái c ắ t, tr ừ  tr ườ ng  c ần thi ệt do yêu cầ u công ngh ệ .

8


9
3.4.3.   Khi   s ử   d ụng   nh ững   b ộ   ph ận   đi ề u   khi ể n   b ằ ng   tay   và   các   b ộ 
ph ậ n đi ề u ch ỉ nh theo trình tự  khác vớ i quy đ ị nh không đ ượ c d ẫ n đế n các  
tình hu ố ng nguy hi ểm.
Nh ữ ng s ả n ph ẩm có mộ t s ố  b ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n cùng th ự c hi ệ n m ộ t  
ch ứ c   năng   t ừ   các   tr ạm   khác   nhau   (thí   d ụ   đ ể   đi ề u   khi ể n   t ừ   xa   và   điề u 
khi ể n t ạ i cho) thì ph ả i lo ạ i tr ừ   kh ả  năng đi ề u khi ể n cùng m ộ t lúc từ  các  
tr ạ m khác nhau.
Nh ữ ng nút điêu khi ể n ng ắt s ự  c ố  không bị  kh ố ng ch ế  b ở i các nút điề u 
khi ể n khác.
3.4.4. Các s ả n ph ẩ m có m ộ t s ố  nút đi ề u khi ể n ng ắ t s ự  c ố , do kho ảng  
cách l ớ n ho ặ c do s ự  h ạn ch ế  quan sát phả i s ử  dụ ng nh ữ ng nút điề u khi ể n  
đ ị nh v ị .
3.4.5 Nh ữ ng b ộ  đi ề u khi ể n đ ượ c l ắ p đặ t cố  đị nh phả i có ký hiệ u để 
báo v ị  trí và h ướ ng đ ổ i ch ỗ  c ủ a b ộ  ph ậ n đượ c điề u khiể n.
3. 4  6. Tr ụ c kim lo ại c ủa nh ững b ộ  ph ận truy ền  độ ng bằ ng tay, các 
tay c ầ m, bánh tay quay, bàn đ ạ p, ph ả i đ ượ c cách ly kh ỏ i nh ữ ng ph ầ n có  
đi ệ n và có ti ế p xúc đi ệ n v ớ i nh ữ ng b ộ  ph ậ n c ố  đị nh đượ c nôi đấ t củ a sả n  
ph ẩ m .
3.4.7. Nhi ệt đ ộ  trên m ặ t c ủ a các b ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n dùng để  thao tác 
khi không s ử  d ụ ng các phươ ng ti ệ n chuyên dùng đ ể  b ả o v ệ  tay và thao tác 
khi có s ự  c ố , không đ ượ c lớ n h ơ n 40 o   C đồ i v ớ i các b ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n 
làm   b ằ ng   kim   lo ại.   và  không   đ ượ c   lớ n   h ơ n   50 o   C   đố i   vớ i   các   b ộ   ph ậ n 
đi ề u khi ể n làm b ằ ng v ậ t li ệu có độ  dẫ n nhi ệ t kém.

3.4.8. B ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n đ ể  d ừ ng máy ph ả i có màu đỏ .
B ộ   ph ậ n   đi ề u   khi ể n   đ ể   khở i   độ ng   máy   ph ả i   có   màu   d ị u   (nh ư   m ầ u  
tr ắ ng...). Cho phép b ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n này có m ầ u xanh lá cây
B ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n dùng  đ ể  ngăn ng ừ a s ự  c ố  ph ả i có màu vàng.
B ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n có các chứ c năng khác vớ i các ch ứ c năng đã kể 
trên ph ả i có màu d ị u ho ặ c có màu xanh
3.4.9.  Nút   đi ề u  khi ển     ng ắt   s ự   c ố   ph ải  có   kích  th ướ c  l ớ n  h ơ n   kích 
thướ c c ủ a các nút khác.
vệ.

Nút “kh ở i độ ng” ph ả i chìm xuố ng ít nh ấ t là   3mm ho ặ c có vành b ả o 

Cho phép làm nh ữ ng nút đi ề u khi ể n   không chìm xu ố ng và không cỏ 
vành   b ả o v ệ  khi chúng có kho ả ng chuy ển   đ ộ ng t ự  do không nhỏ  h ơ n 4  
mm.

9


10
3.4.10. Đ ố i v ớ i các bộ  ph ậ n đi ề u khi ể n th ườ ng xuyên đượ c sử  dụ ng 
thì kho ả ng cách t ừ  sàn nhà (sàn thao  tác) t ớ i b ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n là :
T ừ  900 đ ế n 1300 mm khi đ ứ ng đi ề u khi ể n. 
T ừ  550 đ ế n 950 mm khi ng ồi đi ề u khi ể n.
3.4.11.   Đ ố i     v ớ i   các   b ộ   ph ậ n   đi ề u   khi ể n   ít   đượ c   sử   d ụ ng   t ớ i   thì 
kho ả ng cách t ừ  sàn nhà (sàn thao tác) t ớ i b ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n là :
T ừ  900 đ ế n 1500 mm khi đ ứ ng đi ề u khi ể n
T ừ  550 đ ế n 1100 khi ng ồ i đi ề u khi ể n.
3.4.12. Đ ố i v ớ i nh ữ ng b ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n dùng để  làm nhiệ m vụ  tinh 
ch ỉ nh thì kho ả ng cách t ừ  sàn nhà (sàn thao tác) tớ i b ộ  ph ậ n đi ề u khi ể n là :

T ừ  1100 đ ế n 1300 mm khi đ ứ ng đi ề u khi ể n;
T ừ  750 đ ế n 950 mm khi ng ồi đi ề u khi ể n.
3.4.13. Các đồ ng h ồ  đo ph ả i theo dõi thườ ng xuyên thì các thang đo 
c ủ a t ừ ng đồ ng h ồ  đ ượ c đặ t  ở  độ  cao :
900 ­ 1700 mm cách sàn nhà (sàn thao tác) khi đứ ng đi ề u khi.khi ển;
750 ­ 1200 mm  cách sàn nhà (sàn    thao tác) khi ng ồ i đi ề u khi ể n s ả n 
ph ẩ m
3.4.14.Các đ ồ ng h ồ  đo c ầ n ph ả i đọ c chính xác số  đo củ a chúng ph ả i 
đ ượ c b ố  trí  ở  v ị  trí sao cho thang đo (b ả ng s ố  đo) củ a từ ng đồ ng hồ  đượ c  
đ ặ t  ở  đ ộ  cao  Sau :
1100 ­ 1500mm cách sàn nhà (sàn thao tác) khi đứ ng đi ề u khi ể n s ả n  
ph ẩ m.
750   –   1100mm  cách   sàn   nhà   (sàn   thao   tác)   khi   ng ồ i   đi ề u   khi ể n   s ả n  
ph ẩ m.
3.4.15.L ự c  ấ n lên tay quay, bánh tay quay, nút đi ề u khi ể n và bàn đ ạ p, 
không đ ượ c v ượ t  quá giá tr ị   s ố  ghi  ở  b ả ng 2.
B ả ng2

Số lần đóng 
trong 1 giờ

Đến 3 lần

Lực điều khiển (N)
Lên đòn 
Lên nút
Lên tay quay 
bầy và tay 
và bánh 
Bằng 

quay 
Bằng ngón  Bằng bàn 
quay bằng 
bàn đạp
bằng 
tay
tay
cánh tay
ngòn tay
40
200
60
80
200

10


11
Đến 30 lần
Lớn hơn 30 
lầ n

20
10

80
40

35

30

50
30

100
50

3.5 Yêu c ầ u đ ố i  vớ i khoá liên độ ng
3.5.1. Khi thi ết k ế  và ch ế  t ạ o khóa liên đ ộ ng c ầ n ph ả i lo ạ i tr ừ  kh ả 
năng tác đ ộ ng nh ầ m c ủ a khóa đó.
3.5­2­ Khi s ản ph ẩm l ắp đ ặ t trong phòng mà c ử a ra vào củ a các phòng 
đó không có khoá liên đ ộ ng, s ả n ph ẩ m l ại đượ c gi ữ  b ằ ng nam châm điệ n 
h ặ c lò  so  đàn h ồ i, thì  khóa liên  đ ộ ng c ủ a s ả n ph ẩ m ph ả i lo ại tr ừ   đượ c 
nguy hi ểm khi các b ộ  ph ậ n độ t nhiên chuy ể n d ị ch do s ự  ng ẫu nhiên ng ắ t  
ho ặ c xu ấ t hi ện đi ệ n áp c ủ a m ạ ch đi ề u khi ể n.
3.6. Yêu c ầ u đ ố i vớ i v ỏ  bao s ả n ph ẩm
3.6.1. V ỏ  bao ph ải đ ượ c   n ố i v ớ i b ộ  ph ậ n chính củ a s ả n ph ẩ m ph ả i  
bao che kín vùng nguy hi ểm  và mu ố n tháo ra ph ả i dùng dụ ng c ụ  riêng.
Không cho phép dùng chung các chi ti ết đ ể  cố  đ ị nh (vít, bulông) c ủ a  
các  b ộ   ph ậ n  mang  đi ệ n  ho ặ c  chuy ển   đ ộ ng  c ủ a  s ả n  ph ẩ m  vào  vi ệ c   liên 
k ế t chung các bộ  ph ậ n đó v ớ i vỏ.
3.6.2.   Trong   tr ườ ng   h ợp   c ần   thi ết   v ỏ   ph ải   có   chi   ti ế t   để   tháo   lắ p  
thu ậ n ti ện  và an toàn. Các  yêu c ầ u  đ ố i v ớ i chi ti ế t này và sự  c ầ n thi ế t 
ph ả i l ắ p chúng vào vỏ  ph ả i đ ượ c ghi trong tiêu chu ẩ n và trong điề u ki ệ n 
k ỹ  thu ậ t c ủ a t ừ ng lo ại s ản ph ẩm c ụ th ể.
3.6.3. Khi tháo ho ặ c l ắ p v ỏ, m ở  c ửa và l ỗ  quan sát c ủ a vỏ  ph ả i lo ạ i  
tr ừ   kh ả   năng   đ ể   nh ữ ng   b ộ   ph ậ n   đó   ch ạ m   vào   (ho ặ c   xê   dị ch   v ỏ   đế n  
kho ả ng c ả nh không cho phép) các chi ti ế t có đi ệ n áp ho ặ c nh ữ ng b ộ  ph ậ n 
chuy ể n đ ộ ng c ủ a s ả n ph ẩ m.

3.6.4. C ấ p b ả o v ệ c ủ a v ỏ  ph ải theo TCVN 1988 ­ 77.
3.7. Yêu c ầ u đ ố i vớ i các đ ầ u nố i và l ỗ  luồ n dây
3.7.1.  Các   dây  d ẫ n  đi  vào   các  v ỏ   máy,  các  h ộ p   đ ấ u  dây,  b ả ng  phân  
phố i và thi ế t b ị  khác, ph ải đ ượ c lu ồ n qua b ộ  ph ậ n cách điệ n và trong quá 
trình l ắ p đ ặ t v ậ n hành s ả n ph ẩ m ph ả i lo ạ i tr ừ  đượ c khả  năng hỏ ng dây  
d ẫ n và hỏ ng cách đi ệ n c ủ a chúng.
C ầ n ph ả i ngăn ng ừ a kh ả  năng làm tách dây d ẫ n nhiêu sợ i thành các 
s ợ i riêng bi ệ t.
Khi s ử  d ụ ng các dây d ẫ n đ ượ c b ệ n l ạ i v ớ i nhau, ph ải ngăn ngừ a kh ả 
năng chúng t ự  t ở  ra.

11


12
3.7.2. K ết c ấ u và v ậ t li ệ u c ủ a l ỗ  lu ồ n dây ph ả i đả m bả o không thể 
ng ẫ u nhiên ch ạ m vào các bộ  ph ậ n d ẫ n  đi ệ n, phóng  đi ệ n, cũng nh ư  kh ả 
năng làm c ọ  sát dây dẫ n v ớ i v ỏ  và gây ch ậ p m ạ ch.
3.7.3. Phía trong l ỗ  lu ồn dây phả i đ ủ  r ộ ng để  thao tác an toàn v ớ i các 
chi ti ết (các ti ế p đi ể m, các dây dẫ n. các đ ầ u dây...) và đ ể  tháo l ắ p các dây 
d ẫ n đượ c thu ậ n l ợi.
3.8. Yêu c ầ u đ ố i vớ i tín hi ệ u phòng ng ừ a bi ể n và b ả ng báo.
3.8.1. Tín hi ệ u báo có thê b ằ ng  ảnh sáng ho ặ c b ằ ng âm thanh.
Tín hi ệ u b ằ ng ánh sáng có th ể  là ngu ồ n sáng liên tụ c ho ặ c nh ấ p nháy.
3.8.2. Các tín hi ệ u ánh sáng ph ả i tu ầ n theo các màu sau đây: 
Màu đ ỏ  dùng cho tín hi ệ u s ự  cô và tín hi ệ u quá t ả i, tín hi ệ u báo các 
độ ng tác không đúng cũng nh ư  báo s ự  nguy hi ểm và tr ạ ng thái c ầ n có sự 
can thi ệp ngay.
Màn vàng dùng cho tín hi ệ u d ự  báo, ch ỉ  s ự  s ắ p chuyên sang chu k ỳ 
làm vi ệ c t ự  độ ng hay s ắ p đ ạ t tr ị  s ồ  gi ớ i h ạ n c ủ a m ột trong nh ững thông  

s ố  (dùng đi ệ n, nhi ệ t độ ...)
Màu xanh lá cây dùng đ ể  b ả o tín hi ệ u an toàn (nh ư  tr ạ ng thái làm vi ệ c 
bình th ườ ng c ủ a s ả n ph ẩm, cho phép bắ t đ ầ u thao tác)
Màu tr ắ ng dùng đ ể  xác nh ậ n có đi ệ n áp; báo hi ệ u t ố c  độ  và hướ ng 
chuy ể n  độ ng  đã l ự a  ch ọ n;  v ề   nh ữ ng  tác  độ ng  ph ụ  không  th ể  th ự c  hi ệ n 
trong chu trình t ự  độ ng. khi không th ể  s ử  d ụ ng các màu đỏ , xanh lá cây, 
vàng.
Màu xanh s ử  d ụ ng trong các tr ườ ng h ợ p  đ ặ c bi ệ t, khi không thê sử 
d ụ ng các màu đ ỏ , vàng, xanh lá cây, tr ắ ng.
3.8.3. Các đèn tin hi ệu và các thi ế t b ị  phát tín hi ệ u ánh sáng khác ph ả i 
có d ấ u hi ệu ho ặc ch ữ  ghi đ ể  ch ỉ  ch ứ c năng c ủ a tín hi ệ u (thí dụ : “đỏ ng”, 
“c ắ t”, “nóng”...).
3.9. Yêu c ầ u  đ ố i  vớ i  vi ệ c ghi ký  hi ệ u, nhãn  hi ệ u và quét sớ n ph ầ n  
bi ệ t .
3.9.1. Nh ữ ng ch ỗ  n ối ki ểu  ổ  c ắm ph ải có ký hi ệ u để  xác đị nh nhữ ng 
ph ầ n c ầ n n ố i v ớ i nhau.
Nh ữ ng chi ti ết c ủa cùng mộ t  ổ  c ắ m ph ả i có cùng m ộ t ký hiệ u.
Ký hi ệ u ph ả i đượ c đ ặ t  ở  v ị  trí dễ  nhìn th ấ y trên vỏ  củ a các chi ti ế t 
c ủ a  ổ  c ắm

12


13
Cho phép không đ ặ t ký hi ệ u n ế u nh ư  trên sả n ph ẩ m ch ỉ  có mộ t  ổ  cắ m  
duy nh ấ t.
3.9.2. Nh ữ ng đầ u dây ra c ủ a s ả n ph ẩ m ph ải đượ c gắ n nhãn hiệ u ho ặ c 
có ký hi ệ u tr ự c ti ếp vào đó (tr ừ  tr ườ ng h ợ p đã có ký  hi ệ u  màu).
C ấ m treo hay bu ộc nhăn hi ệ u.
3.9.3. M ỗ i dây d ẫ n ph ả i có ký hi ệ u  ớ  c ả  hai đầ u.

Đ ồ i v ớ i nh ữ ng dây ng ắ n d ễ  nhìn th ấ y toàn b ộ , cho phép ch ỉ  g ắ n ký 
hi ệ u  ở  m ộ t đ ầ u.
3.9.4. Khi tháo dây d ẫ n ra kh ố i đ ầ u n ồ i thì ký hi ệ u vẫ n ph ả i đượ c giữ 
l ại  ớ  trên ph ầ n còn l ạ i c ủ a dây d ẫ n.
3.9.5. Khi c ần phân bi ệ t các dây dẫ n theo ch ứ c năng c ủ a m ạ ch đi ệ n 
thì cách đi ệ n ph ả i s ử  d ụ ng các màu sau đ ầ y:
Màu đen ­ dùng cho dây d ẫ n trong m ạch đi ệ n l ự c;
Màu   đ ỏ  ­   dùng  cho  dây  d ẫ n  trong  m ạch  diêu  khi ể n   đo  l ườ ng  và  tín 
hi ệ u c ủ a dòng xay chi ều;
Màu xanh ­ dùng cho dây d ẫ n trong m ạch điêu khi ể n đo l ườ ng và tín 
hi ệ u c ủ a dòng m ộ t chi ề u;
Màu xanh lá cày xen vàng ­ dùng cho dây d ẫ n trong m ạch n ồi đ ấ t;
Màu xanh da tr ời ­ dùng cho dây d ẫ n n ố i v ớ i dây không và không dùng 
đ ể  n ố i đấ t.

13



×