Bài giảng Bài 4: Chức năng nhà nước

Tài li u h ng d n môn h c Lý lu n v nhà n
Giáo viên: ThS. Lê Vi t Tu n

c

BÀI 4: CH C N NG NHÀ N

C

1. M C ÍCH, YÊU C U
- M c đích: tìm hi u nh ng ph
th c, ph ng pháp th c hi n ch
vi c th c hi n ch c n ng nhà n
- Yêu c u: ng i h c c n n m đ

ng di n, m t ho t đ ng c b n c a nhà n c; hình
c n ng nhà n c c ng nh các y u t nh h ng đ n
c.
c

+ Khái ni m và các m i quan h c a ch c n ng c a nhà n c.
+ S phát tri n ch c n ng c a nhà n c qua các ki u nhà n c trong l ch s .

2. TÀI LI U THAM KH O
H Lu t Hà N i, Giáo trình Lý lu n v Nhà n c và Pháp lu t, NXB CAND, Hà N i
2004.
- Khoa Lu t – H Qu c gia Hà N i, NXB HQGHN, Giáo trình Lý lu n chung v Nhà
n c và Pháp lu t, Hà N i 2005.
- V vai trò và ch c n ng c a nhà n c, Nguy n Th H i, T p chí NN&PL, s 11/2004.
- Ch c n ng xã h i c a nhà n c ta trong n n kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN, Lê
Thu H ng, T p chí Lu t h c, s 1/2001.

-

3.

C

NG N I DUNG

3.1. KHÁI NI M CH C N NG NHÀ N

C

- Khái ni m ch c n ng: là ph ng di n, ho t đ ng nh m th c hi n nhi m v ;
- Khái ni m ch c n ng c a nhà n c:
+ Là nh ng ph ng h ng, ph ng di n ho c m t ho t đ ng c b n c a nhà n c
nh m th c hi n các nhi m v c b n c a nhà n c;
+ Là ho t đ ng nhà n c c b n nh t, mang tính th ng xuyên liên t c, n đ nh t ng
đ i, xu t phát t b n ch t, c s kinh t - xã h i, nhi m v chi n l c, m c tiêu c
b n c a nhà n c và có ý ngh a quy t đ nh đ n s t n t i và phát tri n c a nhà
n c.
- Phân bi t các khái ni m g n v i ch c n ng c a nhà n

c:

+ V i ho t đ ng c a nhà n c.
+ V i nhi m v (chi n l c) c a nhà n c.
+ V i ch c n ng c a c quan nhà n c.
WWW.LVTLAW.COM

1

Tài li u h ng d n môn h c Lý lu n v nhà n
Giáo viên: ThS. Lê Vi t Tu n

c

3.2. CÁC M I QUAN H C A CH C N NG NHÀ N
- V i nhi m v (chi n l

c) c a nhà n

C

c:

+ Nhi m v là c s đ xác đ nh n i dung, hình th c, s l ng, ph ng pháp th c
hi n ch c n ng c a nhà n c;
+ Ch c n ng c a nhà n c là ph ng th c đ th c hi n nhi m v c a nhà n c.
- V i b n ch t c a nhà n

c, c s kinh t - xã h i:

+ B n ch t nhà n c s quy t đ nh ch c n ng c a nhà n c;
+ Ch c n ng c a nhà n c s th hi n b n b n ch t c a nhà n c đó.
+ Tác đ ng tích c c, ho c tiêu c c đ i v i s phát tri n c a kinh t - xã h i.
3.3. TÍNH KHÁCH QUAN VÀ CH QUAN C A CH C N NG NHÀ N
- Tính khách quan c a ch c n ng nhà n

C

c:

+ Ch c n ng nhà n c đ c hình thành m t cách khách quan d i tác đ ng ch đ o
c a nhi m v nhà n c, s quy t đ nh c a b n ch t nhà n c và đi u ki n khách
quan c a c s kinh t - xã h i.
+ Nhu c u khách quan t phía xã h i đòi h i nhà n c ph i th c hi n các (m t) ho t
đ ng t ng ng.
+ S thay đ i trong đi u ki n kinh t - xã h i s kéo theo s thay đ i khách quan c a
ch c n ng nhà n c.
- Tính ch quan c a ch c n ng nhà n

c:

+ Các nhà qu n lý nhà n c qua l ng kính ch quan c a mình đ nh n th y nh ng đòi
h i c n ph i có trong ho t đ ng nhà n c nh m th c hi n các nhi m v (chi n l c)
nhà n c, ph n ánh trình đ nh n th c v th c t i khách quan c a đi u ki n kinh t
- xã h i.
+ Ph thu c vào s quan tâm c a nhà n c đ i v i các nhu c u đòi h i t phía xã h i.
3.4. PHÂN LO I CH C N NG NHÀ N

C

- C n c theo l nh v c ho t đ ng, chia làm hai nhóm ch c n ng:
+ Nhóm ch c n ng đ i n i.
+ Nhóm ch c n ng đ i ngo i.
- C n c vào hình th c (pháp lý) th c hi n quy n l c nhà n

c, chia làm:

+ Ch c n ng l p pháp: xây d ng ban hành pháp lu t.
+ Ch c n ng hành pháp: t ch c th c hi n pháp lu t.
+ Ch c n ng t pháp: b o v pháp lu t.
- C n c theo l nh v c ho t đ ng c a nhà n
WWW.LVTLAW.COM

c, chia thành:
2


Tài li u h ng d n môn h c Lý lu n v nhà n
Giáo viên: ThS. Lê Vi t Tu n

c

+ Ch c n ng chính tr .
+ Ch c n ng kinh t .
+ Ch c n ng xã h i.

Ngoài ra, ch c n ng nhà n

c theo t ng tiêu chí khác nhau có th đ

c chia thành:

- Ch c n ng tr n áp và ch c n ng xây d ng.
- Ch c n ng c b n và ch c n ng không c b n.
- Ch c n ng lâu dài và ch c n ng tr c m t (t m th i).
3.5. NH NG Y U T

NH H

Nhìn chung, nhi m v (chi n l
đ nh ch c n ng nhà n c.

NG

N CH C N NG NHÀ N

c) nhà n

c và b n ch t nhà n

C
c là 2 y u t quy t

C th :
-

L ch s phát tri n c a t ng dân t c, truy n th ng – v n hoá – h t t ng.
Trình đ phát tri n c a l c l ng s n xu t, phát tri n kinh t trong xã h i.
C c u – phân t ng xã h i, m i quan h gi a các nhóm l i ích trong xã h i.
Quy n con ng i, dân ch và toàn c u hoá.
Trình đ và trách nhi m c a các nhà chính tr , các nhà qu n lý nhà n c.

3.6. HÌNH TH C, PH

NG PHÁP TH C HI N CH C N NG NHÀ N

3.6.1. Hình th c th c hi n ch c n ng nhà n

C

c

- Hình th c pháp lý: các ph ng di n, (m t) ho t đ ng c b n c a nhà n c đ c th c
hi n trên c s các quy đ nh pháp lu t, là hình th c c b n đ th c hi n ch c n ng nhà
n c.
+ B ng pháp lu t, xác đ nh rõ trách nhi m th c hi n các ch c n ng nhà n c.
+ B ng pháp lu t, xác đ nh th m quy n các các c quan nhà n c trong vi c th c hi n
các ch c n ng nhà n c.
- Hình th c t ch c: ph ng th c mang tính t ch c c a các ph ng di n, (m t) ho t
đ ng c b n c a nhà n c, cùng v i hình th c pháp lý giúp ch c n ng nhà n c đ c
th c hi n nh p nhàng, hi u qu .
3.6.2. Ph

ng pháp th c hi n ch c n ng nhà n

c

- Ph ng pháp thuy t ph c: là cách th c theo đó nhà n c đ ng viên khuy n khích, t o
đi u ki n cho các ch th th c hi n m t cách t giác.
- Ph ng pháp c ng ch : là cách th c mà theo đó các n i dung, yêu c u c a nhà n c
đ c các đ i t ng có liên quan th c hi n m t cách b t bu c.

WWW.LVTLAW.COM

3

Tài li u h ng d n môn h c Lý lu n v nhà n
Giáo viên: ThS. Lê Vi t Tu n

3.7. CH C N NG NHÀ N
KI N VÀ T

c

C QUA CÁC KI U NHÀ N

C CH

NÔ, PHONG

S N

Ch c n ng đ i n i:
-

Ghi nh n và b o v đ c quy n chính tr c a giai c p th ng tr trong xã h i.
B o v ch đ s h u t nhân v t li u s n xu t c a giai c p th ng tr .
Tr n áp giai c p b tr .
T ch c, qu n lý xã h i theo m t tr t t nh t đ nh.
T o c s thu n l i cho s phát tri n kinh t .
áp ng trong đi u ki n nh t đ nh các nhu c u đòi h i t ph a xã h i.
T ng b c ghi nh n quy n t do, dân ch c a con ng i.

Ch c n ng đ i ngo i:
- Ti n hành chi n tranh xâm l c.
- Phòng th , b o v đ c l p ch quy n toàn v n c a qu c gia.

- Ho t đ ng ngo i giao theo chính sách đ i ngo i c a t ng giai đo n, qu c gia.

WWW.LVTLAW.COM

4


Tài li u h ng d n môn h c Lý lu n v nhà n
Giáo viên: ThS. Lê Vi t Tu n

c

4. CÂU H I
4.1. Câu h i nh n đ nh
Hãy trình bày quan đi m riêng c a anh (ch ) v các nh n đ nh sau đây theo h
hay sai? Gi i thích t i sao?
75) M i ho t đ ng c a nhà n

c là m t ch c n ng nhà n

ng đúng

c.

76) Ch c n ng nhà n c chính là vai trò c a nhà n c trong xã h i.
77) Ch c n ng nhà n c là nh ng v n đ ch y u trong kho ng th i gian dài nhà
n c ph i gi i quy t đ đ t đ c nh ng m c tiêu c b n đã đ t ra.
78) Ch c n ng nhà n c s quy t đ nh n i dung các nhi m v chi n l c c a nhà
n c.
79) Ch khi th c hi n m c đích b o v l i ích giai c p th ng tr , ch c n ng c a

nhà n c m i ch u s quy t đ nh c a b n ch t nhà n c.
80) Ch c n ng c a nhà n c không mang tính ý chí – không l thu c vào s ch
quan c a nh ng ng i th c hi n quy n l c nhà n c.
81) Các qu c gia có ki u nhà n c gi ng nhau s có ch c n ng nhà n c hoàn
toàn nh nhau.
82) Ch c n ng c a các c quan nhà n c s quy t đ nh ch c n ng c a nhà n c.
83) Ch c n ng c a nhà n c là y u t quy t đ nh đ i v i c s kinh t - xã h i
c a m t nhà n c.
84) Ch c n ng l p pháp c a nhà n c là (m t) ho t đ ng xây d ng pháp lu t và t
ch c th c hi n pháp lu t c a nhà n c.
85) Ch c n ng hành pháp c a nhà n c là (m t) ho t đ ng nh m b o đ m cho
pháp lu t đ c th c hi n nghiêm minh và b o v pháp lu t tr c nh ng hành
vi vi ph m.
86) Ch c n ng t pháp c a nhà n c là (m t) ho t đ ng b o v pháp lu t.
87) B o v l i ích c a giai c p th ng tr và s n sàng đàn áp đ i v i giai c p b tr
luôn là ch c n ng c b n c a các nhà n c bóc l t (ch nô, phong ki n và t
b n ch ngh a).
88) Ch c n ng nhà n c ch ph thu c vào đi u ki n kinh t - xã h i khách quan
c a xã h i.
89) Ch c n ng l p pháp, hành pháp và t pháp ch m i xu t hi n t sau cách
m ng t s n.

WWW.LVTLAW.COM

5


Tài li u h ng d n môn h c Lý lu n v nhà n
Giáo viên: ThS. Lê Vi t Tu n

c

90) C ng ch là ph ng pháp duy nh t đ c s d ng trong các nhà n c bóc
l t.
91) Các nhà n c xã h i ch ngh a ch áp d ng ph ng pháp thuy t ph c – giáo
d c, mà không c n thi t ph i áp d ng ph ng pháp c ng ch .
92) M i ho t đ ng th c hi n ch c n ng nhà n c đ u đ c th hi n d i hình
th c pháp lý.

4.2. Câu h i th o lu n
93) Nh m th c hi n nhi m v bình đ ng gi i Vi t Nam, nhà n c c n có s ch đ o
m nh m v m t c c u nhân s trong h u h t t t c các c quan nhà n c t o nên t
l vàng 50% – 50% gi a nam và n , b i l ch khi ng i ph n có th n m quy n
ngang b ng v i nam gi i thì s bình đ ng gi i m i kh thi đ c th c hi n trong
cu c s ng.
Anh (ch ) có suy ngh nh th nào v chi n l c nói trên? Và theo anh (ch ) đ th c
hi n nhi m v bình đ ng gi i, nhà n c c n có nh ng m t ho t đ ng c b n nào?
94) Có quan đi m cho r ng khi Vi t Nam chúng ta gia nh p T ch c th ng m i th
gi i – WTO s làm ch c n ng kinh t c a nhà n c thay đ i và h ng đ n vi c
ngày càng gi m d n s qu n lý c a nhà n c đ i v i s phát tri n c a n n kinh t .
Anh (ch ) hãy trình bày quan đi m c a cá nhân mình theo h ng ng h ho c ph n
đ i đ i v i nh ng nh n đ nh trên.
4.3. Câu h i ti u lu n, th o lu n
95) Anh (ch ) hãy b ng nh ng hi u bi t c a mình và nh ng ví d minh ho c th đ
làm rõ s chuy n bi n c a ch c n ng nhà n c trong qu n lý kinh t khi:
+ Vi t Nam chuy n đ i t n n kinh t k ho ch hoá – t p trung, quan liêu sang n n
kinh t th tr ng có đ nh h ng XHCN.
+ Vi t Nam tr c và sau khi h i nh p kinh t qu c t .


WWW.LVTLAW.COM

6