CHIẾC LÁ CUỐI CÙNG

Chiếc lá cuối cùng
Chiếc lá cuối cùng là một truyện ngắn nhẹ nhàng nhng mang nhiều ý
nghĩa, giá trị nhân văn tốt đẹp về tình yêu thơng, lòng nhân hậu và niềm hi
vọng của con ngời. Mỗi số phận trong truyện chỉ đợc tái hiện lại trong một
khoảng thời gian rất ngắn nhng ấn tợng về họ lại vô cùng sâu sắc. Trong đó,
nổi bật hơn cả là hình ảnh của ba hoạ sĩ nghèo Giôn-xi, Xiu và cụ Bơmen.
Ba hoạ sĩ nghèo cùng sống chung trong một khu căn hộ cho thuê ở gần
công viên Oa-sinh-tơn. Mùa đông, gió rét lạnh thấu xơng và lá cây rụng nh
trút. Cũng vào lúc ấy, nạn dịch viêm phổi hoành hành ở khu phố nghèo nàn
nơi họ sống đã quật ngã Giôn-xi. Bệnh tật, nghèo túng, rét mớt khiến cô hoạ sĩ
trẻ tuyệt vọng. Hàng ngày, cô đếm từng chiếc lá thờng xuân còn lại trên cây
bám vào bức tờng gạch đối diện cửa sổ phòng mình và coi đó nh là những
chiếc lá định mệnh của mình. Khi nào chiếc lá cuối cùng rụng xuống cũng là
lúc cô buông xuôi, lìa bỏ cuộc đời. Ngày này qua ngày khác, Giôn-xi càng
thêm tuyệt vọng khi những chiếc lá cứ lần lợt lìa cành. Bệnh tình của cô trở
nên trầm trọng hơn, tởng nh không còn hi vọng nào nữa. ở cô chỉ còn là một
tâm hồn đang chuẩn bị sẵn sàng cho chuyến đi xa xôi bí ẩn của mình...
Sau cơn ma lạnh lẽo, dai dẳng suốt đêm, Giôn-xi thẫn thờ nhìn tấm mành
mành màu xanh đã kéo xuống và nhờ Xiu kéo rèm lên. Cô bất lực vì nghĩ sẽ
chẳng còn chiếc lá nào chịu đựng đợc trận ma vùi dập và những cơn gió phũ
phàng kéo dài cả đêm ấy; rồi cô cũng sẽ sớm ra đi nh những chiếc lá kia. Nh-
ng không, bên ngoài cửa sổ, một chiếc lá thờng xuân vẫn dũng cảm trụ lại đợc
trên bức tờng gạch với cuống lá còn giữ đợc màu xanh sẫm và rìa lá hình
răng ca đã nhuốm màu vàng úa. Sự dũng cảm kì lạ ấy khiến Giôn-xi có phần
ngạc nhiên. Nhng cô vẫn không có đủ niềm tin rằng phép màu nhiệm có thể
kéo dài. Hôm nay nó sẽ rụng thôi và cùng lúc đó thì em sẽ chết - những ý
nghĩ kì quặc hình nh càng ngày càng choán lấy tâm trí cô mạnh mẽ hơn, dày
đặc hơn. Giôn-xi không khỏi ám ảnh về cái chết đợc báo trớc của mình nơi
chiếc lá thờng xuân nhỏ bé cuối cùng. Song khi ngày hôm ấy trôi qua, điều kì
diệu vẫn còn. Đêm đến, gió bấc lại ào ào, trong khi ma vẫn đập mạnh vào cửa
sổ, Giôn-xi lại thêm lần nữa nghĩ rằng chiếc lá sẽ không còn đó. Vậy nhng,

trái với những gì cô nghĩ, chiếc lá vẫn bám trụ lại trên bức tờng. Giôn-xi lúc
này thực sự bất ngờ. Một niềm hi vọng mới đợc nhen nhóm lại trong cô. Cô
nhận ra có một cái gì đấy đã làm cho chiếc lá cuối cùng vẫn còn đó và
muốn chết là một tội. Cô bắt đầu muốn ăn, muốn ngồi dậy, muốn xem Xiu
làm việc,... và hơn hết, cô ớc mơ một ngày nào đó đợc vẽ vịnh Na-plơ. Vào
buổi chiều, Giôn-xi thậm chí còn vui vẻ đan một chiếc khăn choàng len màu
xanh thẫm. Dờng nh trớc kia Giôn-xi tuyệt vọng khi nghĩ đến những chiếc lá
bao nhiêu thì giờ đây, một chiếc lá cuối cùng nhỏ nhoi lại thắp sáng lên niềm
tin mãnh liệt ở cô hoạ sĩ trẻ bấy nhiêu. Cô đã bắt đầu tìm thấy niềm lạc quan,
vui sống...
Giôn-xi mang lòng tin rằng chiếc lá thờng xuân còn sót lại kia là một
phép màu có thật, rằng nó thật sự vẫn còn đó sau bao đêm ma gió dập vùi.
Cô chỉ biết nó là bức hoạ cuối cùng, một sản phẩm hội hoạ khi tác giả của nó -
cụ Bơ-men đã mất. Cụ Bơ-men cũng là một hoạ sĩ nghèo và giầu lòng nhân ái.
Suốt bốn mơi năm qua, cụ đã trăn trở bao nhiêu nhng cha vẽ đợc một kiệt tác
để đời nào. Hiểu đợc sự tuyệt vọng của Giôn-xi, cụ đã hoàn thành bức hoạ
chiếc lá cuối cùng trên tờng ngay trong đêm ma gió bão bùng ấy nh một
cách để nhen nhóm lại niềm hi vọng cho cô. Đó cũng là đêm cuối cùng của
đời ngời hoạ sĩ. Cụ Bơ-men mất sau đó hai ngày trong bệnh viện cũng vì bệnh
viêm phổi.
Có thể nói bức hoạ cuối cùng của cụ Bơ-men chính là một kiệt tác. Bởi
nó đợc ra đời trong hoàn cảnh đặc biệt - đêm ma gió bão bùng khắc nghiệt, dới
ánh sáng của một ngọn đèn bão nhỏ bé. Bởi ngời tạo ra nó là một con ngời đặc
biệt - một hoạ sĩ có đức hi sinh cao cả và tấm lòng giàu tình thơng yêu. Và
trên hết, bởi những gì mà nó mang lại cho một con ngời. Đó là sự tin tởng, hi
vọng, lạc quan, trở lại với niềm vui sống và ớc mơ sáng tạo dồi dào. Giôn-xi
thật sự đã đợc cụ Bơ-men cùng kiệt tác của cụ kéo trở lại từ tay tử thần cũng
nh nỗi bi quan, tuyệt vọng. Chiếc lá cuối cùng do đó, là phút bừng sáng huy
hoàng trong đời ngời nghệ sĩ đáng kính trọng, là biểu tợng cho trái tim đầy vị
tha, nhân ái của ông.

Biết đợc sự thật về chiếc lá thờng xuân qua lời kể của Xiu, nghĩa là biết
chẳng còn một chiếc lá thật nào còn bám lại trên tờng song Giôn-xi không
quay về với chán nản nh trớc. Ngợc lại, niềm tin đã trở lại với cô cùng với sự
cảm kích, kính trọng ngời đồng nghiệp già càng thúc đẩy hơn nữa sự ham
sống, đam mê sáng tạo của cô hoạ sĩ trẻ. Câu chuyện ngắn gọn và khá đơn
giản này nh vậy có kiểu kết cấu thực sự rất độc đáo. Đó là kiểu kết cấu theo
nghệ thuật đảo ngợc tình huống. Lần đảo ngợc thứ nhất là ở Giôn-xi. Bởi từ
đầu trích đoạn (và cả từ đầu truyện), cô mang tâm trạng ngày càng tuyệt vọng,
chờ mong cái chết thì đến cuối truyện, cô lại chuyển sang lạc quan, tràn đầy
khát khao đợc sống. Lần đảo ngợc thứ hai nằm ở cụ Bơ-men khi cụ vẫn đang
sống khỏe mạnh với nỗi trăn trở nghệ thuật thì chỉ sau hai ngày, cụ bị viêm
phổi và qua đời với kiệt tác của mình. Vậy là cùng bởi chiếc lá cuối cùng còn
bám trụ mà một nghệ sĩ trẻ đã khỏi đợc bệnh viêm phổi và tiếp tục đợc sống
với đam mê sáng tạo; một hoạ sĩ già đã mắc phải bệnh viêm phổi và ra đi sau
khi vẽ nên tác phẩm của đời mình. Tác giả O. Henri đã tạo ra một tình huống
truyện bất ngờ đầy cảm xúc. Nó khơi gợi lên sự đồng cảm, trân trọng với
những giá trị nhân văn tốt đẹp của con ngời.
Bên cạnh hình ảnh Giôn-xi bắt đầu hồi sinh và cụ Bơ-men vị tha, Xiu
cũng là một nhân vật rất đáng chú ý. Cô cũng là một hoạ sĩ trẻ, sống cùng
Giôn-xi trong khu nhà trọ nghèo nàn. Trong những ngày Giôn-xi ốm nặng,
héo mòn dần vì bệnh tật, nghèo túng, mệt mỏi, giá lạnh,... Xiu đã hết lòng th-
ơng yêu, tận tuỵ lo lắng cho ngời bạn gái của mình. Tình thơng yêu, đùm bọc
ấy đợc biểu hiện rõ hơn bao giờ hết khi những chiếc lá thờng xuân ít dần trên
bức tờng gạch đối diện cửa sổ phòng Giôn-xi. Không đợc biết về việc cụ Bơ-
men đã vẽ chiếc lá trong đêm nên mỗi khi Giôn-xi nhờ kéo tấm mành lên, Xiu
thờng miễn cỡng, làm theo một cách chán nản. Dờng nh trong lòng cô cũng
biết ma gió sẽ thổi bay hết đi những chiếc lá hi vọng của bạn mình. Cô không
muốn Giôn-xi thấy hình ảnh ấy vì sợ Giôn-xi sẽ càng thêm bi quan, chán nản,
mất hết niềm tin vào cuộc sống. Bởi thế mà chính Xiu cũng ngạc nhiên khi
chiếc lá vẫn ở trên tờng, qua ngày, qua đêm, qua cả những dập vùi của thời

tiết. Đây là một chi tiết thú vị của câu chuyện. Vì nếu Xiu biết trớc về bức hoạ
thì có lẽ, câu chuyện này sẽ mất đi biết bao những bất ngờ sau này. Một lần
nữa, nó đã khẳng định cho tài năng tổ chức nghệ thuật của nhà văn.
Chỉ trong trong mấy trang kết thúc truyện Chiếc lá ngắn ngủi nhng O.
Henri đã chứng tỏ đợc nghệ thuật miêu tả tâm lí, khắc hoạ tính cách và xây
dựng tình huống bậc thầy của mình. Ba nhân vật - ba hoạ sĩ đã dần vẽ lên
trang giấy bức tranh về chiếc lá thờng xuân thấm đợm tình ngời. Thông qua
họ, nhà văn thể hiện niềm tin mãnh liệt của ông vào lòng yêu thơng và niềm
hi vọng trong mỗi con ngời. Điều đó gây nên hứng thú ở ngời đọc cũng nh
càng khiến mỗi ngời thêm rung cảm trớc những giá trị nhân sinh cao cả, đẹp
đẽ.