Quản lý ngân sách nhà nước cấp xã trên địa bàn huyện cẩm khê tỉnh phú thọ

ﾧ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LÊ QUANG HÀ

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP XÃ
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CẨM KHÊ TỈNH PHÚ
THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG
DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LÊ QUANG HÀ

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP XÃ
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CẨM KHÊ TỈNH PHÚ
THỌ
Ngành: Quản lý kinh
tế Mã ngành:
8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học:

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi.
Các số liệu trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng các kết quả nghiên cứu của luận văn
là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác.
Thái Nguyên ngày

tháng

Tác giả

Lê Quang Hà

năm 2019


ii
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn ……….. đã tận tình hướng dẫn tôi trong việc
thực hiện và hoàn thành luận văn tốt nghiệp này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Phòng Đào tạo và các thầy cô giáo trường Đại
học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã giúp đỡ truyền đạt kiến thức để
tôi hoàn thành khóa học.
Tôi xin chân thành cảm ơn các cô (chú) anh chị em tại UBND huyện Cẩm
Khê cùng các đồng nghiệp bạn bè người thân đã động viên hỗ trợ giúp đỡ để tôi
hoàn thành Luận văn tốt nghiệp này.
Xin trân trọng gửi tới các thầy cô giáo cùng toàn thể bạn bè đồng nghiệp người
thân và gia đình lời kính chúc sức khỏe lời biết ơn chân thành nhất.
Tác giả

Lê Quang Hà


3
MỤC LỤC


4

LỜI CAM ĐOAN..................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................... ii
MỤC LỤC............................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC TỪ CỤM TỪ VIẾT TẮT...................................................... vi
DANH MỤC BẢNG HÌNH.................................................................................. vii
MỞ ĐẦU.................................................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của đề tài......................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................................. 2
2.1.Mục tiêu chung.................................................................................................... 2
2.2.Mục tiêu cụ thể.................................................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................................... 2
3.1.Đối tượng nghiên cứu.......................................................................................... 2
4. Ý nghĩa khoa học của đề tài................................................................................... 3
5. Bố cục của luận văn............................................................................................... 3
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH
NHÀ NƯỚC CẤP XÃ............................................................................................. 4
1.1.Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã......................................... 4
1.1.1. Ngân sách Nhà nước........................................................................................ 4
1.1.2. Quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã................................................................ 8
1.1.3. Nội dung và quy trình quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã...........................13

1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã.................... 19
1.2.Cơ sở thực tiễn của quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã................................... 21
1.2.1. Kinh nghiệm quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã ở một số địa phương trong
nước 21
1.2.2. Bài học kinh nghiệm về công tác quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã cho
huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.................................................................................. 25
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................... 26
2.1.Câu hỏi nghiên cứu........................................................................................... 26


5
2.2.Phương pháp nghiên cứu................................................................................... 26
2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu.............................................................. 26
2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin..................................................................... 26
2.2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp..................................................... 26
2.2.3. Phương pháp tổng hợp thông tin.................................................................... 28
2.2.4. Phương pháp phân tích thông tin................................................................... 29
2.3.Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu............................................................................. 30
2.3.1. Chỉ tiêu đánh giá hiện trạng của địa phương.................................................. 30
2.3.2. Chỉ tiêu về quản lý ngân sách xã................................................................... 30
Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP XÃ
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CẨM KHÊ TỈNH PHÚ THỌ................................... 32
3.1.Đặc điểm tự nhiên kinh tế - xã hội của huyện Cẩm Khê................................... 32
3.1.1. Vị trí địa lý và đặc điểm tự nhiên.................................................................. 32
3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.............................. 33
3.1.3. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn về điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội
ảnh hưởng tới công tác quản lý NSNN cấp xã trên địa bàn huyện Cẩm Khê tỉnh
Phú Thọ................................................................................................................... 39
3.2.Thực trạng quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã trên địa bàn huyện Cẩm Khê
tỉnh Phú Thọ............................................................................................................ 40

3.2.1. Cơ cấu hệ thống quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã trên địa bàn huyện Cẩm
Khê tỉnh Phú Thọ.................................................................................................... 40
3.2.2. Tổ chức thực hiện quy trình quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã trên địa bàn
huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.................................................................................. 44
3.2.3. Nội dung thực hiện quản lý ngân sách xã trên địa bàn huyện Cẩm Khê tỉnh
Phú Thọ................................................................................................................... 51
3.3.Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách xã tại huyện Cẩm Khê..............102
3.3.1. Yếu tố khách quan....................................................................................... 102
3.3.2. Yếu tố chủ quan........................................................................................... 103
3.4.Đánh giá công tác quản lý ngân sách xã tại huyện Cẩm Khê..........................105
3.4.1. Những kết quả đạt được............................................................................... 105


6
3.4.2. Những hạn chế............................................................................................. 107
3.4.3. Nguyên nhân của hạn chế............................................................................ 109
Chương 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CẨM KHÊ TỈNH PHÚ THỌ....111
4.1.Định hướng mục tiêu tăng cường quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã trên địa
bàn huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ......................................................................... 111
4.1.1. Định hướng tăng cường quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã trên địa bàn
huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ................................................................................ 111
4.1.2. Mục tiêu quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã trên địa bàn huyện Cẩm Khê
tỉnh Phú Thọ.......................................................................................................... 111
4.2.Các giải pháp tăng cường quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã trên địa bàn
huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ................................................................................ 116
4.2.1. Tăng cường chất lượng công tác lập dự toán ngân sách xã..........................116
4.2.2. Hoàn thiện công tác chấp hành ngân sách.................................................... 118
4.2.3. Hoàn thiện công tác quyết toán ngân sách................................................... 121
4.2.4. Tăng cường công tác thanh tra kiểm tra....................................................... 122

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................. 123
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 126


7


8
DANH MỤC CÁC TỪ CỤM TỪ VIẾT TẮT
CNH - HĐH

: Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

DT

: Dự toán

HĐND

: Hội đồng nhân dân

KBNN

: Kho bạc nhà nước

KTTT

: Kinh tế thị trường

NSLĐ

: Năng suất lao động

NSNN

: Ngân sách nhà nước

NSX

: Ngân sách xã

TCKH

: Tài chính kế hoạch

UBND

: Ủy ban nhân dân

XDCB

: Xây dựng cơ bản


vii
DANH MỤC BẢNG HÌNH
Bảng:
Bảng 3.1 : Kết quả thực hiện các chỉ tiêu kinh tế của Huyện Cẩm Khê giai đoạn 2016 -201835
Bảng 3.2 : Kết quả thực hiện các chỉ tiêu xã hội của Huyện Cẩm Khê, giai đoạn 2016 -2018
... 38 Bảng 3.3. Dự toán thu ngân sách thị trấn Sông Thao năm 2016 - 2018......................52

Bảng 3.4. Dự toán thu ngân sách xã Văn Bán năm 2016 -2018...........................................55
Bảng 3.5. Dự toán thu ngân sách xã Văn Khúc năm 2016 -2018........................................ 58
Bảng 3.6. Dự toán chi ngân sách thị trấn Sông Thao năm 2016 -2018................................61
Bảng 3.7. Dự toán chi ngân sách xã Văn Bán năm 2017..................................................... 64
Bảng 3.8. Dự toán chi ngân sách xã Văn Khúc năm 2016 -2018.........................................67
Bảng 3.9. Đánh giá của cán bộ quản lý NSNN về công tác lập dự toán..............................71
Bảng 3.10. Chấp hành dự toán thu ngân sách thị trấn Sông Thao năm 2016 -2018............72
Bảng 3.11. Chấp hành dự toán thu ngân sách xã Văn Bán năm 2016 -2018....................... 75
Bảng 3.12. Chấp hành dự toán thu ngân sách xã Văn Khúc năm 2016 -2018.....................78
Bảng 3.13. Chấp hành dự toán chi ngân sách thị trấn Sông Thao năm 2016 -2018............83
Bảng 3.14. Chấp hành dự toán chi ngân sách xã Văn Bán năm 2016 -2018....................... 86
Bảng 3.15. Chấp hành dự toán chi ngân sách xã Văn Khúc năm 2016 -2018..................... 90
Bảng 3.16: Cơ cấu chi ngân sách xã theo lĩnh vực giai đoạn 2016 - 2018.......................... 94
Bảng 3.17: Cân đối thu – chi ngân sách nhà nước giai đoạn 2016 -2018............................ 95
Bảng 3.18: Đánh giá của cán bộ quản lý ngân sách nhà nước về công tác chấp hành ngân
sách.......................................................................................................................................97
Bảng 3.19: Đánh giá của cán bộ quản lý ngân sách nhà nước về công tác quyết toán ngân
sách.......................................................................................................................................99
Bảng 3.20: Đánh giá của cán bộ quản lý ngân sách nhà nước về công tác kiểm tra giám sát
ngân sách............................................................................................................................101

Hình:
Sơ đồ 3.1. Hệ thống quản lý ngân sách các xã tại huyện Cẩm Khê.....................................41
Sơ đồ 3.2. Sơ đồ thực hiện quá trình thu ngân sách.............................................................45
Sơ đồ 3.3. Quá trình tổ chức thực hiện chi ngân sách xã thị trấn của huyện Cẩm Khê- tỉnh
Phú Thọ................................................................................................................................ 47
Sơ đồ 3.4. Hình thức kế toán ngân sách xã áp dụng tại huyện Cẩm Khê............................ 48
Biểu đồ 3.1: Cơ cấu chi ngân sách xã theo lĩnh vực............................................................ 95
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN

1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




2
Ngân sách Nhà nước được coi là huyết mạch của nền kinh tế đóng vai trò
quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội nhanh và bền vững
thực hiện chính sách xã hội đảm bảo quốc phòng và an ninh là công cụ để Nhà
nước quản lý và điều tiết vĩ mô nền kinh tế thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nâng cao hiệu quả quản lý nền kinh tế.
Ngân sách xã là một cấp trong hệ thống ngân sách Nhà nước. Qua các năm
thực hiện Luật Ngân sách Nhà nước công tác quản lý tài chính ngân sách đã đạt
được những kết quả nhất định đóng góp quan trọng vào công tác quản lý hoạt
động kinh tế - xã hội của chính quyền cơ sở xã thị trấn.
Để thực hiện Luật Ngân sách nhà nước Chính phủ Bộ Tài chính đã ban hành
các văn bản dưới luật quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Ngân sách nhà
nước. Chính quyền địa phương cũng ra các văn bản để làm rõ hơn nội dung
của Luật Ngân sách nhà nước. Các văn bản đó đã tạo nên hệ thống văn bản quy
phạm pháp luật hướng dẫn công tác quản lý tài chính ngân sách các cấp trong
đó có ngân sách xã.
Hệ thống văn bản ban hành đã xác định rõ quyền hạn trách nhiệm của các
cơ quan liên quan trong công tác quản lý tài chính ngân sách xã tạo cơ sở pháp lý
quan trọng để quản lý chặt chẽ và sử dụng có hiệu quả các khoản thu chi các

khoản huy động đóng góp của nhân dân tăng cường công tác kiểm tra giám sát
của các ngành các cấp và thông qua công khai tài chính hàng năm nhân dân và
các đoàn thể quần chúng được tham gia giám sát việc thu chi của ngân sách xã.
Thời gian qua huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ đã có nhiều cố gắng cải tiến
hoàn thiện quy trình quản lý tài chính ngân sách cấp xã nhằm đáp ứng yêu cầu
quản lý ngân sách trong nền kinh tế thị trường yêu cầu kiểm toán Ngân sách nhà
nước tại địa phương làm lành mạnh nền tài chính quốc gia. Tuy nhiên quản lý ngân
sách nhà nước cấp xã trên địa bàn huyện còn nhiều hạn chế như: công tác lập
dự toán còn yếu kém còn nhiều lần phải bổ sung điều chỉnh gây khó khăn cho
công tác quản lý dự toán được duyệt; việc chấp hành dự toán còn nhiều tồn tại
quản lý thu ngân sách
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




3
Nhà nước còn nhiều kẽ hở bỏ sót thu còn sự lãng phí trong chi tiêu ngân sách
công tác thanh tra kiểm tra còn mang tính hình thức. Việc đưa ra các giải pháp
tháo gỡ kịp thời tăng cường kiểm tra kiểm soát hoàn thiện quy trình quản lý ngân
sách cấp xã để tạo động lực đáp ứng yêu cầu cho sự nghiệp phát triển của huyện
Cẩm Khê trong thời gian tới là hết sức cần thiết. Vì vậy tác giả đã lựa chọn đề tài:
“Quản lý ngân sách nhà nước cấp xã trên địa bàn huyện Cẩm Khê tỉnh Phú
Thọ” để nghiên cứu. Thông qua đề tài này tác giả mong muốn góp phần giải
quyết các vấn đề tồn tại nâng cao chất lượng quản lý ngân sách cấp xã trên địa
bàn huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1.Mục tiêu chung
Nghiên cứu thực trạng quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã trên địa
bàn huyện Cẩm Khê từ đó đề xuất những giải pháp tăng cường quản lý ngân sách

Nhà nước cấp xã tại huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.
2.2.Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về ngân sách Nhà nước cấp xã
quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã và sự cần thiết phải tăng cường quản lý
ngân sách Nhà nước cấp xã.
- Đánh giá thực trạng quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã tại huyện Cẩm
Khê tỉnh Phú Thọ.
- Đề xuất một số giải pháp tăng cường quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã
trên địa bàn huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ trong những năm tiếp theo.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1.Đối tượng nghiên cứu
Công tác quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã trên địa bàn huyện Cẩm Khê
tỉnh Phú Thọ.
3.2.Phạm vi nghiên cứu
3.2.1. Phạm vi về nội dung
Đề tài tập trung nghiên cứu các vấn đề về công tác quản lý ngân sách Nhà
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




4
nước cấp xã tại huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ trên các khía cạnh: nguồn thu nhiệm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




5

vụ chi của ngân sách xã trình độ chuyên môn của đội ngũ kế toán tài chính cấp xã...
Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý ngân sách xã tại
địa bàn huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.
3.2.2. Phạm vi về không gian
Đề tài nghiên cứu tình hình quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã tại huyện Cẩm
Khê tỉnh Phú Thọ.
3.2.3. Phạm vi về thời gian
Nghiên cứu công tác quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã trên địa bàn huyện
Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn 2016 - 2018.
4. Ý nghĩa khoa học của đề tài
Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực là
tài liệu để nghiên cứu tham khảo đối với công tác quản lý ngân sách Nhà nước cấp
xã trên địa bàn huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.
Luận văn đã phân tích và chỉ rõ thực trạng quản lý ngân sách Nhà nước cấp
xã tại huyện Cẩm Khê qua đó chỉ ra những mặt đã đạt được những tồn tại hạn
chế và nguyên nhân của những tồn tại hạn chế. Từ đó đề xuất các giải pháp cơ
bản chủ yếu nhằm tăng cường công tác quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã
trên địa bàn huyện Cẩm Khê.
Với kết quả nghiên cứu đó luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc
lãnh đạo điều hành thu chi quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã góp phần thúc
đẩy phát triển kinh tế - xã hội của huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ và làm tài liệu tham
khảo cho các địa phương có điều kiện tương tự.
5. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu kết luận luận văn gồm 4 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã trên địa bàn huyện
Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.
Chương 4: Một số giải pháp tăng cường quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN

6
trên địa bàn huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




7
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
CẤP XÃ

1.1.Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã
1.1.1. Ngân sách Nhà nước
1.1.1. Khái niệm ngân sách Nhà nước
Trong pháp luật thực định tại Điều 4 của Luật Ngân sách Nhà nước năm
2015 có định nghĩa: “Ngân sách Nhà nước là toàn bộ các khoản thu chi của Nhà
nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ
quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng
nhiệm vụ của Nhà nước”(Quốc hội, 2003).
Ngoài định nghĩa trên còn có rất nhiều cách định nghĩa khác nhau về ngân
sách Nhà nước (NSNN). Tuy nhiên xét về ý nghĩa trong hệ thống tài chính NSNN là
bộ phận chủ đạo là điều kiện vật chất quan trọng để Nhà nước thực hiện các
nhiệm vụ của mình. Mặt khác NSNN còn là công cụ quan trọng để Nhà nước thực
hiện điều tiết vĩ mô nền kinh tế xã hội.

Ngân sách Nhà nước bao gồm các khoản thu: từ thuế phí lệ phí các
khoản thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước các khoản đóng góp của các tổ
chức và cá nhân các khoản viện trợ các khoản thu khác theo quy định của pháp
luật các khoản do Nhà nước vay để bù đắp bội chi được đưa vào cân đối ngân
sách Nhà nước và bao gồm các khoản chi: chi phát triển kinh tế xã hội bảo đảm
quốc phòng an ninh bảo đảm hoạt động bộ máy Nhà nước chi trả của Nhà
nước chi viện trợ và các khoản chi khác theo quy định của pháp luật.
1.1.1.2. Đặc điểm của NSNN
Ngân sách nhà nước vừa là nguồn lực để nuôi dưỡng bộ máy Nhà nước
vừa là công cụ hữu ích để Nhà nước quản lý điều tiết nền kinh tế quốc dân và giải
quyết các vấn đề xã hội.
Ngân sách nhà nước có 5 đặc điểm cơ bản sau (Huỳnh Thị Cẩm Liên, 2011):
- Thứ nhất việc tạo lập và sử dụng quỹ Ngân sách nhà nước vừa luôn gắn
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




8
liền với quyền lực kinh tế - chính trị của Nhà nước được Nhà nước tiến hành trên
cơ sở những luật lệ nhất định. Ngân sách nhà nước vừa là một bộ luật tài chính
đặc biệt

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




9
bởi lẽ trong Ngân sách nhà nước vừa các chủ thể của nó được thiết lập dựa vào

hệ thống các pháp luật có liên quan như hiến pháp các luật thuế… nhưng mặt khác
bản thân Ngân sách nhà nước vừa cũng là một bộ luật do Quốc hội quyết định và
thông qua hằng năm mang tính chất áp đặt và bắt buộc các chủ thể kinh tế - xã hội
có liên quan phải tuân thủ.
- Thứ hai Ngân sách nhà nước vừa luôn gắn chặt với sở hữu Nhà nước và
luôn chứa đựng lợi ích chung lợi ích công cộng. Nhà nước là chủ thể duy nhất có
quyền quyết định đến các khoản thu - chi của Ngân sách nhà nước vừa và hoạt
động thu - chi này nhằm mục tiêu giúp Nhà n0ước giải quyết các quan hệ lợi ích
trong xã hội khi Nhà nước tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc gia giữa
Nhà nước với các tổ chức kinh tế - xã hội các tầng lớp dân cư…
- Thứ ba Ngân sách nhà nước vừa là một bản dự toán thu chi. Các cơ quan
đơn vị có trách nhiệm lập NSNN và đề ra các thông số quan trọng có liên quan đến
chính sách mà Chính phủ phải thực hiện trong năm tài khóa tiếp theo. Thu chi Ngân
sách nhà nước vừa là cơ sở để thực hiện các chính sách của Chính phủ. Chính
sách nào mà không được dự kiến trong Ngân sách nhà nước vừa thì sẽ không được
thực hiện. Chính vì như vậy mà việc thông qua Ngân sách nhà nước vừa là một sự
kiện chính trị quan trọng nó biểu hiện sự nhất trí trong Quốc hội về chính sách của
Nhà nước. Quốc hội mà không thông qua Ngân sách nhà nước vừa thì điều đó thể
hiện sự thất bại của Chính phủ trong việc đề xuất chính sách đó và có thể gây ra
mâu thuẫn về chính trị.
- Thứ tư Ngân sách nhà nước vừa là một bộ phận chủ yếu của hệ thống
tài chính quốc gia. Hệ thống tài chính quốc gia bao gồm: tài chính nhà nước tài
chính doanh nghiệp trung gian tài chính và tài chính cá nhân hoặc hộ gia đình.
Trong đó tài chính nhà nước là khâu chủ đạo trong hệ thống tài chính quốc gia.
Tài chính nhà nước tác động đến sự hoạt động và phát triển của toàn bộ
nền kinh tế - xã hội. Tài chính nhà nước thực hiện huy động và tập trung một bộ
phận nguồn lực tài chính từ các định chế tài chính khác chủ yếu qua thuế và các
khoản thu mang tính chất thuế. Trên cơ sở nguồn lực huy động được Chính phủ sử
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN

10
dụng quỹ ngân sách để tiến hành cấp phát kinh phí tài trợ vốn cho các tổ chức kinh
tế các đơn vị thuộc khu vực công nhằm thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




11
- Thứ năm đặc điểm của Ngân sách nhà nước vừa luôn gắn liền với tính giai
cấp. Trong thời kỳ phong kiến mô hình ngân sách sơ khai và tuỳ tiện lẫn lộn giữa
ngân khố của Nhà vua với ngân sách của Nhà nước phong kiến. Hoạt động thu - chi
lúc này mang tính cống nạp - ban phát giữa Nhà vua và các tầng lớp dân cư quan lại
thương nhân thợ thuyền và các nước chư hầu (nếu có).
Quyền quyết định các khoản thu - chi của ngân sách chủ yếu là do người
đứng đầu một nước quyết định. Trong thời kỳ hiện nay (Nhà nước TBCN hoặc Nhà
nước XHCN) ngân sách được dự toán được thảo luận và phê chuẩn bởi cơ
quan pháp quyền quyền quyết định là của toàn dân được thực hiện thông qua
Quốc hội. Ngân sách nhà nước vừa được giới hạn thời gian sử dụng được quy
định nội dung thu - chi được kiểm soát bởi hệ thống thể chế báo chí và nhân dân.
1.1.1.3. Vai trò và chức năng của NSNN
* Chức năng của NSNN
NSNN có 2 chức năng chính sau (Huỳnh Thị Cẩm Liên, 2011):
- Chức năng đầu tiên của NSNN là chức năng phân phối. Bất kỳ một Nhà
nước nào muốn tồn tại và duy trì được các chức năng của mình trước hết phải
có nguồn lực tài chính. Đó là các khoản chi cho bộ máy quản lý Nhà nước cho

lực lượng quân đội cảnh sát cho nhu cầu văn hoá giáo dục y tế phúc lợi xã hội chi
cho đầu tư phát triển... Nhưng muốn tạo lập được NSNN trước hết phải tập
hợp các khoản thu theo luật định cân đối chi tiêu theo tiêu chuẩn định mức đúng
với chính sách hiện hành. Đó chính là sự huy động các nguồn lực tài chính và
đảm bảo nhu cầu chi tiêu theo kế hoạch của Nhà nước thực hiện việc cân đối
thu chi bằng tiền của Nhà nước.
- Chức năng thứ hai của NSNN là giám đốc quá trình huy động các khoản
thu và thực hiện các khoản chi. Thông qua chức năng này NSNN kiểm tra giám sát
quá trình động viên các nguồn thu tránh tình trạng trốn lậu thuế chây ỳ nộp thuế
của các đối tượng thực hiện nghĩa vụ nộp NSNN hoặc bị lạm dụng làm trái pháp
luật coi thường pháp luật và các chính sách động viên khác. Trong khâu cấp phát
nếu buông lỏng việc kiểm tra kiểm soát chi thì dễ dẫn đến tình trạng làm sai luật
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




12
định và các chế độ chi quy định. Đồng thời thông qua kiểm tra kiểm soát hoạt động
thu chi NSNN

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




13
giúp ta giám sát việc chấp hành các chế độ chính sách của Đảng và Nhà nước. Thông
qua đó đánh giá hiệu quả kinh tế và hiệu quả xã hội của vốn NSNN hiệu quả của các
chủ trương chính sách chế độ do Đảng và Nhà nước đề ra.

Như vậy hai chức năng phân phối và giám đốc luôn có mối quan hệ mật
thiết với nhau có vị trí và tầm quan trọng như nhau không thể coi chức năng
này hơn chức năng kia mà phải coi trọng cả hai chức năng ở mọi lúc mọi nới trong
tạo lập và sử dụng vốn NSNN.
* Vai trò của NSNN
Ngân sách nhà nước là khâu tài chính tập trung quan trọng nhất là kế
hoạch tài chính cơ bản tổng hợp của Nhà nước. Nó giữ vai trò chủ đạo trong hệ
thống tài chính và có vai trò quyết định sự phát triển của nền KT-XH. Vai trò của
Ngân sách nhà nước được xác lập trên cơ sở chức năng và nhiệm vụ cụ thể của
nó trong từng giai đoạn cụ thể. Phát huy vai trò của Ngân sách nhà nước như thế
nào là thước đo đánh giá hiệu quả điều hành lãnh đạo của Nhà nước.
Trong nền KTTT định hướng XHCN ở nước ta hiện nay Ngân sách nhà nước
có các vai trò chủ yếu sau:
- Thứ nhất với chức năng phân phối ngân sách có vai trò huy động nguồn tài
chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu của Nhà nước và thực hiện sự cân đối thu chi
tài chính của Nhà nước. Đó là vai trò truyền thống của Ngân sách nhà nước trong
mọi mô hình kinh tế. Nó gắn chặt với các chi phí của Nhà nước trong quá trình
thực hiện nhiệm vụ của mình.
- Thứ hai Ngân sách nhà nước là công cụ tài chính của Nhà nước góp phần
thúc đẩy sự tăng trưởng của nền kinh tế điều chỉnh kinh tế vĩ mô. Nhà nước sử
dụng Ngân sách nhà nước như là công cụ tài chính để kiềm chế lạm phát ổn
định thị trường giá cả cũng như giải quyết các nguy cơ tiềm ẩn về bất ổn định KTXH.
Muốn thực hiện tốt vai trò này Ngân sách nhà nước phải có quy mô đủ
lớn để Nhà nước thực hiện các chính sách tài khóa phù hợp (nới lỏng hay thắt
chặt) kích thích sản xuất kích cầu để góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ổn định
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN

14

xã hội.

- Thứ ba Ngân sách nhà nước là công cụ tài chính góp phần bù đắp
những khiếm khuyết của KTTT đảm bảo công bằng xã hội bảo vệ môi trường
thúc đẩy

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN