§9. Các phương pháp chọn lọc

Đ9. Các phơng pháp chọn lọc - Biên soạn: Lê Thị Kim Khánh
Đ9. các phơng pháp chọn lọc
I.Mục đích yêu cầu
Học sinh nắm đợc hai phơng pháp chọn lọc cơ bản là chọn lọc hàng loạt và chọn
lọc cá thể, cách tiến hành , phạm vi ứng dụng và u nhợc điểm của mỗi phơng pháp đó.
Học sinh thấy rõ chọn giống là một quá trình rất công phu, việc tạo ra biến dị chỉ
là khâu khởi đầu. Từ đó học sinh có ý thức quý trọng, bảo tồn và phát huy tác dụng
của các giống mới tốt đã đợc đa và sản xuất.
II. Đồ dùng dạy học.
Tranh phóng to hình 6 SGV, sơ đồ chọn lọc hàng loạt, chọn lọc cá thể .
III.Tiến trình bài giảng
1) ổn định và kiểm diện lớp.
2) Kiểm ttra bài cũ :
- Phơng pháp tạo u thế lai? vì sao hiện tợng u thể lai giảm dần qua các thế hệ.
- Vì sao cơ thể lai xa thờng bất thụ ? Cách khắc phục ?
- Phơng pháp lai TB sinh dỡng? Triển vọng và ứng dụng của phơng pháp này
3) Nội dung bài mới :
Chọn lọc là bớc tiếp theo lai hoặc tạo
ĐB để tạo giống mới. Chọn lọc rất công
phu. Có hai phơng pháp:
I. Chọn lọc hàng loạt
1. Cách tiến hành
- Để chọn lọc hàng loạt, cần tiến
hành chọn lọc nh thế nào?
-Dựa vào kiểu hình, chọn ra một nhóm cá
thể phù hợp nhất với mục tiêu chọn lọc để làm
giống.
+ ở TV: hạt của những cây đã chọn đợc thu
hoạch chung, trộn lẫn với nhau để trồng trong
vụ sau.
+ ở ĐV: Những cá thể đủ tiêu chuẩn đợc

chọn ra để nhân giống .
- Tuỳ theo vật liệu khởi đầu, yêu
cầu và hiệu quả chọn lọc, có thể tiến
hành chọn lọc hàng loạt một lần hay
Trang 53
Đ9. Các phơng pháp chọn lọc - Biên soạn: Lê Thị Kim Khánh
phải lặp lại nhiều lần
Giải thích:
Năm I : Chọn cây tốt


Trộn lẫn
hạt cây tốt

1 2 3
Năm II : So sánh
1: giống khởi đầu
2: giống chọn lọc
3: Giống đối chứng
1 2 3
( I ) (II)
(I) : Sơ đồ PP lai hàng loạt một lần.
(II) : Sơ đồ PP lai hàng loạt hai lần

- VD?
Chọn lúa : khóm tốt , bông tốt, hạt tốt.
Chọn cải củ thời gian sinh trỏng 40-45 ngày ,
khối lợng củ trung bình 230g, NS 35-40 tạ/ha.
ĐV: Chọn NS sữa,thịt,trứng, len cao

- Phạm vi ứng dụng phơng pháp này ra
sao?
2. Phạm vi ứng dụng:
- Cây tự thụ phấn: Chọn lọc một
lần.
- Cây giao phối: Chọn lọc nhiều
lần
- Vật nuôi: Chọn lọc hàng loạt
nhiều lần
Trang 54
Đ9. Các phơng pháp chọn lọc - Biên soạn: Lê Thị Kim Khánh
- Vì sao cây giao phấn cần chọn lọc nhiều
lần? (quần thể có kiểu gen không đồng nhất, các
thế hệ sau có sự phân tính)
Là phơng pháp hữu hiệu để duy trì
chất lợng và NS của giống.
3. Ưu, nh ợc điểm :
- Ưu điểm của chọn lọc hàng loạt ?
a) Ưu điểm:
Đơn giản, dễ làm, ít tốn kém nên
có thể áp dụng rộng rãi.
- Nhợc điểm của chọn lọc hàng loạt là gì?
b) Nhợc điểm.
Không kết hợp đợc chọn lọc kiểu
hình với kiểm tra kiểu gen nên việc
củng cố, tích luỹ các biến dị tốt chậm
đa đến kết quả.
Thờng chỉ có hiệu quả đối với

những tính trạng có HS DT cao
Hệ số DT :
Mỗi tính trạng trên cơ thể đều phụ thuộc hai yếu
tố: gen và MT. Tuy nhiên tỷ trọng của mỗi yếu tố
này là khác nhau, tuỳ từng tính trạng, biểu thị ở hệ
số DT. Hệ số DT là tỷ số giữa BD kiểu gen và BD
kiểu hình, đợc tính bằng%(0-100%) hoặc bằng số
thập phân (0-1).

VD : Hệ số DT của số lợng trứng trung bình của
một gà Lơgo là 9-22%, có nghĩa là tính trạng này
chịu ảnh hỏng của điều kiện nuôi dõng tớí 80-90%,
hệ số DT khối klợng trung bình một quả trứng của
gà Lơgo là 36-93%, có nghĩa là ảnh hởng của Đ/K
nuôi dõng chỉ từ 10-40%
Chọn lọc hàng loạt thực chất là chọn lọc các cá
thể dạ trên kiểu hình mà không kiểm tra kiểu gen,
thừơng chỉ dễ có hiệu quả đối với những tính trạng
có hệ số DT khá cao.
Chẳng hạn chọn lọc hàng loạt đối với số lợng quả trứng gà
thì không đem lại hiệu quả rõ nh đối với khối lợng quả trứng.
Chọn lọc cá thể thực chất là chọn lọc theo kiểu gen của từng
cá thể. Khi mục tiêu chọn lọc là loại tính trạng có hệ số DT
thấp thì phải áp dụng chọn lọc cá thể .
II.Chọn lọc cá thể
- Để chọn lọc hàng loạt, cần tiến hành
chọn lọc nh thế nào?
1. Cách tiến hành
- Chọn lọc những cá thể tốt nhất
- Con cháu của mỗi cá thể đó đợc

Trang 55
Đ9. Các phơng pháp chọn lọc - Biên soạn: Lê Thị Kim Khánh
nhân thành từng dòng
- So sánh các dòng và chọn ra
dòng tốt nhất.
Có thể tiến hành chọn lọc một lần
hoặc nhiều lần
(CL lần1)
đối chứng
Khởi đầu đối chứng
( CL lần 2)
Chọn lọc cá thể hai lần
VD: SGK
- Phạm vi ứng dụng phơng pháp này ra
sao?
2. Phạm vi ứng dụng
Cây tự thụ phấn : Kiểu gen khá đồng nhất và ổn
định.
- Cây tự thụ phấn chặt chẽ hoặc
cây nhân giống vô tính: chọn lọc cá
thể 1lần
Cây giao phấn: P và cọn cháu thòng không đồng
nhất về kiểu gen và kiểu hình chọn lọc cá thể
một lần không đủ để đánh giá.
- Cây giao phấn : chọn lọc cá thể
nhiều lần.
Con đực không cho trứng, sữa nhng ảnh hởng lớn
đến một số lợng lớn con cháu.
- Vật nuôi: kiểm tra đực giống qua
đời con hoặc kiểm tra kiểu gen của 1

cá thể qua chị em ruột của nó hoặc
trực tiếp kiểm tra kiểu gen cá thể
bằng các chỉ tiêu DT TB, DT hoá
sinh, DT miễn dịch
3. Ưu, nhựơc điểm.
- Ưu điểm của chọn lọc hàng loạt ?

a) Ưu điểm:
Kết hợp đợc việc đánh giá dựa
trên kiểu hình với việc kiểm tra kiểu
gen --> nhanh chóng đạt hiệu quả.
- Nhợc điểm của chọn lọc hàng loạt là gì?
b) Nhợc điểm:
Trang 56
Đ9. Các phơng pháp chọn lọc - Biên soạn: Lê Thị Kim Khánh
- Đòi hỏi công phu theo dõi chặt
chẽ, khó áp dụng rộng rãi.
- Đối với tính trạng có HS DT
thấp phải dùng chọn lọc cá thể.
4. Củng cố kiến thức:
- Phân biệt thực chất chọn lọc
hàng loạt với chọn lọc cá thể.
5. Hớng dẫn học tập
Đọc bài: "Một số thành tựu chọn
giống ở VN''
Thu tài liệu su tầm đựợc về chọn
giống.
Trả lời câu hỏi trong SGK
Trang 57