Bài giảng Suy tim ở người cao tuổi - GS.TS. Nguyễn Đức Công

SUY TIM
Ở NGƯỜI CAO TUỔI
GS.TS. NGUYỄN ĐỨC CÔNG
Giám đốc Bệnh viện Thống Nhất Tp.HCM
Chủ nhiệm Bộ môn Lão khoa - ĐHYK Phạm Ngọc Thạch


MỤC TIÊU
1.

2.
3.
4.

Nêu được định nghĩa suy tim
Nêu phân loại, giai đoạn suy tim theo
ACC/AHA và phân loại chức năng theo NYHA
Nêu tiêu chuẩn chẩn đoán lâm sàng - cận lâm
sàng suy tim
Nêu các bước điều trị suy tim và các thuốc
điều trị suy tim


Đặt vấn đề
Suy tim là bệnh thường gặp ở người trung niên và
cao tuổi do bệnh lý van tim và tăng huyết áp.
 Tỷ lệ mắc suy tim tăng: do tuổi thọ tăng và tỷ lệ mắc
bệnh tiểu đường, tăng huyết áp và bệnh mạch vành
ngày càng tăng.
 Việc cải thiện tiên lượng sống sau nhồi máu cơ tim
cấp: gia tăng số bệnh nhân suy tim mạn.

 Điều trị suy tim: tốn 1-2% ngân sách chăm sóc sức
khỏe ở các nước châu Âu, 75% là chi phí điều trị tại
bệnh viện.



 Theo

Trường Môn Tim mạch Hoa Kỳ (ACC):
“Suy tim là một hội chứng lâm sàng phức tạp,
là hậu quả của tổn thương thực thể hay rối
loạn chức năng của tim, dẫn đến tâm thất
không đủ khả năng tiếp nhận máu (suy tim
tâm trương) hoặc tống máu (suy tim tâm thu)”.




Theo Hội Tim Mạch Châu Âu (ESC):
“Suy tim là một hội chứng gồm các đặc điểm:
- Các triệu chứng cơ năng của suy tim (mệt, khó
th ở k h i g ắ n g sức hoặc k h i n g h ỉ n g ơi ) ;
- Các triệu chứng thực thể của tình trạng ứ dịch
(sung huyết phổi hoặc phù ngoại vi);
- Các bằng chứng khách quan của tổn thương
thực thể hoặc chức năng của tim lúc nghỉ”.


DỊCH TỄ HỌC


Tại Mỹ, AHA 2013, ước tính có khoảng 5,1 triệu
người Mỹ trên 20 tuổi (2,1% dân số) suy tim.
• Năm 2009 có 56410 ca tử vong ở người suy tim.





2030, tỷ lệ lưu hành suy tim sẽ tăng 25%.
Theo nghiên cứu Framingham, tần suất suy tim
chiếm 0.8% ở độ tuổi 50-59 và 9,1% ở bệnh nhân
trên 80 tuổi.
Tỷ lệ tử vong trung bình mỗi năm là 40-50% ở
nhóm bệnh nhân bị suy tim nặng (NYHA nhóm IV).


DỊCH TỂ HỌC




Tại Châu Âu, hiện nay có khoảng 15 triệu người
mắc suy tim, tần suất hiện mắc của suy tim trong
dân số 2-3%.
Ơ bệnh nhân >70 tuổi,
• Tỷ lệ suy tim tăng cao lên đến 10-20%.
• Giới: nam: nữ = 1:1 (< 70 tuổi, nam > nữ).
• Nguyên nhân thường gặp: do bệnh mạch vành.



Tại Việt Nam, chưa có số liệu thống kê cụ thể về tỷ
lệ mắc và tử suất của suy tim.


DỊCH TỄ HỌC
Số người 60+ (triệu người)

10

8.65

8

8.15
7.45

6

6.19
4.64

4
3.71
2
1979

1989

1999

2009

2010

2011

PGS. TS Phạm Thắng- Viện Lão khoa quốc gia- Báo cáo Quốc hội 2012


SINH LÝ BỆNH
CƠ CHẾ CHUNG

Shah M et al, Rev Cardiovasc Med 2001; 2 (supple 2):S2


SINH LÝ BỆNH
Hệ Renin-Angiotensin-Aldosterone (RAA)
Gan tiết angiotensinogen

Máu

Renin

Angiotensinogen

Vỏ thượng thận tiết
aldosterone

Thận tiết renin

Men chuyển
(ACE)

Angiotensin I

Kích thích yếu
tố tăng trưởng

Hoạt hóa hệ
giao cảm

Angiotensin II

Aldosterone

Co cơ trơn mạch máu

Giữ muối
Giữ nước
Thải K+ và
Mg+


SINH LÝ BỆNH
Tác động có hại của Aldosterone trong bệnh tim mạch

Giú p tă ng đô ng
Xơ hó a cơ tim

Gâ y viê m và
tổ n thương mạ ch má u

Mấ t Kali và Mg

Các tác dụng bất lợi của
aldosterone

Tă ng hoạ t tính
Catecholamine

Giữ Natri

Tă ng huyế t á p

Rố i loạ n chứ c nă ng
nộ i mô mạ ch má u
Loạ n nhòp thấ t

Bệnh tim mạch
McMahon EG. Current Opinion Pharmacol. 2001;1:190-196.


SINH LÝ BỆNH

TÓM
TẮT

Hazzard’s Geriatric Medicine and Gerontology (2009), 6th edition

PHÂN ĐỘ SUY TIM


CÁC THỂ SUY TIM
tim tâm thu - Suy tim tâm trương
 ST cung lượng cao - ST cung lượng thấp
 Suy tim cấp - Suy tim mạn
 Suy tim phải - Suy tim trái.
 Suy tim ngược dòng - Suy tim xuôi dòng
 Suy


NGUYÊN NHÂN SUY TIM
CÁC NGUYÊN NHÂN GÂY SUY TIM TÂM THU:
 Bệnh cơ tim dãn nở
 Bệnh cơ tim thiếu máu cục bộ:
 Bệnh cơ tim do đái tháo đường – tăng huyết áp
 Tác nhân gây độc trên tim
Thuốc hóa trị liệu: Anthracycline, Doxorubicin,
Cyclophosphamide, Trastuzumab.
 Rượu: # 30% bệnh cơ tim không do thiếu máu cục bộ.
 Cocain, amphetamine




Bệnh cơ tim do viêm (viêm cơ tim)

NGUYÊN NHÂN SUY TIM
CÁC NGUYÊN NHÂN GÂY SUY TIM TÂM THU:

Các bệnh van tim:










Hở van hai lá, hở van động mạch chủ.

Hẹp van động mạch chủ và nghẽn đường ra
thất trái.
Các rối loạn về chuyển hóa
Cường giáp: Tỷ lệ rung nhĩ 9 - 12%.
Nhược giáp
Thiếu vitamin B1 (Beri-Beri)
Thiếu máu


NGUYÊN NHÂN SUY TIM
NGUYÊN NHÂN GÂY SUY TIM TÂM THU:





Nguyên nhân chuyển hóa: bệnh Paget, hội
chứng Albright.
Bệnh cơ tim do di truyền: # 20-30% bệnh
cơ tim dãn nở, có tính chất gia đình và có
tiên lượng xấu.
Bệnh tim bẩm sinh: thông liên nhĩ, thông
liên thất, còn ống động mạch…


NGUYÊN NHÂN SUY TIM
NGUYÊN NHÂN GÂY SUY TIM TÂM TRƯƠNG
 Tăng huyết áp
 Tiểu đường
 Bệnh mạch vành
 Bệnh cơ tim phì đại
 Bệnh cơ tim hạn chế
 Bệnh gây suy tim cung lượng cao: thiếu máu,
cường giáp, dò động mạch - tĩnh mạch
 Hẹp van động mạch chủ


CÁC YẾU TỐ THÚC ĐẨY
SUY TIM Ở NGƯỜI CAO TUỔI
Thiếu máu
 Rượu
 Nhiễm khuẩn tái phát nhiều lần bao gồm viêm nội tâm
mạc nhiễm khuẩn.

 Quá tải dịch (thường xảy ra sau mổ)
 Nhiễm độc giáp
 Do thuốc NSAID
 Rung nhĩ
 Không tuân thủ điều trị
 Nhồi máu cơ tim cấp
 Tăng huyết áp
 Thuyên tắc phổi


Howard M. Fillit. Textbook of Geriatric Medicine and Gerontology (2010), 7th edition


CHẨN ĐOÁN
CHẨN ĐOÁN SUY TIM






TRIỆU CHỨNG CƠ NĂNG
TRIỆU CHỨNG THỰC THỂ
CẬN LÂM SÀNG


CHẨN ĐOÁN
 Hỏi





Khó thở/khó thở khi nằm
Phù
Áp lực TM cổ

 Xét





bệnh- thăm khám

nghiệm:

ECG
XQ ngực
Phân suất tống máu thất trái
BNP


DẤU HIỆU SUY TIM NGƯỜI CAO TUỔICHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT

Howard M. Fillit. Textbook of Geriatric Medicine and Gerontology (2010), 7th edition


SƠ ĐỒ CHẨN ĐOÁN

Howard M. Fillit. Textbook of Geriatric Medicine and Gerontology (2010), 7th edition

ĐIỀU TRỊ
 Nguyên









tắc:

Loại bỏ các yếu tố thúc đẩy suy tim
Điều trị nguyên nhân gây suy tim
Điều trị triệu chứng: Kiểm soát tình trạng suy
tim sung huyết
Giảm công cho tim: giảm tiền tải và hậu tải
Kiểm soát tình trạng ứ muối và nước
Tăng sức co bóp cơ tim


QUY
TRÌNH

ĐIỀU TRỊ
SUY
TIM

MẠN
NYHA

II-IV