Dùng xét nghiệm CEA: Để nhận biết nguy cơ tái phát sớm ung thư sau mổ ung thư phổi nguyên phát

Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 9 * Phụ bản của Số 1 * 2005

DÙNG XÉT NGHIỆM CEA: ĐỂ NHẬN BIẾT NGUY CƠ TÁI PHÁT SỚM
UNG THƯ SAU MỔ UNG THƯ PHỔI NGUYÊN PHÁT
Lê Sỹ Sâm*, Đỗ Kim Quế*

TÓM TẮT
CEA là xét nghiệm hoá mô miễn dòch đưỡc dùng để xác đònh ung thư. Mục đích của nghiên cứu này
nhằm đánh giá vai trò của xét nghiệm CEA trong theo dõisự tái phát ung thư phổi. 36 bệnh nhân ung thư phổi
được làm xét nghiệm CEA trước mổ và theo dõi mỗi tháng sau mổ. 10 trường hợp có CEA bình thường trước
mổ, 26 trường hợp có CEA > 5 ng/ml trước mổ, nhưng sau mổ giảm nhanh. Giá trò CEA không liên quan tới
kích thước khối u. Sự gia tăng trở lại của CEA gợi ý ung thư tái phát. CEA trước mổ > 10 ng/ml là một yếu tố dự
đoán nguy cơ tái phát cao.

SUMMARY
USAGE CEA AS A TUMOR MARKER TO REVEAL EARLY RECURRENCE OF
POSTOPERATIVE BRONCHOGENIC CARCINOMA
Le Sy Sam, Do Kim Que * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 87 – 92

CEA is one of tumormaker for diagnosing some cancer. The aims of this study to determine the
valuation of CEA in follow-up the patients who have lung cancer. 36 patient with lung cancer were access
CEA before and every month after operation. 10 of them have normal CEA before operation, 26 cases
have CEA > 5ng/ml, but it was drop down after resect the tumors. The level of CEA is not associate with
the size of tumor. The re-increasing of CEA after operation point out the recurrent of cancer. CEA > 10
ng/mL bobore operation is predictable of high risk recurrence.

ĐẶT VẤN ĐỀ
CEA là một hóa mô miễn dòch được dùng để
nhận biết ung thư, đặc biệt trong ung thư phổi người

ta đã chấp nhận như là một xét nghiệm trước mổ
thường qui. Chúng tôi nhận thấy giá trò không hằng
đònh của nó trong việc tầm soát ung thư, do có nhiều
thay đổi về tính đặc hiệu so với từng loại ưng thư. Tuy
nhiên, trên những bệnh nhân được mổ cắt thùy hoặc
cắt toàn bộ phổi thấy có giảm nồng độ CEA đáng kể
sau mổ, hơn thế nữa qua nghiên cứu chúng tôi nhận
thấy có mối liên quan giữa sự gia tăng nồng độ CEA
sau mổ với nguy cơ tái phát hoặc di căn trên những
bệnh nhân đã được điều trò.
Trong hai năm 2003 -2004 chúng tôi đã phẫu
thuật cắt thùy phổi, cắt phổi cho những bệnh nhân
ung thư phổi, đã theo dõi sau mổ khá sát và có một số

được điều trò hóa trò bổ trợ. Nghiên cứu này nhằm:
Xác đònh mối liên quan của nồng độ CEA trong máu
sau mổ với khả năng tiên đoán sớm nguy cơ tái phát
ung thư trên những bệnh nhân ung thư phổi.

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Xác đònh giá trò của đònh lượng CEA sau mổ theo
dõi nguy cơ tái phát sớm ung thư phổi nguyên phát.

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu
Gồm tất cả những bệnh nhân ung thư phổi
nguyên phát (loại những bệnh nhân là Small cell
carcinoma), nhập viện điều trò:
Được mổ cắt thùy phổi, cắt phổi hoặc sinh thiết
với GPBL là ung thư phổi nguyên phát loại không

phải tế bào nhỏ.

* Khoa Ngoại - Bệnh viện Thống nhất TP. Hồ Chí Minh.

87


Được làm xét nghiệm CEA trước mổ và làm lại
hàng tháng để theo dõi sau mổ.
Phương pháp nghiên cứu
Nồng độ CEA được theo dõi trước và sau mổ
trong suốt thời giai theo dõi bệnh nhân.
Đánh giá giai đoạn ung thư trước mổ và sau mổ.
Đánh giá khả năng tái phát ung thư bằng X
quang, CT scan và nhất là làm xạ hình xương.
Số liệu thông kê được xử lý bằng phần mềm
SPSS 11.0, excel 2000...
Thiết kế nghiên cứu
Dương tính thật: TP (true positive), khi nồng độ
CEA tăng dần sau mổ và có u tái phát.
Dương tính giả: FP (false positive), khi nồng độ
CEA tăng dần sau mổ, không u tái phát.
Âm tính thật: TN (true negative), N/độ CEA
không tăng và không có u tái phát, di căn.
Âm tính giả: FN (false negative), N/độ CEA
không tăng nhưng có u tái phát, di căn.
Xác đònh không có di căn trước mổ qua tầm soát
bằng siêu âm, CT scan gan, thượng thận, não...hoặc
vò trí nghi ngờ khác. Xác đònh có ung thư tái phát
hoặc có di căn sau mổ ngoài những xét nghiệm trên

chúng tôi còn dùng Xạ hình xương là tiêu chuẩn
chính xác nhất.

KẾT QUẢ
Trong hai năm 10/2003 – 8/2004, chúng tôi
nhận điều trò 107 bệnh nhân ung thư phổi kể cả
ung thư phổi loại tế bào nhỏ (Small cell
carcinoma), tất cả đều làm xét nghiệm CEA trước
mổ, có những trò số nồng độ CEA rất cao một cách
bất thường. Sau khi dùng công thức loại giá trò bất
thường ở độ tin cậy 95% (OL = X ± 3*SD), kết quả
có 38 bệnh nhân phù hợp với mẫu nghiên cứu và
tính được khoảng trung bình nồng độ CEA là 13,79
± 3,79 (ng/ml) và độ lệch chuẩn 18,47 ng/ml.

Đặc điểm lâm sàng nhóm nghiên cứu
Bảng 1: Đặc điểm lâm sàng nhóm nghiên cứu:
Đặc điểm bệnh
Kết quả
Giới (nam/nữ)
29 / 9
Tuổi (Độ rộng / trung bình ở 95%)
43 – 79 / (65,5 ± 2,8)
Nồng độ CEA (<5 / > 5 / > 10 ng/ml)
14 / 7 / 17
Loại tế bào K (A / Sq / L)
33 / 2 / 3
Loại phẫu thuật (Cắt 1 thùy / 2 thùy /
24 / 2 / 2 / 10
cắt Phổi / Sinh thiết)

Giai đoạn K (/IIA / IIB / IIIA / IIIB /
4 / 1 / 19 / 13 / 1
IV)*
Yếu tố T (T1 / T2 / T3 / T4)
10 / 21 / 7
Yếu tố N (N0 / N1 / N2 / N3)
2 / 10 / 22 / 4
Yếu tố M (M0 / M1)
37 / 1
U tái phát sau mổ (tại chỗù / di căn xa)
5/5
Kích thước U (Độ rộng / trung bình ở 20 – 80 / (51 ± 8,3)
KTC 95%), (mm)
Thời gian theo dõi sau mổ
4 tháng – 5 năm
Tình trạng (Còn sống/ Tử vong)
28 / 10

A = adenocarcinoma; L = large cell carcinoma; Sq =
squamous cell carcinoma; CEA = carcinoembryonic
antigen; (*) Giai đoạn K theo giải phẫu bênh sau mổ.

Nồng độ CEA nhóm nghiên cứu
Nồng độ CEA có lẻ không đặc hiệu lắm trong việc
chẩn đoán có bệnh ung thư, vì nhóm bệnh ung thư
có CEA thấp dưới ngưỡng trong nghiên cứu này là
cao (36,84%) (bảng 1 - 2)
Bảng số 2: Nồng độ CEA trước và sau mổ

CEA

<5
ng/nl

Sinh
thiết
Mổ
cắt

Sinh
CEA thiết
>5
ng/ml Mổ
cắt
G/đoạn ≤ IIIA
Mổ cắt
G/đoạn IIIB,
IV
Sinh thiết

Số Trung bình
BN Trước mổ
2,36 ± 2,28
3
0,92
3,16 ± 0,95
7
1,07
39,23 ±
8
27,68

33,07
17,01 ±
10,64
9
13,84
11,40 ±
7
4,39
4,75
39,01 ±
27,75
8
33,19

(KTC 95%)
t-test
ts – t0,05
Sau mổ
3,69 ± 3,84 0,13 <
0,89
2,01
2,39 ± 0,64 1,92 <
0,75
1,94
58,74 ±
1,98 >
4,40
1,89
59,08

Giá trò
p=
0,155
0,051
0,043

8,78 ± 3,72
4,84

2,06 >
1,85

0,036

8,19 ± 4,75
4,52

2,04 >
1,94

0,044

58,58 ±
49,51
59,22

1,99 >
1,89

0,042

t-Test: Paired Two Sample for Means

Kiểm đònh t-test cho mẫu ghép đôi cho thấy có

88


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 9 * Phụ bản của Số 1 * 2005

Nghiên cứu Y học

sự giảm nồng độ CEA trong máu khi cắt bỏ được khối
ung thư và không đổi hoặc tăng lên khi không cắt bỏ
được khối ung thư.
Nồng độ CEA và phương pháp phẫu thuật
Bảng 4: Liên quan giữa nồng độ CEA trước mổ và
sau mổ (cắt bỏ U):
Số
BN

Trung bình (KTC 95%)
Trước mổ
Sau mổ
29,02 ±
43,34 ±
Sinh thiết 11
21,92
37,63
32,63

56,61
7,08 ± 3,25 5,81 ± 2,78
Cắt U
13
5,83
4,60

t-test
Giá trò
ts – t 0,05 p =
1,91 >
1,81

0,042

2,04 >
1,78

0,031

t-Test: Paired Two Sample for Means

Chúng tôi nhận thấy có sự thay đổi nồng độ CEA
trong máu người bệnh khi cắt được “U”.
Trong nhóm chỉ sinh thiết mà không cắt được
“U”. Kiểm đònh t-test cho mẫu sóng đôi (n = 11)
thấy sự gia tăng nồng độ CEA trong máu khi u không
được cắt bỏ có ý nghóa thống kê với p = 0,042.
Trong khi đó, bệnh nhân mổ cắt bỏ được khối
ung thư, nồng độ CEA trong máu đã giảm xuống rõ

rệt. Kiểm đònh t-test với mẫu sóng đôi (n = 13) cho
thấy sự giảm nồng độ CEA sau khi mổ cắt được khối
ung thư có ý nghóa thống kê với p = 0,031.
Nồng độ CEA và kích thước khối ung
thư
Bảng 5: Liên quan giữa kích thước khối U và nồng độ
CEA trong máu, trước mổ:
SốBN
CEA < 5
ng/ml
CEA > 5
ng/ml

Kích thước U
Trung bình
Độ lệch
(95%)
chuẩn

7

54,28 ± 13,98

15,11

9

53,33 ± 16,30

21,21

ts – t 0,05
p=
0,104 <
1,75
p = 0,46

t-Test: Two-Sample Assuming Unequal Variances

Để tìm mối liên quan giữa kích thước khối ung
thư với nồng độ CEA trước mổ trong hai nhóm có
nồng độ CEA thấp < 5 ng/mL và nhóm có CEA > 5
ng/mL. kiểm đònh t-test trung bình cho hai mẫu khác
phương sai, thấy sự khác nhau về kích thước khối ung
thư theo nồng độ CEA là chưa có ý nghóa thống kê với

p = 0,46.
Kiểm đònh cho thấy “Kích thước khối ung thư
không liên quan lắm đến nồng độ CEA trong máu
người bệnh ung thư.
Vai trò của CEA theo dõi tái phát U
Bảng 6: Độ nhạy, độ chuyên, độ chính xác, khả năng
tiên đoán dương:
CEA (<5
ng/ml)
CEA (>5
ng/ml)
CEA
(>10ng/ml)
CEA + S/

THIẾT
CEA + CẮT U
CEA (IIA-IIIA)
CEA (IIIB,IV)

TP TN FP FN N = SE SP AC PPV NPV
2 5 3 0 10 100 62,5 70 40 100
2

3

1

0

6 100 75 83,3 66,7 100

4

3

3

3

13 57

4

2

5

2

13 66,7 40

2 11 1
3 11 2
4 3 3

0
1
1

14 100 91,6 92,8 66,7 100
17 75 84,6 82,3 60 91,6
11 80 50 63,6 57,1 75

50 53,8 57

50

46 44,4 50

TN = true negative; TP = true positive FN = false
negative; FP = false positive; SE = Độ nhạy
(sensitivity); SP = Độ chuyên (specificity); AC = Độ
chuẩn xác (accuracy); PPV = Giá trò tiên đoán dương
(positive predictive value); NPV = Giá trò tiên đoán âm

(negative predictive value); CI = Độ tin cậy (confidence
interval)

Chúng tôi nghiên cứu CEA > 10 ng/mL nhận
thấy mức tăng lên của nồng độ CEA sau mổ và có
ung thư tái phát có độ nhạy 57% không cao nhưng 13
trường hợp thì có 7/13 trường hợp tái phát hay di căn,
giống các y văn trên thế giới (11).
Những bệnh nhân sau mổ, có nồng độ CEA bình
thường so với nhóm có nồng độ CEA cao, có tỷ lệ
sống còn sau mổ cao hơn. So sánh hai nhóm (n =
10, n = 13), tỷ lệ sống 5 năm là 80% so sánh với 13%
ở nhóm chứng (11).

BÀN LUẬN
Về đặc điểm lâm sàng nhóm nghiên cứu
Tỷ lệ giữa ung thư phổi không phải tế bào nhỏ
loại Adenocarcinoma so với các loại tế bào khác là
33/38 chiếm tỷ lệ 86,84%. Sự tăng lên của ung thư
phổi loại tế bào Adenocarcinoma đã được ghi nhận
trong các y văn trong nước trước đây(1,2,3,4,5).

89


Trong nghiên cứu này, chúng tôi chỉ chú ý phân
tích nồng độ CEA đối với nhóm ung thư phổi loại
Adenocarcinoma. Theo y văn thế giới cũng như trong
nước, marker CEA chỉ có ý nghóa đặc hiệu đối với ung
thư loại tế bào tuyến, nhất là ung thư đường tiêu hoá(6).

Ngưỡng nồng độ CEA được cho là bình thường
hiện nay trên thế giới là < 5 ng/ml (tuỳ thuộc
phương pháp xét nghiệm). Tuy nhiên, Kết quả nhóm
nghiên cứu của chúng tôi, thấy ở bệnh nhân ung thư
có nồng độ CEA < 5 ng/ml chiếm 36,84%. Theo
Noriyoshi S. trong 297 bệnh nhân ung thư phổi giai
đoạn I với nồng độ CEA < 7 ng/mL có 241/297 =
81%, trong khi nhóm có nồng độ CEA cao > 7
ng/mL chỉ 19%(10).
Có 73,68% (28/38) bệnh nhân phẫu thuật cắt
được “U” (giai đoạn ≤ IIIA). Kết quả giải phẫu bệnh lý
(GPBL) sau mổ có khoảng 63% nằm giai đoạn phẫu
thuật cắt được “U”. (Chúng tôi gọi cắt được “U” khi
bệnh nhân được mổ và cắt đựoc một thùy, hai thùy
hoặc cắt một bên phổi có ung thư).
Chiếm đa số U ở giai đoạn T3 (55,3%), giai đoạn
N1 - N2 (84,2%). Kết quả nghiên cứu của Gianfranco
Buccheri (7) trong 118 bệnh nhân ung thư phổi không
phải tế bào nhỏ có T3 là 10,2% (12/118) và N1 – N2 là
33,9% (40/118).
U tái phát sau mổ nhanh nhất là 3 tháng, 10
trường hợp, trong đó tái phát tại chỗ 5 trường hợp và
di căn xa 5 trường hợp nhiều nhất là di căn xương
phát hiện qua xạ hình xương.
Về nồng độ CEA nhóm nghiên cứu
Nồng độ CEA có lẽ không đặc hiệu lắm trong việc
chẩn đoán có bệnh ung thư, vì nhóm bệnh ung thư
có CEA thấp dưới ngưỡng (< 5 nbg/mL) trong
nghiên cứu này là cao (36,84%), (bảng 1 - 2).
Với nồng độ CEA < 5 ng/ml, nhóm bệnh sinh thiết

u thấy nồng độ CEA không thay đổi trước và sau mổ ở p
= 0,155 và khi cắt được U, nồng độ CEA có giảm trong
máu người bệnh nhưng vẫn chưa có giá trò thống kê với
t-test cho mẫu sóng đôi ở ngưỡng α = 0,05. Nghóa là
khi bệnh nhân ung thư có nồng độ CEA thấp dưới
ngưỡng (< 5 ng/mL) thì sau mổ nồng độ CEA giảm

90

xuống rất ít, cần phải tìm hiểu thêm về tính đặc hiệu
của marker này đối với ung thư tế bào tuyến.
Trong nhóm bệnh nhân có nồng độ CEA cao trên
ngưỡng (> 5 ng/mL), nếu chỉ mổ cắt một phần hay
mổ sinh thiết thì nồng độ CEA sau mổ vẫn cứ tăng
lên với khoảng trung bình của nồng độ CEA từ 39
ng/mL tăng lên 58 ng/mL kiểm đònh t-test một chiều
cho thấy sự tăng nồng độ CEA có ý nghóa tiên đoán
bệnh đang tiến triển, với p = 0,043.
Trong khi đó, ở những bệnh nhân nồng độ CEA
cao trên ngưỡng nhưng khi đã cắt bỏ U, nồng độ CEA
đã giảm xuống (ở độ tin cậy 95%), khoảng trung bình
nồng độ CEA giảm từ 17,01 ng/mL xuống còn 8,78
ng/mL. Kiểm đònh t-test một chiều cho mẫu sóng đôi
thấy sự giảm xuống của nồng độ CEA khi cắt bỏ “U”
có ý nghóa thống kê, với p = 0,036.
Với nhóm có ngưỡng CEA cao trên 5 ng/ml, khi
bệnh nhân cắt bỏ được “U” (giai đoạn < IIIA) nồng
độ CEA trong máu sau mổ cũng giảm có ý nghóa
thống kê, với p = 0,044, và ở nhóm bệnh nhân ung
thư giai đoạn muộn IIIA, IV sau mổ cắt một phần

hoặc chỉ sinh thiết nhận thấy nồng độ CEA vẫn tăng
cao có ý nghóa thống kê, với p = 0,042.
Về nồng độ CEA và phương pháp phẫu
thuật
Chúng tôi nhận thấy có sự thay đổi nồng độ CEA
trong máu người bệnh khi cắt được “U”.
Trong nhóm những bệnh nhân ung thư chỉ sinh
thiết mà không cắt được “U”, kết quả theo dõi sau khi
sinh thiết thấy nồng độ trung bình của CEA tăng dần
lên theo thời gian, khoảng trung bình nồng độ CEA
tăng từ 29,02 ng/mL lên 43,34 ng/mL. Kiểm đònh ttest cho mẫu sóng đôi (n = 11) thấy sự gia tăng nồng
độ CEA trong máu khi u không được cắt bỏ, có ý
nghóa thống kê, với p = 0,042.
Trong khi đó, những bệnh nhân mổ cắt bỏ được
khối ung thư, nồng độ CEA trong máu đã giảm xuống
rõ rệt, khoảng trung bình nồng độ CEA giảm từ 7,08
ng/mL xuống còn 5,81 ng/mL. Kiểm đònh t-test với
mẫu sóng đội (n = 13) cho thấy sự giảm nồng độ
CEA sau khi mổ cắt được khối ung thư có ý nghóa


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 9 * Phụ bản của Số 1 * 2005

thống kê, với p = 0,031.
Nghiên cứu của Yukinori Sakao (9) trong 54
bệnh nhân ung thư phổi Adenocarcinoma giai đoạn I,
phẫu thuật cắt thùy phổi kết hợp nạo hạch trung thất,
hạch rốn phổi, kết luận rằng: những bệnh nhâncó

nồng độ CEA cao và loại tế bào tuyến kém biệt hóa
thì có nguy cơ di căn hạch trung thất rất cao.
Nghóa là nồng độ CEA trong máu người bệnh ung
thư phụ thuộc sự hiện diện của khối ung thư trong
bệnh nhân. Nồng độ CEA tăng lên khi U vẫn còn
trong bệnh nhân và giảm dần xuống khi khối ung thư
được cắt bỏ. Tuy nhiên, nồng độ này có liên quan đến
kích thước khối ung thư hay không?
Về nồng độ CEA và kích thước khối
ung thư
Để tìm mối liên quan giữa kích thước khối ung
thư với nồng độ CEA trước mổ trong hai nhóm có
nồng độ CEA thấp < 5 ng/mL và nhóm có nồng độ
CEA > 5 ng/mL, kích thước trung bình của khối ung
thư lần lượt là (54,28 ± 13,98) mm và (53,33 ± 16,3)
mm. kiểm đònh t-test trung bình cho hai mẫu khác
phương sai, thấy sự khác nhau về kích thước khối ung
thư theo nồng độ CEA là chưa có ý nghóa thống kê,
với p = 0,46.
Kiểm đònh cho thấy “Kích thước khối ung thư
không liên quan lắm đến nồng độ CEA trong máu
người bệnh ung thư. Theo Ottavio Rena (8) trên 667
bệnh nhân ung thư phổi giai đoạn I được phẫu thuật
thì tỷ lệ sống 5 năm với loại Adenocarcinoma là 67%
và Squasmous là 51% và kích thước U < 30 mm là
67% còn kích thước u > 30 mm là 40%. Tác giả kết
luận rằng Những khối ung thư loại tế bào tuyến
(Adenocarcinoma) có kích thước nhỏ dưới 30 mm sẽ
có một dự hậu tốt hơn.
Vai trò của CEA theo dõi tái phát U

Nhóm bệnh nhân có nồng độ CEA thấp (< 5
ng/mL), sau mổ nồng độ này giảm chưa có ý nghóa
thống kê với p = 0,051. tuy nhiên khi nồng độ này
tăng lên sau mổ báo hiệu có U tái phát với độ nhạy
100%. Độ chuyên 62,5%. Độ chuẩn xác 70% và giá trò
tiên đoán âm cũng 100%. Nghóa là dù cho nồng độ

CEA thấp ở bệnh nhân ung thư phổi, nhưng sau mổ,
nồng độ này tăng dần lên là báo hiệu tình trạng bệnh
đang tái phát hoặc di căn.
Chúng tôi nghiên cứu nhóm có Nồng độ CEA >
10 ng/mL nhận thấy mức tăng lên của nồng độ CEA
sau mổ kết hợp có ung thư tái phát, độ nhạy 57%
không cao, nhưng 13 trường hợp thì có 7/13 trường
hợp tái phát hay di căn, giống các y văn trên thế giới
(11)
. Có thể nồng độ CEA ở một số bệnh nhân ung thư
phổi cao bất thường còn do nguyên nhân kết hợp
khác như hút thuốc lá.v.v... bởi thế khi nồng độ CEA
tăng lên sau mổ có lẽ không đặc hiệu để xác đinh tái
phát sau mổ, nhưng vẫn có ý nghóa cảnh giác tốt để
kòp thời nhận đònh điều trò.
Nghiên cứu của Gianfranco Buccheri (7) trên
118 bệnh nhân, thấy rằng: với nồng độ CEA > 10
ng/mL, ung thư giai đoạn IA – IIIA, có tỷ lệ 67% tái
phát sau mổ, còn nồng độ CEA < 10 ng/mL có 80 –
88% trường hợp không tái phát sớm.
Theo tác giả Noriyoshi Sawabata (10) nghiên cứu
297 bệnh nhân đã kết luận rằng: Nhóm bệnh có
nồng độ CEA cao thì tỷ lệ sống 5 năm là 49% so với tỷ

lệ sống 72% ở nhóm có nồng độ CEA bình thường.
Bệnh nhân có nồng độ CEA cao sau mổ có tiên lượng
xấu hơn nhóm có nồng độ trở về bình thường với tỷ
lệ sống 5 năm lần lït là 18% (n = 15) và 68% (n =
41). Tác giả còn cho rằng nồng độ CEA cao liên tục
sau mổ là một chỉ điểm đặc biệt mạch để tiên lượng
bệnh.

KẾT LUẬN
Nồng độ CEA liên quan không nhiều đến kích
thước khối u.
Nồng độ CEA giảm xuống khi bệnh nhân được
cắt bỏ khối ung thư, và khi nồng độ này tăng trở lại,
báo hiệu một tình trạng tái phát hoặc di căn sau mổ.
Khi nồng độ CEA cao (> 10 ng/mL) trước mổ,
khả năng tái phát hoặc di căn sau mổ cao.
Ung thư phổi giai đoạn trước IIIA, nồng độ CEA
sau mổ giảm xuống rõ rệt với p = 0,044. khi nồng độ
này biến đổi tăng lên sau mổ thì khả năng tái phát
hoặc di căn cao 75%.

91


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1

2

3

4

5

6

7

8

92

Nguyễn Việt Cồ, Tô Kiều Dung, Vũ Chí Thành. Phẫu
thuật điều trò ung thư phế quản qua 500 trường hợp
tại Viện Lao và Bệnh Phổi. Báo cáo Khoa học. Đại hội
Hội Ngoại Khoa Việt Nam lần thứ X (29-30/10/1999).
Tập 2. 1999. 238-341.
Trần Văn Ngọc: Đặc tính Giải phẫu bệnh lý của ung
thư phế quản. Luận án Tiến só Y học – 1998. ĐHYD
Tp Hồ Chí Minh.
Đỗ Kim Quế, Lê Sỹ Sâm. Một vài nhận xét về chẩn
đoán và điều trò ung thư phổi nguyên phát tại Bệnh
Viện Thống Nhất. Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa
học BVTN năm 2003. 409 – 418.
Lê Sỹ Sâm. Một số nhận xét về điều trò phẫu thuật
bệnh ung thư phổi nguyên phát tại Bệnh Viện Thống
Nhất. Kỷ yếu công trình NCKH - BVTN năm 2002.
193 – 200.
Lê Sỹ Sâm. Một vài nhận xét về vai trò của hệ thống

phân loại TNM trong ung thư phổi nguyên phát tại
Bệnh Viện Thống Nhất. Kỷ yếu công trình nghiên cứu
khoa học BVTN năm 2002. 201 – 212.
Nguyễn Sào Trung, Hứa Thò Ngọc Hà, Nguyễn Văn
Thành. Giải phẫu bệnh ung thư. Ung bướu học nội
khoa. Nhà xuất bản Y Học 2004; 45 – 72.
Buccheri G, Ferrigno D: Identifying patients at risk of
early postoperative recurrence of lung cancer: a new
use of the old CEA test. Ann Thorac Surg 2003;75:973980
Rena O, Oliaro A, Cavallo A, Filosso PL, Donati G, Di
Marzio P, Maggi G, Ruffini E: Stage I non-small cell
lung carcinoma: really an early stage? Eur J
Cardiothorac Surg 2002;21:514-519.

9

10

11

12

13

14

15

Sakao Y, Sakuragi T, Natsuaki M, Itoh T:
Clinicopathological analysis of prognostic factors in

clinical IA peripheral adenocarcinoma of the lung Ann
Thorac Surg 2003; 75: 1113-1117.
Sawabata N, Ohta M, Takeda S-I, H Hirano, Okumura
Y, Asada H, Maeda H,. Serum carcinoembryonic
antigen level in surgically resected clinical stage i
patients with non-small cell lung cancer. Ann Thorac
Surg 2002;74:174-179.
Sawabata N, Hirano H, Inoue M, Okumura Y, Asada
H, Takeda S-I, Maeda H,. Immunohistochemical
analysis of resected clinical stage I pulmonary
adenocarcinomas with high preoperative levels of
serum carcinoembryonic antigen. Ann Thorac Surg
2003;76: 203 – 207.
Fang D, Zhang D, Huang G, Zhang R, Wang L, Zhang
D, Results of surgical resection of patients with
primary lung cancer: a retrospective analysis of 1,905
cases. Ann Thorac Surg 2001;72:1155-1159.
Furák J, Troján I, Tamás S, Tiszlavicz L, Morvay Z, J
Eller. Bronchioloalveolar lung cancer: occurrence,
surgical treatment and survival. Eur J Cardiothorac
Surg 2003; 23: 818-823
Suzuki K, Asamura H, Kusumoto M, Kondo H,
Tsuchiya R:
"Early" peripheral lung cancer:
prognostic significance of ground glass opacity on
thin-section computed tomographic scan. Ann Thorac
Surg 2002; 74: 1635-1639
Altorki N, Kent M, Pasmantier M, Detection of earlystage lung cancer: Computed tomographic scan or
chest radiograph?. J Thorac Cardiovasc Surg 2001;
121: 1053 - 1057.