Bài giảng Chẩn đoán siêu âm trong sản phụ khoa - Ths. Trần Danh Cường

Chẩn đoán siêu âm trong sản 
phụ khoa

Ths Trần Danh Cường


Sơ lược về lịch sử 
­1880: Pierre Curie phát hiện ra nguyên tắc của 
hiệu ứng áp điện
­1917: Paul Langevin ứng dụng phát hiện tàu 
ngầm bằng siêu âm
­1942: Ian Dussik lần đầu tiên ứng dụng siêu âm 
trong y học: Phát hiện rãnh liên bán cầu
­1943: Chế tạo máy siêu âm đầu tiên
­1958: Ian Donald lần đầu tiên sử dụng trong sản 
khoa


ảnh hưởng của siêu âm đến con người và 
môi trường


Tác dụng sinh học của siêu âm
­Một câu hỏi đặt ra từ khi ứng dụng siêu âm trong 
y học: Siêu âm có hại gì không ?.
­Rất nhiều nghiên cứu trên thực nghiệm cũng như 
trên con người nhưng cho đến nay người ta vẫn 
chưa tìm thấy có những chứng cớ về tác dụng xấu 
của siêu âm.

ảnh hưởng của siêu âm đến con người và môi 
trường
­Cần khẳng định là siêu âm không ảnh hưởng gì đến con 
người cũng như môi trường 
­Theo qui luật chung, một loại tia bất kỳ đều có những 
hiệu ứng của nó đến tổ chức được thăm dò: Làm tăng 
nhiệt độ tại chỗ, gây rối loạn các phản ứng sinh học tại tổ 
chức, gây rối loạn về di truyền


ảnh hưởng của siêu âm đến con người và môi trường

­Để đánh giá ảnh hưởng của tia siêu âm đến tổ 
chức của thai người ta sử dụng một khái niệm đó 
là cường độ tia trên một đơn vị diện tích: không 
được vượt quá 94 mW/cm2.
­Tất cả các đầu dò siêu âm trong sản phụ khoa 
được thiết kế để đảm bảo tiêu chuẩn này.


Tác dụng của tia siêu âm lên tổ chức 
­Sự dao động của sóng siêu âm.
­Tạo khoảng trống trong tổ chức
­Tăng nhiệt độ tổ chức. Một phần năng lượng của 
tia siêu âm biến thành nhiệt làm cho tổ chứng nóng 
lên
­Tác dụng sinh học của siêu âm. Cho đến nay chưa 
phát hiện thấy những tác dụng xấu của siêu âm 
đên con người

Các nghiên cứu cũng như những quan sát đều: 
Không thấy có hiện tăng:
Dị dạng thai
Thai chậm phát triển
Chậm phát triển thần kinh vận động sau khi đẻ
Tăng tỷ lệ khối u hay bệnh bạch cầu
Không có thay đổi trên điện tâm đồ
­Người ta đã dùng thực nghiệm trên chuột và 
quan sát trên con người.


ảnh hưởng của siêu âm đến con người và 
môi trường
­Một số lưu ý
­Khi sử dụng mode Doppler xung, vì năng lượng của nó 
lớn gấp 10­20 lần mode siêu âm B cho nên cố gắng thao 
tác càng nhanh càng tốt.
­Trong tất cả các trường hợp
Không nên kéo dài thời gian thăm khám một cách không 
cần thiết.


ảnh hưởng của siêu âm đến con người và môi 
trường
­Bỏ đầu dò ra ngoài khi ngừng thăm khám hoặc 
khi thực hiện các thao tác đo.
­Tránh sử dụng Doppler xung khi không cần thiết, 
nhất là trong những tháng đầu của thai nghén. Cố 
gắng tao tác càng nhanh càng tốt trong trường hợp 

có chỉ định thăm dò bằng Doppler.


Các nội dung chính của siêu âm trong 
sản phụ khoa


Phương tiện.

­ Máy siêu âm 
Tối thiểu phải được trang bị hai đầu dò: đầu dò S 
đường bụng 3,5 MHz và đầu dò S đường âm đạo 
7,5 MHz.
­ Có các chương trình tính toán khi đo. Tối thiểu 
phải có thước đo khoảng cách
­ Có các mode TM, mode Doppler xung và màu là 
tốt nhất.
­ Có thể có mode 3D.


Máy Siêu âm và đầu dò siêu âm 
(ALOKA]


Đầu dò siêu âm đường âm đạo (ALOKA]


Đầu dò siêu âm 3D (ALOKA]

Một số trang bị cần thiết khác
 
­ Hệ thống ghi video, hoặc CD.
­ Màn hình TV phục vụ cho người bệnh, và học 
viên quan sát.
­ Bàn khám siêu âm phù hợp cho thao tác.
­ Phòng siêu âm đủ rộng và thoáng.
­ Các phương tiện để cho phép làm công tác giảng 
dậy (nếu có thể]


Trình tự thăm khám
­ Hỏi người phụ nữ những thông tin cần thiết.
(tiền sử, KCC, bệnh lý hiện tại]…
­ Chọn đầu dac SA.
­ Chọn cách thăm khám cho phù hợp.
­ Chọn chương trình trên máy siêu âm.


Các loại siêu âm ứng dụng trong sản khoa.
­ Siêu âm cách A: còn gọi là siêu âm một chiều. 
­ Siêu âm cách B: còn gọi là siêu âm 2 chiều [2D]. 
Hiện nay ứng dụng rộng rãi là siêu âm 2D thời gian 
thật [real time].
­ Siêu âm cách M còn gọi là TM.


SIÊU ÂM MODE B (2D REAL TIME]                
              

SIÊU ÂM MODE TM


Siêu âm TM van nhĩ thất


SIÊU ÂM MODE TM

Động mạch chủ


SIÊU ÂM MODE TM

đo kích thước các tâm thất


SIÊU ÂM MODE TM

đếm nhịp tim thai


Mode DOPPLER
Siêu âm Doppler dùng thăm dò hệ thống tuần 
hoàn mẹ con:
Doppler xung
Doppler liên tục
Doppler màu, 
Doppler tăng cường năng lượng