Vấn đề dạy tự chọn Ngữ Văn 10.

Ngữ văn 10 tự chọn
Vấn đề và giải pháp
A. Phần thứ nhất: Đặt vấn đề
I. Lí do chọn đề tài
1. Cơ sở lí luận:
Năm học 2006 2007 là năm học đầu tiên Bộ Giáo dục và Đào tạo sử
dụng bộ SGK cải cách mới theo hớng phân ban áp dụng cho các trờng
THPT. Chng trỡnh Ng vn Trung hc ph thụng mi phn ỏnh nhng
thnh tu tiờn tin ca cỏc ngnh khoa hc Ting Vit, Vn hc v Lm
vn nhng nm u th k XXI, phn ỏnh thnh tu ca cỏc ngnh tõm lớ
hc v lớ lun dy hc hin i v phn ỏnh quan im dy hc hng
vo ngi hc.
Trên tinh thần đó môn Ngữ Văn 10 đã có hai bộ sách: SGK Ngữ Văn
10 Chuẩn (NXB Giáo dục 2006) dùng cho Ban cơ bản và Ban Tự Nhiên
và SGK Ngữ Văn 10 Nâng cao (NXB Giáo dục 2006) dùng cho Ban Xã
Hội, mỗi bộ gồm có hai tập.
Bên cạnh đó, Bộ GD & ĐT cũng đa vào sử dụng và giảng dạy đồng
thời bộ SGK tự chọn cho những môn khác nh: Toán học, Ngữ văn, Ngoại
ngữ, Hoáv.v
Việc sử dụng thêm các bộ sách tự chọn nhằm mục đích bổ sung một
số kiến thức nâng cao cần thiếthệ thống hoá kiến thức theo một số chủ
đề và cung cấp thêm những tri thức cùng t liệu thực hành cho việc giảng
dạy những nội dung tơng ứng của từng chủ đề trên thực tế là rất cần
thiết. Tuy vậy, khi đa vào áp dụng giảng dạy trực tiếp, cả giáo viên và học
sinh không khỏi lúng túng ở một số điểm còn cha đợc hoàn thiện của bộ
sách.
Mong muốn của ngời biên soạn là rất đáng trân trọng và thiết thực,
nhất là đối với môn Ngữ Văn, khi mà các tác giả muốn phát triển t duy,
rèn luyện các kĩ năng đọc hiểu, kĩ năng tạo lập văn bản cho học sinh.
Điều này là vô cùng cần thiết nhất là khi trong mấy năm trở lại đây học
sinh phổ thông có tình trạng không mặn mà gì lắm với bộ môn Ngữ Văn,

thậm chí các em còn quay lng lại bằng cách biểu hiện hàng loạt những hiện
tợng đợc các phơng tiện truyền thông đa tin nh trờng hợp của em Nguyễn
Phi Thanh, học sinh lớp 11A18, trờng THPT Việt Đức Hà Nội với bài
văn gây chấn động d luận, em Hà Minh Ngọc, học sinh lớp 10, Trờng
Nguyễn Tất Thành - Hà Nội với bài văn giả tởng, thí sinh Hoàng Thuỳ Nhi
với bài văn điểm 10 gây tranh cãi khi thi đại họcv.v
Với ý nghĩ là cố gắng bằng những kinh nghiệm thực tế giảng dạy bộ
môn Ngữ Văn 10 của chơng trình cơ bản và tự chọn theo phơng pháp mới,
ngời viết mong muốn bày tỏ phần nào những bất cập nảy sinh trong quá
trình giảng dạy và hớng giải quyết, dù có thể là nhỏ, trong cuốn SGK,
SGV Ngữ Văn 10 tự chọn dành cho Ban cơ bản để các bạn đồng nghiệp
tham khảo, cùng cho ý kiến để có thể giảng dạy tốt hơn môn học dạy làm
Ngời này.
2. Cơ sở thực tiễn
Do điều kiện nơi tôi công tác chỉ giảng dạy Ban cơ bản nên hiện nay dù
Nhà trờng cũng đã cố gắng cung cấp đến toàn bộ giáo viên trong trờng cả
hai bộ SGK Chuẩn và Nâng cao nhng các giáo viên chỉ dạy theo chơng
trình Chuẩn của Bộ theo đặc thù đã lựa chọn của Nhà trờng. Vì Tổ Văn
cũng không ngoại lệ nên ngời viết thực tế cũng chỉ giảng dạy môn Ngữ
Văn 10 Ban cơ bản và phần tự chọn của Ngữ Văn 10 với ba đầu sách:
Cuốn Tài liệu chủ đề tự chọn nâng cao Ngữ Văn 10"(NXB Giáo
dục 2006) do tác giả Bùi Minh Toán chủ biên, dùng cho cả giáo viên và
học sinh.
Cuốn Tài liệu chủ đề tự chọn bám sát chơng trình chuẩn Ngữ Văn
10"(NXB Giáo dục 2006) do tác giả Bùi Minh Toán chủ biên, chỉ dùng
cho giáo viên.
Cuốn "Ngữ Văn 10"(NXB Giáo dục 2006) gồm hai tập do tác giả
Phan Trọng Luận Tổng chủ biên.
Dĩ nhiên theo yêu cầu chuyên môn, chúng tôi cũng sử dụng cả bộ SGK
Ngữ Văn Nâng cao để tham khảo trong quá trình giảng dạy.

Ngay từ đầu khi thực hành lên lớp, chúng tôi cũng đã nhận ra những điểm
bất cập của bộ tài liệu tự chọn Ngữ Văn 10, tuy không lớn nhng lại không
phù hợp với những gì mà cả ngời dạy và ngời học cần trong quá trình dạy
và học. Những vấn đề vớng mắc đó đã đợc tôi báo cáo lại với Ban chuyên
môn nhà trờng. Đồng thời tôi cũng đã có ngay những biện pháp cần thiết
để khắc phục. Cho đến nay, khi đã chuẩn bị kết thúc học kì II, việc áp dụng
những giải pháp học tự chọn của bộ môn Ngữ Văn đã có hiệu quả và tính
ổn định. Và sáng kiến kinh nghiệm này đợc viết trên cơ sở khoa học, thực
tế khách quan đó.
II. Giới hạn vấn đề
Xuất phát từ cơ sở thực tiễn đã trình bày, ngời viết trong sáng kiến kinh
nghiệm của mình chủ yếu đi vào hai điểm cơ bản nhất là: một số vấn đề của
bộ sách Ngữ Văn 10 tự chọn và phơng pháp thực hiện làm thế nào để có thể áp
dụng linh hoạt những chủ đề tự chọn thực sự cần thiết cho quá trình học tập
môn Ngữ Văn bậc THPT theo hớng tích hợp, dung hợp. Nh thế vấn đề nội
dung của SKKN chỉ mang tính bổ sung thêm chứ không hề có sự thay đổi
hoàn toàn nội dung theo sách đã dẫn.
Theo tinh thần đó, ngời viết hoàn toàn không có mục đích phủ nhận nội
dung của cuốn tài liệu tự chọn Ngữ Văn 10 mà chủ yếu là bổ sung hoặc
thay đổi trật tự những chủ đề đã đa trong bộ sách sao cho hợp lí hơn với
quá trình giảng dạy kiến thức cơ bản (cũng là bộ SGK Ngữ Văn chuẩn).
Trên bình diện và mục đích nh thế, tôi sẽ trình bày sáng kiến kinh nghiệm
của mình thành hai luận điểm lớn: những vấn đề bất cập khi dạy tài liệu tự
chọn Ngữ Văn 10 và hớng giải quyết. Với tinh thần cầu thị, mong có sự tiến
bộ, ngời viết rất muốn nhận đợc sự ủng hộ, giúp đỡ cho ý kiến của các bạn
đồng nghiệp để có thể hoàn thiện hơn hoạt động dạy học môn Ngữ Văn phần
tự chọn, góp phần tạo nên giá trị bền vững của bộ môn đợc coi là Nhân học
này.
III. Phơng pháp nghiên cứu
Khi thực hiện đề tài, ngời viết đã sử dụng các phơng pháp chủ yếu sau:

1. Phơng pháp so sánh
2. Phơng pháp thống kê
3. Phơng pháp phân tích
4. Phơng pháp thực nghiệm
5. Phơng pháp Tổng hợp Khái quát.
B. Phần thứ hai: Những Vấn đề bất cập và cách
giải quyết khắc phục.
I. Những bất cập trong việc bố trí chủ đề tự chọn.
1. Trật tự chủ đề không theo hớng tích hợp.
Nội dung chơng trình Ngữ Văn 10, cấp THPT ở cả hai bộ sách phân ban
và cơ bản đợc coi là những nỗ lực của Bộ Giáo dục và đào tạo, của ngời
biên soạn sách trên hành trình cải cách nội dung và phơng pháp giáo dục,
một vấn đề không mới nhng cũng cha và sẽ không bao giờ cũ. Đó còn
là nhng thnh tu tiờn tin ca cỏc ngnh khoa hc Ting Vit, Vn hc
v Lm vn nhng nm u th k XXI, phn ỏnh thnh tu ca cỏc
ngnh tõm lớ hc v lớ lun dy hc hin i v phn ỏnh quan im dy
hc hng vo ngi hc. Nó cũng là sự tích hợp toàn diện của ba phần:
Đọc văn, Tiếng Việt, Làm văn. Mục đích của phần Đọc văn chú trọng đến
phần đọc sáng tạo nhằm nâng cao năng lực đọc hiểu các loại văn bản, hay
năng lực tóm tắt , khái quát, đánh giá nội dung và nghệ thuật của văn bản
đã đọc, rèn luyện năng lực tự học cho học sinh. Phần Tiếng Việt rất chú
trọng rèn luyện kĩ năng sử dung Tiếng Việt qua các bài rèn luyện năng lực
dùng từ, viết câu, đọc hiểu nghĩa từ, nghĩa câu, nghĩa đoạn, sử dụng các
biện pháp tu từ và chữa lỗi về tiếng Việt. Phần Làm Văn cũng không ngoài
mục đích là rèn luyện năng lực các bài văn tự sự, biểu cảm, thuyết minh,
nghị luậnv.v.
Cuốn SGK Tài liệu chủ đề tự chọn nâng cao Ngữ Văn 10" (NXB
Giáo dục 2006) dùng cho giáo viên và học sinh cũng đợc xây dựng trên tinh
thần đó. Tuy nhiên khi đa vào áp dụng thực tế giảng dạy đã bộc lộ những hạn
chế nhất định.

Trớc hết chúng ta thừa nhận mục tiêu chính của cuốn sách Tài liệu chủ
đề tự chọn nâng cao Ngữ Văn 10" là rất hữu ích và hợp lí cho đối tợng
học sinh học Ban cơ bản bởi đó là sự bù đắp một số kiến thức nâng cao
cần thiết mà chơng trình Chuẩn cha có so với chơng trình Nâng cao.
Nh vậy cuốn SGK này thực chất chính là sự đọc học thêm những kiến
thức mà bộ SGK NGữ Văn 10 soạn cho Ban Cơ bản còn khuyết thiếu so với
bộ SGK Ngữ Văn 10 Nâng cao.
Chúng ta có thể hiểu đơn giản nh thế này: Bộ SGK Ngữ Văn Chuẩn + Tài
liệu chủ đề tự chọn nâng cao Ngữ Văn 10 = Bộ SGK Ngữ Văn Nâng cao.
Dĩ nhiên công thức trên chỉ là tơng đối (?). Chỉ có điều bài toán bù đắp
kiến thức này xem ra cha đợc thuyết phục cho lắm.
Chúng ta quay trở lại vấn đề nội dung chính mà ngời viết muốn đề cập. Hiện
nay có hai cuốn SGK Ngữ Văn 10 tự chọn dành cho giáo viên và học sinh là:
Tài liệu chủ đề tự chọn nâng cao Ngữ Văn 10" (NXB Giáo dục 2006) và
Tài liệu chủ đề tự chọn bám sát chơng trình chuẩn Ngữ Văn 10" (NXB
Giáo dục 2006) . Cả hai cuốn SGK trên đều do tác giả Bùi Minh Toán chủ
biên, điểm khác nhau giữa hai cuốn sách là ở nhóm cộng sự tham gia biên
soạn. Theo thiển ý của tôi, cũng nh những bộ SGK khác, cuốn sách Tài liệu
chủ đề tự chọn bám sát chơng trình chuẩn Ngữ Văn 10" đợc viết dùng cho
giáo viên chính là hớng dẫn cụ thể những nội dung mà ngời thày cô trực tiếp
giảng dạy sẽ khai thác trong quá trình triển khai cuốn Tài liệu chủ đề tự
chọn nâng cao Ngữ Văn 10" dùng cho học sinh. Tuy nhiên, có thể do một lí
do nào đó trong quá trình biên tập ngời viết đã không thống nhất, hoặc ít ra
cũng cha có những hớng dẫn cụ thể về nội dung các chủ đề sẽ đợc dạy theo
trật tự nh thế nào nên dẫn đến việc khi các thày cô lên lớp trực tiếp gặp phải
những vấn đề sau:
Thứ nhất: Việc bố trí số lợng chủ đề và số tiết ở mỗi chủ đề trong hai
cuốn Tài liệu chủ đề tự chọn nâng cao Ngữ Văn 10" dành cho học sinh
và Tài liệu chủ đề tự chọn bám sát chơng trình chuẩn Ngữ Văn 10"
dành cho giáo viên khác nhau về trật tự triển khai thực dạy. Cụ thể nh sau:

* Mục lục, trật tự các chủ đề của cuốn Tài liệu chủ đề tự chọn nâng cao
Ngữ Văn 10" (NXB Giáo dục 2006) dành cho học sinh là:
Chủ đề Tên Bài
Trang
Số
tiết
Chủ đề
1
Tác giả Nguyễn Trãi, Nguyễn Du
Tác giả Nguyễn Trãi
Tác giả Nguyễn Du
5
5
13
04
Chủ đề
2
Hớng dẫn đọc - hiểu một số văn bản văn học dân gian
và văn học trung đại
Lời tiễn dặn (Trích tiễn dặn ngời yêu truyện thơ
dân tộc Thái)
Tục ngữ về đạo đức lối sống.
Xuý Vân giả dại (trích chèo Kim Nham)
Th dụ Vơng Thông lần nữa (Tái dụ Vơng Thông
th)
Nỗi sầu oán của ngời cung nữ (trích Cung oán
ngâm).
19
19
26

31
44
49
06
Chủ đề
3
Văn bản văn học và đọc hiểu văn bản văn học
Một số tri thức cần thiết để đọc - hiểu văn bản
55
60
04
văn học dân gian.
Một số những tri thức để đọc - hiểu văn bản văn
học trung đại.
69
Chủ đề
4
Từ Hán Việt và những lu ý khi sử dụng từ Hán Việt
83 04
Chủ đề
5

Nâng cao năng lực làm văn
Quan sát và thể nghiệm đời sống
Đọc sách và tích luỹ
Liên tởng và tởng tợng
Chọn sự việc chi tiết tiêu biểu
105
105
109

113
116
06
* Mục lục, trật tự các chủ đề của cuốn Tài liệu chủ đề tự chọn bám sát
chơng trình chuẩn Ngữ Văn 10" (NXB Giáo dục 2006) dành cho giáo viên
là:
Chủ đề Tên bài
Trang
Số
tiết
Chủ đề
1
Một số vấn đề của văn học dân gian Việt Nam qua
các tác phẩm trong chơng trình Ngữ Văn 10 5 04
Chủ đề
2
Những nét chính về nội dung và nghệ thuật của văn
học trung đai Việt Nam qua các tác phẩm trong chơng
trình Ngữ Văn 10
13 04
Chủ đề
3
Những nội dung chủ yếu của phần văn học nớc ngoài
trong chơng trình Ngữ Văn 10
27 04
Chủ đề
4
Thực hành về ngôn ngữ nói - ngôn ngữ viết, các
phong cách chức năng ngôn ngữ và các phép tu từ có
trong chơng trình Ngữ Văn 10

48 04
Chủ đề
5
Những lỗi thờng gặp trong sử dụng Tiếng Việt; thực
hành sửa lỗi.
70 04
Chủ đề
6
Những lỗi diễn đạt trong việc viết bài văn.
86 04
Chủ đề
7
Luyện tập về các phơng thức biểu đạt và vận dụng
tổng hợp các phơng thức biểu đạt trong bài văn.
96 06
Qua so sánh đối chiếu tôi nhận ra sự lệch nhau về nội dung chủ đề đợc
chọn để dạy, số lợng chủ đề và cả số tiết phân phối giữa hai cuốn sách tự
chọn. Điều đáng nói là so với số tiết thực dạy trên lớp (35 tuần x 2 = 70
tiết) thì số lợng chủ đề và số tiết phân phối không thể gọi là hợp lí đợc. Đặt
trờng hợp học gộp nội dung của cả hai cuốn Tài liệu chủ đề tự chọn
nâng cao Ngữ Văn 10" và Tài liệu chủ đề tự chọn bám sát chơng
trình chuẩn Ngữ Văn 10" (dù điều này khó xảy ra) thì cũng sẽ vẫn bất
cập vì sự trùng lặp lại nội dung chủ đề là đơng nhiên. Điều tôi vừa nêu trên
gây rất nhiều lúng túng cho cả học sinh lẫn giáo viên khi đi vào thực dạy và
học.
Thứ hai: Việc sắp xếp bố trí trật tự chủ đề khi dạy của cuốn SGK Tài
liệu chủ đề tự chọn nâng cao Ngữ Văn 10" (NXB Giáo dục 2006) dùng
cho học sinh lại không theo tiến trình học thực tế ở trên lớp mà chơng trình
học Ngữ Văn chính khoá đã phân phối. Điều này có nghĩa là học sinh phải
chấp nhận một thực tế nếu cứ học theo thứ tự chủ đề sẽ không thể theo h-

ớng tích hợp nội dung. Cụ thể chúng ta có thể đối chiếu nh sau:
Tuần
Thứ tự số tiết
Nội dung
Chơng trình Chuẩn
Nội dung
Chơng Trình Tự chọn
CT Chuẩn
CT Tự
chọn
1
1, 2, 3 1,2
* Tổng quan văn học Việt Nam
* Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.
*Tác giả Nguyễn Trãi.
2
4,5,6 3,4
* Khái quát văn học dân gian.
* Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.
* Văn bản và đặc điểm của văn bản.
* Tác giả Nguyễn Du.
3
7,8,9 5,6
* Bài làm văn số 1 (HS làm ở nhà)
* Chiến thắng Mtao Mxây
* Văn bản (tiếp theo)
Hớng dẫn đọc hiểu
một số văn bản văn học
dân gian và văn học
trung đại.

4
10,11,12 7,8
* Truyện An Dơng Vơng và Mị Châu
Trọng Thuỷ
* Lập dàn ý bài văn tự sự.
Hớng dẫn đọc hiểu một
số văn bản văn học dân
gian và văn học trung đại
(học tác phẩm)
5
13,14,15 9,10
* Uy-lix-xơ trở về.
Hớng dẫn đọc hiểu
một số văn bản văn học