Đột quỵ (Nguyễn Tuệ Nguyên Tâm)

ĐỘT QUỴ
HV. NGUYỄN TUỆ NGUYÊN TÂM
CAO HỌC YHCT 2019 - 2021

12/18/2019

1


MỤC TIÊU HỌC TẬP
 Chẩn đoán được Đột quỵ theo thể.

 Liệt kê các nguyên nhân theo thể
 Xác định thể nhồi máu não và xuất huyết não
 Xử trí cấp cứu
 Trình bày các biện pháp điều trị chung trước mắt và lâu dài
 Trình bày được cách điều trị và phòng bệnh
 Các biện pháp cần thực hiện để phòng ngừa tái phát sớm và lâu dài

12/18/2019

2


ĐỘT QUỴ LÀ GÌ?
 Tình trạng suy giảm thần kinh cấp tính
 Kéo dài hơn 24 tiếng, nguyên nhân từ mạch máu não

gây ra.
 Có hai thể:
 Đột quỵ do thiếu máu cục bộ (do tắc nghẽn hoặc hẹp

mạch máu gây ra)
 Đột quỵ xuất huyết (do vỡ mạch gây ra, dẫn đến xuất
huyết trong nhu mô và/hoặc dưới màng nhện gây ra). Đột
quỵ do thiếu máu cục bộ chiếm 87% số ca đột quỵ, đột
quỵ do xuất huyết chiếm 10%, và do xuất huyết dưới
nhện là 3%.

Benjamin EJ, Virani SS, Callaway CW, et al; American Heart Association Council on Epidemiology and Prevention
Statistics Committee and Stroke Statistics Subcommittee. Heart disease and stroke statistics - 2018 update: a
report from the American Heart Association. Circulation. 2018 Mar 20;137(12):e67-492. [Erratum in:
Circulation. 2018 Mar 20;137(12):e493.]
12/18/2019

3


ĐỊNH NGHĨA ĐỘT QUỴ
(Theo TCYTTG)

12/18/2019

1.

Bệnh lý do tổn thương khu trú của hệ thần kinh
trung ương (hơn là tổn thương toàn thể)

2.

Xảy ra do tổn thương hệ thống tuần hoàn não một

cách tự phát (không phải do chấn thương).

3.

Biểu hiện bằng các khiếm khuyết thần kinh xảy ra
một cách đột ngột

4.

Tồn tại kéo dài ít nhất 24 giờ (>=24h), hoặc tử
vong trước 24 giờ.

4


 Định nghĩa đột quỵ của Tổ chức Y tế Thế giới đã lỗi thời.
 Dựa trên kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại cho thấy tiêu

chuẩn về mốc thời gian tồn tại triệu chứng 24 giờ cho đột
quỵ nhồi máu não là không chính xác và gây hiểu sai vấn
đề, bởi vì tổn thương bền vững có thể xuất hiện sớm hơn
24 giờ. Hơn nữa, các rối loạn chức năng toàn thể não hiếm
khi do bệnh lý mạch máu não.
 Hiện tồn tại nhiều định nghĩa Cơn thiếu máu não cục bộ
thoáng qua. Điều đó gây khó khăn khi so sánh các nghiên
cứu do tiêu chuẩn chọn bệnh nhân khác nhau.
 Phương pháp điều trị tiêu huyết khối và nhiều kỹ thuật điều
trị đột quỵ não giai đoạn tối cấp tính cũng đặt ra yêu cầu
cần định nghĩa lại đột quỵ và cơn thiếu máu não cục bộ do
nhiều khuyến cáo hiện nay đưa ra chiến lược xử trí khác

nhau cho 2 dạng này.

Sacco Ralph L, Kasner Scott E, Broderick Joseph P (2013), “An Updated Definition of Stroke for the 21st
Century : A Statement for Healthcare Professionals From the American Heart Association/American
Stroke Association”, Stroke;44:2064-2089 (Bản dịch HV Quân Y)
12/18/2019

5


12/18/2019

6


Sacco Ralph L, Kasner Scott E, Broderick Joseph P (2013), “An Updated Definition of Stroke for
the 21st Century : A Statement for Healthcare Professionals From the American Heart
Association/American Stroke Association”, Stroke;44:2064-2089 (Bản dịch HV Quân Y)
12/18/2019

7


THẾ NÀO LÀ ĐỘT QUỴ HOẶC
ĐỘT QUỴ THOÁNG QUA (TIA)?


Đột quỵ




Đột ngột xuất hiện các dấu hiệu thần kinh khu trú do
nguyên nhân mạch máu kéo dài >=24h.

TIA


Trước đây : Các cơn TIA được coi là kéo dài <24 giờ và khỏi
không để lại di chứng gì.



Hiện nay: Giai đoạn rối loạn chức năng thần kinh thoáng qua do
tổn thương thiếu máu cấp ở não, tủy sống, hoặc võng mạc với
các triệu chứng lâm sàng [1][2]

(1) Albers GW, Caplan LR, Easton JD, et al. N Engl J Med 2002;347: 1713.
(2) (2) Easton JD, Saver JL, Albers GW, et al. Stroke 2009;40:2276–93
12/18/2019

8


ĐỘT QUỴ THOÁNG QUA (TIA)
 Nên coi là “cơn đau thắt ngực không ổn định của não” -

“unstable angina of the brain” - vì sẽ thường gây đột quỵ
thiếu máu não:
 Sau TIA đầu tiên, 10-20% bệnh nhân sẽ xuất hiện đột

quỵ sau 90 ngày
 50% bệnh nhân sẽ bị đột quỵ trong vòng 48 giờ đầu sau
TIA
 1/3 bệnh nhân TIA không được điều trị sẽ xuất hiện đột
quỵ trong vòng 5 năm
12/18/2019

9


ĐỘT QUỴ THỰC SỰ
Đột quỵ thực sự = tồn tại triệu chứng ít nhất 24 giờ
Xuất huyết trong sọ :15-20%
Xuất huyết não (10-15%),
Xuất huyết dưới nhện (5%)

Thiếu máu não cục bộ: 80-85%

Nếu hồi phục trước 24 giờ:
Cơn thoáng thiếu máu não: khiếm khuyết thần kinh đôt ngột, hồi phục
hoàn toàn trong vòng 24 giờ không để lại di chứng (1975)

Định nghĩa mới (2013) (AHA/ASA expert consensus – Stroke 2013;44:2064-2089)
Đột ngột khiếm khuyết thần kinh
Hồi phục hoàn toàn trong vòng 60 phút
Không tổn thương phù hợp trên MRI

12/18/2019

10

DỊCH TỄ
Tỉ lệ mắc
Tỉ lệ mới mắc: khác nhau tuỳ khu vực, từ 25400/100000/năm
Hoa Kỳ: 800.000 bệnh nhân mới mỗi năm tại Hoa Kỳ
Việt Nam: Mỗi năm có 200 000 ca đột quỵ mới (Bộ Y Tế)
>50% bệnh nhân ở các khoa TK là đột quỵ

Hậu quả nặng nề
Nguyên nhân tử vong đứng hàng thứ ba
Nguyên nhân tàn phế hàng đầu ở người lớn. [1][2]
[1] Hoàng Khánh (2013), "Thiếu máu cục bộ não hình thành", Thần kinh học, NXB Đại học Huế, tr. 241 - 254
[2] Gong H., Du Y.M, Zhong L, et al (2011), "Plasma Lipoprotein-associated Phospholipase A2 in Patients with
Metabolic Syndrome and Carotid Atherosclerosis" Lipids in Health and Disease, 10(13), pp. 2 - 8.

12/18/2019

11


HẬU QUẢ CỦA ĐỘT QUỴ
Nguyên nhân tử vong hàng đầu ở VN

12/18/2019

Nguyen Viet Hung (2015), “Burden of diseases in Vietnam:
burdenCenter
of disease
2008Ministry

of Heath Research
current situation andVietnam
future trends”,
for Public
Health
and Ecosystem
(CENPHER), Hanoi School of Public Health

12


YẾU TỐ NGUY CƠ
Các YTNC không điều Các YTNC điều chỉnh
chỉnh được
được
Chủng tộc

Tăng huyết áp

Tuổi

Đái tháo đường

Nam giới

Rối loạn lipid máu

Tiền căn TBMMN

Các bệnh tim mạch

Tiền căn gia đình TBMMN

Bệnh lý mạch máu ngoại biên
Thuốc lá

Rượu, thuốc ngừa thai, béo phì,
lối sống ít vận động...

12/18/2019

13


PHÂN LOẠI ĐỘT QUỴ

85% Thiếu máu não
12/18/2019

15% Chảy máu não
14


PHÂN LOẠI ĐỘT QUỴ:
Tổn thương não do bất thường mạch máu
Đột quỵ thiếu máu
(Nhồi máu não)

Huyết khối XVĐM

85%

15%

Xuất huyết trong (nhu mô) não

Đột quỵ chảy
máu (Xuất
huyết)
Lấp mạch não
12/18/2019

Xuất huyết khoang dưới nhện

15


NGUYÊN NHÂN
Nhồi máu (Thiếu tưới máu não)
Bệnh mạch máu lớn

NMN

-Huyết khối XMĐM
-Bóc tách động mạch
-Viêm mạch máu
…..

85%

15%

Lấp mạch từ tim
Rung nhĩ
Nhồi máu cơ tim
Bệnh cơ tim
Bệnh van tim
van nhân tạo

Bệnh mạch máu nhỏ
-Lỗ khuyết ( microatheroma /
lipohyalinosis): do THA
-Viêm động mạch
-Do thuốc

12/18/2019

Bệnh lý huyết học
Tăng tiểu cầu
Đa hồng cầu
Tăng bạch cầu
Trạng thái tăng đông

16


NGUYÊN NHÂN
XUẤT HUYẾT NÃO
Tăng huyết áp
Huyết áp cao = áp lực máu chảy trong mạch máu

cao + lâu ngày làm rạn nứt, tổn thương thành
mạch  tạo các túi phình nhỏ  vỡ.

Dị dạng mạch máu não
Bệnh mạch máu dạng bột

U não
Rối loạn đông máu
Thuốc

12/18/2019

17


XUẤT HUYẾT DƯỚI NHỆN
Nguyên nhân:
Vỡ phình mạch vùng nền não, chiếm 75-80%
Vỡ dị dạng động tĩnh mạch (10%)
Rối loạn đông máu, chấn thương

Lâm sàng:
Đột ngột đau đầu dữ dội
Cổ gượng, dấu màng não, không yếu liệt

Tỉ lệ chết 35 tới 40%
12% chết trước khi được chăm sóc y tế

25% khác chết sau 3 tháng

12/18/2019

18


12/18/2019

19


TRIỆU CHỨNG ĐỘT QUỴ

12/18/2019

20


Các động mạch nuôi não và
tuần hoàn bàng hệ

Đa giác Willis

Bàng hệ vỏ não (màng mềm)

12/18/2019

21


Các động mạch nuôi não

12/18/2019

22


Phân bố
tưới máu não

12/18/2019

23


Yếu/liệt
nửa
người

Tê, mất
cảm
giác

Bán
manh
, mù
Mất
ngôn
ngữ

12/18/2019

Mất
ngôn
ngữ

Hôn
mê

Thất
điều

24


Yếu/liệt
nửa
người

Tê, mất
cảm
giác

Bán
manh
, mù
Mất
ngôn
ngữ

12/18/2019

Mất
ngôn
ngữ

Hôn
mê

Thất
điều

25