Vì sao chúng ta cười

Vì sao chúng ta cười?
Tiếng cười là một hình thức đặc biệt của sự nhận thức, một nhà
nghiên cứu Australia đã nhận định như vậy khi cố gắng tìm hiểu mô
hình đằng sau sự hài hước.

g ( />139_1p513929.jpg
Ann Hale, nhà nhân chủng học y tế tại Đại học Sydney, tin rằng
những mẩu chuyện cười được tạo ra bằng cách đặt cạnh nhau 2
khái niệm không tương xứng.
Chẳng hạn, bà Hale kể câu chuyện về một tù nhân chơi bài với
người cai ngục. Vì người tù nhân đó chơi gian lận nên họ đã tổng cổ
anh ta ra khỏi tù. Hale nói: "Nhà tù giam giữ bạn. Nhưng nếu bạn
gian lận, bạn sẽ bị đuổi đi. Vì vậy bạn có 2 khái niệm đối lập ở đây".
Điều tương tự với những trò vui nhộn. Chúng ta cười khi thấy ai đó
ngã, nhưng không phải việc ngã khiến chúng ta buồn cười, mà là
chính những cố gắng để đứng thẳng được. "Điều khiến mọi người
cười khi xem hề xiếc không phải là việc ngã từ dây thừng xuống, mà
bạn làm gì để có thể đứng thẳng trên đó", Hale giải thích. "Nó cùng
thuộc về một phạm trù nhưng lại không phù hợp nhau".
Các nhà nghiên cứu cho thấy chúng ta có thể nhận ra một cách bản
năng những tình huống bất tương xứng ngay từ những năm đầu đời.
"Nếu một người mẹ bò về phía mép giường, đứa trẻ sẽ cười khanh
khách, bởi điều đó đi ngược lại quy luật truyền thống rằng trẻ em bò,
còn mẹ thì đi".
Điều này cho thấy chúng ta phản ứng tức thì với các tình huống bất
bình thường mà không nhất thiết phải nhận ra sự hài hước trong đó.
Quá trình xử lý suy nghĩ này cũng được so sánh với phản ứng của
những vận động viên thể thao nhà nghề, chẳng hạn như một người
đánh tennis đỡ trả một quả giao bóng trước khi bộ não vào cuộc.
Tiếng cười là rất cần thiết bởi nó mang lại sự giải lao về nhận thức.
"Tiếng cười mang lại sự nghỉ ngơi tạm thời sau những cuộc suy nghĩ

căng thẳng. Đó là một hình thức khác của sự nhận thức mà không bị
xáo trộn bởi những điều "nên", "nhưng mà" xảy ra mỗi ngày" - Hales
nói.
Hale tin rằng tiếng cười là một năng lực đặc biệt của con người. Hiểu
được tiếng cười và sự hài hước sẽ giúp chúng ta hiểu được quá
trình tiến hoá nhận thức của nhân loại.
Tiếng cười thật phức tạp!
Cười, trước hết là một cơ chế được điều khiển từ não bộ. Theo các
nhà khoa học, phản xạ này bắt đầu từ một kích thích ở phần trước
của vùng hạ đồi (hypothalamus). Đây chính là một trung khu thần
kinh cao cấp chi phối mọi hoạt động của hệ thần kinh tự chủ của cơ
thể chúng ta.
Từ đó, kích thích này lan ra như một làn sóng và truyền đi một luồng
thần kinh đến hệ thống rìa, một trung khu cảm xúc của não. Từ đó,
tín hiệu sẽ được phát ra: trương lực cơ sẽ giãn, các biểu lộ cảm xúc
thoả mãn sẽ xuất hiện ở vùng mặt. Ngược lại, một kích thích ở phần
sau của vùng hạ đồi sẽ kéo theo các phản ứng bất mãn.
Mặt khác, để con người chúng ta có thể "nở" được một nụ cười đơn
giản nhất, ít nhất phải có 15 bộ phận cơ hoạt động đồng loạt. Mười
lăm bộ phận cơ chỉ để khởi phát một "cử động nhẹ của mắt và môi",
theo như những định nghĩa khá đơn giản mà chúng ta đọc được
trong các quyển tự điển. Nhưng không chỉ có vậy, mỗi một kiểu cười
đều có liên quan đến những bộ phận cơ khác nhau, nhằm tạo ra
những nét riêng biệt của từng kiểu cười!
Khi chúng ta cười vì lịch sự, đó chỉ là một "động tác" đơn giản của
đôi môi và sự co giãn của bộ phận cơ gò má lớn. Trong khi đó, một
tràng cười rạng rỡ khi quá vui mừng sẽ khiến cơ thể phải "huy động"
hệ cơ của vành mí mắt. Bộ phận cơ này sẽ được kích hoạt một cách
tự động khi chúng ta có được những cảm giác khoan khoái dễ chịu.
Do đó, không thể nào nhầm lẫn được giữa một nụ cười ngượng

nghịu và một nụ cười hạnh phúc.
Vậy thì, trong cuộc sống sinh hoạt giao tiếp, mỗi ngày chúng ta cười
bao nhiêu lần? Không thể nói được, bởi điều này phụ thuộc vào mỗi
cá tính và từng hoàn cảnh. Nụ cười khi đó sẽ giúp bộc lộ ra những
trạng thái tình cảm mà con người chúng ta đang có lúc đó.
Thực tế, chúng ta không chỉ mỉm cười vì hài lòng mà còn vì nhiều
nguyên nhân tâm lý và tình cảm phức tạp khác. Thêm nữa, một câu
hỏi được đặt ra là con người biết cười từ khi nào? Lúc mới sinh?
Không phải vậy.
Ở trẻ em, nụ cười xuất hiện vào lúc bé được khoảng đầy tháng, hoặc
muộn nhất là khi bé được 3 tháng tuổi. Bé sẽ mỉm cười khi bắt gặp
một khuôn mặt quen thuộc, khi được nghe một âm thanh êm tai và
nhất là sau khi được ăn no.
Về sau, qua quá trình học hỏi, mỗi cá thể sẽ có được những nụ cười
khác nhau biểu thị nhiều ý nghĩa của nó. Nhà tâm lý học Paul Ekman
đã liệt kê ra 19 kiểu cười khác nhau, trong đó có những kiểu cười
mang dấu ấn của sự sợ hãi, những nụ cười của sự kinh thường hoặc
những kiểu cười nhếch mép, mỉa mai và những nụ cười gượng.
Nói tóm lại, cười là một dạng ngôn ngữ khác với lời nói, một phương
tiện để chúng ta bộc lộ ra những gì mà chúng ta "không nói ra bằng
lời". Nụ cười từ đó sẽ mở ra nhiều phạm vi giao tiếp rộng lớn. Chúng
tôi xin giải mã dưới đây 6 nụ cười được xem là cơ bản của con
người.
Nụ cười chào đón
Đây là một nụ cười "Tiếp thị". Nụ cười chào đón hay nụ cười lịch sự
mang một tính chất vừa gần gũi vừa tạo khoảng cách. Khi bắt gặp nụ
cười này, tự nhiên chúng ta sẽ cảm thấy vui sướng và tin cậy, ngay
cả khi người đối thoại không có quan hệ thân hữu gì với chúng ta.
Tính chất của nụ cười này là không cần biết chúng ta là ai, nhưng lại
"đánh" vào phần tình cảm tổng quát trong con người chúng ta. "Một

nụ cười thành tâm sẽ khơi dậy trong chúng ta một phản xạ bẩm sinh
rất nhạy cảm, hướng chúng ta đến điều thiện", đức Đạt Lai Lạt Ma
nhấn mạnh như vậy trong quyển Sagesse ancienne et monde
moderne.
Nụ cười đồng thuận
Đây là nụ cười "Lôi kéo". Nụ cười đồng thuận diễn tả đối tượng cũng
thuộc về một vấn đề hay một hoàn cảnh chung giống như chúng ta.
Nụ cười này biểu lộ một sự đồng thanh nhất trí với một vài cá nhân
nào đó mà chúng ta chọn.
Nhiếp ảnh gia người Đài Loan Steven, 25 tuổi giải thích: "Tôi luôn
thích "chộp" lấy những khoảnh khắc cao trào của những ánh mắt và
những nụ cười đồng thuận, cho dù đó là biểu hiện của những người
mà tôi tình cờ bắt gặp ngoài đường phố". Những nụ cười mà Steven
đã góp nhặt được là những kỷ niệm đáng nhớ nhất trong những
chuyến đi săn ảnh của mình.
Nụ cười quyến rũ
Chuyên gia người Đức về tập tính học Irenaus Eibl-Eibsfeldt đã
chứng minh rằng nụ cười luôn hiện diện trong phần lớn các cách
thức quyến rũ của loài người trên toàn thế giới.
Tại Pháp, phụ nữ đánh giá cao nhất một người nam luôn có những
nụ cười vui vẻ (37%), trước cả sức quyến rũ của ánh mắt (13%).
Nụ cười đó vừa mang tính bảo đảm vừa mang tính bảo vệ. Claire,
chuyên viên nghiên cứu tranh ảnh 38 tuổi đã đính hôn kể lại: "Đôi lúc,
khi không biết làm gì để tôi hài lòng thì anh ấy liền nở một nụ cười
dịu dàng và khá ranh mãnh! Tôi liền cảm thấy bị xiêu lòng và hoàn
toàn tin tưởng".
Nụ cười phòng thủ
Đây là một nụ cười "Tự vệ". Khi tình cờ phải đối diện với một người
mà chúng ta không quen biết, vũ khí đầu tiên mà chúng ta sẽ sử
dụng đến không gì khác hơn là một nụ cười.

Đây là một "con chủ bài" được tung ra nhằm vô hiệu hoá đối
phương, làm triệt tiêu đi những xung động tấn công mà người đối
diện có thể có khi chúng ta nhìn họ.
Đây được xem là một dấu hiệu hoà bình mà chúng ta chia sẻ với tất
cả mọi nền văn minh trên thế giới. Như Emmanuelle, 25 tuổi thú
nhận: "Khi tôi bước vào một căn phòng mà trong đó tôi không quen
với một người nào cả, tự nhiên tôi mỉm cười như để tự trấn an mình".
Nụ cười táo bạo
Đây là một nụ cười "Củng cố niềm tin". Việc học được cách nở một
nụ cười nhằm giữ cho chúng ta luôn có những thái độ và dáng vẻ
tích cực là bước đầu đưa chúng ta đến những thành công trong cuộc
sống. Bác sĩ tim mạch Elisabeth, 48 tuổi thổ lộ: "Tôi luôn phải tập
cười và tập nói trước đám đông. Điều đó sẽ khiến tôi có thêm nhiều
tự tin".
Một nụ cười như vậy sẽ giúp chúng ta kiểm soát được mình tốt hơn
khi bị stress, giúp chúng ta đối diện tốt hơn với những thay đổi trong
cuộc sống, để chúng ta có được một thái độ bình an và thanh thản
hơn.
Ludovic, 27 tuổi cho biết: "Có lần tôi băn khoăn không biết làm cách
nào để có thể xin ông giám đốc cho tôi nghỉ việc một tháng không
hưởng lương. Cuối cùng, tôi đã quyết định đi gặp giám đốc trước hết
với một nụ cười. Và mọi việc đã diễn ra suôn sẻ!". Một nụ cười như
vậy đã giúp tạo ra thêm được một nụ cười khác…
Nụ cười gượng
Đây là một nụ cười "Phạt". Không chỉ luôn dùng để chỉ sự thoả mãn,
một nụ cười gượng vẫn có thể nở trên môi chúng ta khi chúng ta vừa
mới phạm phải một hành động vụng về nào đó hoặc khi chúng ta
thẹn thùng hay xấu hổ về một điều gì đó. Đây là một nụ cười mang
tính phê phán, biểu thị một tâm lý rối loạn.
Chuyên gia tâm lý liệu pháp Catherine Aimelet-Perissol giải thích:

"Một nụ cười ngao ngán cho thấy khi đó chúng ta muốn chế ngự cảm
xúc của mình chứ không muốn chịu đựng nó". Vì vậy, nếu như cười
là để tìm thấy một sức mạnh trong các mối quan hệ, thì nụ cười cũng
diễn tả được những tình cảm… mềm yếu của chúng ta!t
GIẢI NOBEL CỦA… TIẾNG CƯỜI