Vấn đề sử dụng các công cụ tiền tệ, tài chính trong điều kiện nền kinh tế chuyển đổi ở việt nam

MUC LUC

Trang

PHAN MO DAU
CHLTONG 1 : Vai trò cùa tién te, tài chinh.

^
^

1.1. Lai su^t va ty già vói 6n dinh va tàng tmómg kinh té.

5

1.1.1. Ành hiròng tir phfa lai sud't
l.l.l.l.VàinétvélàisuA't
1.1.1.2. Lai suà't trong nén kinh té'chuyén doi

1.1.2.Ành hiròng cùa ty già hoi dodi
1.1.2.1. Càn càn thanh toàn quoc té
1.1.2.2. Ty già héi doai

1.2. Vai trò cùa chinh sàch tién te
1.2.1. He muc tiéu tóng quàt cùa chinh sach tién té
1.2.1.1. Ón dinh vAt già
1.2.1.2. Phattiién kinh té
1.2.2.He muc tiéu phài sinh
1.2.2.1. Muc tiéu 6n djnh hoi doài
1.2.2.2. Tfnh chA't chuyén dói cùa tién té
1.2.3. Cóng cu va co che ho.it dong cùa chmh sàch tién té.
1.2.3.1. Ty le dir liirbàtbuoc

1.2.3.2. Lai suàt chié't khà'u
1.2.3.3. Nghiép VII thj truòng mò
1.3. Chinh sàch tài khoà
1.3.1. He muc tiéu va cóng cu
1.3.2. Co che va tàc dong cùa chfnh sàch tài khoà
1.3.3. Càc hiéu l'rng cùa thuékhoà
1.3.4. Nguyén ly chu ky tiét kiém - dàu tir - tàng truòng theo mó
hình sé nhàn
1.4. Lòi két cho sir két thùc phàn thir nhat

CHU'ONCi 2 : Cài càch kinh te Viét Nam va vàn de su' dung
cóng cu tal chinh, tién te trong thòi gian vì/a qua.

14
14
|g

24
24
24
26
27
27
29
-^^^
30
31
32
^^^
-^^

• '^
-^^
-^'^
"^ '

43

2.1. Cd so khàch quan cùa cài càch kinh te

4^

2.1.1. Coso thirc tién
2.1.1.1. Càch nhìn tóng thè ve sir bàt càp cùa mò hình ké hoach
hoà tàp trung
2.1.1.2. Nhfmg vàn de va noi dung co bau cùa cóng cupe cài
càch a Viét Nam
2.1.1.3 Nhirng co hói va thàch thùc phàt trién.

43
43
4^,
40


2.1.2. Cor so 15^ luàn cùa cài càch

2.2. Nhirng thành tmi kinh té cof bàn cùa chang diròng cài
càch
2.2.1 .Kiém che Igni phàt
2.2.2. Bình on ty già hoi doài va già vàng, tàng cUàng diC trù quoc

già
2.2.3. Day mgnh càc hogt dong tin dung
2.2.4. Cài thién càn càn thanh toàn quoc té'

2.3. Mot sò' vàn de bure thiét cùa còng cuoc cài càch kinh té
thuòe linh vuc tài chinh - tién te ò Viet Nam
2.3.1. Vàn de tài chinh - Ngàn sàch Nhà niróc
2.3.2. Và^n de tién té - ngàn hàng - thi tnròng tài chinh
2.3.3. Và'n de nguÓn vén dàu tir trong va ngoài niróc
2.3.4. Vàn de thàm hut trong càn càn thanh toàn quéc té
2.3.5. Vàn de tài chfnh trong càc doanh nghiép nhà niróc

51

^^
^^

55
55
57

58
^^
51
58
72
75

CHlJONG 3 : Dinh hu'óng càc còng cu, chfnh sàch, tài chfnh,
tién té trong thòi ky qua dò cùa nén kinh té Viét Nam.

79

3.1. Càc muc tiéu chién luoc phàt trién kinh té - xà hoi trong
thòi ky qua dò
3.2. Càc yéu càu dat ra khi van dung càc còng cu, chfnh sàch
tài chinh, tién té de dat duroc càc muc tiéu chién liroc

^^

3.2.1. Kién toàn he thò'ng luàt phàp kinh té
3.2.2. Kién toàn he thong tài chfnli, ngàn hàng

^^
32
34

3.3. Muc tiéu va phu"Ong huóng boat dong cùa còng cu, chfnh
sàch tài chinh, tién té trong giai doan hien nay va trong thòi
gian tòi

gó

3.3.1. Muc tiéu co bàn
3.3.2. Phirong huóng boat dóng cu thè cùa càc cóng cu, chfnh sàch
tài chfnh, tién té
3.4. Viét Nam trong bòi cành khùng hoàng tién té, tài chfnh ò khu
virc Dóng À
3.4.1. Dién bién cùa cuoc khùng hoàng
3.4.2. Nguyén nhàn cùa cuoc khùng hoàng

3.4.3. Tàc dóng cùa cuóc khùng hoàng
3.4.4. Bài hoc lién he dói vói Viét Nam
4.Két luàn
5. Tài liéu tham kliào

86
87
93
^3
^-^
^^
97
99
'^^1


PHAN MÒ DAU
1. TINH GAP THIÉT CÙA DE TÀI
Cài càch ITnh vuc tài chinh - tién té là nói dung cot lòi cùa tién trình
cài càch kinh té" b Viét nam, nhàm chuyén nén kinh té tu ca che ké hoach
hoà tàp trung sang co che thj ti-uòmg co su diéu tiét vi mó cùa Nhà nuac.
Trén thue té, tién trình cài càch kinli té tuy co buóc tién quan trong sau IO
nam dói mói, thénhung hién nay, tién trình này dang co chiéu huong chung
lai mot phàn do và'p phài nliung tròr ngai nhà't dinh tu ITnh vuc tài chfnh tién té nhu thiéu nguón von dàu tu trong nuóc, thàm hut ngàn sàch Nhà
nuóc, thàm hut càn càn thanh toàn quoc té, dàu tu true tiép nu'óc ngoài
giàm,... Trong khi ày, mot sò' cóng cu dóng vai trò dòn bay kinh té quan
trong nhu lai suà't, ty già, chfnh sàch tién té, chfnh sàch tài khoà lai chua
dugfc nhàn thiic day dù hoac vàn dung con chu'a hgp ly. Két qua là nhung
muc tiéu da dat ra cho chang duòng dàu cùa cóng cuoc cài càch mói chi dat
duac nliiJng thành còng hét siic khiém ton. Tà't cà diéu do dà xàc nhàn y

nghla va già trj thuc tién to lón cùa viec nghién ciru vàn de su dung cóng cu
tài chfnh - tién té trong hoàn cành cu the cùa mot nén kinh té Viet Nam
dang trong qua trình chuyén dói ca che. Tuy vày, day thàt su là mot vàTi de
phiJe tap, dòi hoi qua trình nghién cùfu phài day cóng tìm tòi, tich luy nluìiig
kinh nghiém thành cóng cung nhu thà't bai cùa mot so quó'c già tién the
giói. Mat khàc yéu càu dàt ra là cung phài am hiéu diéu kién cu (he cùa
Viét Nam de qua trình vàn dung dcit duac hiéu qua càn thiét, trành dflp
kliuón mó hình va giài phàp mot càch mày móc.
Tm'óc mot vàn de cà'p bàch nhu vày, nén dà co klióng it bài viét tién
càc sàch, bào, tap chf chuyén ngành kinh té de càp dén màng vàn de này.
Tuy nhién, so nhung bài viét co tfnh he thòng cao va khà nàng van diuig
duac trong thuc tién dat két qua vàn chua thàt nhiéu. Nàm bàt dugc tình
hình nghién cù"u nhu vày, cho nén de tài " Và'n de su dung cóng cu tài chfnh
- tién té trong diéu kién nén kinh té chuyén dói a Viét Nam" co gang dua ra
mot phuang huóng tiép càn va giài quyét và'n de, vói hy vong dóng góp mot
phàn nhò bé vào kho ly luàn phuc vii cho cóng cuoc dói mai kiiili té a Vici
Nam di dén thàng lai.
2. MUC DICK NGHIÉN COU CÙA DE TÀI.
Viec xu ly vàn de dà lua chon de làm de tài cho luàn vàn lhc7c sy là
nliàm dat duac càc muc dfch sau day:
Thir nhà't, kliào cù:u va khài quàt mot so nguyén tàc ly luan xoay
quanh chù de càc cóng cu dòn b.^y kinh té de làm ca sa phàn tich, dành già
va vàn dung càc cóng cu này vào hoàn cành cùa Viét Nam.


Thii hai, phàn tich thuc trang tài chinh, tién té Viét Nam trong cà qua
trình cài càch de xàc dinh thành tuu, trién vong, giói han va xu huóng vàn
dòng cùa càc vin de nói bàt thuóc ITnh vuc tài chfnh - tién té.
Thu: ba, két hgp giiia xàc dinh và'n de mà'u chot cùa ITnh vuc tài chfnh
- tién té vói giài quyét và'n de, ti^ do dinh huóng càc cóng cu, chfnh sàch tài

chinh, tién té vàn dung trong thòi gian tnJóc mat va tuang lai.
3. DÒÌ TUONO VA PHUUNG PHÀP NGHIÉN CÙU.
Dèi tugng nghién cu*u cùa luàn vàn dugc giói han trong pham vi càc
cóng cii, chfnh sàch tài chfnh, tién té su dung b Viét Nam. Ve mat thòi gian,
luàn vàn chù yéu de càp dén giai docin dói mói vira qua (1986 - 1997) va
giai doan truóc màt (1998 - 2010). Huóng phàn tfch va he thó'ng kién nghj,
giài phàp dugc bao quàt b tàm vT mó, nàm trong noi dung hình thành tùlig
buóc mói truòng kinh té - xà hoi thfch irng vói mot nén kinh té vàn dóng
theo ca che thj tiiròng.
Trong qua trình xù ly càc và'n de, luàn vàn dà su dung càc phuang
phàp nghién ciiu chù yéu sau day:
- Phuang phap duy vàt bién chùrng.
- Phuang phàp duy vàt lich su.
- Phuang phàp dói chiéu, so sành.
- Phuang phàp phàn tfch thòng ké.
4. NHUNG DÓNG GÓP CÙA LUÀN VÀN.
- Góp phàn he Ihó'ng hoà ca sa ly luàn ve còng cu tài chfnh, tién té a
tàm vT mò.
- Vcich ra và'n de mà'u chot cùa cóng cuoc cài càch kinh té' va de xuàì
nhung giài phàp diéu chinh cung nhu su dung càc còng cu, chfnh sàch lai
chfnh, tién té mot càch hgp ly.
- Góp phàn hoàn thién mó hình kinh té thj truòng de khi vàn dung,
nén kinh tékhòng chi ón djnh ma con phàt trién ben vUng trong thòi ky qua
dò va giai doan càt cành.
5. KET CAU LUÀN VÀN.
Luàn vàn bao góm phàn ma dàu, ba chuang nói dung va danh muc
tài liéu tham khào. Ba chuang càu thành noi dung chfnh cùa luàn vàn là:
Chuang 1 : Vai trò cùa tài chfnh - tién té.
Chuang 2: Cài càch kinh té a Viét Nam va và'n de su dung còng cu tài
chfnh, tién té trong thòi gian vù'a qua.

Qiuong 3: Dinh huóng càc cóng cu, chfnh sàch lai chinh, liCn IC
trong thòi ky qua dò cùa nén kiiili té Viét Nam.


cnirong l : vai trò cua tién té, tài chinh,

CHirONG 1 : VA! TRÒ CÙA TIÉN TÈ, TÀI

CHÌNH

1.1. Lai suàt va ty già bòi doài vói ón djnh va tàng truòmg kinh
te.
1.1.1. Ành hirong tir phia lai suàt.

N»

^ A

i ^ l

— »

l . L L L Vài net ve lai suàt.

Moi lai suà't déu co noi dung chung là sé tién thù lao dugc Irà de là'y
tién trong tuang lai thay vi su dung ngay trong hién tai thòng qua he thòng
tài chfnh - tfn dung - ngàn hàng.
Su hình thành lai suà't là két qua làu dai cùa su phàt trién cùa he
thó'ng tfn dung, ngàn hàng va thj truòng tài chfnh. Càc nlià kinh té hoc ti^
tiiròng phài co dién dén Keynes phàn tfch lai suàt tir khfa canh tàm ly uà

dùng tién màt cùa cóng chung, lù nhu càu vay tién va san sàng cho vay cùa
càc bò phàn va tàng lóp dàn cU khàc nhau, tu" muc dfch kinh doanh cùa càc
tó chùc tài chfnh, tfn dung, ké cà trUe tiép cung nhu giàn tiép.
Tàm ly uà dùng tién mal chju su tàc dong cùa ba loai dong ca chù
yéu, dò là dóng ca giao djch, dong ca dir phòng va dóng ca dàu ca. Dóng ca
giao djch nói lén nhu càu ve lién màt dùng cho nhung nghiép vu giao dich
hàng ngày, co tfnh chat thuang iritii va cà nhàn. Dong ca dir phòng thè hien
y muò'n giir cho mình khòi bi ành huòng bòi nhung bién dòng cùa già tri
tién té trong tuang lai, bang càch giù mot ty le tién mal nào dò so vói long
sé tién ma ngu'òi ày co. Dòng ca dàu ca xuà't phàt tu y niuón kiém lai do su


Chirofng I : Vai trò cùa tién té, tài chinh.
bàt ón co thè co ciìa thi tnrcmg. Su xuà't hién hay chua xuà't hién, su òn dinh
hay bàt ón djnh co tinh chat thuòrng xuyén ciia thi tiiròng tài chinh sé ành
hucmg dàng ké dén dòng co du phòng hoac dòng co dàu co.
Khào sàt mot thj truòng tién té, chang han, ban dàu chung ta dua ra
mot mò hình don giàn de nghién ciiu ành huòng cùa mu:c cung va mi'rc càu
ve tién té dòi vói lai suà't
nhu Hình 1. Duòng SS là mot
duòng thàng du"ng vói già dinh

i

ràng Ngàn hàng Trung uong dà {Idi suà't]
tung ra mot luong tién it thay dói

(%)

là M*, va day là mot duòng cung

tién giàn don. Duòng D„,D,„ là

i

mot duòng cong co dò dòc, di
xuÒng thè hién su nhay càm cùa
khòi lugng tién té dòi vói lai suà't

0

va no chfnh là duòng cdu ve tién
té. Nhu vày, giao diém E cùa hai

M*

M

Mù'c cung tién IC
Hình 1

duòng SS va D„p„^ cho thà'y ràng
ò dò cung va càu ve tién té gap
nliau va xàc làp nén lai suà't I*.
[12, 399]
Tuy nliién, trén thuc té, kliòng co lai suà't giàn don kiéu nhu vày. Lai
suà't thi truòng chiù si; chi phòi cùa thi truòng va phài trai qua hàng loat càc
mòi quan he chàng.chit mói hình thành nén duoc. Càc phàn tfch dugc trình
bay tiép theo ò duói day se góp phàn làm rò thém diéu dò.

Khi ngàn hàng chua dù manh, hoac nén kinh té hi phàn biét thành

càc khu vuc riéng rè thi lai suà't dugc hình thành theo mot j^huong thùc


Chircnug I : Vai trò cùa tién té, tài chinh.
khàc. Nò vùa co bóng dàng cùa quan he thi truòng, nhung nò cùng mang
sàc thài cùa càc quan he kinh té phi chfnh thùrc.
Hình 2 là mot dÓ thj don
giàn phàn ành quan he cung càu
ve tién té giOa tàp hgp nhiìng (lai suàt)
nguòi san sàng cho vay va tàp
hgp nhGng nguòi muò'n vay tién

(%)
ÌQ

vi càc muc dfch khàc nhau. S,„ là
duòng biéu dién mùfc cung tién,
D„, là duòng càu ve tién té. ÌQ là
mùc lai suà't tuong ù"ng vói lugng

0

tién Qmo khi cung va càu tién té

Qmo

Qm
Tién vay

dat dugc su thoà thuàn trén thè

càn bang.

Hình 2
[13,295-310]

Dén lue he thò'ng ngàn hàng thuong meli trò thành càc trung gian tài
chfnh chù yéu, dàm nhàn chùc nàng tàp hgp va phàn phòi nguón vòn duói
dang tién té thi co su phàn hoà thành hai loai lai suà't. Dò là lai suà't tiét
kiém va lai suà't cho vay. He thòng ngàn hàng thuong meli dòng vai Irò hét
surc quan trong trong nén kinh té thi truòng. Trong mot thòi gian dai, su
phàt trién cùa he thòng ngàn hàng huong mai cà ve chiéu ròng làn chiéu sàu
di song hành vói su phàt trién cùa toàn bó nén kinh té. Co sò de càc ngàn
hàng thU(mg mai tófi tai va boat dòng chinh là su chénh léch giùa lai suàt
tiét kiém va lai suà't cho vay, Ihco nguyén tàc lai suà't cho vay bao giò crmg
phài cao hon.
Su phàt trién va thàm nhàp cùa hình thùc huy dóng vòn truc tiép là
càc thj truòng tài chinh dà làm giàm vai trò dòc quyén cùa he thòng ngàn
hàng. Giùa he thó'ng ngàn hàng va thi truòng tài chfnh luón co mói ciiian he


Utiirong 1 : Vai trò cua tién té, tài chinh.
hiJu co làn nhau, vùa hgp tàc, vùa canh tranh va vira bó kliuyét cho nhau. Su
xuà^t hién, lón manh cùa thj truòng tài chfnh cung dành dàu su truòng thành
cùa kinh té thj tmòng, hay nói càch khàc càc quan he thj tiiròng lue này sé
trò thành càc quan he chi phòi càc quan he kinh té khàc. Cot lòi cùa càc thj
truòng tài chfnh là càc thi tiiròng chùìig khoàn. Lai suà't va Igi tue (Fl^) cùa
càc loai chiing khoàn tàc dóng dén lai suàt hìnli thành trén thj tmòng tién
gùi tiét kiém va cho vay cùa he thò'ng ngàn hàng. Khóng chi nhu vày, su
hình thành ty suà't Igi nhuàn bình quàn cung là két qua cùa nén kinh té thj
tiiròng phàt trién ón djnh. Nò làm

nén cài truc cùa càc loai lai suà't. Lai
suà't thi truòng theo nghla day dù
nhà't

(i) chfnh là su tuang tàc làn

nhau cùa 3 loai bién sé kinh té là lai r*
suà't ngàn hàng (r), lai suà't va Igi ture
chiing khoàn (FI^) va ty suà't Igi
nhuàn bình quàn (p). Truc tung cùa
dò thj (nhu hình 3) biéu dién lai suà't
ngàn hàng (r). Tmc hoành biéu dién
lai suà't va Igi tùfc chuang khoàn (FI,)
va duòng làm vói tiijc hoành góc 45°

Hình 3

dién tà ty xuà't Igi nhuàn bình quàn
(p) vói ti le xfch quy dói nhò han V2
làn so vói truc tung va Ime hoành (de
dan vj cùa chung là tuang duang
nhau va Ifnh theo %).

Duòng ii thè hién mòi quan he giiJa lai suàt ngàn hàng va lai suà'l lai
tue chung khoàn. Duòng ii càt duòng P lai I va tao nén lai suàt (hi liuòng
(i). Tai diém I, cà lai suà't ngàn hàng (r*), lai suà't va lai tue chùniì khoàn


Chuong I : Vai trò cùa tién té, tài chinh.
(FI/) va ty suSft Igi nhuàn bình quàn (p*) déu bang nhau. Duòng ii cùng co

thè djch chuyén va le thuóc vào ty suà't Igi nhuàn bình quàn. Nò cùng co thè
xoay néu mot trong hai dai lirgng r hoac O^ tò ra nhay càm han dÒi vói
quyét djnh dàu tu cùa dòng dào cóng chung. 0 càc nén kinh té ón djnh, trén
thuc té, duòng ii rat ngàn. Càc diém trén duòng ii déu co xu huóng dao
dóng quanh diém I va trò ve diém 1 là trang thài thòng thuong cùa nén kinh
té.

Dén lue này ta tiép tue khào culi ve mèi quan he giua lai suà't va san
lugng. Dò thj lién hoàn ò hình 4 mò tà su già tàng (hoac suy giàm) cùa san
lugng xày ra nhu thè nào truóc su thay dói cùa lai suà't. Ò dÓ thj (a) già su
néu lai suà't giàm xuó'ng mot ty le nào dò thi sé khuyén khich càc doanh
nghiép vay nhiéu han de san xuà't kinh doanh. Va nhu thè, trong nén kinh
té, hoat dòng dàu tu ciing dién ra nhiéu va sòi dòng han (xem dò thj b). Két
qua sau cùng cùa mot chuói càc hoat dòng, theo "mó hình sÒ nhàn", làm
cho san lirgng tàng lén (dò thj e). Néu xem xét trong cà mot qua trình, Ihì
su già tàng san lugng mot càch lién tue chfnh là su tàng truòng ben vung.
Tuy vày, khóng the giàm vó hcin lai suàt. Ò mói thòi ky, mòi giai doan tàc
dóng cùa viec giàm lai suà't cung hét sù^c khàc nhau. Dò thj ò hình 5 cho
thà'y mién lai suà't lón han mùc i*, viéc giàm lai suà't co thè là huu fch, vi nò
co tàc dung làm già tang san lirgng. Nhung néu ò mién lai suàt thàp han
mùc i*, mòi mùc giàm lai suàt tiép theo chi co tàc dung bàt Igi cho san
lugng, bòi vi lai suàt qua thà'p khóng khuyén khfeh nguòi ta gùi lién vào
ngàn hàng hay mua chung klioàn.

t)


Chuong I : Vai trò cùa tién té, tài chinh.
Laisuàt

lai suàt i

i

(%)t

{%)

I

(b) 0

(a)

Dàu tu

Tién té

I
0

Hình 4
(e)
GNP

i

(%)

0

Hìnli 5

GNPQ

GNP"

Trong su diéu phòi qua trình lén xuòng cùa lai suà't, Chfnh pliù phài
tò ra hét sue linh hoat. Hon 60 nàm ve truóc, trong tàc phàm "Ly thuyét
tòng quàt ve viéc làm, lai suà't va tién té", J. M. Keynes dà khuyén cào ve
tfnh hgp ly cùa muc lai suà't. Mò hình dira trén nguyén ly cùa òng cho thà'y,
viéc giàm lai suà't de kfch thich dàu tu mang lai két qua hét sue khà quan
khi GNP con nàm duói mùc san lugng tiém nàng. Tlieo Ihóng le, sau mot

in


Chirong I : Vai trò cua tien té, tài chinh.
khoàng thòi gian giàm lai suàt de tàng san lirgng chfnh phù sé tiép tue ce
djnh lai suSft va tàng dòi chùt. Khi san lirgng dà tuong dói ón dinh, mói dat
ra ké hoach giàm lai suàt ò chang tiép theo.

1.1.1.2. Lai suà't trong nén kinh té chuyén dói.

Nói dén càc nén kinh té chuyén dói là nói dén càc nén kinh té ti^
ca che ké hoach hoà tàp trung chuyén sang kinh té thj truòng sau chién
tranh lanh, hoac càc nén kinh té theo kliuynh huóng dàn toc chù nghTa truóc
day dang trong qua trình tu do hoà kinh té de buóc vào ky nguyén hgp tàc
va hói nhàp quó'c té'. Dói vói càc nUóc này, su xa citng cùa he thóng tài
chfnh - ngàn hàng da trò thành chù de thuong xuyén dugc bàn tói trong càc
hói nghj tài chfnli quó'c té. Trong tàm cùa qua trình dói mói va cài càch

kinh té luón luón xoay quanh và'n de dói mói he thÒng tài chinh - ngàn hàng
cho phù hgp vói khà nàng giao luu quó'c té trén pham vi toàn càu.

Lai suà't là diém cot lòi cùa màng vàn de tài chfnh - tién té. Qua trình
cài càch hay chuyén dói ca che quàn ly kinh té thành cóng hay thàt bai,
phàn nào chju su tàc dóng cùa nhung dién bién ve lai suàt. Lai suàt chi
phòi khà nàng tàp trung nguón vòn trong nuóc. Lai suà't giàn tiép tao ra su
dòi ùng giua nguón vó'n trong nuóc va nguón vòn nuóc ngoài. Tu bàn thàn
nò, lai suàt dugc hình thành ti^ su tàc dóng qua lai cùa toàn bó he thòng tài
chfnh, tuy vày klióng chi hoàn toàn thu dòng ma lai suàt con tàc dóng Irò lai
he thòng tài chfnh - tfn dung - ngàn hàng va toàn bó nén kinh té. Nhìn vào
chi sò lai suà't, co thè co nhung dir doàn tuang dòi chinh xàc ve lình hình
cùa nén kinJi té trong hién tai cùng nhu trong tuang lai.


Chuang I : Vai trò cùa tién té, tài chinh.
Vai trò cùa lai suàt trong nén kinh té chuyén dói con thè hién ò chó,
mot màt tao ra su ón djnh cho dàu tu; huy dòng toàn bò nàng lue cùa toàn
bò nén kinh té; ca càu lai nén kinh té theo ngành, vùng lanh thó; giàm àp
lue tu ngàn sàch nhà nuóc va han che lam phàt. Nhung mat khàc, nò cung
do luòng mure dò thj truòng hoà cùa nén kinh té', no là tfn hiéu de thu hut
càc luóng vòn dàu tu nuóc ngoài va là su dàm bào tiuóc càc tó chirc tài
chinh quòc té ve chinh sàch nhà't quàn tu do hoà kinh té. Co dugc nliung vai
trò này là do lai suàt co quan he hét sù:c màt thiét vói mot quyén càn bàn
cùa kinh té thj truòng là quyén tu hiJu.

Lai suàt tnJÓc day cùa càc nén kinh té chuyén dói, hàu hét chi mang
tfnh hình thùfc con nhóm càc nuóc chàm phàt trién trong thè giói thù ba it
chù y dén lai suà't vi thuong y lai qua nhiéu vào vién trg nuóc ngoài. Phài
chù y ràng su tàng lén cùa càc nguón ngoai té, ngoài tàc dung tfch cuc cung

gay su suy yéu tuang dèi cho càc dóng tién nói dja. Càc nuóc dang phàt
trién dà tùng làm vào tình thè tién thoài luong nan là: néu tàng lai suàt lén
cao thi làm han che khà nàng vay cùa càc doanh nghiép, va he thó'ng ngàn
hàng thuang mai dù'ng ra phài bù lo khi tra tién cho nhùng nguòi gùi tiét
kiém; néu giàm lai suà't xuòng mù:c thàp thi khóng dù sue hà'p dàn de dóng
vién dugc càc nguón vÒn nhàn ròi tijf nhàn dàn; néu Ngàn hàng Tmng uang
su dung bién phàp in thém tién de tài trg cho càc loai dir àn dà trién khai
nhung thiéu vó'n thi sé gay mài ón djnh tién té, va dóng nói té dà suy yéu h\
càng suy yéu thém. Dóng nói té mot khi dà suy yéu thi khà nàng le thuóc
vào càc dóng tién nuóc ngoài là diéu khóng the trành kliòi. Ò càc nuóc di
theo mó hình ké hoach hoà tàp trung kiéu Xò viét, tình hình vàn dung lai
suà't nhu là cóng cu dòn bay kinh té cùng khóng tòt dep gì han. Lai suà't vùa
mang tfnh hình thùc, vùa dugc àn djnh mot càch tuy tién, cho nén chù yéu
chi mang nói dung danli nghla han là mang nói dung cóng cu kinh té. Xel
ve làu dai, duy tri mó hình kèhocich hoà tàp trung sé tal yéu dàn dén khùng
hoàng kinh té, ma truóc hét là khùng hoàng tài chfnh. Nhùng biéu hien cùa
1o


v^nuung 1 : vai irò cua tién té, tài chinh,
khùng hoàng qua càc giai doan là dóng tién bi phà già lién tue, nén kinh té
bi dinh dòn va suy yéu, tir bà't ón djnh ve kinh té kéo sang bàt ón dinh cà
trong llnh vuc chinh tri. Càc nuóc ò trình dò thàp cùa mò hình nhu Mòng
CO, Cu Ba va Viét Nam làm vào thè bé tàc nhu càc nuòc chàm phàt trién
cùa thè giói thu" ba, con càc nuóc cóng hoà thuòe Lién bang Xò viét bi phà
vó tii ca cà'u tó chu'c kinh té dén co càu xà hòi. Càc nuóc Dòng Àu tìm su
CÙU cành tir phuong Tày de curu vàn su di xuòng cùa nén kinh té va ngay
nhu mó hình dugc coi là uu viét hon cà cùa he thò'ng XHCN thè giói là
CHDC Due thi sau khi sàt nhàp vào Tày Due de thành nuóc Dure thòng nhà't
cùng phài chi phf hon 1000 ty DM nhàm muc dfch cài tó lai toàn bò nén

kinh té, de cho khoi lac hàu so vói càc nuóc Tày Au khàc.

Diéu bàt Igi cho càc nén kinh té chuyén dói là, nói chung he thòng
ngàn hàng chua dù manh de chòng dò cho nhùng cu sòe tài chfnli trong giai
doan bàt dàu chuyén dói sang co che thj truòng hoac khóng tao ra dugc su
thfch Ughi càn thiét cho qua trình tir do hoà kinh té'. Su màt càn dÒi giùa
càc khu vuc kinh té dà góp phàn càn trò qua trình hình thành lai suà't thj
truòng. Quan he vay va cho vay vòn trén thuc té khóng phàn ànli dùng nhu
càu cùa nén kinh té ve càc nguón vòn dàu tu. Nhu càu ve tién té phuc vu
cho su tàng lén cùa càc nhu càu giao djch ò khàu luu thòng khóng phài là
co sò ben vùng cho su hình thành càc loai lai suà't. Màt khàc, diém yéu càn
bàn cùa càc nén kinh té chuyén dói khi muò'n xàc làp lai suà't ón djnh là
thiéu han chò dira tu phfa thj truòng chung khoàn, dàc biét là thj truòng co
phiéu cùa càc còng ty. Lai suà't tuy là mot bién sé chù quan nhung \aì tuàn
theo càc quy luàt khàch quan cùa qua trình hgp tàc va canh tranh trong co
che thj truòng. Viéc àp dung chfnh sàch lai suàt tuy tién va phàn biét dòi xù
chi càng làm cho mèo mó càc quan he kinh té. Gòng thém vào dò là su bàp
bénh cùa ty già, cùng dà góp phàn han che rat nhiéu vai trò cùa lai suàt, mot
còng cii dòn bay vòn di là thè mcinh cùa nén kinh té thj truòng truòng thành.

13


Chuung 1 : Vai trò cùa tién té, tài chinh.

1.1.2. Ành hiròmg cùa ty già hoi doài.

L1.2.L Càn càn thanh toàn quoc té

Nén màu djch vuan ra thè giói là khuynh huóng vàn dòng co tfnh chat

quy luàt cùa càc nén kinh té phàt trién tir thàp dén cao. 0 trình dò cùa loai
hình quan he kinh té này, khóng chi nhùng san phàm hàng hoà va djch vu,
ma ngay cà càc chùrng khoàn cung co thè dugc mua bàn a phc^m vi ngoài
bién giói cùa mòi quó'c già. Viéc cung ung càc hàng hoà phuc vu cho giao
djch gap phài su canh tranh gay gàt giùa nhung nguòi trong mot nuóc,
nguòi cùa nuóc dò vói nguòi cùa nuóc ngoài va giua nhung nguòi nuóc
ngoài vói nhau.

Nói dung cùa nén màu djch quó'c té là su phÒi hgp chat che giùa hoat
dòng san xuà't va cung ùng djch vu vói hoat dòng thuang mai giua càc quòc
già. Tà't cà càc loai giao djch déu dugc ghi lai theo mot thè thùc ké toàn
kép, àp dung cho mot giai doan hay nhiéu giai doan duói hình thùc mot
bang lugc ké ké toàn thuong quen ggi là "càn càn thanh toàn quòc to'". Mot
ben cùa bang ghi già trj bàt cu: thù gì ma mot quòc già dem xuà't khàu, ben
kia ghi nhung già tri nhàp khàu. Phàn chénh léch giua tóng già tri xuà't va
tóng già trj nhàp ggi là sò du thanh toàn quó'c té, trong dò sò du co thè
duang, àm hoac bang khóng.

Xuà't nhàp khàu tu bàn làm tàng hoac giàm khòi lirgng tién té, ma ve
thuc chat là su di chuyén càc nguón lue vài chat qua bién giói, cho nén nò
là loai khoàn muc quan trong nàm trong càn càn thanh toàn quòc té. Khi
càc trai phiéu dugc he thòng ngàn hàng thuang mai trong nuóc mua bàn thi
nò là bién phàp tàng hoac giàm khòi lugng tién te thuàn luy mang linh chàl
dói nói. Nhung trong nén kinh té ma lai hoàn toàn khàc. Càc Uài phiéu


Chuong I : Vai trò cùa tién té, tài chinh.
dugc xuàt di hoac nhàp vào, néu khóng rai vào he thó'ng tién té, thi cùng
vào tay còng chung hoac ben nuóc ngoài, va nhu vày dà co quan he giàn
tiép dèn quyét dinh mò ròng hay thu hep dàu tu. Nhung giao djch quòc té

ve vàng va trai phié'u co ành huòng dén già cà cùa trai phié'u, ngoai té va lai
su^t cà ò trong nuóc va nuóc ngoài. Néu khoi lugng tién té trong mot nuóc
dugc chinh sàch tién té duy tri ò mùc tuang dÒi ón djnh thi viéc xuàt khàu
tu bàn co tàc dung nàng cao mùc Igi tue cùa tién té (tue là già tàng hiéu suà't
su dung vó'n trong qua trình canh tranh vói hoat dóng dàu tu nói dja) va
giàm bót càc khoàn du trù bàt dóng cùa he thò'ng ngàn hàng. Trong quan
he nhiéu ty già luón co su chénh léch nhà't djnh giua già cà cùa càc dóng
tién khàc nhau va su chénh léch già vàng giùa càc thj tiiròng, cho nén làm
cho mot quòc già néu vùa xuà't khàu, dóng thòi vùra nhàp khàu tu bàn ma
vàn co Igi. Kinli té hoc hién deli là'y sò thu càn bién cùa viéc du trù ngoai té
manh làm ca sò cho chfnh sàch xuà't nhàp khàu tu bàn. Xuà't khàu tu bàn tao
ra àp lue day lai suà't trong nuóc lén cao, làm giàm dò nòng cùa khu vuc
kinh té trong nuóc ma vàn giù dugc mùc dò dàu tu, cùng nhu già tàng tóng
sé Igi nhuàn. Nguge lai, nhàp khàu tu bàn sé làm giàm lai suà't quòc nói va
kfch thfch càc hoat dòng dàu tu ò trong nuóc.

Màu djch quòc tè tao ra ca hói cho chuyén mòn hoà san xuà't. Nguyén
ly Igi thè sành tuang dòi dà làm rò diéu này ò mòi quòc già thuóc mgi loai
trình dò phàt trién. Tuy nhién, trén thuc té, màu djch quó'c té con là mot
phuang thùc de làm giàm nhung hàu qua do lam phàt hoac giàm phàt mang
lc7i. 0 mot vài khfa canh, lam phàt tuy kfch thfch xuà't khàu nhung khóng
khuyén khfeh dàu tu. Néu chi xuàt khàu ma khóng nliap khàu, dén mot lue
nào do càc nguón tài nguyén se hoàn toàn can kiét. Su giàm sùt dàu tu gay
ra mure thiéu hut tuang dòi ve nhiéu loai san phàm va xuà't hién khoàng
tró'ng tao diéu kién cho nhàp khàu tàng lén. Theo kénh tài chfnh tién té,
xuà't khàu tàng cùng làm cho lai suà't trong nuóc tàng. Lai suA'l lang Ihì
ngoài han che dàu tir cùng co tàc dung kiém che lam phàt. Xét ve làu dai,
15

Chuang I : Vai trò cùa tién té, tài chinh.
khóng thè c6 mure thàng du màu djch mài mài, cho nén khà nàng tòt nhà't
cho mot nén kinh tè là gii? càn càn thanh toàn quÒc tè ò mùc dò thàng bang,
trong khi tèe dò tàng truòng thuc tè cùa nén kinh tè luón luón duang.

De duy tri mot càn càn thanh toàn quòc té tuang dòi thàng bang, tue là
su thàm hut ciing nhu thàng du thuang mai là tuang dèi nhò tfnh theo tylè
% cùa GDP, con phài le thuóc vào bÒn nhàn tè. Nhàn tè thù nhàt là càc diéu
kién thanh toàn. Day là loai nhàn tè lién quan truc tiép dén chfnli sàch
ngoai thuang, chfnh sàch phàn bó tiét kiém va dàu tu, chfnh sàch dir trù,
tiép nhàn vién trg va dàu tu cùa nuóc ngoài. Su di chuyén cùa khòi tién té
nuóc ngoài va vàng cung làm djch chuyén càn càn thanh toàn theo càc
chiéu huóng khàc nhau, bòi vi hình thùc này tàc dòng dén hoat dóng kinh té
khóng khàc gì càc bién phàp cùa chfnh sàch tién té.

Nhàn tè thù hai là diéu kién ve Igj tue. Diéu kién này lai phu thuòe
tiirc tiép vào tình hình ón djnh cùa tién té. Néu nhu lam phàt kéo dai va
khóng thè dir doàn thi khóng chi ngùng tré dàu tu trong nuóc ma con dinh
tré cà dàu tu nuóc ngoài do càc khoàn Igi tue khóng dugc bào dàm. Dàu tu
trong nuóc giàm kéo theo su han che ve khà nàng xuà't khàu. Su phà già
tuong dèi cùa nói té chi khuyén khfeh nhàp khàu càc hàng hoà phuc vu cho
tiéu dùng. Ngoài ra, hàu qua cùng trò nén khòn luòng do nén kinh té ngày
càng bj le thuòe vào càc ngoai té manh.

Nhàn tè thù ba là diéu kién ve su ón djnh theo ty le ce djnh giùa khu
vuc nói dja va khu Vuc phuc vu xuà't khàu. Klii diéu kién này dat dugc thi lai
mòi quó'c già, nén san xuà't dugc phàn chia theo ty le tuang dèi Ón djnh giùa
hai khu vuc, khién cho càc nhà dàu tu khóng co y muòn chuyén càc nguón
lue cùa mình tu khu vuc này sang khu vuc khàc. Co hai bién phàp de dat
dugc diéu kién, mot là bién phàp hành chfnh quàn ly bang han ngach, hai

là bién phàp kinh té giù ty suà't Igi tue bang nhau ò cà hai khu vuc phuc vu


Chuang I : vai tre cua tién té, tài chinh.
quèc nói va phuc vu xuàt khàu. Néu diéu kién khóng dugc thoà man thi
truóc tién ành huòng dén khà nàng thu hut dàu tu nuóc ngoài, tiép theo là
ành huòng dèn Igi tue thu dugc hàng nàm cùa dàt nuóc. Thàt vày, néu co
tình trang xuèng càp cùa càc ngành ky thuàt tao ra san phàm xuà't khàu hay
co su thay dói mùc càu nhàp khàu theo chiéu huóng tàng lén thi càn càn
thanh toàn sé chuyèn djch ve phfa thàm hut, va dà^y khóng phài là mói
truòng dàu tu hà'p dàn. Lgi tue thu dugc cùa quó'c già chi co trién vong sàng
sua khi xuà't khàu vàn dugc day manh trong klii mùc càu ve san phàm nhàp
khàu phuc vu cho nhu càu liéu dùng ngày càng co khuynh huóng giàm
xuèng. Kinh té hoc hién dai ggi su thay dói trong dàu tu nuóc ngoài gay ra
bòi yéu tè vùa néu là "nhùng thay dói co tiiili chat ca cà'u".

Nhàn tè thù tu dàm bào cho su thàng bang cùa càn càn thanh loàn
quèc té là diéu kién ve chfnh sàch. Cu thè ò day là nhùng chfnh sàch ma
chfnh phù ban hànli de han che dàn chung hoat dòng thuang mai ò nhùng
noi co mùc già cà hà'p dàn nhà't. Nói càch khàc, dò là càc bién phàp trg già
san phàm de trành nhùng khoàng tró'ng thiéu hut san phàm cho linh vuc
kinh doanh mang lai it lgi nhuàn. Dò cùng là su càn trò càc luóng tu bàn di
chuyèn ra nuóc ngoài làm cho lai suà't trong nuóc chénh léch khà lón so vói
lai suà't quèc té. Néu chfnh sàch di ngugc lai nhùng yéu càu dà dàt ra trong
diéu kién, thi mùc thàng bang càn càn thanh toàn ehi co tfnh chat tam thòi,
va thàm chf nguy hcii han là sé gay ra su léch lac trong qua trình phàn bó
càc nguón tài nguyén cùa nén kinh té.

Ben nhàn tò trén day dua trén càch dành già co tfnh chat toàn dién.
Tuy khóng phài là muc tiéu cùa mot chfnh sàch, nhung chùiig cung co dàng

dàp cùa càc don vj do luòng, nhàm thàm dinh khà nàng tòt xàu ve ihé Uang
cùa càn càn thanh toàn quó'c té. Chùng là ca sa de phàn loai nhùng bién
phàp tòt nhà't trong qua trình diéu chinli càn càn tlianii loàn quòc té cùa mòi
qu^cgia.

;•!',.;. / . '

17

^cl\LU/éf


Chuang I : Vai trò cùa tién té, tài chinh.

1.1.2.2. Ty già hòi doài.

Nói dung ca bàn cùa ty già hèi doài là ty le xàc djnh già trj mot don vj
tién té cùa mot nuóc tfnh bang mot lugng ngOcii tè ma nò co thè mua dugc.
Ve mat bàn chat, ty già hèi doài là mot locii già dàc biét, chùa dung càc
thòng tin va càc yé'u tè mang tfnh djnh huóng cho càc quyé't dinh nén san
xuàt va tiéu dùng nhu thè nào. Diéu hé't sue dàng luu y là ty già hèi doài co
thè xàc djnh già cà tuang dèi cùa càc màt hàng co thè trao dói dugc cùng
nhu khóng trao dói dugc. Nhu vày, nhùng su thay dói ve màt ca cà'u cùa
tóng càu va tóng tóng cung khóng thè loai tiiJ* nhùng tàc dòng nhiéu chiéu
cùa ty già hèi doài.

Trong he thó'ng càc cóng cu, chfnh sàch thuóc ve tài chfnh-tién té cùa
chfnh phù thi ty già hèi doài là mot trong nhùng cóng cu co tiém nàng lón
nhà't, xét trén phuang dién tàc dòng cùa nò ve làu dai. Clio nén, khóng phài
vó co ma Quy tién té quó'c té (IMF) va Ngàn hàng thè giói (WB) dat chnili

sàch ty già giù vj tri trung tàm trong càc chuang trình diéu chinh ca cà'u ò
càc nuóc phàt trién va dang phàt trièn. Là loai già cà dàc biét, ty già hèi
doài tàc dóng lén nhiéu loai già cà khàc, ành huòng dén lgi ich cùa càc
tàng lóp dàn cu , két noi màt bang già cà cùa mot nén kinh té vói già cà cùa
càc nén kinh té kliàc, do dò, co thè xem ty già hèi doài là loai già co y
nghTa nhà't trong mòi nén kinh té.

Tuy nhién, viéc su dung ly già hòi doài nhu mot thù cóng cu de diéu
tiét càc hoat dóng kinh té khóng hoàn toàn don giàn. Hàu hét càc bien phàp
diéu chinh ty già hòi doài lai càc nuóc dang phàt trièn déu nhàl tri diéu
chinh theo huóng giàm ty già hói doài, tue là giàm già trj dóng nói le so vói
càc dóng tién manh. Diéu này gay ra nliùng lac dóng nhiéu mal, va chinh vi
8


unuang l : vai trò cua tién té, tài chinh
le dò ma nén kinh tè dòi hòi phài co mot ty già hèi doài co tfnh linh hocit
cao. Vién cành àm dam do quyét dinh phà già dóng nói té ò càc nuóc dang
phàt trién khòng phài ngay mot lue co thè nhàn ra. Chi dén khi càc cuóc
khùng hoàng tài chfnh lién tiép nò ra va tu bàn thàn càc nén kinli té này
khóng thè chèng da nói, ma phài dua vào càc tÓ chùc tài chfnh quó'c té thi
càc nhà hoach djnh chfnh sàch mói co diéu kién de suy ngàm ve càc quyét
djnh cùa mình. Mot vài phàn tfch tiép theo duói day sé phàn nào cùng ce
thém nhàn djnh dò.

Thù nhà't, sU giàm già tuang dèi cùa dóng tién nói dja so vói càc ngoai
té manh khóng giùp gì nhiéu cho su già tàng cùa nén san xuàt trong nuóc,
mal kliàc cùng khóng làm giàm dàng kè mùc tiéu thu san phàm trén thj
truòng nói dja. Trong mot khoàng thòi gian, vói tiém lue kinh té han che rat
nhiéu so vói càc nuóc phàt trién, càc nuóc dang phàt trièn khóng thè già

tàng khòi lugng san phàm xuà't khàu de xuà't càng sang càc khu vuc quó'c té
su dung dóng tién manh. Ngoài ra su giàm già cùa dóng nói tè sé dàn dén
giàm tóng lugng ngoai té dèi ùng ma klióng thè ngay mot lue co càc giài
phàp de bù dàp cho su thiéu hut ngoai té này.

Tliù hai, dèi vói càc nuóc dang phàt trièn, duy tri dugc càn càn thanh
toàn quòc té ò thè càn bang là rà't khó, chù yéu là nhàp lón han xuàt, hay
nói càch khàc trj già hàng nliàp kliàu thuòiig lón han trj già hàng xuàt kliàu.
Nhu vày, giàm già nói té sé gay ra su khó khan cho cà qua trình tao làp
nhùng tién de vàt chat ky thuàt ban dàu cho mot nén kinh té phàt trién. Mùc
càu ve san phàm cùa càc nuóc dang phàt trién lai càc thj truòng canh tiaiili
khòng qua nhay càm vói già cà do ca càu san phàm xuàt kliàu cùa càc nuóc
dang phàt trièn ft thay dói, cho nén, phà già dóng tién chi làm cho già tri
cùa kini ngach xuàt khàu co xu huóng giàm xuòng. Ngay trong truòng hgp
mùc càu này co giàn dèi vói già cà Ihì thành qua do tàng kliòi lugng xuà't
khàu cùng thuóc ve càc nén kinh té lón.


Chuong I : Vai trò cùa tién té, tài chinh.

Thur ba, su phà già dóng tién dà bién càc niróc dang phàt trién tu niróc
nghèo trò thành nuóc nghèo hcm. Qua trình tra càc khoàn nò quòc té se gap
khó khan va phài kéo dai, va nhu vày it co khà nàng tiép tue duac vay vÒn
de phàt trién trong khoàng thòi gian ké tiép. Su le thuóc làn nhau giùa càc
nén kinh té ngày càng trò nén manh me va càc nén kinh té dang phàt trién
sé bj còt vào quy dao phu thuóc càc nén kinh té phàt trién. Dù càc nén kinh
té dang phàt trién co su dóc làp tuong dói thi muÒn xuà't kh^u san ph^m
cóng nghiép phài nhàp kh£u nguyén vàt liéu. Thuc té cho thà'y, phà già
khòng làm cho nén san xuà't nhàp khàu nguyén vàt liéu, che bién ròi xuà't
khàu ma khòng tón hai dén ngành xuà't khàu.

Thù" tu, phà già dóng tién trong nuóc thi cùng tire là phà thè càn bang
cùa thi truòng hòi doài. Phà già khién cho hàng nliàp kliàu trò nén dàt hon,
con hàng xuà't kha\i cùng se dugc phàn bò vào muc dich san xuà't va tiéu
djjng, cho nén néu già cà tàng kéo dai, càc nghiép doàn lao dòng se gay àp
lue dòi tàng luong bóng va trg càp xà hói. Vi vày, dùng trén phirong dién
dai han, qua trìnJi phà già dà gay ra su màt ón dinh va làm già tàng chi phi
trén mot don vi san lugng mot càch khòng càn thiét. Phàn bù dàp do tàng
già cà san phàm san xuà't cùng nhu tiéu dùng, hoàe càc doanh nghiép phài
Irà thi giàm kJià nàng canh tranh trén thi tmòng, hoac do Chfnh phù phài tra
thi tao ra gành nàng elio ngàn sàch Nhà nuóc.

Thù nàm, jihà già dóng tién gay ra su màt long tin cùa còng chùng vào
tuong lai cùa dóng tién bàn dia. Dan chùng co xu huóng chay khòi tién té
de nàm giù càc tài san co mùc an toàn cao hon nhu vàng va ngoai té mcinh.
Diéu này khién cho dóng nói té dà yéu lai càng yéu hon, thàm chi màt cà
quyén giao djch trong nhiéu thuang vu. Ngoài ra su suy yéu cùa dóng lién
khién cho càc thi tmòng chung khoàn cùng bi long lay, càc tó chi'rc xà hói

Tn


Chuang I : Vai trò cùa tién té, tài chinh.
tham già vào qua trình tàp hgp càc nguón vó'n tfn dung nhu càc quy bào
hiém de làm vào tình trang phà san.
TTiù sàu, viéc dua hàn vào mot sé ngoai té manh sé dàn dén su le thuóc
ngày càng sàu sàc vào nén kinh tè phàt hành ra ngoai tè dò. Su diéu chinh ty
già cùa ho phuc vu cho lgi fch cùa chfnh quó'c, bàt chàp nhùng tàc dòng
khàc nhau dèi vói càc nén kinh tè phu thuòe. Mòi mot làn càc nén kinh té
manh diéu chinh ty già là mot làn càc nuóc dang phàt trièn phài hùng chju

nhùng cu sòe tài chfnh - tién té, bòi vi khòi lirgng vàng du tm cùa càc nuóc
này khòng dù lón de can thiép vào càc bién ce.

Tuy thè, néu nhu de ty già qua cao, co nghla là dóng nói té dugc dành
già cao han sue mua cùa no thi cùng dàn dén nhùng hàu qua khóng tòt sau

day:
1. Xuà't kh^u sé bj han che vi ty già hèi doài bj dành già qua cao làm
giàm lgi nhuàn cùa càc doanh nghiép cung ùng san phàm va djch vu cho thi
tiaròng thè giói, dàc biét là càc doanh nghiép hoat dóng ò càc ITnh vuc eó
mùc canh tranli cao. Dèi vói càc nén kinh té nhò thi nguón ngoai té thu
dugc tu , xuà't khàu dóng vai trò hét sue quan trong.

2. Ty già qua cao càn trò viéc san xuà't càc mat hàng thay thè nhàp
khàu ò trong nuóc, bòi vi duòng nhu chi phf de nhàp khdu thà'p mot càch già
tao. Che dò bào ho san xuà't trong nuóc eó thè giàm tàc hai do su chénh léch
ve già, nhung di dói vói nò là nén kinh té sé dàn dàn mài sue canh Iranh va
làm vào tình trang kém hiéu qua do su dung càc nguón lue vói hiéu suàt
thà'p. Bào ho san xuà't thi phài tàng chi phf phi san xuà't, khòng bào ho thi
nén san xuàt sé suy siip, va néu de tình hình nliàp sièu kéo dai sé dàn dén
mot lue nào dò nguÓn ngoai té se bj can kiél.

01


Chuang I : Vai trò cùa tién té, tài chinh.
3. Ty già cao làm mèo mó phàn phèi thu nhàp theo chiéu huóng gay
bàt lgi cho nguòi san xuà't càc hàng hoà trao dói dugc, va làm lgi cho ngành
djch vu va càc ngành san xuà't càc mat hàng khóng trao dói dugc. Diéu dò
làm cho he ngàn càch giùa thành thj va nóng thón ngày càng bj khàc sàu. Ò

nhùng nai càc bién phàp kiém soàt nhàp khàu ngày càng trò nén khàt klie
thi de hình thành nan buon làu, tró'n thué va tham nhung.

4. No co thè làm màt ón djnh qua trình di chuyèn vó'n va khuyén khfeh
vay ng cùa nuóc ngoài. Nguòi dàu tu sé rùt vèn ra nuóc ngoài de làm àn vi
eó thè thu dugc nhiéu lgi tue va giàm dugc càc chi phf ve lao dóng va
nguyén vàt liéu. Ng nuóc ngoài tàng, càn càn thanh toàn thàm hut va ty già
qua cao là tình thè ma mòi nén kinh té eó thè di dén phà già vói quy mó lón
bàt cu lue nào.

5. Mói tiiròng kinh té vT mó sé trò nén bà't ón djnh va nén kinh té màt
khà nàng phàn ùng do càc cóng cu vT mó khàc trò thànli vó hiéu truóc nguy
ca Slip dò eó tfnh he thó'ng va toàn dién.
Vày là, nhu chùng ta dà thà'y, ty già qua cao hoàe qua thà'p déu bà't lgi
dèi vói nén kinh té, cho nén huóng giài quyé't và'n de là tìm cho ra mot ty
già thfch hgp, eó tfnh linh hoat va eó thè dàp ùng dugc tùng giai doan cu
thè.
Loai ty già dugc tfnh theo sé lirgng nhùng dóng tién nuóc ngoài eó thè
dugc dói thành dóng tién cùa nuóc dò ggi là ty già song phuang.
Vi du:
X dollas My
IGBP

= 1

y frane Phap
z yèn Nhàl

Ty già tfiili theo sò bình quàn già quyén cùa hàu hcl càc ly già song
phuang quan trong, vói mùc già quyén dugc xàc dinh bòi ty Irong cùa mòi

no


Chuang 1 : Vai trò cùa tién té, tài chinh.
loai ngoai té trong kim ngach ngoai thuang cùa mot nuóc ggi là ty già bình
quan cùa nuóc dò. Ty già song phuang là loai ty già giàn don, rat de bi bién
dóng do su thay dói già trj cùa mÒi ngoai té trong sé càc ngoai té dòi ùng
trao dói. Chang han, dàt già thiét tygià cùa dòng nói té là tuang dèi ón djnh
trong quan he vói dóng dollar My. Vào lue dòng dollar My lén già so vói
càc ngoai té khàc thi duang nhién dòng nói té cung lén già tlieo, va nhu thè
nò dà bj giàm sue canh tranh trong càc giao djch khóng su dung dÒng
dollar, Ty già bình quàn dà Idiàc phuc dugc nhuge diém dò cùa ty già song
phuang. Càn cu vào càc du bào ve tién té quèc tè, hàu hét càc nuóc dà nco
dòng tién cùa mình theo mot nhóm, hay mot "giò" càc dòng tién manh khàc
nhau. [8, 174-175]
Loai ty già dugc cóng bè hàng ngày vào lue mò cùa va dóng cùa thj
tiuòng hèi doài ggi là ty già danh nghTa. Ty già danh nghTa cung càp nhùng
thóng tin càp nhàt, phàn ành tfnh ón djnh hay bién dóng cùa tién té va giùp
cho su djnh huóng càc quyé't djnh cùa cà nhàn, doanh nghiép hay Nhà niróc
dugc kjp thòi, bàm sàt tình hìnli tài chfnh - tién té quó'c té. Tuy nhién, ty già
dfch thuc dóng vai trò cóng cu diéu tiét kinh té khóng phài là ty già danh
nghTa ma là ty già thuc té. Cùng vói ty già bình quàn, ty già thuc té góp
phàn ón djnh hoà dòng tién trong nuóc, diéu chinh ca cà'u san lirgng va dàm
bào cho nén tài chfnh trong nuóc thfch nghi vói nhùng dién bién phùe tap
trén thj truòng tài chfnh thè giói. Thóng thuong, ty già thuc té dugc tfnh
bang ty già danh ngliTa nhàn vói chi sò già trong nuóc ròi chia cho chi sé
quòc té:
RER= NERxPd
Pw

trong dò: RER : ty già thuc té
NER:ty già danh nghTa
Pd: chi SÒ già trong nuóc
Pw: chi sé già quÒc té

[8, 178]

7^


Chuang I : Vai trò cùa tién té, tài chinh.

12. Vai trò cùa chinh sàch tién té.
1.2.1. He muc tiéu tóng quàt cùa chinh sàch tién té.

Chinh sàch tién té là chfnh sàch diéu tiét nén kinh té ò tàm vT mó theo
nhùng nguyén tàc hoat dóng cùa ca che thj truòng. Muc tiéu tóng quàt cùa
chfnh sàch tién té là ón djnh vT mó va phàt trién kinh té. Muò'n dat dugc càc
muc tiéu bao quàt này, chfnh sàch tién té phài dàm bào giù dugc thè quàn
bình giùa khòi lugng hàng hoà trén thj tiiròng va càc phuang tién thanh
toàn. Tàc dòng cùa chfnh sàch tién té là loai tàc dòng giàn tiép theo dò,
thóng qua viéc quàn \f khèi lugng tién té va qua trình luu thóng cùa tién té
de huy dóng càc nguón lue tham già vào qua trình phàt trién kinh té trong
vòng kiém soàt dugc cùa Chfnh phù. Hiéu lue cùa chfnh sàch tién té phu
thuòe vào trang thài kinh té cùa mot quó'c già va mùc dò mò ròng quan he
hgp tàc giùa quèc già à'y vói phàn con lai cùa thè giói. Càn cu vào hai liéu
chf chù yéu cùa mot nén kinh té lành mciiih dugc càc tó chùc kinh té quèc té
cóng nhàn, dò là nén kinli té klióng eó su bién dòng qua lón ve mùc già
tóng quàt va phài dàm bào dugc su tàng truòng ón djnh, chfnli sàch tién té
tàp trung vào giài quyé't hai muc tiéu ca bàn nhà't là ón djnh vài già va phàt

trién kinh té.

1.2.1.l-Òn djnh vàt già .

Tình hình vàn dòng cùa vàt già phàn ành già tri cùa tién té. He thò'ng
vàt già dugc xem nhu tuong dòi ón dinh khi khòng co su thay dói dàng ké
cùa chi sò CPI ( Consumption price index - chi sò già tiéu dùng). Su ón
dinh muc già tóng quàt phài dugc nhìn nhàn mot càch toàn dién bòi vi già
cà luón thay dói theo khóng gian va thòi gian, tmóc nhùng chuyén bién cùa

24


Chuang 1 : Vai trò cùa tién té, tài chinh.
càc yèu tè san xuàt cung nhu nhu càu tiéu thu. So sành giùa hai ngành san
xuàt chinh là nòng nghiép va cóng nghiép, chùng ta eó thè thà'y khuynh
huóng ón djnh già làu dai ò càc nuóc dang phàt trièn trong ITnh vuc san xuàt
nóng nghiép ro ràng là càn phài dugc uu tién han trong ITnh vuc cóng
nghiép. Theo già cành kéo giùa hai ngành thi phàn thiét hai rai vào giai càp
nóng dàn va tu dò gay ra su xào tròn trong ca càu ky thuàt va ca cà'u xà hói
cùa nóng nghiép. Diéu này khóng khòi gay ra nhùng bàt lgi cho nén san
xuàt xà hòi nói chung.

Mat khàc, mùc cung ùng nóng san lai le thuóc vào su thay dói cùa yéu
tè thòi tiét va thòi vu. Do dò già nóng san cùng eó thè tàng trong mot thòi
gian ngàn sau khi thu hoach mot vu mùa khóng bòi thu. Néu già nóng san
trò nén dàt dò rat de day nén kinh té vào trang thài hòn dòn va nén chfnh trj
cung bj ành huòng tu ben ngoài. Tuy vày, viéc nhàp khàu nóng phàm
thuong gap phài su phàn ùng dù dói cùa nóng dàn.

Su thay dói già cà cùa tà't cà càc san phàm dugc cà càc nhà kinh té làn
chfnh trj hét sue quan tàm. Dàc biét càc nhà kinh té thuong eè gang giù tàm
hoat dòng sao cho nén kinh té' dugc bình ón tuang dói trong cà ngàn han va
dai han. Kinh nghiém cho thà'y su giàm già khó thuc hién han là su tàng
già, cho nén dà co ón djnh dugc mot mùc già trong mot thòi gian thi dùng
de no bj day lén qua cao trong thòi gian tiép theo. Su già tàng vàt già là mòi
lgi cho nhùng nguòi dàu ca tfch trù vi ho dà mua vói già thà'p hcm nhiéu già
sé bàn ra. Càc doanh nghiép va cà nhàn dang vay ng cùng thu dugc Igi fch
tuang tu. Nhimg già cà tàng sé làm cho nhùng nguòi eó mùc thu nhàp danh
nghTa co dinh bj thiét hai. Mùc song cùa nliùng nguòi này bj ha thàp va ành
huòng dén tóng càu ròi dén tóng cung. Nén kinh té eó nguy co dùng ben bó
suy tlioài. Càc tài san tfnh bang tién hoac trai phiéu ngày càng mài y nghTa,
lgi tue quèc già giàm sùt, klià nàng tiét kiém de dàu tu bi han che khóng chi
hién teli ma cà trong tuang lai. Nén tfn dung quòc già phài sau mot thòi gian

9<;