Chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi môn địa lý 9 hình dạng, kích thước trái đất các vận động của trái đất

Chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý 9.
Hình dạng, kích thước Trái Đất
Các vận động của Trái Đất
( 6 tiết)
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thu Nhài
I - Mục tiêu bài học:
Sau bài học này, học sinh cần khắc sâu được:
- Vị trí, hình dạng, kích thước của Trái đất trong Hệ Mặt Trời.
- Sự chuyển động của Trái đất quanh trục và quanh Mặt Trời sinh ra các hệ
quả.
- Giải thích được một số hiện tượng xảy ra trên bề mặt Trái đất do các vận
động tự quay của Trái đất gây nên.
- Cách tính giờ trên thế giới.
II - Các thiết bị dạy học cần thiết:
- Quả địa cầu
- Mô hình Hệ Mặt Trời, băng hình Hệ Mặt Trời.
- Sách giáo khoa địa lí 6.
* thời gian bồi dưỡng: 6 tiết
III - Tiến trình bài học:
1. Ổn định tổ chức lớp:
2. Nội dung bài học:


t
Hoạt động của giáo viên và học
Nội dung chính
sinh
HĐ: Sử dụng quả địa cầu

I - Vị trí, hình dạng, kích thước
của Trái đất. Qủa địa cầu.

B1: Tìm hiểu vị trí, hình dạng, kích
thước của Trái đất.

- Trái đất nằm ở vị trí thứ 3 trong
Hệ Mặt Trời có 8 hành tinh theo thứ

- Giáo viên cho học sinh xem băng tự xa dần.
hình mô hình Hệ Mặt Trời.
- Giáo viên cung cấp: ngày
24/8/2006, các nhà thiên văn học đã
tước danh hiệu Diêm Vương tinh và
đã loại hành tinh này ra khỏi Hệ Mặt
Trời, hiện nay gọi là sao lùn.
B2: Tìm hiểu mô hình quả địa cầu.
- Xác định các đường kinh tuyến - Tìm hiểu mô hình Trái đất:
gốc, vĩ tuyến gốc, nữa cầu Bắc - + Kinh tuyến gốc
Nam, Đông - Tây?

+ Vĩ tuyến gốc

- Xác định các chí tuyến, vòng cực
- Tìm hiểu kinh tuyến đổi ngày?
Các vận động của Trái Đất.

+ Kinh tuyến đổi ngày: 1800.

Hoạt động của giáo viên và học Nội dung chính

sinh
HĐ1: Sử dụng quả địa cầu và I - Sự vận động của Trái đất
tranh về hướng quay của Trái đất. quanh trục:
B1: Xác định hướng chuyển động - Trái đất tự quay quanh một trục
của Trái đất quanh trục?

tưởng tượng nối liền hai cực và

GV mở rộng:

nghiêng 66033’ trên mặt phẳng quỷ

- Thời gian quay một vòng thực tế đạo.
là: 23giờ 56phút 4giây (ngày thiên - Hướng tự quay của TĐ từ Tây
văn).

sang Đông

- Còn 3phút 56 giây là thời gian Trái - Thời gian tự quay một vòng 24 giờ
đất phải quay thêm để thấy được vị (một ngày đêm).
trí xuất hiện ban đầu của Mặt trời
B2: Tính tốc độ tự quay quanh trục
của Trái đất?
3600: 24h = 150/h

- Trên Trái đất chia ra 24 khu vực

→

60’: 150 = giờ, mỗi khu vực giờ cách nhau 1

4’/độ (nghĩa là mỗi giờ quay được giờ.
150 kinh tuyến quy ước là một khu
vực giờ, cứ 4 phút Trái đất quay
quanh mình nó được 10 kinh tuyến,
mà 10Kt = 111,324km ở khu vực
xích đạo).

→

111km: 4’ = 27,8km/phút


→


cứ 1 giờ Trái đất quay quanh mình
nó được 1668 km.
B3: Sự phân chia bề mặt Trái đất - Sự phân chia bề mặt Trái đất thành
thành 24 khu vực giờ có ý nghĩa gì?

24 khu vực giờ có ý nghĩa: Thuận
lợi trong việc sinh hoạt vì được
thống nhất về mặt thời gian mà
không bị chi nhỏ ra mỗi kinh tuyến
là 1 giờ sẽ rất phức tạp vì có nhiều

- GV bổ sung:

giờ khác nhau.

- Từ kv giờ gốc đi về phía Đông là
các khu vực có số thứ tự tăng dần và - Giờ gốc (GMT): lấy khu vự giờ có
giờ cũng sớm hơn giờ ở khu vực kinh tuyến gốc đi qua chính giữa tại
phía Tây và ngược lại.

đài thiên văn Grinuýt - nước Anh,

- Việt Nam lấy giờ chính thức là giờ gọi là giờ quốc tế. Khu vực giờ này
của kinh tuyến 1050Đ đi qua chính nằm trong phạm vi từ kinh tuyến
giữa kv giờ số 7.

7039’T đến kinh tuyến 7030’Đ.

- Nếu nước rộng có nhiều múi giờ
thì lấy múi giờ đi qua thủ đô nước đó
làm giờ chung cho quốc gia đó, gọi
là giờ hình chính.

- Phía Đông có giờ sớm hơn phía

HĐ2: tìm hiểu các hệ quả dựa vào Tây.


quả địa cầu và mô hình hệ Mặt - Kinh tuyến 1800 là đường đổi ngày
trời.

Quốc tế.

B1: Giả sử TĐ không quay quanh II - hệ quả của sự vận động tự

trục thì có hiện tượng ngày đêm quay quanh trục của Trái đất:
không?

- Hiện tượng ngày đêm
- Các vật chuyển động trên bề mặt

B2: Nêu ý nghĩa của sự vận động tự Trái đất đều bị lệch hướng.
quay quanh trục?

* ý nghĩa của sự vận động tự quay

GV giảng thêm

quanh trục:
- Với hình dạng khối cầu, khi quay
TĐ tạo ra sự phân bố nhiệt không
đều từ xđ về phía hai cực gây nên
sự chênh lệch khí áp, tạo ra hệ
thống các loại gió điều hoà nhiệt độ
TĐ.
- Với tốc độ quay nhanh và trong
nhân TĐ chứa sắt và niken, TĐ đã

B3: liên hệ thực tế đến các hiện tạo quanh mình một từ trường cực
tượng tự nhiên do sự lệch hướng của mạnh mà không một hành tinh nào
các vật chuyển động trên bề mặt Trái trong Hệ MT có được. Địa từ
đất?

trường bao phủ không gian quanh

TĐ ngăn chặn mọi tia vũ trụ có hại
cho sự sống, không cho bay vào bề
mặt TĐ.
HĐ3: Tìm hiểu sự chuyển động của Trái đất quanh Mặt Trời qua Mô
hình.
a. Sự chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời .
- TĐ chuyển động quanh Mặt Trời theo hướng từ Tây sang Đông.Trên quỹ
đạo có hỡnh elip gần trũn.
- Thời gian Trái Đất chuyển động trọn một vũng trờn quỹ đạo là 365 ngày
6 giờ (Năm thiên văn )
- Năm lịch là 365 ngày. Cứ bốn năm có một năm nhuận.
b. Hiện tượng các mùa :
- Khi chuyển động trên quỹ đạo, trục T§ bao giờ cũng có một độ nghiêng
ko đổi và hướng về một phía.
- Hai nửa cầu luõn phiờn nhau ngó gần và chếch xa Mặt Trời sinh ra cỏc
mựa.
- Sự phân bố lượng nhiệt, ánh sáng và cách tính mùa ở hai nửa cầu hoàn
toàn trái ngược nhau.


- Cách tính mùa theo dương lịch và âm lịch có khác nhau về thời gian.
Ngoài hiện tượng các mùa, sự chuyển động của TĐ quanh MT cũn sinh ra
hiện tượng ngày đêm dài ngắn ở các vĩ độ khác nhau và hiện tượng số ngày
có ngày , đêm dài suốt 24h ở các miền cực thay đổi theo mùa .


c. Hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa
* Hiện tượng ngày, đêm dài gắn trên các vĩ độ khác nhau trên Trái Đất.
- Do trục Trái Đất nghiêng nên trục nghiêng của Trái Đất và đường phân

chia sáng tối ko trùng nhau -> các địa điểm trên bề nặt Trái Đất có hiện
tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau.
+ Mọi địa điểm trên dường xích đạo có ngày và đêm như nhau.
+ Từ xích đao về hai cực thời gian chênh lệch giữa ngày và dêm càng lớn.
* ở miền cực số ngày có ngày, đêm dài suốt 24 h thay đổi theo mùa.
- Vào ngày 22-6 và 22-12 các địa điểm ở:
+ Vĩ tuyến 66033’b
+ Vĩ tuyến 66033’N


Có một ngày hoặc một đêm dài suốt 24 h.
- Từ vòng cực đến cực ở hai bán cầu số ngày hoặc đêm dài suốt 24 h tăng
lên.
- ở hai cực có ngày đêm dài suốt 6
tháng.
+ Vào ngày 21-3 ánh sáng mặt trời chiếu vuông góc với vĩ tuyến bao nhiêu
? Vĩ tuyến đó được gọi là đường gì ?
(Vào ngày 22-6 ánh sáng mặt trời chiếu vuông góc với vĩ tuyến
23027’B .Đây là giới hạn cuối cùng ánh sáng mặt trời tạo được một góc
vuông xuống nửa cầu bắc vĩ tuyến này được gọi là chí tuyến bắc ) .
+ Vào ngày 22-12 (Đông chí ) ánh sáng mặt trời chiếu thẳng góc với vi
tuyến bao nhiêu ? Vĩ tuyến đó có tên gọi là gì ?
(giới hạn cuối cùng mà ánh sáng mặt trời tạo được một góc vuông xuông
nửa cầu nam là vĩ tuyên 23027’N đường đó được gọi là chí tuyến nam ) .
* Vào các ngày 22-6 và ngày 22-12 ở các vĩ độ 66 033’ bắc và nam có hiện
tượng ngày đêm dài suốt 24 h
- Vĩ tuyến 66033’B là giới hạn cuối cùng mà ánh snág mặt trời chiếu được
xuông mặt đất của nửa cầu Bắc vào ngày 22-12 và đường này gọi là vòng
cực bắc .

- Vĩ tuyến 6603’N là giới hạn cuói cùng mà ánh sáng mt có thể chiếu
xuông được bề mạt trỏi đất vào ngày 22-6 và vĩ tuyến đó gọi là vòng cực
nam .
3. Bài tập vận dụng:
học sinh trao đổi theo nhóm học tập để giải quyết một số bài tập sau:
* Bài tập 1: hãy tính giờ của Nhật Bản, Mĩ, Cu ba, Pháp, ấn Độ khi giờ gốc
là 7h, 20h, 22h?
Trả lời: Nhật Bản: 16h và 7 giờ của ngày hôm sau, Mĩ: 2h và 15 giờ, Cu
Ba: 2h và 15 giờ, Pháp: 7h và 20h, ấn Độ: 12h và 1h của ngày hôn sau.
* Bài tập 2: Giả sử có một trận đấu bóng đá quốc tế diễn ra ở Thủ đô Pa ri của nước Pháp vào hồi 14giờ 30 phút giờ GMT ngày 22/6. Hỏi ở Hà Nội
(Việt Nam), Niu Đê - li (ấn Độ), Bắc Kinh (Trung Quốc), La ha ba na (Cu
Ba) sẽ xem truyền hình trực tiếp vào lúc mấy giờ, ngày nào?
Trả lời:
Theo đề ra, ta sẽ tính được các địa điểm xem truyền hình trực tiếp
các trận đấu bóng đá ở Pa - ri (Pháp) là: ở Việt Nam vào lúc 21h 30 phút
ngày 22/6,

ở Niu đêli vào

lúc
ở

19h
Bắc

kinh

(Trung

30phút
Quốc)

vào

ngày
lúc

22h

ở La ha ba na (Cu Ba) vào lúc 9h 30 phút ngày 22/6.

30

22/6,
phút

22/6,