Teratoma vòm mũi họng ở trẻ sơ sinh báo cáo 2 trường hợp

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014

Nghiên cứu Y học

TERATOMA VÒM MŨI HỌNG
Ở TRẺ SƠ SINH BÁO CÁO 2 TRƯỜNG HỢP
Nguyễn Tuyết Xương*, Nguyễn Thị Ngọc Hà*

TÓM TẮT
U tế bào mầm (teratoma) bẩm sinh là bệnh lý không phổ biến. Khối u thường gặp nhất ở vùng cùng cụt. Ít
gặp tổn thương xuất phát từ vùng đầu cổ (chiếm dưới 10%), vùng mũi họng còn hiếm gặp hơn nữa. Ở bệnh nhi
bị teratoma vòm mũi họng, triệu chứng thường gặp nhất là tắc nghẽn đường hô hấp. Phẫu thuật cắt u là chỉ định
tuyệt đối trong những trường hợp này. Nhìn chung teratoma vùng mũi họng có tiên lượng tốt, hết các triệu
chứng sau mổ. Một số ít tái phát thường do phẫu thuật không loại bỏ hoàn toàn khối u. Tại bệnh viện Nhi Trung
Ương, từ 10/2012 - 3/2013, chúng tôi điều trị phẫu thuật loại bỏ khối u cho hai trường hợp teratome vòm mũi
họng. Kết quả theo dõi sau mổ tốt. Chúng tôi xin thông báo 2 trường hợp này.
Từ khóa: teratoma vòm mũi họng

ASTRACTS
NASOPHARYNGEAL TERATOMA IN NEWBORN, TWO CASES REPORT
Nguyen Tuyet Xuong, Nguyen Thi Ngoc Ha
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - Supplement of No 1 - 2014: 73 - 76
Congenital germ cell tumors are uncommon. The most common site of teratoma is in the sacrococcygeal
region. Teratoma arising from the head and neck comprises less than 10%, nasopharyngeal lesions are even rare.
In newborn with nasopharyngeal teratoma, the most common symptom is respiratory obstruction. Surgery is the
treatment of choice. Overall, the prognosis for nasopharyngeal teratoma is good, run out of symptoms post
operation. Recurrences are felt to be due to incomplete surgical resection. In National hospital of pediatric, from
October 2012 to March 2013, we operated 2 cases with nasopharyngeal teratoma. The post operative result was
good. We report these cases.
Ket words: nasopharyngeal teratoma

ĐẶT VẤN ĐỀ
Teratoma vùng đầu cổ là những tổn thương
bẩm sinh chiếm <10% những ca lâm sàng u đầu
cổ được báo cáo. Trong đó, teratoma vòm mũi
họng còn hiếm gặp hơn (chỉ 2-3%). Teratomas là
những khối u lành tính đặc biệt ở trẻ em(1), gồm
các tế bào từ lớp ngoại bì, trung bì và nội bì(2).
Tổn thương thường xuất phát từ đường giữa
hoặc thành bên vòm mũi họng. Ở trẻ sơ sinh,
đây là một trong các nguyên nhân gây tắc nghẽn
đường hô hấp. Nguồn gốc chính xác của
teratoma còn chưa rõ ràng, vẫn đang là vấn đề
tranh luận(6).
* Bệnh Viện Nhi Trung Ương
Tác giả liên hệ: BS. Nguyễn Thị Ngọc Hà

Chuyên Đề Tai Mũi Họng

-Teratoma được chia làm 4 mức độ (theo
Gonzalez – Crussi)(3):
Độ 0 (trưởng thành): lành tính
Độ 1 (Chưa trưởng thành): có thể lành tính
Độ 2 (Chưa trưởng thành): có thể ác tính
Độ 4: ác tính
-Teratoma có thể được phân loại dựa vào
thành phần khối u
Teratoma thể đặc: chỉ bao gồm các mô.
Teratoma thể nang: bao gồm vỏ bọc, bên
trong chứa dịch hoặc một nửa dịch như dịch não
tủy, bã nhờn hoặc mỡ.

Email:

73


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014

Teratoma thể hỗn hợp: bao gồm cả phần đặc
và nang.
-Teratoma được chia làm 4 type về mô
bệnh học(4):

trên vòm mũi họng, ngay phía trước thân các đốt
sống cổ lệch phải, kích thước 32x41x16mm. Bên
trong nang có nhiều vách.

Tổn thương dạng bì (Dermoids)
Dạng u quái (Teratoids)
U quái thực sự (True teratomas)
U quái biểu mô lành tính vòm mũi họng
(Epignathi)
Chẩn đoán:
Khám lâm sàng: bằng đèn Clar hoặc nội soi
tai mũi họng quan sát khối u
Cận lâm sàng: chụp CT hoặc MRI.
Giải phẫu bệnh: là tiêu chuẩn vàng để chẩn
đoán xác định

Hiện nay, trong nước chưa có nhiều
nghiên cứu về teratoma vòm mũi họng ở trẻ
sơ sinh. Vì vậy, chúng tôi thông báo hai
trường hợp bệnh với mong muốn đưa ra một
vài kinh nghiệm trong chẩn đoán sớm và điều
trị bệnh lý ít gặp này.

BỆNHÁNBÁOCÁO
Trường hợp 1
Bệnh nhân Trần Nguyên V., nam, 1 ngày
tuổi. Vào viện ngày 13/03/2013, phẫu thuật ngày
29/03/2013, ra viện ngày 10/04/2013.
Bệnh sử: Bệnh nhi con thứ 2, sinh đủ tháng,
con đầu phát triển bình thường. Trong thời gian
mang thai, mẹ khỏe mạnh, khám quản lý thai
nghén và tiêm phòng uốn ván đầy đủ. Trẻ đẻ mổ
vì đa ối, cân nặng lúc sinh 3300g, sau đẻ trẻ khóc
ngay, khò khè. 10 giờ sau sinh trẻ xuất hiện tím
tái, thở nhanh, được thở oxy hỗ trợ và chuyển
Bệnh viện Nhi Trung Ương. Sau chuyển viện 1
ngày, trẻ xuất hiện thở gắng sức, Sp02 73%, phổi
thông khí kém, được đặt nội khí quản thở máy.
Nội soi tai mũi họng phát hiện khối u thành sau
bên họng, bấm sinh thiết cho kết quả tế bào học
là tổ chức liên kết có xâm nhập viêm.
Cận lâm sàng: Trên MRI vùng cổ thấy hình
ảnh nang dịch không đồng nhất thuộc thành sau

74

Hình 1: Tổn thương trên film cộng hưởng từ
Chẩn đoán: U thành sau bên họng.
Điều trị: Bệnh nhi có chỉ định mổ cắt khối u
làm giải phẫu bệnh. Chúng tôi tiến hành gây mê
nội khí quản đặt mở miệng. Trong mổ, vén màn
hầu quan sát thấy tổn thương gây tắc nghẽn
đường thở là khối u sẫm màu, mật độ chắc
chiếm toàn bộ thành bên họng (P), ranh giới từ
cửa mũi sau xuống hạ họng. Chúng tôi cắt khối u
bằng monopolar và khâu phục hồi thành bên
bằng vicryl 4/0. Kiểm tra lại bằng nội soi và

Chuyên Đề Tai Mũi Họng


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014
gương đảm bảo lấy hết u. Sau mổ 1 ngày trẻ tự
thở môi hồng, phổi thông khí tốt.
Kết quả sinh thiết
- Đại thể: Khối u sẫm màu, chắc, không có vỏ.
- Vi thể: Mô liên kết xơ, cơ, nhiều huyết
quản, nang bạch huyết, nang bì, niêm mạc tuyến
của ruột, đường hô hấp, biểu mô thần kinh,
không thấy thành phần ác tính.
Kết luận: U quái trưởng thành
Bệnh nhân được khám lại sau mổ 8 tháng
không thấy tái phát của khối u.

Nghiên cứu Y học

Cận lâm sàng: CT scanner vùng cổ thấy khối
hỗn hợp gồm phần đặc, nang dịch, vôi hóa, mỡ,
ở vòm họng và thành họng bên phải, kích thước
37x23mm
Bệnh nhân được phẫu thuật loại bỏ khối u,
làm giải phẫu bệnh với cách thức mổ giống như
trường hợp 1.
Kết quả sinh thiết
-Đại thể: Khối u bề mặt trơn nhẵn, diện cắt
có nang
-Vi thể: Nhiều thành phần biệt hóa khác
nhau gồm biểu mô lát tầng không sừng hóa, mô
não, đám rối mạch mạc, xương, tuyến tiêu hóa…
Không thấy hình ảnh ác tính.
-Kết luận: U quái trưởng thành
Bệnh nhân được khám lại sau mổ 12 tháng
không thấy tái phát của khối u.

Hình 2: Nội soi sau mổ 8 tháng

Trường hợp 2
Bệnh nhân Bùi Văn H., nam, 3 ngày tuổi. Vào
viện 21/10/2012, phẫu thuật 16/11/2012, ra viện
27/11/2012.
Bệnh sử: Trẻ con đầu, đủ tháng, quá trình mẹ
mang thai khỏe mạnh. Trẻ đẻ mổ vì dây rau
quấn cổ, cân nặng lúc sinh 3300g. Sau đẻ trẻ khóc
ngay, không có dấu hiệu suy hô hấp. Khám tình
cờ phát hiện khối u thành sau bên họng (P) kích
thước 3x3cm, được bấm sinh thiết cho kết quả

viêm loét mạn tính.

Chuyên Đề Tai Mũi Họng

Hình 3: Nội soi sau mổ 12 tháng

BÀN LUẬN
Tương tự kết quả nghiên cứu của Alireza,
tổn thương trong 2 trường hợp chúng tôi báo cáo

75


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014

trên đây đều lành tính và gặp ở trẻ sơ sinh. Triệu
chứng thường gặp nhất của teratoma vòm mũi
họng là tắc nghẽn đường hô hấp trên, nuốt khó
và chậm tăng cân(5). Ở trường hợp thứ nhất, trẻ
chủ yếu có vấn đề về hô hấp. Còn ở trường hơp
thứ 2, do khối u chưa gây tắc nghẽn đường thở
nên trẻ chưa có dấu hiệu suy hô hấp.
Có nhiều tổn thương dạng khối u tại vòm
mũi họng với các phương pháp điều trị khác
nhau tùy loại. Vì thế, trước một trẻ sơ sinh có
khối bất thường ở vùng này, cần chẩn đoán
phân biệt với một số bệnh lý khác như: u nguyên
bào võng mạc, u thần kinh đệm vùng mũi, tuyến

giáp lạc chỗ, u nang bạch huyết vòm mũi họng,
thoát vị não – màng não. Khi đó, chụp CT
Scanner và MRI là chìa khóa quan trọng trong
chẩn đoán phân biệt teratoma vòm mũi họng với
các nguyên nhân gây khối bất thường vùng cổ
khác ở trẻ sơ sinh. Cả 2 bệnh nhân của chúng tôi
đều được chụp CT hoặc MRI trước khi chỉ định
phẫu thuật.
Về điều trị teratoma vòm mũi họng, phẫu
thuật loại bỏ hoàn toàn khối u là biện pháp điều
trị chính. Sau mổ, tiên lượng tốt. Trường hợp tái
phát hiếm gặp, thường do phẫu thuật không loại
bỏ hoàn toàn khối u.

KẾT LUẬN
Teratoma vòm mũi họng bẩm sinh là tổn
thương lành tính. Cần phát hiện và xử lý sớm

76

tổn thương, đặc biệt ở trẻ có triệu chứng của tắc
nghẽn đường hô hấp, nuốt khó và chậm tăng
cân. Chẩn đoán dựa vào khám lâm sàng soi phát
hiện khối u, kết hợp chụp CT hoặc MRI vùng cổ
để phân biệt với những khối bất thường khác. Vị
trí, kích thước khối u trên phim chụp cũng định
hướng cho phẫu thuật triệt để. Giải phẫu bệnh
khối u vẫn là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán xác
định. Phẫu thuật không đòi hỏi kỹ thuật nhiều.
Vấn đề là cần loại bỏ hoàn toàn khối u để tránh

tái phát.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.
2.

3.

4.

5.
6.

Anderson PJ, David DJ (2003), Teratomas of head and neck
region, J Craniomaxillo Surg; 31(6), pp. 369-377.
Becker S, Schon R, Gutwald R et al (2007), A congenital teratoma
with a cleft palate: report of a case, Br J Oral Maxillofacial Surg;
45(4), pp. 326-327.
Gonzalez – Crussi F (1982), Extragonadal Teratomas, Atlas of
Tumor Pathology, second series, Fascicle 18. Armed Forces
Institute of Pathology, Washington D.C
Makki FM, Al-Mazrou KA (2008), Nasopharyngeal teratoma
associated with cleft palate in a newborn, Eur Arch
otorhinolaryngol, 265(11), pp. 1413-1415.
Rotenberg B (2009) Nasopharyngeal Teratocarcinosarcoma, Int J
Pediatr Otorhinolaryngol; 62(2), pp. 159-164.
Tonguc I, Sahin AM, Ayla G et al (2007), A Congenital true
teratoma with cleft lip, palate, and columellar sinus, J
Craniofacial Surg; 18(5), pp. 1083-1085.

Ngày nhận bài báo:

27/11/2013

Ngày phản biện nhận xét bài báo:

16/12/2013

Ngày bài báo được đăng:

10/01/2014

Chuyên Đề Tai Mũi Họng