(Luận văn thạc sĩ) Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy từ thực tiễn quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ XÃ HỘI

LÊ THỊ THU HÀ

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHIỆN
MA TÚY TỪ THỰC TIỄN QUẬN THANH KHÊ,
THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG

HÀ NỘI, năm 2019


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ XÃ HỘI

LÊ THỊ THU HÀ

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHIỆN
MA TÚY TỪ THỰC TIỄN QUẬN THANH KHÊ,
THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

Chuyên ngành: Chính sách công
Mã số : 8 34 04 02

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. LÊ VĂN ĐÍNH

HÀ NỘI, năm 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số
liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung
thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong
bất kỳ công trình khoa học nào khác.

Tác giả luận văn

Lê Thị Thu Hà


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI
VỚI NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY ................................................................ 10
1.1. Người nghiện ma túy và chính sách đối với người nghiện ma túy .......... 10
1.2. Nội dung và quy trình thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy
......................................................................................................................... 19
1.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách đối với người
nghiện ma túy .................................................................................................. 24
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI
NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY TẠI QUẬN THANH KHÊ, THÀNH PHỐ
ĐÀ NẴNG ...................................................................................................... 28
2.1. Những nhân tố tác động đến việc thực hiện chính sách đối với người
nghiện ma túy .................................................................................................. 28
2.2. Thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy tại quận
Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng...................................................................... 34
2.3. Đánh giá chung về trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma

túy tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng.................................................. 52
CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY TẠI
QUẬN THANH KHÊ, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ..................................... 59
3.1. Quan điểm, yêu cầu trong thực hiện chính sách đối với người nghiện ma
túy tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng.................................................. 59
3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đối với người
nghiện ma túy tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng ................................ 62
3.3. Kiến nghị .................................................................................................. 72
KẾT LUẬN .................................................................................................... 76
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Nghĩa đầy đủ

TT

Từ viết tắt

1

CTXH

Công tác xã hội

2

TVTL

Tư vấn tâm lý

3

NNMT

Người nghiện ma túy

4

KT - XH

5

NSNN

Ngân sách nhà nước

6

UBND

Ủy ban nhân dân

Kinh tế xã hội


DANH MỤC CÁC BẢNG

STT
2.1

2.2

2.3

2.4

2.5

Tên bảng
Đặc điểm người nghiện ma túy trên địa bàn quận
Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng năm 2018
Tổng hợp công tác phổ biến, tuyên truyền chính sách
đối với người nghiện ma túy giai đoạn 2015-2018
Mức chi hỗ trợ công tác cai nghiện trong thời gian lập
thủ tục xem xét đưa vào cơ sở cai nghiện bắt
Mức chi hỗ trợ đối với công tác cai nghiện ma tuý tại
gia đình - cộng đồng
Mức chi hỗ trợ đối với công tác quản lý sau cai
nghiện ma tuý tại nơi cư trú

Trang
35

41

45

45

46

Kết quả khảo sát về công tác phân công, phối hợp
2.6

thực hiện chính cai nghiện ma túy trên địa bàn quận
Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng

48


DANH MỤC CÁC HÌNH

STT
2.1

2.2

2.3

Tên hình
Các kênh phổ biến, tuyên truyền chính sách cai nghiện
ma túy
Đánh giá hiệu quả của công tác phổ biến, tuyên truyền
chính sách cai nghiện ma túy
Sự phân công, phối hợp giữa các cơ quan nhà nước
trong thực hiện chính sách cai nghiện ma túy

Trang
42

42

49

Đánh giá hiệu quả phân công, phối hợp giữa các cơ
2.4

quan nhà nước trong thực hiện chính sách cai nghiện

50

ma túy
2.5

Sự tham gia của các tổ chức chính trị xã hội trong kiểm
tra, giám sát quá trình thực hiện chính sách

52


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, tệ nạn ma túy vẫn được coi là hiểm họa lớn cho toàn xã hội, nó
gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự, an toàn xã hội và an ninh của mỗi
một quốc gia, bên cạnh đó nó còn gây tác hại cho sức khỏe cho người nghiện,
làm suy thoái nòi giống, phẩm giá con người, phá hoại hạnh phúc trong
những gia đình có người nghiện. Theo báo cáo của Bộ Lao động - Thương

binh và Xã hội, năm 2018 mặc dù đã thực hiện nhiều giải pháp nhưng hiện cả
nước vẫn có trên 224.000 người nghiện ma túy có hồ sơ kiểm soát, tăng trên
2.000 người so với 2017. Trong đó, 67,5% đang sinh sống ngoài xã hội (gồm
cả khoảng 50.000 người đang điều trị thay thế), 13,5% trong các cơ sở cai
nghiện, 19% trong trại tạm giam, nhà tạm giữ, cơ sở giáo dục. Tỷ lệ vi phạm
pháp luật trong thanh niên nghiện ma túy chiếm trên 50%, cao gấp hơn 100
lần so với nhóm thanh niên không nghiện ma túy. Gần 2/3 số thanh niên
nghiện ma túy không có việc làm hoặc việc làm bấp bênh. 2.100 tỷ đồng là
con số người nghiện chi cho sử dụng ma túy mỗi năm. [14]
Trên thực tế, việc thực hiện các chế độ, chính sách, các hoạt động hỗ trợ
cho người nghiện ma tuý sau khi được chữa trị, phục hồi còn nhiều hạn chế.
Bản thân đối tượng và gia đình họ còn có tư tưởng ỷ lại xã hội hoặc cảm thấy
thiếu tự tin, bản thân đã trở nên vô dụng với xã hội, không nỗ lực tìm kiếm
việc làm. Mặt khác, Nhà nước ta cũng chưa có cơ chế chính sách phù hợp để
khuyến khích, huy động nhiều thành phần kinh tế - xã hội tham gia hỗ trợ giải
quyết việc làm cho đối tượng, hỗ trợ công tác xã hội như hỗ trợ chống tái
nghiện, hỗ trợ tâm lý cho họ v.v... Ngoài ra, những nghề mà đối tượng học
trong trung tâm nhiều khi chưa thực sự phù hợp với mỗi nền kinh tế sự thay
đổi của nền kinh tế thị trường. Do vậy, các chính sách hỗ trợ chống tái
nghiện, hỗ trợ tâm lý để người sau cai nghiện hòa nhập cộng đồng, dạy nghề,
1


tổ chức lao động sản xuất, tạo việc làm có thu nhập ổn định không những là
một nội dung quan trọng của quy trình cai nghiện mà còn là yêu cầu thiết yếu,
tạo điều kiện cho đối tượng tái hoà nhập cộng đồng, qua đó giúp người sau cai
nghiện không tái nghiện và thực sự có ích cho xã hội và có một cuộc sống tốt.
Số người nghiện cư trú trên địa bàn quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng
tính đến 31/12/2018 là 417 người, chủ yếu trong độ tuổi thanh thiếu niên,
trong đó không có nghề nghiệp chiếm 81,84% tổng số người nghiện và đa số

người nghiện có hoàn cảnh gia đình khó khăn. Trong những năm qua, chính
quyền quận Thanh Khê luôn quan tâm thực hiện các chính sách hỗ trợ cho họ
khi cai nghiện và hỗ trợ tái hoà nhập cộng đồng, tạo việc làm, dạy nghề cho
họ sau khi đã cai nghiện thành công; hỗ trợ chống tái nghiện và một số hoạt
động hỗ trợ khác cho họ. Trên thực tế, vấn đề về chính sách vay vốn, tạo việc
làm cho người sau cai nghiện ma tuý là mối quan tâm của xã hội, ngoài ý
nghĩa là góp phần tăng thêm thu nhập, phát triển kinh tế, mà còn đảm bảo an
sinh xã hội, giữ gìn an ninh trật tự. Các hoạt động hỗ trợ về việc làm, học
nghề hiện nay chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu của người sau cai nghiện
ma tuý. Việc giao tiếp với mọi người xung quanh sau khi đi cai nghiện về còn
hạn chế, nhiều người xung còn kì thị, dẫn đến những người đã cai nghiện
không hòa nhập được vào cộng đồng. Các hoạt động chống tái nghiện vẫn
chưa được quan tâm đầy đủ.
Từ những lý do trên, em đã lựa chọn đề tài: “Thực hiện chính sách đối
với người nghiện ma túy từ thực tiễn quận Thanh Khê, thành phố Đà
Nẵng” là cần thiết, khách quan, xuất phát từ nhu cầu thực tế hiện nay.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Trong thời gian qua, ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu liên
quan đến các vấn đề về ma túy và thực hiện chính sách đối với người nghiện
ma túy, có thể nêu một số đề tài sau:
Đề tài nghiên cứu cấp Bộ của Nguyễn Văn Minh (2001) làm chủ nhiệm:
2


“Các giải pháp tạo việc làm cho người nghiện ma túy, người mại dâm sau khi
được chữa trị phục hồi”. Tác giả đã tập trung nghiên cứu đời sống người nghiện
ma túy, người bán dâm và tình hình việc làm của họ. Qua đó đã chỉ ra rằng tuy
nghị lực của người nghiện là yếu tố quyết định đến khả năng tái nghiện, yếu tố
quan trọng giúp người nghiện từ bỏ các tệ nạn xã hội là sự quan tâm của gia
đình thì bên cạnh đó việc không có việc làm cũng ảnh hưởng rất nhiều đến việc

giúp họ ổn định cuộc sống, giảm tỷ lệ tái phạm, tái nghiện. Vì vậy, đề tài đã tập
trung đề xuất các giải pháp hướng tới tạo việc làm cho người nghiện ma túy, sau
khi cai nghiện. [9]
Đề tài của TS. Nguyễn Thành Công (2003) - Đề tài nghiên cứu khoa học
cấp thành phố “Nghiên cứu các giải pháp nhằm nâng cao quản lý cai nghiện
và sau cai nghiện”. Đề tài đã đưa ra hệ thống các giải pháp nhằm nâng cao
quản lý cai nghiện và sau cai nghiện chủ yếu nhằm tạo được sự đồng thuận
của toàn xã hội trong công cuộc phòng chống ma túy, cùng nhau tạo mọi điều
kiện giúp đỡ người nghiện ma túy quyết tâm cai nghiện từ bỏ ma túy để làm
lại cuộc đời, tái hòa nhập cộng đồng, xây dựng cuộc sống mới góp phần ổn
định tình hình an ninh trật tự xã hội; làm tốt công tác giáo dục tuyên truyền về
tác hại của ma túy, vận động toàn dân tham gia đấu tranh, bài trừ tệ nạn ma
túy. [1]
Đề tài nghiên cứu năm 2004-2005 của Viện nghiên cứu xã hội Thành
phố Hồ Chí Minh về “Những giải pháp chủ yếu quản lý, dạy nghề cho người
cai nghiện ma túy trong chương trình ba năm ở các trường, trung tâm tại
Thành phố Hồ Chí Minh”. Đề tài đã nghiên cứu quá trình sau khi cắt cơn
nghiện, người nghiện được chữa bệnh và phục hồi sức khỏe chuyển sang học
văn hóa, học nghề trong chương trình ba năm ở các trường, trung tâm tại
Thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó đề xuất các giải pháp giải quyết được vấn đề
giúp những người sau cai từng bước có đủ điều kiện tối thiểu và làm việc tại
các khu công nghiệp đặc biệt do Thành phố Hồ Chí Minh xây dựng. Trong
3


đó, tác giả chú trọng đến giải pháp huy động sự tham gia của chính quyền địa
phương, lực lượng công an và các đoàn thể, ban điều hành khu phố để quản lý
và dạy nghề cho người sau cai nghiện ma túy.[27]
Luận văn thạc sĩ của tác giả Lê Thị Thanh Huyền (2014) bảo vệ thành
công tại Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn“Hoạt động hỗ trợ tạo

việc làm cho người sau cai nghiện ma túy. (Nghiên cứu tại Thành phố Hà
Nội)”. Mục đích của luận văn là hệ thống hóa các hoạt động hỗ trợ tạo việc
làm cho người sau cai nghiện ma túy từ đó đánh giá thực trạng nhu cầu vay
vốn, việc làm của người sau cai nghiện trên địa bàn thành phố Hà Nội để đề
xuất các giải pháp và hoạt động hỗ trợ tạo việc làm cho người sau cai nghiện
ma túy sao cho phù hợp để ổn định cuộc sống cho người sau cai nghiện ma
túy. Tuy nhiên, hạn chế của đề tài này là có phạm vi nghiên cứu hẹp, chỉ
nghiên cứu các nội dung trong việc hỗ trợ đào tạo và tìm kiếm việc làm cho
người sau cai nghiện ma túy trên địa bàn thành phố Hà Nội.[8]
Luận văn thạc sỹ của tác giả Tạ Hồng Vân (2015) bảo vệ thành công tại
Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn “Hoạt động công tác xã hội
trong hỗ trợ điều trị nghiện cho người nghiện ma túy tại cộng đồng (Nghiên
cứu trường hợp tại Cơ sở điều trị Methadone thuộc Trung tâm phòng chống
HIV/AIDS thành phố Nam Định)”. Luận văn đã chỉ ra rằng hiện nay mô hình
điều trị nghiện đang được áp dụng phổ biến đó là mô hình điều trị nghiện tại
cộng đồng, trong đó nhân viên công tác xã hội có vai trò đặc biệt quan trọng.
Luận văn cũng đã phân tích thực trạng hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ
điều trị nghiện cho những người nghiện tại Cơ sở điều trị Methadone thành
phố Nam Định để từ đó đề xuất các nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt
động của những nhân viên công tác xã hội này trong quá trình trợ giúp người
nghiện phục hồi chức năng và hòa nhập cộng đồng.[25]
Luận án tiến sĩ Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn "Nhu cầu
việc làm của người sau cai nghiện ma túy" của tác giả Tiêu Thị Minh Hường
4


(2015) đã phân tích và tổng hợp được các yếu tố về tâm lý ảnh hưởng đến nhu
càu việc làm của người sau cai nghiện ma túy. Tác giả đã đi sâu nghiên cứu
nhu cầu lý giải dưới góc độ tâm lý học, từ đó có những nghiên cứu điển hình
về nhu cầu việc làm của người sau cai nghiện ma túy, các yếu tố ảnh hưởng

tới nhu cầu việc làm của họ, đề xuất một số biện pháp tâm lý - giáo dục, góp
phần tăng cường nhu cầu việc làm của người sau cai nghiện ma túy.[6]
Luận văn thạc sỹ của tác giả Nguyễn Thị Hằng (2016) bảo vệ thành công
tại Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn với đề tài “Vai trò của nhân
viên công tác xã hội trong việc trợ giúp người nghiện ma túy tham gia chương
trình Methadone (Nghiên cứu tại cơ sở điều trị methadone quận Nam Từ
Liêm)”. Tác giả đã xây dựng được khung lý thuyết và đánh giá vai trò của
nhân viên công tác xã hội trong việc trợ giúp người nghiện điều trị thay thế
bằng thuốc Methadone tại Cơ sở điều trị Methadone quận Nam Từ Liêm,
trong đó tác giả chú trọng phân tích các hoạt động tư vấn/tham vấn tâm lý của
đội ngũ nhân viên này. Để từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hoạt động tư
vấn/tham vấn tâm lý của nhân viên công tác xã hội nhằm trợ giúp tốt nhất cho
những ngươi nghiện đang tham gia điều trị Methadone. [5]
Luận văn thạc sỹ của tác giả Đỗ Thanh Huyền (2017) đã bảo vệ thành
công tại Trường Đại học Lao động – Xã hội: “Hoạt động hỗ trợ xã hội cho
người sau cai nghiện ma túy tại Thành phố Hòa Bình – Tỉnh Hòa Bình”. Tác
giả đã tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận về hoạt động hỗ trợ xã hội
cho người sau cai nghiện ma túy, những yếu tố ảnh hưởn đến hoạt động hỗ trợ
xã hội cho người sau cai nghiện ma túy bao gồm chính sách của Nhà nước đối
với người sau cai nghiện, sự quan tâm của các cấp chính quyền, yếu tố cộng
đồng, yếu tố gia đình và bản thân người sau cai nghiện, cuối cùng là yếu tố
thuộc vai trò của nhân viên công tác xã hội. Luận văn đã phân tích được thực
trạng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động hỗ trợ xã
hội cho người sau cai nghiện ma túy tại Thành phố Hòa Bình trong thời gian
5


tới. [7]
Qua nghiên cứu tổng quan tài liệu cho thấy, đã có nhiều công trình
nghiên cứu vấn đề người nghiện ma túy ở Việt Nam trong những năm gần

đây. Tuy nhiên các công trình nghiên cứu về lý luận và thực tiễn thực hiện
chính sách đối với người nghiện ma túy còn rất hạn chế, đặc biệt nghiên cứu
thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy từ thực tiễn của thành phố
Đà Nẵng nói chung, ở quận Thanh Khê nói riêng là chưa có. Chính vì vậy,
nghiên cứu này thực hiện nhằm tìm hiểu sâu hơn về lý luận cũng như đưa ra
bức tranh sơ bộ về thực trạng việc thực hiện chính sách đối với người nghiện
ma túy từ thực tiễn của quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng để gợi ý một số
giải pháp nâng cao hiệu quả trong thực hiện chính sách đối với người nghiện
ma túy tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng trong thời gian tới.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục tiêu
Trên cơ sở đánh giá thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện
ma túy tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng, luận văn đề xuất quan điểm
và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đối với người
nghiện ma túy tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng trong thời gian tới.
3.2. Nhiệm vụ
- Phân tích khái quát một số vấn đề lý luận về thực hiện chính sách đối
với người nghiện ma túy.
- Phân tích, đánh giá thực trạng việc thực hiện chính sách đối với người
nghiện ma túy tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng để chỉ ra những thành
công và hạn chế trong công tác này.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện
chính sách đối với người nghiện ma túy tại quận Thanh Khê, thành phố Đà
Nẵng trong thời gian tới.

6


4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu của luận văn

Việc thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy tại quận Thanh
Khê, thành phố Đà Nẵng.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: luận văn nghiên cứu thực trạng việc thực hiện chính
sách đối với người nghiện ma túy cai nghiện tự nguyện tại cơ sở cai nghiện và
tại cộng đồng trên các nội dung: Xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện; phổ
biến, tuyên truyền về chính sách; huy động nguồn lực để thực hiện chính
sách; phân công, phối hợp thực hiện; kiểm tra, đánh giá quá trình thực hiện.
- Về không gian: Địa bàn nghiên cứu được giới hạn ở phạm vi quận
Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng
- Về thời gian nghiên cứu: Đánh giá thực trạng thực hiện chính sách đối
với người nghiện ma túy tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng từ năm
2015 -2018 và đề xuất giải pháp trong thời gian tới
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu cụ thể
5.1. Cơ sở lý luận
Luận văn được thực hiện dựa trên quan điểm, đường lối, chủ trương,
chính sách, pháp luật cuả Đảng, Nhà nước về quyền con người nói chung và
chính sách đối với người nghiện ma túy nói riêng
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu để làm rõ khung lý
thuyết, dựa trên khung lý thuyết để khảo sát thực trạng và trên cơ sở đó đưa ra
các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đối với người
nghiện ma túy trên địa bàn quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng. Trong các
vấn đề nghiên cứu, luận văn sử dụng chủ yếu các phương pháp sau:
Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp: Tác giả sử dụng phương pháp
phân tích, so sánh, tổng hợp, hệ thống hóa về các vấn đề có liên quan đến chính
7


sách đối với người nghiện ma túy từ các tài liệu sẵn có (nguồn tài liệu chính

thức, các công trình nghiên cứu đã công bố, các bài viết, tạp chí, sách báo, từ các
báo cáo của cơ quan chức năng quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng...) để làm
rõ các nội dung về mặt lý luận trong thực hiện chính sách đối với người
nghiện ma túy và thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy
tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng.
Phương pháp quy nạp – diễn dịch: được tác giả sử dụng để diễn đạt,
phân tích và giải thích các vấn đề có liên quan đến ma túy, nghiện ma túy,
người nghiện ma túy, chính sách đối với người nghiện ma túy, từ đó khái quát
hiện trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy tại quận Thanh
Khê, thành phố Đà Nẵng để đưa ra các giải pháp cụ thể nhăm nâng cao hiệu
lực, hiệu quả của việc thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy tại
quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng trong thời gian tới.
Phương pháp điều tra khảo sát:
Việc tiến hành khảo sát được tiến hành với 2 đối tượng là: người
nghiện ma túy; cán bộ, công chức thực hiện chính sách đối với người nghiện
ma túy tại quận Thanh Khê. Mục đích chính của điều tra khảo sát là thu thập
thông tin sơ cấp cần thiết để phân tích, đánh giá việc thực hiện các chính sách
đối với người nghiện ma túy tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng.
Đối với người nghiện: Các phiếu điều tra dành cho đối tượng là người
nghiện ma túy được thực hiện ngẫu nhiên tại 10 phường của quận với số
lượng 100 phiếu (10 phiếu/phường). Phiếu trả lời sẽ được thu thập, xử lý và
sử dụng vào phân tích, đánh giá các nội dung nghiên cứu để có được các kết
quả khách quan, phục vụ cho đề tài nghiên cứu.
Để kết quả nghiên cứu của luận văn được khách quan, khoa học và hợp
lý, ngoài việc tập trung điều tra khảo sát đối với người nghiện ma túy, luận
văn đã xây dựng bảng hỏi dành cho đối tượng cán bộ, công chức thực hiện
chính sách đối với người nghiện ma túy quận Thanh Khê (tổng số 12 phiếu,
8

bao gồm: cán bộ văn hóa xã hội các phường; cán bộ, công chức phụ trách lĩnh
vực phòng, chống tệ nạn xã hội và Trưởng phòng Lao động - Thương binh và
Xã hội quận Thanh Khê).
Ngoài ra tác giả sử dụng các phương pháp: Quan sát, so sánh, phân tích
tổng hợp, điền dã tại cộng đồng…
6. Ý nghĩa và đóng góp của luận văn
6.1. Về mặt lý luận
Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về ma túy, nghiện ma túy, người
nghiện ma túy và chính sách đối với người nghiện ma túy. Đánh giá thực
trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy tại quận Thanh Khê,
thành phố Đà Nẵng để đưa ra các giải pháp cụ thể nhăm nâng cao hiệu lực,
hiệu quả của việc thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy tại quận
Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng trong thời gian tới.
6.2. Về mặt thực tiễn
Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo thiết thực cho đội ngũ cán bộ,
công chức thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy tại quận Thanh
Khê, thành phố Đà Nẵng và những ai quan tâm nghiên cứu vấn đề thực hiện
chính sách đối với người nghiện ma túy.
7. Kết cấu của luận văn
Kết cấu của luận văn gồm: Phần mở đầu, nội dung chính gồm 3 chương,
phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục.
Chương 1: Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách đối với người nghiện
ma túy
Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy
tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng
Chương 3: Quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính
sách đối với người nghiện ma túy tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng.

9

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI
NGHIỆN MA TÚY
1.1. Người nghiện ma túy và chính sách đối với người nghiện ma túy
1.1.1. Một số khái niệm có liên quan
* Khái niệm ma túy
Thuật ngữ “Ma tuý” được dùng để chỉ các chất gây nghiện như thuốc
phiện, heroin, cần sa, cocain, morphine và một số thuốc tổng hợp có tác dụng
tương tự morphine, đây là những chất giây nghiện thuộc loại nguy hiểm nhất.
Tuy nhiên hiện nay có nhiều quan niệm khác nhau về ma túy tùy theo góc
nhìn của các nhà khoa học, các tổ chức Liên Hợp quốc, tổ chức Y tế thế
giới…
Ở Việt Nam, ma túy được quy định ở Bộ luật Hình sự Việt Nam năm
1999 và tại Điều 2 của Luật Phòng, chống ma tuý của Việt Nam năm 2013:
“Chất ma túy là các chất gây nghiện, chất hướng thần được quy định trong
các danh mục do Chính phủ ban hành” và Luật Phòng, chống ma tuý của Việt
Nam năm 2013 cũng có đề cập các khái niệm liên quan đến ma túy như chất
gây nghiện, chất hướng thần, tiền chất, thuốc gây nghiện, thuốc hướng
thần, tệ nạn ma tuý… [13, tr1-2]
Tóm lại, có thể khái niệm ma tuý là các chất gây nghiện khi đưa vào cơ
thể sống có thể làm thay đổi một hay nhiều chức năng tâm - sinh lý của cơ
thể. Ma túy có nguồn gốc tự nhiên hoặc nhân tạo, khi sử dụng ma túy nhiều
lần thì con người sẽ bị lệ thuộc vào ma túy, ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh
thần của những người sử dụng chúng.
* Khái niệm nghiện ma túy
Nghiện ma tuý là quá trình sử dụng thường xuyên theo chu kỳ lặp đi lặp
lại nhiều lần một hoặc nhiều chất ma tuý dẫn đến tình trạng nhiễm độc chu kỳ
10

hay mãn tính ở người nghiện làm cho họ lệ thuộc vào chất đó. Dùng ma tuý
lần đầu (thuốc phiện, cần sa, mocsphin, heroin…) dưới các dạng tiêm chích,
hút hít, uống…người ta thấy có cảm giác lâng lâng, dễ chịu và thèm muốn
dùng lại.
Nghiện ma túy là khi một người cần phải sử dụng ma túy để sinh hoạt
bình thường. Rượu, một số thuốc được kê đơn, các loại bất hợp pháp như cần
sa, heroin và amphetamines (như thuốc lắc, ma túy đá, v..v..) đều được xem là
chất gây nghiện. Điều quan trọng cần lưu ý rằng sử dụng ma túy có nhiều cấp
độ khác nhau, từ dùng thử, dùng có mục đích và dùng nhiều dẫn đến nghiện.
Cũng cần lưu ý rằng, khi đã mắc nghiện thì không chỉ là “sử dụng rất nhiều
ma túy” mà còn mất khả năng kiểm soát hành vi. Nghiện ma túy là một tình
trạng bệnh mãn tính của não bộ, tương tự như các bệnh mãn tính khác.
Nghiện ma túy cần phải được chẩn đoán và có thể kiểm soát được. Nghiện ma
túy có thể được mô tả như là người bệnh “buộc tìm kiếm và sử dụng ma túy,
bất chấp những hậu quả tiêu cực cho sức khỏe và xã hội liên quan đến việc sử
dụng ma túy”.
* Khái niệm người sau cai nghiện ma túy
Người nghiện ma tuý được hiểu như sau là người bị lệ thuộc đối với các
chất ma tuý và không thể quên hay từ bỏ được ma tuý. Nếu ngừng sử dụng thì
người nghiện sẽ xuất hiện hội chứng cai.
Còn người sau cai nghiện ma túy được hiểu là người từng bị lệ thuộc vào
ma túy và đã thực hiện xong quy trình cắt cơn, giải độc theo quy định của
pháp luật và đang tái hoà nhập cộng đồng, chịu sự quản lý của nơi cư trú hoặc
tiếp tục tham gia hoạt động trong các trung tâm quản lý sau cai nghiện.
Tuy nhiên, hiện nay trong các văn bản pháp quy của Việt Nam chưa có
khái niệm chính thống nào về người sau cai nghiện ma tuý. Theo văn bản hiện
hành thì người nghiện ma tuý sẽ phải trải qua 5 giai đoạn của quy trình điều
trị. Đây là giai đoạn người cai nghiện hoàn thành quy trình cắt cơn, giải độc
11

và trị liệu phục hồi ở các cơ sở điều trị như là Cơ sở cai nghiện ma túy, các cơ
sở cai nghiện cộng đồng,… trở về hoà nhập cộng đồng hoặc chuyển sang
Trung tâm quản lý sau cai nghiện, họ cần phải nỗ lực để không tái nghiện với
sự giúp sức của người thân, chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội.
Như vậy, người sau cai nghiện ma túy là người từng sử dụng và lệ thuộc
vào ma túy, vừa trải qua quá trình cai nghiện phục hồi bao gồm hàng loạt các
biện pháp về y tế, tâm lý, xã hội tác động giúp người nghiện phục hồi các
chức năng tâm – sinh lý của cơ thể do nghiện ma túy gây ra. Quá trình cai
nghiện phục hồi là giai đoạn quan trọng giúp cho người nghiện cắt được cơn
nghiện, giải độc cho cơ thể và phục hồi hành vi, nhận thức của bản thân để từ
đó loại bỏ dần sự lệ thuộc của cơ thể họ vào ma túy.
* Khái niệm chính sách đối với người nghiện ma túy
Chính sách đối với người nghiện ma túy được nhà nước ban hành (chính
sách công) vì vậy, trước khi đưa ra khái niệm về chính sách đối với người
nghiện ma túy cần thống nhất cách hiểu chung về chính sách công.
Thuật ngữ “chính sách công” cũng có nhiều cách tiếp cận khác nhau.
Kraft và Furlong cho rằng “chính sách công là một quá trình hành động hoặc
không hành động của chính quyền để đáp lại một vấn đề công cộng. Nó được
kết hợp với các cách thức và mục tiêu chính sách đã được chấp thuận một
cách chính thức, cũng như các quy định và thông lệ của các cơ quan chức
năng thực hiện những chương trình”, “chính sách công là thái độ ứng xử của
nhà nước đối với các vấn đề phát sinh trong đời sống xã hội được thể hiện
bằng nhiều hình thức khác nhau nhằm thúc đẩy xã hội phát triển theo định
hướng”…. [3, tr 48-51].
Ở Việt Nam, các nhà khoa cho rằng nhà nước lựa chọn định hướng hành
động để giải quyết những vấn đề phát sinh trong đời sống cộng đồng sao cho
phù hợp với thái độ chính trị trong mỗi thời kỳ nhằm đảm bảo cho xã hội phát
triển ổn định, bền vững thì đó được xem là chính sách công [4, tr 167].

12


Thực ra, tùy theo cách tiếp cận của mỗi tác giả mà đưa ra các định nghĩa
khác nhau về chính sách công. Nhìn chung lại chính sách công được quan
niệm là hệ thống các cách thức mà nhà nước sử dụng để giải quyết một vấn đề
công phát sinh trong hoạt động quản lý nhà nước nhằm đạt được các mục tiêu
định trước.
Đi từ phân tích chính sách công giúp chúng ta có thể hiểu chính sách đối
với người nghiện ma túy là hệ thống các cách thức mà nhà nước sử dụng để
giải quyết những nội dung liên quan đến người nghiện ma túy (thông qua các
các quy định pháp luật, chỉ thị, nghị quyết, các chính sách hỗ trợ…) nhằm đạt
được các mục tiêu giúp đỡ người nghiện cai nghiện hòa nhập cộng đồng;
phòng, chống tái nghiện.
Đối tượng tác động của chính sách đối với người nghiện ma túy được thể
hiện trong các văn bản quy phạm pháp luật của nhà nước bao gồm chính sách
đối với các đối tượng: Người cai nghiện ma túy bắt buộc, cai nghiện ma túy
tự nguyện tại Cơ sở cai nghiện ma túy; Người cai nghiện ma túy tại gia đình,
tại cộng đồng.
1.1.2. Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy
1.1.2.1. Khái niệm thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy
Như đã phân tích ở trên, chính sách công là định hướng hành động của
nhà nước hướng tới giải quyết các vấn đề phát sinh trong đời sống xã hội phù
hợp với nguyện vọng của nhân dân và ý chí của nhà nước. Trong chu trình
chính sách, tổ chức thực hiện chính sách là một khâu hợp thành chu trình
chính sách là trung tâm kết nối các bước của chu trình chính sách, là bước
hiện thực hóa chính sách trong đời sống xã hội và như vậy nếu thiếu giai đoạn
này thì việc hoạch định ra chính sách sẽ trở nên vô nghĩa.
Quá trình thực hiện chính sách là một quá trình diễn ra liên tục, thường
xuyên và trong một không gian, thời gian tương đối dài, do đó nó cần phải

được cung cấp một khối lượng nguồn lực to lớn cả về vật chất lẫn con người
13


thực hiện, các nguồn lực này cũng cần phải được bố trí huy động và sắp xếp
một cách khoa học, hợp lý cho từng giai đoạn, từng thời kỳ của quá trình
chính sách.
Khi tiến hành tổ chức triển khai thực hiện chính sách, các cơ quan nhà
nước, các cán bộ công chức nhà nước có thẩm quyền phải có trách nhiệm và
nghĩa vụ thực hiện chính sách theo những trình tự thủ tục chung thống nhất để
đảm bảo rằng chính sách được triển khai nhanh chóng đúng thời gian và tiến
độ vừa đảm bảo yếu tố đồng bộ trên toàn bộ phạm vi ảnh hưởng của nó, nghĩa
là chính sách sẽ được tổ chức thực hiện trên nhiều địa bàn khác nhau nhưng
tính chất, nội dung, mục tiêu hướng đến và cách thức mà nó tác động thì
không khác nhau.
Quá trình thực hiện chính sách được tiến hành dựa trên cơ sở của chính
sách đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành. Trong quá trình tổ
chức thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy, tùy thuộc vào vị trí,
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và những điều kiện về nguồn lực mà cơ quan
nhà nước có thẩm quyền các cấp có thể cụ thể hóa chính sách thành những
Chương trình, Dự án cụ thể nhằm đạt được mục tiêu của chính sách. Tuy
nhiên trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện các cơ quan nhà nước có
trách nhiệm, nghĩa vụ cần phải đưa chính sách vào đời sống thực tế theo một
trình tự thủ tục với những cách thức nhất định nhằm đạt được mục tiêu của
chính sách.
Từ những luận giải trên đây có thể đi đến một khái niệm cơ bản về thực
hiện chính sách đối với người nghiện ma túy như sau: Thực hiện chính sách
đối với người nghiện ma túy là toàn bộ quá trình đưa chính sách đối với
người nghiện ma túy vào cuộc sống theo một quy trình, thủ tục chặt chẽ và
thống nhất nhằm giúp đỡ người nghiện ma túy hòa nhập cộng đồng; phòng,

chống tái nghiện.
Quá trình thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy bao gồm hai
14


nội dung cơ bản là; ban hành các văn bản, các Chương trình, Dự án thực thi
chính sách (i) và tổ chức triển khai thực hiện chúng nhằm hiện thực hóa mục
tiêu của chính sách đối với người nghiện ma túy (ii).
Trong luận án này chúng tôi tập trung nghiên cứu, phân tích, đánh giá
thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy ở nội dung thứ
hai của quá trình thực hiện chính sách đó là công tác tổ chức triển khai thực
hiện chính sách đối với người nghiện ma túy.
1.1.2.2. Các bên tham gia thực hiện chính sách
- Chủ thể triển khai thực hiện chính sách: Là các cơ quan của nhà nước,
trong đó chủ yếu là ngành Lao động – Thương binh và Xã hội cùng với đội
ngũ cán bộ, công chức hành chính nhà nước có thẩm quyền.
- Chủ thể tham gia phối hợp thực hiên chính sách: Chủ thể tham gia phối
hợp thực hiện chính sách là các cơ quan trong bộ máy hành chính nhà nước từ
Trung ương xuống tới địa phương.
- Đối tượng thụ hưởng chính sách: Là những đối tượng, nhóm đối tượng
chịu tác động trực tiếp từ chính sách (người nghiện ma túy) và những đối
tượng chịu tác động gián tiếp của chính sách (gia đình của người nghiện ma
túy; cán bộ, công chức, viên chức phụ trách công tác cai nghiện ma túy).
1.1.2.3. Các hình thức thực hiện chính sách
- Hình thức thực hiện chính sách từ trên xuống
Để tạo ra sự tập trung, thống nhất cao trong quá trình thực hiện chính
sách của nhà nước thì trước khi triển khai bất kỳ một chính sách công nói
chung và chính sách đối với người nghiện ma túy nói riêng, Nhà nước phải
chủ động xây dựng kế hoạch, trong đó có các bước chuẩn bị về nguồn lực, vật
lực, các phương tiện kỹ thuật và phân công cho các cơ quan, đơn vị, con

người cụ thể triển khai thực hiện các nội dung gì giúp cho chính sách đi vào
đời sống. Bên cạnh đó Nhà nước thực hiện trách nhiệm kiểm tra quá trình
thực hiện chính sách thông qua sử dụng đội ngũ cán bộ công chức của mình
15


và sử dụng các phương tiện kỹ thuật hiện có để kip thời có những điều chỉnh,
bổ sung chính sách cho phù hợp với điều kiện thực tế tại cơ sở, đồng thời phát
hiện ra các sai phạm trong quá trình triển khai chính sách để kịp thời chấn
chỉnh đảm bảo thực hiện được đầy đủ như các mục tiêu chính sách đã đề ra.
Tuy nhiên, cách thức này cũng có những hạn chế nhất định cần chú ý
khắc phục để phát huy được tính tập trung trong thực hiện chính sách. Mặc dù
các cơ quan nhà nước thường xuyên theo dõi việc triển khai thực hiện chính
sách, nhưng vẫn có những khoảng cách nhất định với các đối tượng chính
sách và môi trường thực tế nơi chính sách đang diễn ra. Mặt khác mỗi địa
phương sẽ có những điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội, môi trường khác
nhau, nên việc tổ chức triển khai thực hiện chính sách cũng phải khác nhau.
Ngoài ra, cách thức triển khai này chỉ thiên về ý chí của cấp điều hành,
mà ít quan tâm đến nguyện vọng của đối tượng chính sách, nên thường có
hiện tượng dồn ép bằng mệnh lệnh trong thực hiện chính sách, làm cho quá
trình thực hiện chính sách ít thiết thực, mang nặng tính phong trào, thậm chí
chồng chéo trong công tác điều hành, gây lãng phí các nguồn lực cho thực
hiện chính sách.
- Hình thức thực hiện chính sách từ dưới lên
Để khắc phục những nhược điểm của hình thức triển khai thực hiện
chính sách đối với người nghiện ma túy từ trên xuống, còn có hình thức thực
hiện từ dưới lên. Hình thức thực hiện chính sách từ dưới lên có đặc điểm là
các cấp chính quyền cơ sở (cấp xã, huyện, tỉnh) sẽ căn cứ vào chức năng,
nhiệm vụ, quyền hạn của cấp mình, căn cứ vào yêu cầu phát triển của địa
phương để chủ động triển khai thực hiện chính sách cai nghiện ma túy ở cấp

mình dựa trên chính sách đã được cấp trên ban hành. Quá trình thực hiện
chính sách cai nghiện ma túy ở cấp cơ sở cũng được xây dựng từ bước lập kế
hoạch, triển khai thực hiện, kiểm tra, đôn đốc, đánh giá tổng kết rút kinh
nghiệm theo một nguyên lý chung thống nhất.
16


Khi thực hiện chính sách theo hình thức này, các địa phương chủ động
triển khai thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy bằng những điều
kiện hiện có, nhằm đạt mục tiêu phát triển của địa phương mình trong từng
thời kỳ. Bằng cách đó các cấp chính quyền cơ sở nắm bắt được những thay
đổi thường xuyên trong thực tế tại địa phương và nắm bắt được tâm tư,
nguyện vọng của người nghiện ma túy - các đối tượng chính sách để đề đạt
với cơ quan nhà nước có thẩm quyền, điều chỉnh bổ sung chính sách cho phù
hợp, đồng thời các cấp chính quyền sẽ chủ động tìm kiếm các giải pháp tổ
chức thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn mình
quản lý sao cho có hiệu quả nhất.
Với hình thức thực hiện chính sách từ dưới lên, chính sách đối với người
nghiện ma túy do chính quyền cơ sở chủ động triển khai thực hiện sẽ thường
mang lại lợi ích thiết thực hơn cho người nghiện ma túy - các đối tượng thụ
hưởng chính sách, vì thứ nhất, chính quyền sẽ nắm bắt được tâm tư, nguyện
vọng của người nghiện ma túy - các đối tượng chính sách tốt hơn và thứ hai
cách thức tổ chức thực hiện chính sách của chính quyền cơ sở sẽ phù hợp hơn
với những người nghiện ma túy - các đối tượng chính sách và phù hợp với
những điều kiện KT-XH ở địa bàn cơ sở.
- Hình thức kết hợp
Từ những ưu, nhược điểm của hai hình thức thực hiện chính sách đối với
người nghiện ma túy từ trên xuống và hình thức thực hiện chính sách đối với
người nghiện ma túy từ dưới lên trên, trong thực tiễn thực hiện chính sách đối
với người nghiện ma túy ở nước ta hiện nay còn có hình thức thứ ba là hình

thức kết hợp.
Hình thức kết hợp được hiểu là cách mà nhà nước thực hiện kết hợp giữa
hai hình thức trên để triển khai thực hiện chính sách đối với người nghiện ma
túy sao cho vừa đảm bảo quá trình thực hiện chính sách phù hợp hơn với
những điều kiện thực tế của địa phương vừa đảm bảo sự quản lý, điều hành
17


được thông suốt từ trên xuống dưới cơ sở. Tuy nhiên, sử dụng hình thức này
cần chú ý tạo ra được sự đồng bộ trong tổ chức thực hiện chính sách, sự kết
nối giữa các cấp chính quyền (từ chính quyền trung ương đến chính quyền cơ
sở xã, phường, thị thấn) để xác định chính xác khả năng của nhà nước, nhu
cầu, nguyện vọng của các đối tượng chính sách qua đó đem lại hiệu quả cao
nhất cho quá trình triển khai thực hiện chính sách đối với người nghiện ma
túy. Những nội dung kết nối trên được đảm bảo tốt sẽ tạo thành một hệ thống
thông suốt về các mối quan hệ trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách
cai nghiện ma túy giữa các cấp chính quyền với đối tượng chính sách là người
nghiện ma túy.
Bên cạnh đó, điều kiện tiên quyết để thực hiện có hiệu quả hình thức kết
hợp này là những người nghiện ma túy tại địa bàn cơ sở với sự tham gia chủ
động, tích cực và có hiệu quả vào quá trình thực hiện chính sách cũng như đội
ngũ cán bộ, công chức cấp cơ sở phải đáp ứng những yêu cầu nhất định về
trình độ và năng lực công tác.
1.1.2.4. Tiêu chí đánh giá việc thực hiện chính sách
- Tính hiệu lực của chính sách: Chỉ mức độ tác động của chính sách cai
nghiện ma túy đối với các đối tượng thụ hưởng chính sách và rộng hơn nữa là
khả năng tác động của chính sách vào xã hội. Tính hiệu lực được đánh giá bao
gồm các khía cạnh: đối tượng, thẩm quyền quản lý, không gian, thời gian.
- Tính hiệu quả của chính sách: Được xem xét mối quan hệ giữa chi phí
phải bỏ ra thực hiện chinh sách – kết quả (hay lợi ích) thu được về từ thực

hiện chính sách. Kết quả này trong thực tế phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác
nhau như cách thức tổ chức thực hiện và sự hợp tác của các đối tượng trong
quá trình chính sách...
- Kết quả thực hiện chính sách: Là những lợi ích mà chính sách đối với
người nghiện ma túy mang lại cho các đối tượng hưởng chính sách và cho
toàn xã hội. Tiêu chí này có thể bao gồm những kết quả đạt được so với mục
18