Những họa sỹ thế kỷ 19
“Nếu cuộc đời này có phụ bạc anh thì anh vẫn còn một cuộc đời khác, một
cuộc đời mà trong đó anh không cần phải tỏ tình với ai, không sợ bị ai từ
chối, một cuộc đời tự anh xây lên cho mình bằng đam mê, bằng lao động
không ngừng – cuộc đời đó là nghệ thuật” – Ve-rê-sa-ép.
Đoạn trích trong tiểu thuyết trên giường như là viết về Levitan. Sinh ra trong
1 gia đình trí thức đình nghèo ở Bạch Nga gốc do thái. Levitan sớm bộc lộ tài
năng từ lứa tuổi đôi mươi. Mười tám tuổi Levitan đã đạt đựơc những giải
thưởng lớn của quốc gia về mỹ thuật, đẹp trai, nhạy cảm và trầm tĩnh nhưng
suốt 40 năm cuộc đời của mình ông luôn là kẻ cô đơn, cô đơn trong tình yêu,
trong cuộc sống và trong chính cả tranh của ông nữa. Có thể nói tranh của
Levitan thẫm đẫm cảnh vật và con người Nga, tranh của ông Nga hơn bất kỳ
một họa sỹ Nga nào nhưng nỗi cô đơn làm tranh ông thường vắng bóng
người.
Isaac levitan (1860-1900) thời trẻ và trung niên
Bầu trời mùa thu trong trẻo, rừng bạch dương vàng rực trong nắng chiều, xa
xa một cây bạch dương cô đơn soi bóng xuống dòng sông yên ả, mùa thu
đang đến, một mùa thu rất Nga – đó là Bức tranh nổi tiếng nhất của Levitan:
Mùa thu vàng
Mùa thu vàng của Levitan (1895)
Levitan dành được rất nhiều giải thưởng trong cuộc đời của mình, không tạo
ra một trường phái nào cả, tranh của ông tươi mới, giản dị mà đẹp mộc mạc
như những làng quê và bầu trời thênh thang của nước Nga vậy.
Tuyết tháng 3 lắc rắc tan dưới vó con ngựa buộc trước hiên nhà
Tháng 3 (1895)
Hay mặt nước mùa xuân không một chút xao động
Con nước mùa xuân (1986)
Vắng và vắng, đó là nỗi cô đơn luôn luôn mênh mang trong tranh của Levitan
Bức Đường Vladimirka – nhìn đã thấy mênh mang và buồn khôn tả, cả con
đường rộng thênh thang, bầu trời thênh thang, mây xa tắp, đường chân trời
nơi cuối đường, nó quá rộng, chỉ có 1 bóng áo đen của góa phụ côi cút trên
đường – chỉ là cô đơn trong tranh ông. Đường Vladimirka là đường dẫn giải
các tù nhân lên chôn vùi cuộc đời mình ở Seberi gía lạnh, trong những lớp
bụi đường kia như còn nghe tiếng xiềng xích va vào nhau.
Đường Vladimirka(1892)
Levitan sớm bộc lộ sự cô đơn của mình trong tranh. Khi nhà sưu tập tranh
nổi tiếng Tretyakov ngắm khá lâu và quyết định mua bức Một ngày thu
Sokolniki người ta bắt đầu biết đến chàng sinh viên trẻ Levitan. Con đường
mùa thu, lá vàng cô đơn càng cô đơn hơn với 1 bóng thiếu nữ lẻ loi bên
đường, bộ trang phục màu đen của nàng càng dậy thêm nỗi buồn
Một ngày thu Sokolniki – 1879
Thêm một nỗi buồn nữa
Sự yên tĩnh vĩnh hằng (1893)
Sự yên tĩnh vĩnh hằng, nơi ngọn đồi rộng bao la giao hòa trời đất. Levitan là
bậc thầy trong diễn tả không gian, chỉ một khuôn vải mà trải ra mênh mang
cả trời, cả nước, cả đất, cả mây – ông đặt tên bức tranh này là Sự yên tĩnh
vĩnh hằng quả không sai. Trên ngọn đồi cô đơn nóc nhà thờ cổ ẩn mình dưới
tán cây, ngọn lửa nhỏ vẫn lặng lẽ sáng trong ô cửa nhỏ, bên cạnh dãy nghĩa
địa siêu vẹo những cây thánh giá. Tôi thực sự ngưỡng mộ cách mô tả không
gian tuỵêt vời trong bức tranh này
Sau cơn mưa là một trong những bức tranh tôi rất thích của Levitan, ai có thể
vẽ mặt nước tuyệt vời hơn ông có thể vẽ trong bức tranh này. Thị trấn nhỏ
sau cơn mưa sáng rõ với mặt nước … tuyệt vời. Còn nhớ có một lần tôi đọc
người ta viết về tranh của Levitan thế này: “trong một cuộc triển lãm, ông vẽ
những bông hoa súng trong cái lọ sành mộc mạc, những cánh hoa căng
mọng nước tràn trề sức sống, sống động đến nỗi một khán giản đã lại gần sờ
vào bức tranh để xem nó là thật hay giả” – nói như vậy quả là không quá, nó
hoàn toàn trùng khớp với cảm giác của tôi khi tôi xem bức sau cơn mưa này
Sau cơn mưa (1889)
Tranh Levitan buồn nhưng màu sắc vẫn tươi sáng rực rỡ, bạn đã bao giờ
thấy lá hát, thấy nắng reo múa trên cây và cảm giác yên tĩnh bất ngờ của
rừng trưa? Đó là những gì tôi cảm nhận từ bức Rừng bạch dương của ông,
đây cũng là một bức tranh tôi rất thích của Levitan
Rừng bạch dương(1885)
Còn đây là bức tranh tôi thích nhất của Levitan – bức Nước sâu
Nước sâu (1892)
Tôi thích nó đến độ không biết mô tả thế nào về nó nữa.
Còn đây có thể là bức vẽ nháp của Nước sâu (màu tươi sáng hơn)
Sau này chính vì nguồn gốc do thái mà ông bị Nga hoàng trục xuất khỏi thủ
đô dù tài năng của ông đã nổi danh trong cả nước và bản thân Nga Hoàng
rất mến mộ ông. Một bức tranh khá nổi tiếng của Levitan đã mang lại giải
thưởng cho ông trong thời gian bị Nga Hoàng trục xuất ra khỏi thủ đô. Nó
càng thể hiện rõ sự cô đơn của ông trong cuộc sống