Nghiên cứu tổng hợp các hợp chất lai của một số triterpenoid có chứa nhóm benzamide và hydroxamate tt

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC
VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
------------------

ĐINH THỊ CÚC

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGHIÊN CỨU TỔNG HỢP CÁC HỢP CHẤT LAI CỦA MỘT
SỐ TRITERPENOID CÓ CHỨA NHÓM BENZAMIDE VÀ
HYDROXAMATE

Chuyên ngành : Hóa hữu cơ
Mã số
: 9.44.01.14

HÀ NỘI – 2020


Công trình được hoàn thành tại Viện Hóa học- Viện Hàn lâm
Khoa học và Công nghệ Việt nam

Người hướng dẫn khoa học:
Hướng dẫn 1: GS. TS. Nguyễn Văn Tuyến
Hướng dẫn 2: TS. Lê Nhật Thùy Giang

Phản biện 1:
Phản biện 2:

Phản biện 3:

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sĩ, tại Học
viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa học và Công
nghệ Việt Nam. Số 18 - Hoàng Quốc Việt, Cầu Giấy, Hà Nội. Vào
hồi ..... giờ ….. ngày .... tháng ... .. năm 201....


A. GIỚI THIỆU VỀ LUẬN ÁN
1. Tính cấp thiết, ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài luận án
Ung thư là một trong những căn bệnh đe dọa nhất thế giới.
Toàn cầu ước tính có 8,2 triệu người chết vì ung thư vào năm 2012,
bệnh ung thư phổi (ung thư phế quản và khí quản) tăng đáng kể nên
trở thành nguyên nhân tử vong đứng hàng thứ 5 năm 2012 giết chết
1,1 triệu nam giới và 0,5 triệu phụ nữ.
Hiện nay, các thuốc có cấu trúc lai ngày càng được các nhà
khoa học quan tâm nghiên cứu và tổng hợp nhằm tạo ra các hợp chất
lai có hoạt tính sinh học cao vượt trội hơn so với các chất ban đầu.
Việc kết hợp các hợp phần có hoạt tính sinh học để lai tạo thành các
cấu trúc mới với những hoạt tính lý thú hiện đang là một hướng
nghiên cứu thu hút sự chú ý của nhiều nhà khoa học.
Triterpenoid là nhóm hợp chất tự nhiên hoặc các dẫn xuất
của nó nhận được sự quan tâm nghiên cứu đáng kể của các nhà khoa
học trong những năm gần đây. Nhiều hợp chất tritecpenoid như
betulin, betulinic acid, ursolic acid, oleanolic acid được công bố là có
hoạt tính chống HIV, kháng khuẩn, kháng nấm, chống viêm và chống
ung thư.
Bên cạnh đó, các hợp chất benzamide như MS-275, MGCD0103 là những hợp chất có hoạt tính sinh học lý thú, đã được Cục
quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (US-FDA) phê duyệt trong
điều trị tạng đặc, ung thư bạch cầu, u hắc sắc tố ác tính di căn giai

đoạn muộn [7-11]. Các hợp chất hydroxamic như vorinostat hay còn
gọi là zolinza (SAHA) cũng được FDA phê duyệt vào năm 2006
trong điều trị u lympho da tế bào T, trichosatin A (TSA) và belinostat
(PXD-101) sử dụng trong điều trị tặng đặc và ung thư máu,
panobinostat (LBH-589) trong điều trị tạng đặc, AML, ALL, MDS
[12-16].
Tuy nhiên, các hợp chất lai của triterpenoid có chứa nhóm
benzamide và hydroxamate còn chưa được nghiên cứu nhiều. Hướng
nghiên cứu tổng hợp các hợp chất lai của triterpenoid có chứa nhóm
1


benzamide, nhóm hydroxamate và thử hoạt tính gây độc tế bào ung
thư nhằm tìm kiếm các hợp chất có hoạt tính chống ung thư là hướng
nghiên cứu mới. Xuất phát từ những ý tưởng như vậy nên chúng tôi
đã chọn đề tài: ‘‘Nghiên cứu tổng hợp các hợp chất lai của một số
triterpenoid có chứa nhóm benzamide và hydroxamate ” là vấn
đề mới, lý thú và có ý nghĩa khoa học thực tiễn cao
2.Mục tiêu luận án
Nghiên cứu tổng hợp các hợp chất lai của một số triterpenoid
có chứa nhóm benzamide và nhóm hydroxamate nhằm tìm kiếm các
hợp chất lai có hoạt tính sinh học cao, làm cơ sở khoa học cho những
nghiên cứu tiếp theo để tạo ra thuốc chống ung thư góp phần chăm
sóc sức khỏe cho cộng đồng.
3. Điểm mới của luận án:
1.
Lần đầu tiên thiết kế và tổng hợp thành công 13 hợp chất mới
của một số triterpenoid có chứa nhóm benzamide và 16 hợp chất mới
của một số triterpenoid có chứa nhóm hydroxamate qua cầu nối ester
và amide.

2.
Đã tổng hợp được 3 dẫn xuất amide mới 91, 93, 95, chưa
thấy công bố trong các tài liệu nào.
3.
Đã đưa ra phương pháp cải tiến tổng hợp các dẫn chất
benzamide và hydroxamate bằng tác nhân hoạt hóa BOP thay vì sử
dụng các tác nhân hoạt hóa cũ là DCC hay CDI, từ đó mở ra hướng
mới hiệu quả tổng hợp các hợp chất này.
4.
Đã khẳng định được cấu trúc của các hợp chất mới từ kết quả
phân tích dữ liệu phổ hồng ngoại, phổ cộng hưởng proton và phổ
khối lượng.
5.
Lần đầu tiên đánh giá hoạt tính gây độc tế bào ung thư của 29
hợp chất mới trên 2 dòng tế bào ung thư ở người, tế bào KB (ung thư
biểu mô) và tế bào Hep-G2 (ung thư gan), trong đó có 5 hợp chất mới
89c, 89e, 89f, 92a, 96b có hoạt tính gây độc tế bào ung thư mạnh với
giá trị IC50 < 10 µM.
2


4. Bố cục của luận án:
Luận án gồm 127 trang gồm:
Mở đầu 2 trang.
Chương 1: Tổng quan 25 trang
Chương 2: Thực nghiệm 35 trang.
Chương 3: Kết quả và thảo luận 61 trang.
Kết luận : 1 trang
Phần tài liệu tham khảo có 100 tài liệu về lĩnh vực liên quan của luận
án, được trích dẫn một cách trung thực và khách quan, các tài liệu

được cập nhật đến năm 2018.
Phần phụ lục gồm 51 trang gồm các loại phổ của các chất tổng hợp được.
5. Phương pháp nghiên cứu
Các chất được tổng hợp theo các phương pháp tổng hợp hữu
cơ hiện đại đã biết, có cải tiến và vận dụng thích hợp vào các trường
hợp cụ thể. Sản phẩm phản ứng được làm sạch bằng phương pháp sắc
kí cột. Cấu trúc của sản phẩm được xác định bằng các phương pháp
phổ hiện đại như: IR, 1H-NMR, 13C-NMR, LC-MS/MS. Hoạt tính
sinh học được đánh giá theo phương pháp của Mossman trên hai
dòng tế bào ung thư ở người là KB và Hep-G2.
B-NỘI DUNG CỦA LUẬN ÁN
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN
Phần tổng quan của luận án gồm 25 trang trình bày các nội dung
chính sau:

-

Các dẫn xuất triterpenoid và hoạt tính sinh học của chúng.
Tổng hợp và hoạt tính sinh học của lớp chất benzamide
Tổng hợp và hoạt tính sinh học của lớp chất hydroxamate

CHƯƠNG 2. THỰC NGHIỆM

3


Thực nghiệm gồm 35 trang, trình bày chi tiết về các phương
pháp nghiên cứu, quy trình tổng hợp, tinh chế, các tính chất vật lý
của các sản phẩm nhận được như: điểm chảy, hình thái, màu sắc, hiệu
suất phản ứng và dữ liệu chi tiết các phổ IR, HRMS, 1H-NMR, 13CNMR, LC-MS/MS.

Đi từ các dẫn xuất của một số triterpenoid chúng tôi đã tiến
hành tổng hợp được 2 dãy phản ứng: 1 dãy các hợp chất lai của
triterpenoid có chứa nhóm benzamide và 1 dãy các hợp chất lai của
triterpenoid có chứa nhóm hydroxamate. Phương pháp tối ưu được sử
dụng các hợp chất này là sử dụng tác nhân hoạt hóa nhóm cacboxylic
là BOP và xúc tác là DMAP trong môi trường bazơ yếu là Et3N và
tác nhân phản ứng là các amine trong dung môi DMF.
Chúng tôi đã đánh giá hoạt tính gây độc tế bào của các hợp
chất tổng hợp được trên 2 dòng tế bào ung thư ở người là KB và
Hep-G2.
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
3.1. Mục tiêu của đề tài
Đầu tiên thực hiện các chuyển hóa nhóm –OH ở C-28 của
một số triterpenoid để tạo thành các dẫn xuất ester và dẫn xuất amide,
sau đó cho phản ứng với các amine khác nhau để tạo thành các hợp
chất mới có chứa nhóm benzamide và hydroxamate. Một số hợp chất
triterpenoid thì được cho phản ứng trực tiếp luôn ở C-28 với các
amien khác nhau như trong sơ đồ 3.1.

4


Sơ đồ 3.1: Chiến lược mục tiêu của luận án
3.2. Kết quả tổng hợp các hợp chất lai của một số triterpenoid có
chứa nhóm benzamide
3.2.1. Kết quả tổng hợp các hợp chất lai của betulin có chứa nhóm
benzamide qua cầu nối ester
Để tổng hợp các dẫn chât benzamide qua cầu nối ester, đầu
tiên luận án tiến hành tổng hợp các dẫn xuất ester của betulin. Betulin
(1) được cho phản ứng với các anhydride acid cacboxylic với tỉ lệ

mol là 1:4 trong dung môi CH2Cl2 khan với xúc tác bazơ là triethyl
amine, trong thời gian phản ứng là 24 giờ. Các dẫn xuất acid 76a-f
thu được là các tinh thể màu trắng, có hiệu suất tổng hợp từ 60% đến
79%. Phổ hồng ngoại (IR) của các hợp chất 76a xuất hiện vân hấp
thụ ở 1732 và 1642 cm-1 là đặc trưng của nhóm -C=O trong nhóm
chức ester và acid trong khi đó phổ hồng ngoại của betulin không
xuất hiện các
5


vân hấp thụ này. Trên phổ cộng hưởng proton 1H-NMR xuất hiện tín

Sơ đồ 3.2: Sơ đồ tổng hợp các chất 77a-e
hưởng doublet doublet của proton H-3 (3,19 ppm) với hằng số J = 11
và 5 Hz, các tín hiệu ở Ha-28 và Hb-28 xuất hiện lần lượt ở 4,31 và
3,90 ppm; các tín hiệu singlet 1H của Ha-29 và Hb-29 xuất hiện ở
4,68 và 4,58 ppm, 6 nhóm methyl xuất hiện đầy đủ với tín hiệu
singlet ở vùng 0,75 - 1,68 ppm, các tín hiệu này không thay đổi nhiều
so với phổ chuẩn của betulin. Ngoài ra trên phổ proton của hợp chất
76a còn xuất hiện đầy đủ các proton ở mạch nhánh (2,71-2,64 ppm,
2H-2’ và 2H-3’). Riêng hợp chất 76e tác nhân phản ứng là anhydride
acid cis-1,2,3,6-tetrahydro phtalic khi phản ứng với betulin tạo thành
dẫn xuất ester 76e thì thấy rằng hai tín hiệu cộng hưởng của mỗi
proton Ha-28 và Hb-28 đã bị tách làm hai tín hiệu doublet với cường
độ 0,5H hằng số tương tác J là 11,0 Hz cho phép khẳng định cấu hình
cis ở nối đôi của anhydride acid cis-1,2,3,6-tetrahydro phtalic đã
chuyển thành cấu hình trans ở hợp chất 76e khi mà cho anhydride
acid này phản ứng với betulin. Các hợp chất khác cũng được chứng
minh tương tự. So sánh các kết quả phân tích phổ này với tài liệu

6


tham khảo [66] có thể khẳng định cấu trúc của các dẫn xuất ester
76a-f là phù hợp với sắc ký trên phổ đồ.

Hình 3.1: Cấu trúc hóa học và một số đặc trưng vật lí của các hợp
chất 76a-f
Từ các dẫn xuất ester của acid 76a-e, tiếp tục được cho phản
ứng với 1,2-diaminobenzene (tỉ lệ mol là 1:1,5) trong dung môi DMF
với sự có mặt của BOP/DMAP/Et3N nhận được các sản phẩm 77a-e.
Nhóm chức acid -COOH được chuyển hóa thành nhóm amide, phản
ứng này xảy ra nhanh và có hiệu suất cao, sản phẩm của phản ứng rất
chọn lọc. Cấu trúc của các sản phẩm 77a-e được khẳng định bằng các
dữ liệu phổ. Trên phổ IR của hợp chất 77c xuất hiện pic hấp thụ ở
3373 cm-1 đặc trưng của nhóm -NH và có pic hấp thụ mạnh đặc trưng
của nhóm -C=O trên nhóm amide ở 1655 cm-1 . Trên phổ 1H-NMR
của hợp chất 77c, bên cạnh các tín hiệu của khung lupan còn xuất
7


hiện thêm các tín hiệu của nhóm benzamide như ở tín hiệu singlet 1H
(7,55 ppm) là của nhóm -NH. Tín hiệu ở vùng 7,18 - 6,76 ppm là của
vòng thơm, cụ thể tín hiệu doublet doublet ở 7,18 ppm (1H), hằng số
J = 1,5 Hz là của proton H-6”; 7,06 ppm (1H, td, J = 7,5; 1,5 Hz, H4”); 6,78 (1H, dd, J = 7,5; 2,0 Hz, H-3”) và 6,76 (1H, td, J = 7,5; 1,5
Hz, H-5”) ( hình 3.2)

Hình 3.2: Phổ giãn 1H-NMR của hợp chất 77c
Trên phổ 13C-NMR của hợp chất 77c xuất hiện đẩy đủ tín
hiệu của các nguyên tử cacbon có mặt trong phân tử. Ngoài những tín

hiệu của khung lupan thì còn xuất hiện thêm các tín hiệu của nhóm
cacbonyl của ester và amide và của vòng thơm, cụ thể như ở tín hiệu
175,6 ppm là của nhóm cacbonyl của ester (C-1’); ở tín hiệu 172,7
ppm là của nhóm cacbonyl của amide (C-4’); tín hiệu của các nguyên
tử cacbon trong vòng thơm như sau: ở tín hiệu 142,0 ppm là của C2”; 127,5 là của C-1”; 123,5 là của C-6”; ở tín hiệu 118,9 là của C5”; 117,2 là của C-3” (hình 3.3). Trên phổ khối lượng phân giải cao
của hợp chất 77c tìm thấy mảnh m/z [M+H]+ là 661,4883 (hình 3.4)
phù hợp với khối lượng tính toán theo lý thuyết cho công thức phân
tử C42H65N2O4 của hợp chất 77c là 661,4866. So sánh các kết quả
phân tích phổ này với các tài liệu tham khảo đã được công bố trước
8


đó [38, 41, 42, 88-90] có thể khẳng định cấu trúc của hợp chất 77c
phù hợp với các dữ liệu trên phổ đồ, cấu trúc của các hợp chất 77a-b,
77d-e cũng được khẳng định tương tự.

Hình 3.3: Phổ giãn 13C-NMR của hợp chất 77c
C_92 #1377 RT: 4.68 AV: 1 NL: 3.64E7
T: FTMS + p ESI Full ms [50.0000-750.0000]
661.48834

100
90
80

Relative Abundance

70
60
664.49823

50
40
30
20
10
0

556.83197
560

578.81519
580

600.79724
600

622.78101

683.46967 699.44305
706.54669

644.75861

620

640

660

680

700

m/z

Hình 3.4: Phổ khối lượng LC-MS/MS của hợp chất 77c

9


Cơ chế hình thành hợp chất 77c đầu tiên là quá trình thế
nguyên tử hydro của hợp chất 76c trong môi trường bazơ yếu là
triethyl amine bằng nhóm (NMe2)3P- trong tác nhân hoạt hóa BOP
để tạo thành hợp chất trung gian 76c1, tiếp theo dưới xúc tác DMAP
hợp chất 76c1 được chuyển thành hợp chất trung gian 76c2 và sau đó
là phản ứng thế bằng tác nhân thế ái nhân là 1,2-diaminobenzene để
hình thành sản phẩm 77c (sơ đồ 3.3).

Sơ đồ 3.3: Cơ chế hình thành hợp chất 77c
3.2.2. Kết quả tổng hợp các hợp chất lai của diacid pentacyclic
triterpenoid có chứa nhóm benzamide
Bằng các phương pháp tương tự, luận án tổng hợp các hợp
chất lai của diacid pentacyclic triterpenoid có chứa nhóm benzamide
với mong muốn tìm kiếm các hợp chất lai mới có hoạt tính sinh học
lý thú. Dẫn xuất diacid pentacyclic triterpenoid 78a-b được phân lập
từ loài Cheffleraoctophylla ( Ivy tree) [91] được cho phản ứng với tác
nhân oxy hóa Jone (Cr3O/H2SO4) trong dung môi acetone nhận được
các sản phẩm oxy hóa 79a-b [30, 31] (sơ đồ 3.5). Hợp chất 79b sau
10

đó được cho phản ứng trực tiếp với 1,2-diaminobenzen với tỉ lệ mol
là 1:1,5 trong dung môi DMF với sự có mặt của BOP/DMAP/Et3N
thu được hợp chất 80 (sơ đồ 3.4).

Sơ đồ 3.4: Tổng hợp hợp chất 80
Trên phổ 1H-NMR của hợp chất 80 ngoài các tín hiệu của
khung lupan còn xuất hiện thêm tín hiệu của nhóm -NH ở 7,47 ppm;

Hình 3.5: Phổ 1H-NMR của hợp chất 80
tín hiệu của 4 proton vòng thơm ở 7,08-6,78 ppm (hình 3.5). Trên
phổ 13C-NMR cũng xuất hiện đầy đủ tín hiệu của khung lupan và của
vòng thơm. Hai nhóm keton vòng của C-3 và C-11 xuất hiện ở vùng
11


trường yếu 213,2 và 210,8 ppm, nhóm cacbonyl C-28 ở 174,6 ppm,
các nguyên tử cacbon của vòng thơm xuất hiện ở vùng 118,5 – 140,9
ppm (hình 3.6).

Hình 3.6: Phổ 13C-NMR của hợp chất 80
C_82 #880 RT: 2.99 AV: 1 NL: 1.98E8
T: FTMS + p ESI SIM ms [542.5000-545.5000]
545.3702

100
95
90
85

80
75
70

Relative Abundance

65
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
542.8172

0
542.6

542.8

543.3550
543.0

543.2

543.4

544.8902
543.6

543.8

544.0
m/z

544.2

544.4

544.6

544.8

545.0

545.2

545.4

Hình 3.7: Phổ LC-MS/MS của hợp chất 80
Cấu trúc của hợp chất 80 còn được chứng minh bằng phổ
khối lượng, trên phổ khối lượng của hợp chất 80 tìm thấy mảnh m/z
[M+H]+ là 545,3702 (hình 3.7) phù hợp với khối lượng tính toán
12

theo lý thuyết cho công thức phân tử C35H49N2O3 của hợp chất 80 là
545,3737.
Hợp chất 79a được tiến hành khử hóa bằng tác nhân khử
NaBH4 với tỉ lệ mol là 1:4 trong dung môi MeOH ở nhiệt độ phòng
thì nhóm C=O ở vị trí C-3 được khử thành nhóm -OH có cấu hình
3β-hydroxy (hợp chất 81) theo sơ đồ 3.5.

Sơ đồ 3.5: Tổng hợp các hợp chất 83a-b
Phổ cộng hưởng từ hạt nhân 1H-NMR của chất 81 xuất hiện
tín hiệu của một proton doublet ở vị trí δH 3,71 ppm (dd, J = 2,5 Hz,
H-3β) đặc trưng cho nhóm 3β-OH ở vị trí C-3. Để bảo vệ nhóm 3βOH này thì trước khi cho phản ứng với 1,2-diaminobenzene, hợp chất
81 được acetyl hóa bằng tác nhân anhydride axetic với tỉ lệ mol là
1:1,5 trong dung môi DCM, nhận được sản phẩm 3-acetyl (82). Hợp
chất 82 sau đó được cho phản ứng với 1,2-diaminobenzene với tỉ lệ
mol là 1:1,5 trong dung môi DMF trong sự có mặt của
BOP/DMAP/Et3N thu được sản phẩm benzamide 83a (sơ đồ 3.5). Để
thu thêm được một sản phẩm benzamide mới nữa thì hợp chất 83a
13


tiếp tục được thủy phân bằng bằng tác nhân LiOH trong dung môi
MeOH thu được hợp chất 83b (sơ đồ 3.5). Cấu trúc của các hợp chất
83a-b cũng được khẳng định tương tự bằng phổ 1H-NMR và 13CNMR.
3.2.3. Kết quả tổng hợp các hợp chất lai của betulinic acid có chứa
nhóm benzamide
Betulinic acid (2) cũng là một dẫn chất của triterpenoid với
nhiều hoạt tính sinh học nên luận án cũng tiếp tục khai thác hướng

Sơ đồ 3.6: Tổng hợp các hợp chất 84 và 85
nghiên cứu tổng hợp các hợp chất benzamide đi từ betulinic acid.
Betulinic acid được cho phản ứng với 1,2-diaminobenzene trong
dung môi DMF trong sự có mặt của BOP/DMAP/Et3N nhận được
sản phẩm 84 (sơ đồ 3.6).
Tiếp theo, betulinic acid (2) được oxi hóa bằng tác nhân Jone
(Cr3O/H2SO4) trong dung môi acetone thu được hợp chất 69 (sơ đồ
3.6). Nhóm -OH ở vị trí cacbon số 3 trong phân tử đã bị oxy hóa,
điều này được khẳng định trên phổ proton khi tín hiệu đặc trưng của
proton H-3 không xuất hiện trên phổ của hợp chất 69. Ngoài ra trên
14


phổ IR của hợp chất 69, xuất hiện tín hiệu hấp thụ đặc trưng của
nhóm cacbonyl keton vòng tại bước sóng 1701 cm-1. Như vậy các dữ
liệu cho phép khẳng định cấu trúc của hợp chất 69 [30,31]. Hợp chất
69 sau đó được cho phản ứng với 1,2-diaminobenzene trong dung
môi DMF trong sự có mặt của BOP/DMP/Et3N nhận được sản phẩm
benzamide 85 (sơ đồ 3.6). Cấu trúc của hợp chất 84 và 85 cũng được
chứng minh tương tự.
3.2.4. Kết quả tổng hợp các hợp lai của một số triterpenoid khác có
chứa nhóm benzamide
Ursolic acid (3) và 3 -acetoxy-21-oxolup-18-ene-28-oic acid
(5) cũng là những dẫn chất triterpenoid được nghiên cứu nhiều. Vì
thế luận án tiếp tục nghiên cứu tổng hợp các hợp chất benzamide đi
từ các acid này. Ursolic acid đã được acetyl hóa tương tự như hợp
chất 81 để thu được hợp chất 86. Sau đó cho hợp chất 86 phản ứng
với 1,2-diaminobenzene trong dung môi DMF trong sự có mặt của
BOP/DMAP/Et3N nhận được sản phẩm benzamide 87 (sơ đồ 3.7).
Hợp chất cuối cùng là hợp chất triterpenoid (5) cũng được

cho phản ứng với 1,2-diaminobenzene với tỉ lệ mol là 1:1,5 trong
dung môi DMF trong sự có mặt của BOP/DMAP/Et3N thu được hợp
chất 88a. Giống như hợp chất 83a, hợp chất 88a cũng được thủy
phân bằng LiOH với tỉ lệ mol là 1:5 trong dung môi MeOH thì nhận
được hợp chất 88b (sơ đồ 3.8), trên phổ proton của hợp chất 88b
không còn thấy tín hiệu singlet 3H ở 2,05 ppm nữa, điều này chứng
tỏ nhóm 3β-acetoxy của hợp chất 88a đã chuyển thành nhóm 3βhydroxy ở hợp chất 88b. Trên phổ 1H-NMR của hợp chất 87 ngoài
các tín hiệu của khung ursan còn xuất hiện tín hiệu singlet 1H ở 7,53
ppm là của nhóm -NH, 4 proton của vòng thơm xuất hiện ở vùng từ
7,13 - 6,77 ppm (hình 3.8).

15


Sơ đồ 3.7: Tổng hợp hợp chất 87

Sơ đồ 3.8: Tổng hợp các hợp chất 88a-b
Trên phổ 13C-NMR cũng xuất hiện đầy đủ tín hiệu của các nguyên tử
cacbon, nhóm cacbonyl ở C-28 xuất hiện ở 176,6 ppm, nhóm
cacbonyl ( CH3C=O) xuất hiện ở tín hiệu 171,0 ppm, 6 nguyên tử
cacbon của vòng thơm xuất hiện ở vùng trường mạnh hơn, ở tín hiệu
140,6 ppm là của C-2’; ở tín hiệu 126,6 ppm là của C-1’; ở tín hiệu
126,1 ppm là của C-4’; ở tín hiệu 124,7 ppm là của C-6’; ở tín hiệu
119,4 ppm là cuả C-5’ và ở tín hiệu 118,2 ppm là của C-3’ (hình 3.9).

16


Hình 3.8: Phổ 1H-NMR của hợp chất 87

Hình 3.9: Phổ 13C-NMR của hợp chất 87
Cấu trúc của hợp chất 87 còn được chứng minh bằng phổ
khối lượng phân giải phân giải cao. Trên phổ khối lượng phân giải
cao của hợp chất 87 tìm thấy mảnh m/z [M+H]+ là 589,4329 (hình
17


3.10) phù hợp với khối lượng tính toán theo lý thuyết cho công thức
phân tử C38H57N2O3 của hợp chất 87 là 589,4363. Như vậy, dựa vào
các dữ liệu trên có thể khẳng định cấu trúc của hợp chất 87 phù hợp
với các dữ liệu trên phổ đồ. Cấu trúc của các hợp chất 88a-b cũng
được chứng minh tương tự bằng các phương pháp phổ hiện đại.
C-94 #1690 RT: 5.74 AV: 1 NL: 1.65E8
T: FTMS + p ESI SIM ms [587.5000-590.5000]
589.4329

100
95
90
85
80
75
70

Relative Abundance

65
60
55
50

45
40
35

590.4356

30
25
20
15
10
5
0

587.5426
587.6

588.4661
587.8

588.0

588.2

588.4

588.6

588.8

589.0
m/z

589.2

589.4

589.6

589.8

590.0

590.2

590.4

Hình 3.10: Phổ LC-MS/MS của hợp chất 87
Như vậy, luận án đã nghiên cứu tổng hợp thành công 13 hợp
chất lai của một số triterpenoid có chứa nhóm benzamide và đó là
những hợp chất mới, các hợp chất thu được với hiệu suất khá cao.
Cấu trúc của các sản phẩm đã được chứng minh bằng các phương
pháp phổ hiện đại như IR, 1H-NMR, 13C-NMR và LC-MS/MS.
3.3. Kết quả tổng hợp các hợp lai của một số triterpenoid có chứa
nhóm hydroxamate
Mặc dù nhiều dẫn xuất của acid triterpenoid đã được điều chế
và sàng lọc hoạt tính gây độc tế bào của chúng [92-99] nhưng các
hợp chất lai của triterpenoid có chứa nhóm hydroxamate thì được mô
tả rất ít cho đến nay. Acid hydroxamic là nhóm được nghiên cứu rộng
rãi với nồng độ ức chế nằm trong khoảng micromol đến nanomol.

Chính vì thế với việc nghiên cứu thành công quy trình tổng hợp các
hợp chất lai của một số triterpenoid có chứa nhóm benzamide, bằng
các phương pháp tương tự luận án tiếp tục đặt ra hướng nghiên cứu
18


tiếp theo là tổng hợp các hợp chất lai của một số triterpenoid có chứa
nhóm hydroxamate nhằm mục tiêu tìm ra những hợp chất mới có
hoạt tính sinh học lý thú.
3.3.1. Kết quả tổng hợp các hợp chất lai của betulin có chứa nhóm
hydroxamate qua cầu nối ester
Các dẫn xuất ester 76a, 76b, 76e và 76f thu được khi cho
betulin phản ứng với các anhydride acid khác nhau (sơ đồ 3.2) được
cho phản ứng với H2NOH.HCl hoặc HNMeOMe.HCl với tỉ lệ mol là
1:2 trong dung môi DMF trong sự có mặt của BOP/DMAP thu được
các sản phẩm hydroxamate 89a-h (sơ đồ 3.9).

Sơ đồ 3.9: Tổng hợp các hợp chất 89a-h
Cấu trúc của các hợp chất 89a-h được chứng minh bằng các
phương pháp phổ hiện đại. Trong phân tử của các hợp chất này đều
có chứa nhóm chức -CONHOH hoặc -CONMeOMe (gọi chung là
nhóm hydroxamate).

19


Trên phổ 1H-NMR của hợp chất 89a ngoài xuất hiện đầy đủ
tín hiệu proton của khung lupan, còn xuất hiện thêm tín hiệu singlet
1H ở vùng trường yếu 10,39 ppm là đặc trưng của nhóm -NH, tín
hiệu singlet 1H ở 8,69 ppm là của nhóm -OH trong -CONHOH (hình

3.11). Trên phổ 13C-NMR ngoài các tín hiệu của khung lupan, đặc
biệt là nhóm cacbonyl của ester xuất hiện ở 172,8 ppm còn xuất hiện
nhóm cacbonyl ở 168,3 ppm là của nhóm cacbonyl trong -CONHOH
(hình 3.12). Trên phổ hồng ngoại IR cũng xuất hiện tín hiệu ở 3354
cm-1 với đỉnh nhọn là đặc trưng của nhóm -NH, ngoài nhóm cacbonyl
của ester C-28 ở tín hiệu 1706 cm-1 còn xuất hiện thêm tín hiệu ở
1698 cm-1 là của nhóm cacbonyl trong -CONHOH.

Hình 3.11: Phổ 1H-NMR của hợp chất 89a
Trên phổ khối lượng của hợp chất 89a tìm thấy mảnh m/z
[M+H]+: 558,3437 (hình 3.13) phù hợp với khối lượng tính toán theo
lý thuyết cho CTPT C34H56NO5 là 558,3458. So sánh các kết quả
phân tích phổ này với các tài liệu tham khảo đã được công bố trước
đó [62, 63], có thể khẳng định cấu trúc của hợp chất 89a phù hợp với
dữ liệu phổ đồ.
20


Hình 3.12: Phổ 13C-NMR của hợp chất 89ª
C-B21L2 #5920 RT: 14.88 AV: 1 NL: 4.90E6
T: FTMS + p ESI SIM ms [556.5000-559.5000]
558.3437

100
95
90
85
80
75
70

Relative Abundance

65
60
55
50
45
40
35
30
559.3469

25
20
15
10
5
0

557.2203 557.3305

556.5800
556.6

556.8

557.0

557.2

557.4

557.5972
557.6

557.8488
557.8

558.1019
558.0
m/z

558.2

558.6008
558.4

558.6

559.0940

558.8276
558.8

559.0

559.2

559.4

Hình 3.13: Phổ LC-MS/MS của hợp chất 89a

21


Sơ đồ 3.10:Cơ chế hình thành sản phẩm 89a

Hình 3.14: Phổ 1H-NMR của hợp chất 89b
Đối với hợp chất 89b trên phổ 1H-NMR ngoài tín hiệu của
khung lupan còn xuất hiện thêm tín hiệu singlet 3H ở 3,72 ppm là đặc
22


trưng cho nhóm -NMe và tín hiệu singlet 3H ở 3,17 ppm là của
nhóm -OMe (hình 3.14). Trên phổ 13C-NMR ngoài nhóm -C=O của
este (C-28) ở tín hiệu 173,3 ppm, còn xuất hiện thêm tín hiệu ở 171,1
ppm là của nhóm -C=O trong nhóm -CONMeOMe (hình 3.15). Trên
phổ IR xuất hiện hai tín hiệu ở 1733 và 1667 cm-1 là của hai nhóm C=O này.

Hình 3.15: Phổ 13C-NMR của hợp chất 89b
C-B28 #4569 RT: 11.49 AV: 1 NL: 1.59E5
T: FTMS + p ESI SIM ms [584.5000-587.5000]
586.2869

100
95
90
85
80

75
70

Relative Abundance

65
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
586.0152

586.7262

0
585.5

585.6

585.7

585.8

585.9

586.0

586.1

586.2

586.3
m/z

586.4

586.5

586.6

586.7

586.8

586.9

587.0

587.1

587.2

Hình 3.16: Phổ LC-MS/MS của hợp chất 89b
Hợp chất 89b còn được chứng minh bằng phổ khối lượng phân giải
cao, trên phổ khối lượng tìm thấy mảnh m/z [M+H]+: 586,2869 (hình
23