Hướng dẫn an toàn sử dụng cầu trục

Giáo trình
Huấn luyện An toàn
sử dụng thiết bị nâng hạ
Mục lục:
Đề mục Trang số Lần sửa đổi
Mục lục
Phần 1: Những khái niệm cơ bản
Phần 2: Các thông số cơ bản của thiết bị nâng
Phần 3: Thiết bị nâng yêu cầu an toàn trong
sử dụng
Phần 4: Những qui định an toàn về móc, cáp,
tang quấn cáp và phanh
Phần 5: Những qui định an toàn về điện
Phần 6: Các thiết bị an toàn trên thiết bị nâng
Phần 7: Thang máy yêu cầu an toàn trong sử dụng
Phần 8: Câu hỏi ôn tập
1
2
4
5
8
14
15
17
18

Giám đốc duyệt Ngời soạn thảo


Giáo trình
Huấn luyện An toàn

sử dụng thiết bị nâng hạ
Phần 1. Những khái niệm cơ bản
I.Thiết bị nâng.
Thiết bị nâng là một tổ hợp máy và các bộ phận kết cấu kim loại chịu lực trong khi
làm việc, để di chuyển hoặc nâng hạ các vật nặng. Đặc điểm làm việc của các cơ cấu
thiết bị nâng hạ là ngắn hạn, lặp đi lặp lại và có thời gian dừng. Chuyển động chính của
máy là nâng hạ vật theo phơng thẳng đứng, ngoài ra còn có một số chuyển động khác để
dịch chuyển vật trong mặt phẳng ngang nh chuyển động quay quanh trục máy, di chuyển
máy, chuyển động lắc quanh trục ngang (nâng hạ cần). Bằng sự phối hợp các chuyển
động máy có thể dịch chuyển vật đến bất cứ vị trí nào trong không gian làm việc của nó.
Những thiết bị nâng thuộc đối tợng thực hiện tiêu chuẩn TCVN 4244-86

Quy
phạm kỹ thuật an toàn thiết bị nâng

bao gồm:
- Máy trục
- Pa lăng điện
- Tời điện
- Pa lăng, tời thủ công
- Máy nâng
1. Máy trục:
Máy trục là những thiết bị nâng hoạt động theo chu kỳ dùng để nâng, chuyển tải
(đợc giữ bằng móc hoặc các bộ phận mang tải khác) trong không gian.
Theo cấu tạo máy trục đợc chia thành 3 kiểu:
- Máy trục kiểu cầu
- Máy trục kiểu cần
- Máy trục kiểu đờng cáp
1.1.Máy trục kiểu cần:
Máy trục kiểu cần là máy trục có bộ phận mang tải treo ở cần hoặc ở xe con di

chuyển theo cần. Máy trục kiểu cần tuỳ thuộc vào cấu tạo và hệ di chuyển đợc phân
thành:
- Cần trục ô tô
- Cần trục bánh lốp
- Cần trục bánh xích
- Cần trục tháp
- Cần trục chân đế
- Cần trục cột buồm
- Cần trục công xôn
Cần trục ô tô là máy trục kiểu cần có cần liên kết trên bệ quay đặt trực tiếp trên
khung ô tô.
Cần trục bánh lốp là máy trục kiểu cần có cần liên kết trên bệ quay đặt trực tiếp
trên khung bánh lốp chuyên dùng.
Cần trục bánh xích là máy trục kiểu cần di chuyển bằng bánh xích.
Cần trục tháp là máy trục kiểu cần có cần liên kết ở phần trên của tháp
Cần trục chân đế là máy trục kiểu cần có cần liên kết với bộ quay đặt trên chân
đế.
Cần trục cột buồm là máy trục kiểu cần có cần liên kết bằng khớp nối lên cột
buồng thẳng đứng có điểm tựa dới và trên.
Giáo trình
Huấn luyện An toàn
sử dụng thiết bị nâng hạ
Cần trục công xôn là máy trục kiểu cần mà bộ phận mang tải treo trên công xôn
liên kết với trục hoặc phần đỡ của máy trục hoặc treo trên xe con di chuyển theo công
xôn.
1.2.Máy trục kiểu cầu:
Máy trục kiểu cầu là máy trục có bộ phận mang tải treo trên xe con, treo trên cần
của xe con hoặc pa lăng di chuyển theo cầu chuyển động.
Máy trục kiểu cầu gồm: cầu trục, cổng trục, nửa cổng trục.
- Cầu trục là máy trục kiểu cầu có cầu tựa trực tiếp lên đờng ray đặt ở mặt đất

qua hai chân chống.
- Cổng trục là máy trục kiểu cầu có cầu tựa trực tiếp lên đờng ray đặt ở mặt đất
qua hai chân chống.
- Nửa cổng trục là máy trục kiểu cầu một đầu cầu tựa trực tiếp lên ray một đầu
cầu tựa lên ray qua chân chống.
1.3.Máy trục kiểu đờng cáp:
Máy trục kiểu đờng cáp là máy trục có bộ phận mang tải treo trên xe con di
chuyển theo cáp cố định trên các trụ đỡ.
Máy trục kiểu đờng cáp gồm: máy trục cáp và cầu trục cáp.
- Máy trục cáp là máy trục kiểu đờng cáp mà cáp liên kết với hai đầu cuối của
cầu đặt trên các trụ đỡ.
- Cầu trục cáp là máy trục kiểu đờng cáp mà cáp liên kết với hai đầu cuối của
cầu đặt trên các trụ đỡ.
2.Xe tời chạy theo đờng ray ở trên cao
2.1.Pa lăng điện:
- Pa lăng là thiết bị nâng đợc treo vào kết cấu cố định hoặc treo vào xe con.
- Pa lăng có dẫn động bằng động cơ điện gọi là pa lăng điện.
- Pa lăng có dẫn động bằng tay gọi là pa lăng thủ công.
2.2 Tời.
Tời là thiết bị nâng dùng để nâng hạ và kéo tải. Tời có thể hoạt động độc lập nh
một thiết bị hoàn chỉnh riêng và có thể đóng vai trò một bộ phận của các thiết bị nâng
phức tạp khác.
Tời dẫn động bằng động cơ điện gọi là tời điện
Tời dẫn động bằng tay gọi là tời thủ công.
2.3 Máy nâng
Máy nâng là thiết bị nâng mà bộ phận mang tải đợc nâng hạ theo khung dẫn hớng.
Giáo trình
Huấn luyện An toàn
sử dụng thiết bị nâng hạ
Phần 2. Các thông số cơ bản của thiết bị nâng

Các thông số cơ bản của thiết bị nâng là các thông số xác định đặc tính về kích th-
ớc, lực, động học và tính chất làm việc của thiết bị nâng.
Các thông số cơ bản của thiết bị nâng bao gồm:
1. Trọng tải: Là trọng lợng lớn nhất của vật nâng mà máy có thể nâng đợc ở trạng
thái làm việc nhất định nào đó của máy (ở tầm với cho trớc, vị trí phần quay của
máy.......)
2. Mô men tải: Khái niệm mô men tải chỉ có ở các máy trục kiểu cần. Mô men tải là
tích số giữa trọng tải và tầm với tơng ứng. Mô men tải có thể là không đổi hay thay
đổi theo tầm với.
3. Tầm với: Là khoảng cách từ trục quay của phần quay của máy trục đến trục quay
cuả móc.
4. Độ cao nâng: Là khoảng cách từ mặt bằng máy đứng đến tâm thiết bị mang vật ở
vị trí cao nhất. Với các cần trục có tay cần thì chiều cao nâng thay đổi phụ thuộc
vào tầm với.
5. Khẩu độ: Là khoảng cách theo phơng ngang giữa đờng trục của hai đờng ray mà
trên đó máy di chuyển.
6. Đờng đặc tính tải trọng: Là đồ thị mô tả mối quan hệ giữa sức nâng, tầm với và
chiều cao nâng.
7. Các thông số động học:
Các thông số động học bao gồm các tốc độ của các chuyển động riêng rẽ trên
máy:
- Tốc độ chuyển động tịnh tiến lên xuống của vật nâng Vn (nâng vật), Vh (hạ vật)
- Tốc độ di chuyển của máy trên mặt phẳng ngang Vdc
- Tốc độ quay của phần quay quanh trục thẳng đứng của máy
- Thời gian thay đổi tầm với T, là khoảng thời gian để thay đổi tầm với từ tầm với
nhỏ nhất Rmin đến tầm với lớn nhất Rmax. Đôi khi ngời ta cho tốc độ thay đổi
tầm với trung bình
Giáo trình
Huấn luyện An toàn
sử dụng thiết bị nâng hạ

Phần 3. Thiết bị nâng yêu cầu an toàn trong sử dụng
1.Tất cả các thiết bị nâng thuộc danh mục các cơ số máy, thiết bị.... có yêu cầu về an
toàn theo qui định của Nhà nớc đều phải đợc đăng kí và xin cấp giấy phép sử dụng
theo các thủ tục hiện hành.
2.Đơn vị sử dụng chỉ đợc phép sử dụng những thiết bị nâng có tình trạng kỹ thuật tốt,
đã đợc đăng kí và có giấy phép sử dụng đang còn thời hạn. Không đợc phép sử dụng
thiết bị nâng, các bộ phận mang tải cha qua khám nghiệm và cha đợc cấp giấy phép
sử dụng.
3.Chỉ đợc phép bố trí những ngời điều khiển thiết bị nâng đã đợc đào tạo và cấp giấy
phép chứng nhận. Những ngời buộc móc tải, đánh tín hiệu phải là thợ chuyên nghiệp,
hoặc thợ nghề khác nhng phải qua đào tạo.
4.Công nhân điều khiển thiết bị nâng phải nắm chắc đặc tính kỹ thuật, tính năng tác
dụng của các bộ phận cơ cấu của thiết bị, đồng thời nắm vững các yêu cầu về an toàn
trong quá trình sử dụng thiết bị.
5.Chỉ đợc phép sử dụng thiết bị nâng theo đúng tính năng, tác dụng và đặc tính kỹ
thuật của thiết bị do nhà máy chế tạo qui định. Không cho phép nâng tải có khối lợng
vợt trọng tải của thiết bị nâng.
6.Không cho phép sử dụng thiết bị nâng có cơ cấu nâng đợc đóng mở bằng ly hợp ma
sát hoặc ly hợp vấu để nâng hạ và di chuyển ngời, kim loại lỏng, vật liệu nổ, chất
độc, bình đựng khí nén hoặc chất lỏng nén.
7.Chỉ đợc phép chuyển tải bằng thiết bị nâng qua nhà xởng, nhà ở hoặc chỗ có ngời
khi có các biện pháp đảm bảo an toàn riêng biệt loại trừ đợc khả năng gây sự cố và
tai nạn lao động.
8.Chỉ đợc dùng hai hay nhiều thiết bị nâng để cùng nâng một tải trong các trờng hợp
đặc biệt và phải có giải pháp an toàn đợc tính toán và duyệt. Tải phân bố lên mỗi
thiết bị nâng không đợc lớn hơn trọng tải. Trong giải pháp an toàn phải có sơ đồ buộc
móc tải, sơ đồ di chuyển tải và chỉ rõ trình tự thực hiện các thao tác, yêu cầu về kích
thớc, vật liệu và công nghệ chế tạo các thiết bị phụ trợ để móc tải. Phải giao trách
nhiệm cho ngời có kinh nghiệm về công tác nâng chuyển chỉ huy trong suốt quá
trình nâng chuyển.

9.Trong quá trình sử dụng thiết bị nâng không cho phép:
- Ngời lên xuống thiết bị nâng khi thiết bị nâng đang hoạt động.
- Ngời ở trong bán kính quay phần quay của cần trục.
- Ngời ở trong vùng hoạt động của thiết bị nâng mang tải bằng nam châm, chân
không hoặc gầu ngạm.
- Nâng hạ và di chuyển tải khi có ngời đứng ở trên tải.
- Nâng tải trong tình trạng tải cha ổn định hoặc chỉ móc một bên của móc kép.
- Nâng tải bị vùi dới đất, bị các vật khác đè lên bị liên kết bằng bu lông hoặc bê
tông với các vật khác.
- Dùng thiết bị nâng để lấy cáp hoặc xích buộc tải đang bị vật khác đè lên.
- Đa tải qua lỗ cửa sổ hoặc ban công khi không có sàn nhận tải.
- Chuyển hớng chuyển động của các cơ cấu khi cơ cấu cha ngừng hẳn.
- Nâng tải lớn hơn trọng lợng tơng ứng với tầm với và vị trí của chân chống phụ của
cần trục.
Giáo trình
Huấn luyện An toàn
sử dụng thiết bị nâng hạ
- Cẩu với, kéo lê tải.
- Vừa dùng ngời đẩy hoặc kéo tải vừa cho cơ cấu nâng hạ tải.
10.Phải đảm bảo lối đi tự do cho ngời điều khiển thiết bị nâng khi điều khiển bằng nút
bấm từ mặt đất hoặc sàn nhà.
11.Khi cầu trục và cần trục công xôn di động đang làm việc, các lối lên và ra đờng
ray phải đợc rào chắn.
12.Cấm ngời ở trên hành lang của cầu trục và cần trục công xôn khi chúng đang hoạt
động. Chỉ cho phép tiến hành các công việc vệ sinh, tra dầu mỡ, sửa chữa trên cầu
trục và cần trục công xôn khi đã thực hiện các biện pháp đảm bảo làm việc an toàn
(phòng ngừa rơi ngã, điện giật...)
13.Đơn vị sử dụng phải qui định và tổ chức thực hiện hệ thống trao đổi tín hiệu giữa
ngời buộc móc tải với ngời điều khiển thiết bị nâng. Tín hiệu sử dụng phải đợc qui
định cụ thể và không thể lẫn đợc với các hiện tợng khác ở xung quanh.

14.Khi ngời sử dụng thiết bị nâng không nhìn thấy tải trong suốt quá trình nâng hạ và
di chuyển tải, phải bố trí ngời đánh tín hiệu.
15.Trớc khi nâng chuyển tải xấp xỉ trọng tải, phải tiến hành nhấc tải lên độ cao không
lớn hơn 300mm, giữ tải để kiểm tra phanh, độ bền của kết cấu kim loại và độ ổn định
của cần trục. Nếu không đảm bảo an toàn, phải hạ tải xuống để sử lý.
16.Khi nâng, chuyển tải ở gần các công trình, thiết bị chớng ngại vật, phải đảm bảo
an toàn cho các công trình, thiết bị...và những ngời ở gần chúng.
17.Các thiết bị nâng làm việc ngoài trời phải ngừng hoạt động khi tốc độ gió lớn hơn
tốc độ gió cho phép theo thiết kế của thiết bị đó.
18.Đối với thiết bị nâng làm việc ngoài trời, không cho phép treo pa nô, áp phích,
khẩu hiệu hoặc che chắn làm tăng diện tích cản gió của thiết bị nâng.
19.Phải xiết chặt các thiết bị kẹp ray, thiết bị chống tự di chuyển của các cần trục
tháp, cổng trục, cần trục chân đế khi kết thúc làm việc hoặc khi tốc độ gió vợt tốc độ
gió cho phép. Khi có bão phải có biện pháp gia cố thêm đối với các loại máy trục nói
trên.
20.Chỉ đợc phép hạ tải xuống vị trí đã định, nơi loại trừ đợc khả năng rơi, đổ hoặc tr-
ợt. Chỉ đợc phép tháo bỏ dây treo các kết cấu bộ phận lắp ráp khỏi móc, khi các kết
cấu và bộ phận đó đã đợc cố định chắc chắn và ổn định.
21.Trớc khi hạ tải xuống hào, hố, giếng....phải hạ móc không tải xuống vị trí thấp
nhất để kiểm tra số vòng cáp còn lại trên tang lớn hơn 1,5 vòng thì mới đợc phép
nâng, hạ tải.
22.Phải ngừng hoạt động của thiết bị nâng khi:
- Phát hiện các vết nứt ở những chỗ quan trọng của kết cấu kim loại.
- Phát hiện biến dạng d của kết cấu kim loại.
- Phát hiện phanh của bất kỳ một cơ cấu nào bị hỏng.
- Phát hiện móc, cáp, ròng rọc, tang bị mòn quá giá trị cho phép, bị rạn nứt hoặc h
hỏng khác.
- Phát hiện đờng ray của thiết bị nâng h hỏng hoặc không đảm bảo yêu cầu kỹ
thuật.
23.Khi bốc, xếp tải lên các phơng tiện vận tải phải đảm bảo độ ổn định của phơng tiện

vận tải.
24.Ngời buộc móc tải chỉ đợc phép đến gần tải khi tải đã hạ đến độ cao không lớn
hơn 1mét tính từ mặt sàn chỗ ngời móc tải đứng.
Giáo trình
Huấn luyện An toàn
sử dụng thiết bị nâng hạ
25.Thiết bị nâng phải đợc bảo dỡng định kỳ. Phải sửa chữa thay thế các chi tiết, bộ
phận đã bị h hỏng, mòn quá qui định cho phép.
26.Khi sửa chữa thay thế các chi tiết, bộ phận của thiết bị nâng phải có biện pháp đảm
bảo an toàn.
Sau khi thay thế, sửa chữa các bộ phận chi tiết quan trọng nh kết cấu kim loại, cáp,
móc, phanh....phải tiến hành khám nghiệm có thử tải thiết bị nâng trớc khi đa vào sử
dụng.