Tải bản đầy đủ (.pdf) (494 trang)

Lingénieux hidalgo don quichotte de la manche tome i

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.68 MB, 494 trang )

TheProjectGutenbergEBookofL'ingénieuxhidalgoDonQuichottedela
Manche-TomeI,byMigueldeCervantèsSaavedra
ThiseBookisfortheuseofanyoneanywhereatnocostandwithalmostno
restrictionswhatsoever.Youmaycopyit,giveitawayorre-useitunderthe
termsoftheProjectGutenbergLicenseincludedwiththiseBookoronlineat
www.gutenberg.net
Title:L'ingénieuxhidalgoDonQuichottedelaManche-TomeI
Author:MigueldeCervantèsSaavedra
Translator:LouisViardot
ReleaseDate:June14,2005[EBook#16066]
Language:French
***STARTOFTHISPROJECTGUTENBERGEBOOKL'INGÉNIEUX
HIDALGODON***

ProducedbyEbookslibresetgratuits;thistextisalsoavailableat


MigueldeCervantèsSaavedra

L'ingénieuxhidalgoDONQUICHOTTEdelaManche


TomeI

Premièrepublicationen1605
TraductionetnotesdeLouisViardot

Tabledesmatières
Prologue
LIVREPREMIER
ChapitreI


ChapitreII
ChapitreIII
ChapitreIV
ChapitreV
ChapitreVI
ChapitreVII
ChapitreVIII
LIVREDEUXIÈME
ChapitreIX
ChapitreX
ChapitreXI
ChapitreXII
ChapitreXIII
ChapitreXIV
LIVRETROISIÈME
ChapitreXV
ChapitreXVI
ChapitreXVII
ChapitreXVIII
ChapitreXIX
ChapitreXX
ChapitreXXI
ChapitreXXII
ChapitreXXIII
ChapitreXXIV
ChapitreXXV


ChapitreXXVI
ChapitreXXVII

LIVREQUATRIÈME
ChapitreXXVIII
ChapitreXXIX
ChapitreXXX
ChapitreXXXI
ChapitreXXXII
ChapitreXXXIII
ChapitreXXXIV
ChapitreXXXV
ChapitreXXXVI
ChapitreXXXVII
ChapitreXXXVIII
ChapitreXXXIX
ChapitreXL
ChapitreXLI
ChapitreXLII
ChapitreXLIII
ChapitreXLIV
ChapitreXLV
ChapitreXLVI
ChapitreXLVII
ChapitreXLVIII
ChapitreXLIX
ChapitreL
ChapitreLI
ChapitreLII

Prologue
Lecteurinoccupé,tumecroirasbien,sansexigerdeserment,sijetedisqueje
voudraisquecelivre,commeenfantdemonintelligence[1],fûtleplusbeau,le

plusélégantetleplusspirituelquisepûtimaginer;mais,hélas!jen'aipu
contrevenirauxloisdelanature,quiveutquechaqueêtreengendreson
semblable.Ainsi,quepouvaitengendrerunespritstérileetmalcultivécommele
mien,sinonl'histoired'unfilssec,maigre,rabougri,fantasque,pleindepensées


étrangesetquenulautren'avaitconçues,telenfinqu'ilpouvaits'engendrerdans
uneprison,oùtouteincommoditéasonsiège,oùtoutbruitsinistrefaitsa
demeure?Leloisiretlerepos,lapaixduséjour,l'aménitédeschamps,la
sérénitédescieux,lemurmuredesfontaines,lecalmedel'esprit,toutesces
chosesconcourentàcequelesmuseslesplusstérilessemontrentfécondes,et
offrentaumonderavidesfruitsmerveilleuxquilecomblentdesatisfaction.
Arrive-t-ilqu'unpèreaitunfilslaidetsansaucunegrâce,l'amourqu'ilporteà
cetenfantluimetunbandeausurlesyeuxpourqu'ilnevoiepassesdéfauts;au
contraire,illesprendpourdessaillies,desgentillesses,etlesconteàsesamis
pourdestraitscharmantsd'espritetdemalice.Maismoi,quinesuis,quoique
j'enparaisselepèrevéritable,quelepèreputatif[2]dedonQuichotte,jeneveux
passuivrelecourantdel'usage,nitesupplier,presqueleslarmesauxyeux,
commed'autresfont,très-cherlecteur,depardonneroud'excuserlesdéfautsque
tuverrasencetenfant,quejeteprésentepourlemien.Puisquetun'esnison
parentnisonami;puisquetuastonâmedanstoncorpsavecsonlibrearbitre,
autantqueleplushuppé;puisquetuhabitestamaison,donttuesseigneurautant
queleroidesestributs,etquetusaisbienlecommunproverbe:«Sousmon
manteaujetueleroi,»touteschosesquit'exemptentàmonégardd'obligationet
derespect,tupeuxdiredel'histoiretoutcequitesemblerabon,sanscrainte
qu'ontepunissepourlemal,sansespoirqu'onterécompensepourlebienqu'il
teplairad'endire.
Seulement,j'auraisvouluteladonnertoutenue,sansl'ornementduprologue,
sansl'accompagnementordinairedecetinnombrablecataloguedesonnets,
d'épigrammes,d'éloges,qu'onal'habituded'imprimerentêtedeslivres[3].

Carjedoistedireque,bienquecettehistoirem'aitcoûtéquelquetravailàla
composer,aucunnem'asembléplusgrandqueceluidefairecettepréfacequetu
esàlire.Biensouventj'aiprislaplumepourl'écrire,etjel'aitoujoursposée,ne
sachantcequej'écrirais.Maisunjourquej'étaisindécis,lepapierdevantmoi,la
plumesurl'oreille,lecoudesurlatableetlamainsurlajoue,pensantàceque
j'allaisdire,voilàquetoutàcoupentreundemesamis,hommed'intelligenceet
d'enjouement,lequel,mevoyantsisombreetsirêveur,m'endemandalacause.
Commejenevoulaispaslaluicacher,jeluirépondisquejepensaisauprologue
qu'ilfallaitécrirepourl'histoirededonQuichotte,etquej'étaissidécouragéque
j'avaisrésoludenepaslefaire,etdèslorsdenepasmettreaujourlesexploits
d'unsinoblechevalier.
«Carenfin,luidis-je,commentvoudriez-vousquejenefussepasensoucidece


quevadirecetantiquelộgislateurqu'onappellelepublic,quandilverraqu'au
boutdetantd'annộesoựjedormaisdansl'oubli,jeviensaujourd'huimemontrer
augrandjourportanttoutelachargedemonõge[4],avecunelộgendesốche
commedujonc,pauvred'inventionetdestyle,dộpourvuedejeuxd'espritetde
touteộrudition,sansannotationsenmargeetsanscommentaireslafindulivre;
tandisquejevoisd'autresouvrages,mờmefabuleuxetprofanes,siremplisde
sentencesd'Aristote,dePlatonetdetoutelatroupedesphilosophes,qu'ilsfont
l'admirationdeslecteurs,lesquelsentiennentlesauteurspourhommesdegrande
lecture,ộruditsetộloquents?Etqu'est-ce,bonDieu!quandilscitentlasainte
ẫcriture?nedirait-onpasquecesontautantdesaintsThomasetdedocteursde
l'ẫglise,gardantencelaunesiingộnieusebiensộance,qu'aprốsavoirdộpeint,
dansuneligne,unamoureuxdộpravộ,ilsfont,danslalignesuivante,unpetit
sermonchrộtien,sijoliquec'estunejoiedelelireoudel'entendre?Detoutcela
monlivrevamanquer:carjen'airienannoterenmarge,riencommenterla
fin,etjenesaispasdavantagequelsauteursj'yaisuivis,afindeciterleursnoms
entờtedulivre,commefonttouslesautres,parleslettresdel'ABC,en

commenỗantparAristoteetenfinissantparXộnophon,ouparZoùleouZeuxis,
bienquel'unsoituncritiqueenvieuxetlesecondunpeintre.Monlivreva
manquerencoredesonnetsenguised'introduction,aumoinsdesonnetsdontles
auteurssoientdesducs,descomtes,desmarquis,desộvờques,degrandesdames
oudecộlốbrespoởtes;bienque,sij'endemandaisquelques-unsdeuxoutrois
amis,gensdumộtier,jesaisqu'ilsmelesdonneraient,ettelsqueneles
ộgaleraientpointceuxdesplusrenommộsennotreEspagne.Enfin,monamiet
seigneur,poursuivis-je,j'airộsoluqueleseigneurdonQuichotterestõtenseveli
danssesarchivesdelaManche,jusqu'cequelecielluienvoiequelqu'unqui
l'ornedetantdechosesdontilestdộpourvu;carjemesensincapabledeleslui
fournir,causedemoninsuffisanceetdemachộtiveộrudition,etparcequeje
suisnaturellementparesseuxd'allerlaquờted'auteursquidisentpourmoice
quejesaisbiendiresanseux.C'estdelqueviennentl'indộcisionetlarờverie
oựvousmetrouvõtes,causebiensuffisante,commevousvenezdel'entendre,
pourm'ytenirplongộ.ằ
Quandmonamieutộcoutộcetteharangue,ilsefrappalefrontducreuxdela
main,et,partantd'ungrandộclatderire:
ôParDieu,frốre,s'ộcria-t-il,vousvenezdemetirerd'uneerreuroựj'ộtaisrestộ
depuislelongtempsquejevousconnais.Jevousavaistoujourstenupourun
hommed'espritsensộ,etsagedanstoutesvosactions;maisjevoisprộsentque
vousờtesaussiloindecethommequelaterrel'estduciel.Commentest-il


possiblequedesemblablesbagatelles,etdesifacilerencontre,aientlaforce
d'interdireetd'absorberunespritaussimỷrquelevụtre,aussiaccoutumộ
aborderetvaincredesdifficultộsbienautrementgrandes?Envộritộ,celane
vientpasd'unmanquedetalent,maisd'unexcốsdeparesseetd'uneabsencede
rộflexion.Voulez-vousộprouversicequejedisestvrai?Ehbien!soyezattentif,
etvousallezvoircomment,enunclind'oeil,jedissipetoutescesdifficultộset
remộdietouscesdộfautsquivousembarrassent,dites-vous,etvouseffrayent

aupointdevousfairerenoncermettreaujourl'histoiredevotrefameuxdon
Quichotte,miroiretlumiốredetoutelachevalerieerrante.
Voyons,rộpliquai-jesonoffre;dequellemaniốrepensez-vousremplirle
videquifaitmoneffroi,ettirerclairlechaosdemaconfusion?ằ
Ilmerộpondit:
ôlapremiốrechosequivouschagrine,c'est--direlemanquedesonnets,
ộpigrammesetộlogesmettreentờtedulivre,voicileremốdequejepropose:
prenezlapeinedelesfairevous-mờme;ensuitevouslespourrezbaptiseret
nommercommeilvousplaira,leurdonnantpourparrainslePreste-Jeandes
Indes[5]oul'empereurdeTrộbizonde,desquelsjesaisquelebruitacouruqu'ils
ộtaientd'excellentspoởtes;maisquandmờmeilsnel'eussentpasộtộ,etquedes
pộdantsdebachelierss'aviseraientdemordresurvousparderriốreproposde
cetteassertion,n'enfaitespascaspourdeuxmaravộdis;car,lemensongefỷt-il
avộrộ,onnevouscouperapaslamainquil'auraộcrit.
ôQuantciterenmargeleslivresetlesauteursoựvousauriezprislessentences
etlesmaximesquevousplacerezdansvotrehistoire[6],vousn'avezqu'vous
arrangerdefaỗonqu'ilyvienneproposquelquedictonlatin,deceuxquevous
saurezparcoeur,ouquinevouscoỷterontpasgrandepeinetrouver.Par
exemple,enparlantdelibertộetd'esclavage,vouspourriezmettre:
Nonbeneprototolibertasvendituraura,
etciterenmargeHorace,ouceluiquil'adit[7].S'ilestquestiondupouvoirdela
mort,vousrecourrezaussitụtaudistique:
PallidamorsaequopulsatpedepauperumtabernasRegumqueturres.
S'ils'agitdel'affectionetdel'amourqueDieucommanded'avoirpourson
ennemi,entrezaussitụtdansladivineẫcriture,cequevouspouvezfaireavec


tantsoitpeud'attention,etcitezpourlemoinslesparolesdeDieumême:«Ego
autemdicovobis:Diligiteinimicosvestros.»Sivoustraitezdesmauvaises
pensées,invoquezl'Évangile:«Decordeexeuntcogitationesmalae;»side

l'instabilitédesamis,voilàCaton[8]quivousprêterasondistique:
Donecerisfelix,multosnumerabisamicos;Temporasifuerintnubila,soluseris.
Aveccesboutsdelatin,etquelquesautresdemêmeétoffe,onvoustiendradu
moinspourgrammairien,cequi,àl'heurequ'ilest,n'estpasd'unpetithonneurni
d'unminceprofit.
«Pourcequiestdemettredesnotesetcommentairesàlafindulivre,vous
pouvezentoutesûretélefairedecettefaçon:sivousavezànommerquelque
géantdansvotrelivre,faitesensortequecesoitlegéantGoliath,etvousavez,
sansqu'ilvousencoûterien,unelongueannotationtouteprête;carvouspourrez
dire:«LegéantGolias,ouGoliath,futunPhilistinquelebergerDavidtuad'un
grandcoupdefrondedanslavalléedeTérébinthe,ainsiqu'ilestcontédansle
_livredesRois,_auchapitreoùvousentrouverezl'histoire.»Aprèscela,pour
vousmontrerhommeérudit,versédansleslettreshumainesetlacosmographie,
arrangez-vousdemanièrequelefleuveduTagesoitmentionnéenquelque
passagedevotrelivre,etvousvoilàenpossessiond'unautremagnifique
commentaire.Vousn'avezqu'àmettre:«LefleuveduTagefutainsiappelédu
nomd'unancienroidesEspagnes;ilasasourceentelendroit,etson
embouchuredansl'Océan,oùilsejette,aprèsavoirbaignélesmursdela
fameusecitédeLisbonne.Ilpassepourroulerdessablesd'or,etc.»Sivousavez
àparlerdelarrons,jevousfournirail'histoiredeCacus,quejesaisparcoeur;si
defemmesperdues,voilàl'évêquedeMondoñedo[9]quivousprêteraLamia,
LaydaetFlora,etlamatièred'unenotedegrandcrédit;sidecruelles,Ovide
vousfourniraMédée;sid'enchanteresses,HomèreaCalypso,etVirgile,Circé;si
devaillantscapitaines,JulesCésarseprêteralui-mêmedansses_Commentaires,
_etPlutarquevousdonneramilleAlexandres.Avez-vousàparlerd'amours?
pourpeuquevoussachiezquatremotsdelalangueitalienne,voustrouverez
dansLeoneHebreo[10]dequoiremplirlamesuretoutecomble;ets'ilvous
déplaîtd'alleràlaquêteenpaysétrangers,vousavezchezvousFonsecaetson
_AmourdeDieu,_quirenfermetoutcequevousetleplusingénieuxpuissiez
désirerensemblablematière.Enunmot,vousn'avezqu'àfaireensortedeciter

lesnomsquejeviensdedire,oudementionnerceshistoiresdanslavôtre,et
laissez-moilesoind'ajouterdesnotesmarginalesetfinales:jem'engage,
parbleu,àvousremplirlesmargesdulivreetquatrefeuillesàlafin.


«Venons,maintenant,àlacitationd'auteursqu'ontlesautreslivresetdontle
vôtreestdépourvu.Leremèdeestvraimenttrès-facile,carvousn'avezautre
choseàfairequedechercherunouvragequilesaittouscitésdepuisl'_a
_jusqu'au_z__[11]_,commevousditesfortbien;etcemêmeabécédaire,vousle
mettreztoutfaitdansvotrelivre.Vît-onclairementlemensonge,àcausedupeu
d'utilitéquecesauteurspouvaientvousoffrir,quevousimporte?ilsetrouvera
peut-êtreencorequelquehommeassezsimplepourcroirequevouslesaveztous
misàcontributiondansvotrehistoireingénueettoutunie.Et,nefût-ilbonqu'à
cela,celongcataloguedoittoutd'aborddonneraulivrequelqueautorité.
D'ailleurs,quis'avisera,n'ayantàcelanulintérêt,devérifiersivousyavezou
nonsuivicesauteurs?Maisilyaplus,et,sijenemetrompe,votrelivren'apas
lemoindrebesoind'aucunedeceschosesquevousditesluimanquer;carenfin,
iln'esttoutaulongqu'uneinvectivecontreleslivresdechevalerie,dontAristote
n'entenditjamaisparler,dontCicéronn'eutpaslamoindreidée,etdontsaint
Basilen'apasditunmot.Et,d'ailleurs,sesfabuleusesetextravagantes
inventionsont-ellesàdémêlerquelquechoseaveclesponctuellesexigencesde
lavérité,oulesobservationsdel'astronomie?Queluiimportentlesmesures
géométriquesoul'observancedesrèglesetargumentsdelarhétorique?A-t-il,
enfin,àprêcherquelqu'un,enmêlantleschoseshumainesetdivines,cequiest
unesortedemélangequedoitréprouvertoutentendementchrétien?L'imitation
doitseulementluiservirpourlestyle,etpluscelle-làseraparfaite,pluscelui-ci
s'approcheradelaperfection.Ainsidonc,puisquevotreouvragen'ad'autrebut
quedefermerl'accèsetdedétruirel'autoritéqu'ontdanslemondeetparmile
vulgaireleslivresdechevalerie,qu'est-ilbesoinquevousalliezmendiantdes
sentencesdephilosophes,desconseilsdelasainteÉcriture,desfictionsde

poëtes,desoraisonsderhétoriciensetdesmiraclesdebienheureux?Maistâchez
que,toutuniment,etavecdesparolesclaires,honnêtes,biendisposées,votre
périodesoitsonoreetvotrerécitamusant,quevouspeignieztoutcequevotre
imaginationconçoit,etquevousfassiezcomprendrevospenséessansles
obscurciretlesembrouiller.Tâchezaussiqu'enlisantvotrehistoire,le
mélancoliques'exciteàrire,quelerieuraugmentesagaieté,quelesimplenese
fâchepas,quel'habileadmirel'invention,quelegravenelaméprisepoint,et
quelesagesecroietenudelalouer.Surtout,visezcontinuellementàrenverser
defondencomblecettemachinemalassuréedeslivresdechevalerie,réprouvés
detantdegens,etvantésd'unbienplusgrandnombre.Sivousenvenezàbout,
vousn'aurezpasfaitunemincebesogne.»
J'avaisécoutédansungrandsilencetoutcequemedisaitmonami,etsespropos
segravèrentsibiendansmonesprit,que,sansvouloirleuropposerlamoindre


dispute,jelestinspoursensés,leurdonnaimonapprobation,etvoulusmêmeen
composerceprologue,danslequeltuverras,lecteurbénévole,laprudenceet
l'habiletédemonami,lebonheurquej'eusderencontrerentempssiopportunun
telconseiller,enfinlesoulagementquetugoûterastoi-mêmeentrouvantdans
toutesoningénuité,sansmélangeetsansdétours,l'histoiredufameuxdon
QuichottedelaManche,duqueltousleshabitantsdudistrictdelaplainede
Montielontl'opinionqu'ilfutlepluschasteamoureuxetleplusvaillant
chevalierque,delonguesannées,onaitvudanscesparages.Jeneveuxpastrop
tevanterleservicequejeterendsentefaisantconnaîtreunsidigneetsinotable
chevalier;maisjeveuxquetumesachesgrépourtantdelaconnaissancequeje
teferaifaireaveclecélèbreSanchoPanza,sonécuyer,danslequel,àmonavis,
jetedonnerassembléestouteslesgrâcesdumétierquisontéparsesàtraversla
fouleinnombrableetvainedeslivresdechevalerie.Aprèscela,queDieute
donnebonnesanté,etqu'ilnem'oubliepasnonplus.Vale.
LIVREPREMIER

ChapitreI
QuitraitedelaqualitéetdesoccupationsdufameuxhidalgodonQuichottede
laManche.
DansunebourgadedelaManche,dontjeneveuxpasmerappelerlenom,
vivait,iln'yapaslongtemps,unhidalgo,deceuxquiontlanceaurâtelier,
rondacheantique,bidetmaigreetlévrierdechasse.Unpot-au-feu,plussouvent
demoutonquedeboeuf,unevinaigrettepresquetouslessoirs,desabatisde
bétail[12]lesamedi,levendredideslentilles,etledimanchequelque
pigeonneauoutrel'ordinaire,consumaientlestroisquartsdesonrevenu.Lereste
sedépensaitenunpourpointdedrapfinetdeschaussesdepanneavecleurs
pantouflesdemêmeétoffe,pourlesjoursdefête,etunhabitdelameilleure
sergedupays,dontilsefaisaithonneurlesjoursdelasemaine.Ilavaitchezlui
unegouvernantequipassaitlesquaranteans,uneniècequin'atteignaitpasles
vingt,etdeplusungarçondevilleetdecampagne,quisellaitlebidetaussibien
qu'ilmaniaitlaserpette.L'âgedenotrehidalgofrisaitlacinquantaine;ilétaitde
complexionrobuste,maigredecorps,secdevisage,fortmatineuxetgrandami
delachasse.Onaditqu'ilavaitlesurnomdeQuixadaouQuesada,carilyasur
cepointquelquedivergenceentrelesauteursquienontécrit,bienqueles


conjectureslesplusvraisemblablesfassententendrequ'ils'appelaitQuijana.
Maiscelaimportepeunotrehistoire;ilsuffitque,danslerộcitdesfaits,onne
s'ộcartepasd'unatomedelavộritộ.
Or,ilfautsavoirquecethidalgo,danslesmomentsoựilrestaitoisif,c'est--dire
peuprốstoutel'annộe,s'adonnaitliredeslivresdechevalerie,avectantde
goỷtetdeplaisir,qu'ilenoubliapresqueentiốrementl'exercicedelachasseet
mờmel'administrationdesonbien.Sacuriositộetsonextravagancearrivốrent
cepointqu'ilvenditplusieursarpentsdebonnesterreslabourerpouracheter
deslivresdechevalerielire.Aussienamassa-t-ildanssamaisonautantqu'il
puts'enprocurer.Mais,detousceslivres,nulneluiparaissaitaussiparfaitque

ceuxcomposộsparlefameuxFelicianodeSilva[13].Eneffet,l'extrờmeclartộde
saproseleravissait,etsespropossibienentortillộsluisemblaientd'or;surtout
quandilvenaitlireceslettresdegalanterieetdedộfi,oựiltrouvaitộcriten
plusd'unendroit:ôLaraisondeladộraisonqu'maraisonvousfaites,affaiblit
tellementmaraison,qu'avecraisonjemeplainsdevotrebeautộ;ằetdemờme
quandillisait:ôLeshautscieuxquidevotredivinitộdivinementparlesecours
desộtoilesvousfortifient,etvousfontmộritantedesmộritesquemộritevotre
grandeur.ằ
Aveccesproposetd'autressemblables,lepauvregentilhommeperdaitle
jugement.Ilpassaitlesnuitsetsedonnaitlatorturepourlescomprendre,pour
lesapprofondir,pourleurtirerlesensdesentrailles,cequ'Aristotelui-mờme
n'auraitpufaire,s'ilfỷtressuscitộtoutexprốspourcela.Ilnes'accommodaitpas
autantdesblessuresquedonBộlianisdonnaitourecevait,sefigurantque,par
quelquesexcellentsdocteursqu'ilfỷtpansộ,ilnepouvaitmanquerd'avoirle
corpscouvertdecicatrices,etlevisagedebalafres.Mais,nộanmoins,illouait
dansl'auteurcettefaỗongalantedeterminersonlivreparlapromessedecette
interminableaventure;souventmờmeilluivintenviedeprendrelaplume,etde
lefiniraupieddelalettre,commeilyestannoncộ[14].Sansdouteill'auraitfait,
ets'enseraitmờmetirộsonhonneur,sid'autrespensộes,pluscontinuelleset
plusgrandes,nel'eneussentdộtournộ.Maintesfoisilavaitdiscutộaveclecurộ
dupays,hommedocteetgraduộSigỹenza[15],surlaquestiondesavoirlequel
avaitộtộmeilleurchevalier,dePalmộrind'Angleterreoud'AmadisdeGaule.
PourmaợtreNicolas,barbierdumờmevillage,ilassuraitquenuln'approchaitdu
chevalierdePhộbus,etquesiquelqu'unpouvaitluiờtrecomparộ,c'ộtaitleseul
donGalaor,frốred'AmadisdeGaule;carcelui-lộtaitpropretout,sans
minauderie,sansgrimaces,nonpointunpleurnicheurcommesonfrốre,etpour
lecourage,neluicộdantpasd'unpouce.


Enfin,notrehidalgos'acharnatellementsalecture,quesesnuitssepassaienten

lisantdusoiraumatin,etsesjours,dumatinausoir.Sibienqu'forcededormir
peuetdelirebeaucoup,ilsedessộchalecerveau,demaniốrequ'ilvintperdre
l'esprit.Sonimaginationseremplitdetoutcequ'ilavaitludansleslivres,
enchantements,querelles,dộfis,batailles,blessures,galanteries,amours,
tempờtesetextravagancesimpossibles;etilsefourrasibiendanslatờtequetout
cemagasind'inventionsrờvộesộtaitlavộritộpure,qu'iln'yeutpourluinulle
autrehistoirepluscertainedanslemonde.IldisaitqueleCidRuyDiazavait
sansdouteộtộbonchevalier,maisqu'iln'approchaitpasduchevalierde
l'Ardente-ẫpộe,lequel,d'unseulrevers,avaitcoupộparlamoitiộdeuxfarouches
etdộmesurộsgộants.IlfaisaitplusdecasdeBernarddelCarpio,parceque,dans
lagorgedeRoncevaux,ilavaitmismortRolandl'enchantộ,s'aidantde
l'adressed'HerculequandilộtouffaAntộe,lefilsdelaTerre,entresesbras.Il
disaitgrandbiendugộantMorgant,qui,bienqu'issudecetteracegộante,oự
toussontarrogantsetdiscourtois,ộtaitluiseulaffableetbienộlevộ.Maiscelui
qu'ilprộfộraittouslesautres,c'ộtaitRenauddeMontauban,surtoutquandille
voyaitsortirdesonchõteau,etdộtrousserautantdegensqu'ilenrencontrait,ou
voler,pardelledộtroit,cetteidoledeMahomet,quiộtaittouted'or,cequedit
sonhistoire[16]_._QuantautraợtreGanelon[17],pourluiadministrerunevolộe
decoupsdepieddanslescụtes,ilauraitvolontiersdonnộsagouvernanteet
mờmesaniốcepardessuslemarchộ.
Finalement,ayantperdul'espritsansressource,ilvintdonnerdanslaplus
ộtrangepensộedontjamaisfousefỷtavisộdanslemonde.Illuiparut
convenableetnộcessaire,aussibienpourl'ộclatdesagloirequepourleservice
desonpays,desefairechevaliererrant,des'enallerparlemonde,avecson
chevaletsesarmes,chercherlesaventures,etdepratiquertoutcequ'ilavaitlu
quepratiquaientleschevalierserrants,redressanttoutessortesdetorts,et
s'exposanttantderencontres,tantdepộrils,qu'ilacquợt,enlessurmontant,
uneộternellerenommộe.Ils'imaginaitdộj,lepauvrerờveur,voircouronnerla
valeurdesonbrasaumoinsparl'empiredeTrộbizonde.Ainsiemportộpardesi
doucespensộesetparl'ineffableattraitqu'ilytrouvait,ilsehõtademettreson

dộsirenpratique.Lapremiốrechosequ'ilfitfutdenettoyerlespiốcesd'une
armurequiavaitappartenusesbisaùeux,etqui,moisieetrongộederouille,
gisaitdepuisdessiốclesoubliộedansuncoin.Illeslava,lesfrotta,les
raccommodadumieuxqu'ilput.Maisils'aperỗutqu'ilmanquaitcettearmure
unechoseimportante,etqu'aulieud'unheaumecompletellen'avaitqu'un
simplemorion.Alorssonindustriesupplộacedộfaut:avecducarton,ilfitune
maniốrededemi-salade,qui,emboợtộeaveclemorion,formaituneapparencede


saladeentière.Ilestvraique,pouressayersielleétaitforteetàl'épreuved'estoc
etdetaille,iltirasonépée,etluiportadeuxcoupsdutranchant,dontlepremier
détruisitenuninstantl'ouvraged'unesemaine.Cettefacilitédelamettreen
piècesnelaissapasdeluidéplaire,et,pours'assurercontreuntelpérililsemità
refairesonarmet,legarnissantendedansdelégèresbandesdefer,defaçonqu'il
demeurâtsatisfaitdesasolidité;et,sansvouloirfairesurluidenouvelles
expériences,illetintpouruncasqueàvisièredelaplusfinetrempe.
Celafait,ilallavisitersamonture;etquoiquel'animaleûtplusdetaresquede
membres,etplustristeapparencequelechevaldeGonéla,qui_tantumpelliset
ossafuit__[18]_,illuisemblaquenileBucéphaled'Alexandre,nileBabiécadu
Cid,neluiétaientcomparables.Quatrejourssepassèrentàruminerdanssatête
quelnomilluidonnerait:«Car,sedisait-il,iln'estpasjustequechevald'aussi
fameuxchevalier,etsibonparlui-même,restesansnomconnu.»Aussi
essayait-ildeluienaccommoderunquidésignâtcequ'ilavaitétéavantd'entrer
danslachevalerieerrante,etcequ'ilétaitalors.Laraisonvoulaitd'ailleursque
sonmaîtrechangeantd'état,ilchangeâtaussidenom,etqu'ilenprîtunpompeux
etéclatant,telquel'exigeaientlenouvelordreetlanouvelleprofessionqu'il
embrassait.Ainsi,aprèsunequantitédenomsqu'ilcomposa,effaça,rogna,
augmenta,défitetrefitdanssamémoireetsonimagination,àlafinilvintà
l'appeler_Rossinante__[19]__,_nom,àsonidée,majestueuxetsonore,qui
signifiaitcequ'ilavaitétéetcequ'ilétaitdevenu,lapremièredetouteslesrosses

dumonde.
Ayantdonnéàsonchevalunnom,etsiàsafantaisie,ilvouluts'endonnerunà
lui-même;etcettepenséeluiprithuitautresjours,auboutdesquelsildécidade
s'appeler_donQuichotte._C'estdelà,commeonl'adit,quelesauteursdecette
véridiquehistoireprirentoccasiond'affirmerqu'ildevaitsenommerQuixada,et
nonQuesada[20]commed'autresontvoululefaireaccroire.Serappelantalors
quelevaleureuxAmadisnes'étaitpascontentédes'appelerAmadistoutcourt,
maisqu'ilavaitajoutéàsonnomceluidesapatrie,pourlarendrefameuse,et
s'étaitappeléAmadisdeGaule,ilvoulutaussi,enbonchevalier,ajouterausien
lenomdelasienne,ets'appeler_donQuichottedelaManche,_s'imaginantqu'il
désignaitclairementparlàsaraceetsapatrie,etqu'ilhonoraitcelle-cien
prenantd'ellesonsurnom.
Ayantdoncnettoyésesarmes,faitdumorionunesalade,donnéunnomàson
bidetetàlui-mêmelaconfirmation[21],ilsepersuadaqu'ilneluimanquaitplus
rien,sinondechercherunedamedequitomberamoureux,car,pourlui,le


chevaliererrantsansamourétaitunarbresansfeuillesetsansfruits,uncorps
sansâme.Ilsedisait:«Si,pourlapunitiondemespéchés,ouplutôtparfaveur
demabonneétoile,jerencontreparlàquelquegéant,commeilarrive
d'ordinaireauxchevalierserrants,quejelerenversedupremierchocouquejele
fendeparlemilieuducorps,qu'enfinjelevainqueetleréduiseàmerci,ne
serait-ilpasbond'avoiràquil'envoyerenprésent,pourqu'ilentreetsemetteà
genouxdevantmadoucemaîtresse,etluidised'unevoixhumbleetsoumise:«Je
suis,madame,legéantCaraculiambro,seigneurdel'îleMalindrania,qu'avaincu
encombatsingulierlejamaisdignementlouéchevalierdonQuichottedela
Manche,lequelm'aordonnédemeprésenterdevantVotreGrâce,pourqueVotre
Grandeurdisposedemoitoutàsonaise?»Oh!combienseréjouitnotrebon
chevalierquandileutfaitcediscours,etsurtoutquandileuttrouvéàquidonner
lenomdesadame!Cefut,àcequel'oncroit,unejeunepaysannedebonne

mine,quidemeuraitdansunvillagevoisindusien,etdontilavaitétéquelque
tempsamoureux,bienquelabellen'eneûtjamaisriensu,etnes'enfûtpas
souciéedavantage.Elles'appelaitAldonzaLorenzo,etcefutàellequ'illui
semblabond'accorderletitrededamesuzerainedesespensées.Luicherchant
alorsunnomquines'écartâtpastropdusien,quisentîtetreprésentâtlagrande
dameetlaprincesse,ilvintàl'appeler_DulcinéeduToboso,_parcequ'elleétait
nativedecevillage:nomharmonieuxàsonavis,rareetdistingué,etnonmoins
expressifquetousceuxqu'ilavaitdonnésàsonéquipageetàlui-même.
ChapitreII
Quitraitedelapremièresortiequefitdesonpaysl'ingénieuxdonQuichotte.
Ayantdoncachevésespréparatifs,ilnevoulutpasattendredavantagepour
mettreàexécutionsonprojet.Cequilepressaitdelasorte,c'étaitlaprivation
qu'ilcroyaitfaireaumondeparsonretard,tantilespéraitvengerd'offenses,
redresserdetorts,réparerd'injustices,corrigerd'abus,acquitterdedettes.Ainsi,
sansmettreâmequivivedanslaconfidencedesonintention,etsansque
personnelevît,unbeaumatin,avantlejour,quiétaitundesplusbrûlantsdu
moisdejuillet,ils'armadetoutespièces,montasurRossinante,coiffason
espècedesalade,embrassasonécu,saisitsalance,et,parlafausseported'une
basse-cour,sortitdanslacampagne,nesesentantpasd'aisedevoiravecquelle
facilitéilavaitdonnécarrièreàsonnobledésir.Maisàpeinesevit-ilenchemin
qu'unepenséeterriblel'assaillit,ettelle,quepeus'enfallutqu'elleneluifît
abandonnerl'entreprisecommencée.Illuivintàlamémoirequ'iln'étaitpasarmé


chevalier;qu'ainsi,d'aprèslesloisdelachevalerie,ilnepouvaitninedevait
entrerenliceavecaucunchevalier;etque,mêmelefût-il,ildevaitporterdes
armesblanches,commechevaliernovice,sansdevisesurl'écu,jusqu'àcequ'il
l'eûtgagnéeparsavaleur.Cespenséeslefirenthésiterdanssonpropos;mais,sa
foliel'emportantsurtouteraison,ilrésolutdesefairearmerchevalierparle
premierqu'ilrencontrerait,àl'imitationdebeaucoupd'autresquienagirentainsi,

commeill'avaitludansleslivresquil'avaientmisencetétat.Quantauxarmes
blanches,ilpensaitfrottersibienlessiennes,àlapremièreoccasion,qu'elles
devinssentplusblanchesqu'unehermine.Decettemanière,ilsetranquillisa
l'esprit,etcontinuasonchemin,quin'étaitautrequeceluiquevoulaitsoncheval,
carilcroyaitqu'encelaconsistaitl'essencedesaventures.
Encheminantainsi,notretoutneufaventurierseparlaitàlui-même,etdisait:
«Quipeutdouterquedanslestempsàvenir,quandsepublieralavéridique
histoiredemesexploits,lesagequilesécrira,venantàcontercettepremière
sortiequejefaissimatin,nes'exprimedelasorte:«ÀpeineleblondPhébus
avait-ilétendusurlaspacieusefacedelaterreimmenselestressesdoréesdesa
bellechevelure;àpeinelespetitsoiseauxnuancésdemillecouleursavaient-ils
saluédesharpesdeleurslangues,dansunedouceetmielleuseharmonie,la
venuedel'auroreauteintderose,qui,laissantlamollecouchedesonjaloux
mari,semontreauxmortelsduhautdesbalconsdel'horizoncastillan,quele
fameuxchevalierdonQuichottedelaManche,abandonnantleduvetoisif,
montasursonfameuxchevalRossinante,etpritsarouteàtraversl'antiqueet
célèbreplainedeMontiel.»
Eneffet,c'étaitlàqu'ilcheminait;puisilajouta:
«Heureuxâgeetsiècleheureux,celuioùparaîtrontàlaclartédujourmes
fameusesprouessesdignesd'êtregravéesdanslebronze,sculptéesenmarbre,et
peintessurbois,pourvivreéternellementdanslamémoiredesâgesfuturs!Ôtoi,
quiquetusois,sageenchanteur,destinéàdevenirlechroniqueurdecette
merveilleusehistoire,jet'enprie,n'oubliepasmonbonRossinante,éternel
compagnondetoutesmescoursesetdetousmesvoyages.»
Puis,sereprenant,ildisait,commes'ileûtétéréellementamoureux:
«ÔprincesseDulcinée,damedececoeurcaptif!unegrandeinjurevousm'avez
faiteenmedonnantcongé,enm'imposant,parvotreordre,larigoureuse


contraintedeneplusparaîtreenprésencedevotrebeauté.Daignez,ômadame,

avoirsouvenancedececoeur,votresujet,quisouffretantd'angoissespour
l'amourdevous.[22]«
Àcessottises,ilenajoutaitcentautres,toutesàlamanièredecellesqueses
livresluiavaientapprises,imitantdesonmieuxleurlangage.Etcependant,il
cheminaitavectantdelenteur,etlesoleil,quis'élevait,dardaitdesrayonssi
brûlants,quelachaleurauraitsuffipourluifondrelacervelles'ileneûtconservé
quelquepeu.
Ilmarchapresquetoutlejoursansqu'illuiarrivâtrienquifûtdigned'êtreconté;
etils'endésespérait,carilauraitvoulurencontrertoutaussitôtquelqu'unavec
quifairel'expériencedelavaleurdesonrobustebras.
DesauteursdisentquelapremièreaventurequiluiarrivafutcelleduPortLapice[23];d'autres,celledesmoulinsàvent.Maiscequej'aipuvérifieràce
sujet,etcequej'aitrouvéconsignédanslesannalesdelaManche,c'estqu'ilalla
devantluitoutecettejournée,etqu'aucoucherdusoleil,sonbidetetluise
trouvèrentharassésetmortsdefaim.
Alorsregardantdetoutespartspourvoirs'ilnedécouvriraitpasquelquechâteau,
quelquehuttedebergers,oùilpûtchercherungîteetunremèdeàsonextrême
besoin,ilaperçutnonloinducheminoùilmarchaitunehôtellerie[24],cefut
commes'ileûtvul'étoilequileguidaitauxportiques,sicen'estaupalaisdesa
rédemption.Ilpressalepas,sibienqu'ilyarrivaàlatombéedelanuit.Par
hasard,ilyavaitsurlaportedeuxjeunesfilles,decelles-làqu'onappelle_de
joie,_lesquelless'enallaientàSévilleavecquelquesmuletiersquis'étaient
décidésàfairehaltecettenuitdansl'hôtellerie.Etcommetoutcequiarrivaità
notreaventurier,toutcequ'ilvoyaitoupensait,luisemblaitsefaireouveniràla
manièredecequ'ilavaitlu,dèsqu'ilvitl'hôtellerie,ils'imaginaquec'étaitun
château,avecsesquatretourellesetseschapiteauxd'argentbruni,auquelne
manquaientnilepont-levis,nilesfossés,niaucundesaccessoiresquede
semblableschâteauxonttoujoursdanslesdescriptions.Ils'approchade
l'hôtellerie,qu'ilprenaitpourunchâteau,et,àquelquedistance,ilretintlabride
àRossinante,attendantqu'unnainparûtentrelescréneauxpourdonneravecson
corlesignalqu'unchevalierarrivaitauchâteau.Maisvoyantqu'ontardait,etque

Rossinanteavaithâted'arriveràl'écurie,ils'approchadelaporte,etvitlesdeux
fillesperduesquis'ytrouvaient,lesquellesluiparurentdeuxbellesdamoiselles
oudeuxgracieusesdamesqui,devantlaporteduchâteau,folâtraientetprenaient


leursébats.
Encemomentilarriva,parhasard,qu'unporcher,quirassemblaitdansdes
chaumesuntroupeaudecochons(sanspardonilss'appellentainsi),souffladans
unecorneausondelaquellecesanimauxseréunissent.AussitôtdonQuichotte
s'imagina,commeilledésirait,qu'unnaindonnaitlesignaldesavenue.Ainsi
donc,transportédejoie,ils'approchadel'hôtellerieetdesdames,lesquelles
voyantvenirunhommearmédelasorte,aveclanceetbouclier,allaient,pleines
d'effroi,rentrerdanslamaison.MaisdonQuichottecompritàleurfuitelapeur
qu'ellesavaient.Illevasavisièredecarton,et,découvrantsonsecetpoudreux
visage,d'unairaimableetd'unevoixposée,illeurdit:
«QueVosGrâcesneprennentpointlafuite,etnecraignentnullediscourtoise
offense;car,dansl'ordredechevaleriequejeprofesse,iln'appartientnine
convientd'enfaireàpersonne,etsurtoutàdesdamoisellesd'aussihautparage
queledémontrentvosprésences.»
Lesfillesleregardaientetcherchaientdetousleursyeuxsonvisagesousla
mauvaisevisièrequilecouvrait.Maisquandelless'entendirentappeler
demoiselles,chosetellementhorsdeleurprofession,ellesnepurents'empêcher
d'éclaterderire,etcefutdetellesortequedonQuichottevintàsefâcher.Illeur
ditgravement:
«Lapolitessesiedàlabeauté,etlerirequiprocèded'unecauselégèreestune
inconvenance;maisjenevousdispointcelapourvouscauserdelapeine,ni
troublervotrebellehumeur,lamiennen'étantautrequedevousservir.»
Celangage,quenecomprenaientpointlesdames,etlamauvaiseminedenotre
chevalieraugmentaientenelleslerire,etenluilecourroux,tellementquela
choseeûtmaltourné,si,danscemomentmême,n'eûtparul'hôtelier,gros

hommequesonembonpointrendaitpacifique;lequel,voyantcettebizarre
figure,accoutréed'armessidépareillées,commeétaientlabride,lalance,la
rondacheetlecorselet,futtoutprèsd'accompagnerlesdemoisellesdans
l'effusiondeleurjoie.Maiscependant,effrayédecefantômearméenguerre,il
seravisaetrésolutdeluiparlerpoliment:
«SiVotreGrâce,seigneurchevalier,luidit-il,vientchercherungîte,sauflelit,
cariln'yenapasunseuldanscettehôtellerie,toutlerestes'ytrouveraen
grandeabondance.»


DonQuichottevoyantl'humilitéducommandantdelaforteresse,puisquetelslui
paraissaientl'hôteetl'hôtellerie,luirépondit:
«Pourmoi,seigneurchâtelain,quoiquecesoitmesuffit._Mesparures,cesont
lesarmes;monrepos,c'estlecombat,_etc.[25]«
L'hôtepensaquel'étrangerl'avaitappeléchâtelainparcequ'illuisemblaitun
échappédeCastille[26],quoiqu'ilfûtAndalous,etdelaplagedeSan-Lucar,
aussivoleurqueCacus,aussigoguenardqu'unétudiantouunpage.Illui
réponditdonc:
«Àcetrain-là,_leslitsdeVotreGrâcesontdesrochersdurs,etsonsommeilest
toujoursveiller__[27]__._S'ilenestainsi,vouspouvezmettrepiedàterre,bien
assurédetrouverdanscettemasurel'occasionetlesoccasionsdenepasdormir,
nondelanuit,maisdel'annéeentière.»
Endisantcela,ilfuttenirl'étrieràdonQuichotte,lequeldescenditdecheval
avecbeaucoupdepeineetd'efforts,commeunhommequin'avaitpasrompule
jeûnedetoutelajournée.
Ilditaussitôtàl'hôtelierd'avoirgrandsoindesoncheval,parcequec'étaitla
meilleurebêtequiportâtselleaumonde.L'autrelaregarda,etnelatrouvapassi
bonnequedisaitdonQuichotte,pasmêmedemoitié.Ill'arrangeapourtantdans
l'écurie,etrevintvoircequevoulaitsonhôte,quelesdemoiselless'occupaientà
désarmer,s'étantdéjàréconciliéesaveclui.Ellesluiavaientbienôtélacuirasse

depoitrineetcelled'épaules;maisjamaisellesnepurentveniràboutdelui
déboîterlehausse-col,nideluiôterl'informesaladequetenaientattachéedes
rubansverts.Ilfallaitcoupercesrubans,dontonnepouvaitdéfairelesnoeuds;
maisdonQuichottenevoulutyconsentirenaucunefaçon,etpréférarestertoute
cettenuitlasaladeentête,cequifaisaitlaplusétrangeetlaplusgracieusefigure
quisepûtimaginer;et,pendantcettecérémonie,sepersuadantquelescoureuses
quiledésarmaientétaientdegrandesdamesduchâteau,illeurdit,avecune
grâceparfaite,cesversd'unvieuxromance:
«JamaisnefutchevaliersibienservidesdamesquedonQuichottequandilvint
desonvillage;lesdamoisellesprenaientsoindelui,etlesprincessesdeson
rossin»,ouRossinante,cartelest,Mesdames,lenomdemoncheval,comme
donQuichottedelaMancheestlemien;et,bienquejenevoulussepasme
découvrirjusqu'àcequem'eussentdécouvertlesexploitsfaitsenvotreserviceet


profit,leurbesoind'ajusteràl'occasionprésentecevieux_romance_deLancelot
aétécausequevousavezsumonnomavantlajusteépoque.Maisuntemps
viendrapourqueVosSeigneuriescommandentetquej'obéisse,etpourquela
valeurdemonbrastémoignedudésirquej'aidevousservir.»
Lesdonzelles,quin'étaientpasfaitesàdesemblablesrhétoriques,ne
répondaientmot.Ellesluidemandèrents'ilvoulaitmangerquelquechose.
«Quoiquecefût,jem'enaccommoderais,réponditdonQuichotte;car,sijene
metrompe,toutechoseviendraitfortàpoint.»
Parbonheur,cejour-làtombaitunvendredi,etiln'yavaitdanstoutel'hôtellerie
quedestronçonsd'unpoissonséchéqu'onappelle,selonlepays,morue,
merlucheoutruitelle.Onluidemandasi,parhasard,SaGrâcemangeraitdela
truitelle,puisqu'iln'yavaitpasd'autrepoissonàluiservir.
«Pourvuqu'ilyaitplusieurstruitelles,réponditdonQuichotte,ellespourront
servirdetruites,carilm'estégalqu'onmedonnehuitréauxenmonnaieoubien
unepiècedehuitréaux.D'ailleurs,ilsepourraitqu'ilenfûtdecestruitelles

commeduveau,quiestplustendrequeleboeuf,oucommeduchevreau,quiest
plustendrequelebouc.Mais,quoiquecesoit,apportez-levite;carlafatigueet
lepoidsdesarmesnesepeuventsupportersansl'assistancedel'estomac.»
Onluidressalatableàlaportedel'hôtellerie,pourqu'ilyfûtaufrais,etl'hôte
luiapportaunerationdecettemerluchemaldétrempéeetplusmalassaisonnée,
avecdupainaussinoiretmoisiquesesarmes.C'étaitàmourirderirequedele
voirmanger;car,commeilavaitlasalademiseetlavisièrelevée,ilnepouvait
rienporteràlaboucheavecsesmains.Ilfallaitqu'unautrel'embecquât;sibien
qu'unedecesdamesservitàcetoffice.Quantàluidonneràboire,cenefutpas
possible,etcenel'auraitjamaisétésil'hôtenesefûtavisédepercerdeparten
partunjoncdontilluimitl'undesboutsdanslabouche,tandisqueparl'autreil
luiversaitduvin.Àtoutcela,lepauvrechevalierprenaitpatience,plutôtquede
couperlesrubansdesonmorion.
Surcesentrefaites,unchâtreurdeporcsvintparhasardàl'hôtellerie,etsemit,
enarrivant,àsoufflercinqousixfoisdanssonsiffletdejonc.Celasuffitpour
confirmerdonQuichottedanslapenséequ'ilétaitenquelquefameuxchâteau,
qu'onluiservaitunrepasenmusique,quelamerlucheétaitdelatruite,lepain
bisdupainblanc,lesdrôlessesdesdames,etl'hôtelierlechâtelainduchâteau.


Aussidonnait-ilpourbienemployéessarésolutionetsasortie.Pourtant,cequi
l'inquiétaitleplus,c'étaitdenepassevoirarméchevalier;carilluisemblait
qu'ilnepouvaitlégitimements'engagerdansaucuneaventuresansavoirreçu
l'ordredechevalerie.
ChapitreIII
Oùl'onracontedequellegracieusemanièredonQuichottesefitarmer
chevalier.
Ainsitourmentédecettepensée,ildépêchasonmaigresouperd'auberge;puis,
dèsqu'ill'eutachevé,ilappelal'hôte,et,lemenantdansl'écurie,dontilfermala
porte,ilsemitàgenouxdevantluiendisant:

«Jamaisjenemelèveraid'oùjesuis,valeureuxchevalier,avantqueVotre
Courtoisiem'octroieundonquejeveuxluidemander,lequeltourneraàvotre
gloireetauservicedugenrehumain.»
Quandilvitsonhôteàsespieds,etqu'ilentenditdesemblablesraisons,
l'hôtelierleregardaittoutsurpris,sanssavoirquefaireniquedire,ets'opiniâtrait
àlerelever.Maisilneputyparvenir,sicen'estenluidisantqu'illuioctroyaitle
dondemandé.
«Jen'attendaispasmoins,seigneur,devotregrandemagnificence,réponditdon
Quichotte;ainsi,jevousledéclare,cedonquejevousdemande,etquevotre
libéralitém'octroie,c'estquedemainmatinvousm'armiezchevalier.Cettenuit,
danslachapelledevotrechâteau,jepasserailaveilléedesarmes,etdemain,
ainsiquejel'aidit,s'accompliracequetantjedésire,afindepouvoir,commeil
sedoit,courirlesquatrepartiesdumonde,cherchantlesaventuresauprofitdes
nécessiteux,selonledevoirdelachevalerieetdeschevalierserrantscomme
moi,qu'àdesemblablesexploitsporteleurinclination.»
L'hôtelier,quiétaitpassablementmatois,commeonl'adit,etquiavaitdéjà
quelquesoupçondujugementfêlédesonhôte,achevades'enconvaincrequand
illuientendittenirdetelspropos;mais,pours'apprêterdequoirirecettenuit,il
résolutdesuivresonhumeur,etluiréponditqu'ilavaitparfaitementraison
d'avoircedésir;qu'unetellerésolutionétaitpropreetnaturelleaux
gentilshommesdehautevolée,commeilsemblaitêtre,etcommel'annonçaitsa
bonnemine.


«Moi-même,ajouta-t-il,danslesannéesdemajeunesse,jemesuisadonnéàcet
honorableexercice;j'aiparcourudiversespartiesdumonde,cherchantmes
aventures,sansmanqueràvisiterlefaubourgauxPerchesdeMalaga,lesîlesde
Riaran,lecompasdeSéville,l'aqueducdeSégovie,l'oliveriedeValence,les
rondesdeGrenade,laplagedeSan-Lucar,leharasdeCordoue,lesguinguettes
deTolède[28],etd'autresendroitsoùj'aipuexerceraussibienlavitessedemes

piedsquelasubtilitédemesmains,causantunefouledetorts,courtisantdes
veuves,défaisantquelquesdemoiselles,ettrompantbeaucoupd'orphelins,
finalementmerendantcélèbredanspresquetouslestribunauxetcoursque
possèdel'Espagne.Àlafinjesuisvenumeretirerdanscemienchâteau,oùje
visdemafortuneetdecelled'autrui,yrecevanttousleschevalierserrantsde
quelqueconditionetqualitéqu'ilssoient,seulementpourlagrandeaffectionque
jeleurporte,etpourvuqu'ilspartagentavecmoileursfinancesenretourdemes
bonnesintentions.»
L'hôtelierluiditaussiqu'iln'yavaitdanssonchâteauaucunechapelleoùpasser
laveilléedesarmes,parcequ'onl'avaitabattuepourenbâtiruneneuve;mais
qu'ilsavaitqu'encasdenécessité,onpouvaitpassercetteveilléepartoutoùbon
semblait,etqu'ilpourraitfortbienveillercettenuitdanslacourduchâteau;que,
lematinvenu,s'ilplaisaitàDieu,onferaittouteslescérémoniesvoulues,de
manièrequ'ilsetrouvâtarméchevalier,etaussichevalierqu'onpûtl'êtreau
monde.
Illuidemandadepluss'ilportaitdel'argent.DonQuichotteréponditqu'iln'avait
pasuneobole,parcequ'iln'avaitjamaisludansleshistoiresdeschevaliers
errantsqu'aucund'euxs'enfûtmuni.Àcelal'hôterépliquaqu'ilsetrompait:car,
bienqueleshistoiresn'enfissentpasmention,leursauteursn'ayantpascru
nécessaired'écrireunechoseaussisimpleetnaturellequecelledeporterde
l'argentetdeschemisesblanches,ilnefallaitpascroirepourcelaqueles
chevalierserrantsn'enportassentpointaveceux;qu'ainsiiltîntpoursûret
dûmentvérifiéquetousceuxdonttantdelivressontpleinsetrendent
témoignageportaient,àtoutévénement,laboursebiengarnie,ainsiquedes
chemisesetunpetitcoffretpleind'onguentspourpanserlesblessuresqu'ils
recevaient.
«Eneffet,ajoutaitl'hôte,ilnesetrouvaitpastoujoursdanslesplainesetles
désertsoùselivraientleurscombats,oùs'attrapaientleursblessures,quelqu'un
toutàpointpourlespanser,àmoinsqu'ilsn'eussentpouramiquelquesage
enchanteurquivîntincontinentàleurssecours,amenantdansquelquenue,à



traverslesairs,quelquedamoiselleounainavecquelquefioled'uneeaudetelle
vertu,qued'enavalerquelquesgoutteslesguérissaittoutaussitôtdeleurs
blessures,commes'ilsn'eussentjamaiseulemoindremal;mais,àdéfautd'une
telleassistance,lesancienschevalierstinrentpourchosefortbienaviséeque
leursécuyersfussentpourvusd'argentetd'autresprovisionsindispensables,
commedelacharpieetdesonguentspourlespanser;ets'ilarrivait,parhasard,
queleschevaliersn'eussentpointd'écuyer,cequisevoyaitrarement,eux-mêmes
portaienttoutcelasurlacroupedeleurschevaux,dansunetoutepetitebesace,
commesic'eûtétéautrechosedeplusd'importance;car,àmoinsdececas
particulier,cetusagedeporterbesacenefutpastrès-suiviparleschevaliers
errants.»
Enconséquence,illuidonnaitleconseil,etl'ordremêmeaubesoin,commeà
sonfilleuld'armes,oudevantbientôtl'être,deneplussemettredésormaisen
routesansargentetsansprovisions,etqu'ilverrait,quandilypenseraitlemoins,
commeilsetrouveraitbiendesaprévoyance.DonQuichotteluipromit
d'accomplirponctuellementcequ'illuiconseillait.
Aussitôttoutfutmisenordrepourqu'ilfîtlaveilléedesarmesdansunegrande
basse-couràcôtédel'hôtellerie.DonQuichotte,ramassanttouteslessiennes,les
plaçasuruneauge,àcôtéd'unpuits;ensuiteilembrassasonécu,saisitsalance,
et,d'unecontenancedégagée,semitàpasseretrepasserdevantl'abreuvoir.
Quandilcommençacettepromenade,lanuitcommençaitàtomber.L'hôtelier
avaitcontéàtousceuxquisetrouvaientdansl'hôtellerielafoliedesonhôte,sa
veilléedesarmesetlacérémoniequidevaitsefairepourl'armerchevalier.
Étonnésd'unesibizarreespècedefolie,ilsallèrentleregarderdeloin.Tantôtil
sepromenaitd'unpaslentetmesuré;tantôt,appuyésursalance,iltenait
fixementlesyeuxsursesarmes,etnelesenôtaitd'uneheureentière.Lanuitse
fermatoutàfait;maislalunejetaittantdeclarté,qu'ellepouvaitledisputerà
l'astrequilaluiprêtait,defaçonquetoutcequefaisaitlechevaliernoviceétait

parfaitementvudetoutlemonde.
Encemoment,ilpritfantaisieàl'undesmuletiersquis'étaienthébergésdansla
maisond'allerdonnerdel'eauàsesbêtes,etpourcelailfallaitenleverdedessus
l'augelesarmesdedonQuichotte;lequel,voyantvenircethomme,luidità
hautevoix:
«Ôtoi,quiquetusois,témérairechevalier,quivienstoucherlesarmesduplus
valeureuxchevaliererrantquiaitjamaisceintl'épée,prendsgardeàcequetu


fais,etnelestouchepoint,situneveuxlaissertaviepourprixdetonaudace.»
Lemuletiern'eutcuredecespropos,etmalluienprit,carilsefûtépargnécelle
desasanté;aucontraire,empoignantlescourroies,iljetalepaquetloindelui;
cequevoyant,donQuichottetournalesyeuxauciel,et,élevantsonâme,àce
qu'ilparut,verssasouveraineDulcinée,ils'écria:
«Secourez-moi,madame,encettepremièreoffensequ'essuiececoeur,votre
vassal;quevotreaideetfaveurnememanquentpointdanscepremierpéril.»
Ettandisqu'iltenaitcesproposetd'autressemblables,jetantsarondache,illeva
salanceàdeuxmains,etendéchargeaunsifurieuxcoupsurlatêtedumuletier,
qu'illerenversaparterreensipiteuxétat,qu'unsecondcoupluieûtôtétout
besoind'appelerunchirurgien.Celafait,ilramassasesarmes,etseremità
marcherdelongenlargeavecautantdecalmequ'auparavant.
Peudetempsaprès,etsanssavoircequis'étaitpassé,carlemuletiergisait
encoresansconnaissance,undesescamaradess'approchadanslamême
intentiond'abreuversesmules.Mais,aumomentoùilenlevaitlesarmespour
débarrasserl'auge,voilàque,sansdiremotetsansdemanderfaveuràpersonne,
donQuichottejettedenouveausonécu,lèvedenouveausalance,et,sansla
mettreenpièces,enfaitplusdetroisdelatêtedusecondmuletier,carillalui
fendenquatre.Touslesgensdelamaisonaccoururentaubruit,etl'hôtelier
parmieux.Enlesvoyant,donQuichotteembrassasonécu,et,mettantl'épéeàla
main,ils'écria:

«Ôdamedebeauté,aideetréconfortdemoncoeurdéfaillant,voicilemoment
detournerlesyeuxdetagrandeursurcechevalier,tonesclave,quemenaceune
siformidableaventure.»
Cesmotsluirendirenttantd'assurance,que,sitouslesmuletiersdumonde
l'eussentassailli,iln'auraitpasreculéd'unpas.Lescamaradesdesblessés,qui
lesvirentencetétat,commencèrentàfairepleuvoirdeloindespierressurdon
Quichotte,lequel,dumieuxqu'ilpouvait,secouvraitavecsonécu,etn'osait
s'éloignerdel'auge,pournepointabandonnersesarmes.L'hôteliercriaitqu'on
lelaissâttranquille,qu'illeuravaitbienditquec'étaitunfou,etqu'enqualitéde
fouilensortiraitquitte,leseût-iltuéstous.Desoncôté,donQuichottecriait
plusfort,lesappelanttraîtresetmécréants,etdisantqueleseigneurduchâteau
étaitunchevalierfélonetmalappris,puisqu'ilpermettaitqu'ontraitâtdecette


manièreleschevalierserrants.
«Sij'avaisreçu,ajoutait-il,l'ordredechevalerie,jeluiferaisbienvoirqu'ilestun
traître;maisdevous,impureetvilecanaille,jenefaisaucuncas.Jetez,
approchez,venezetattaquez-moidetoutvotrepouvoir,etvousverrezquelprix
emporteravotrefolleaudace.»
Ildisaitcelad'unairsirésoluetd'untonsihautain,qu'ilglaçad'effroiles
assaillants,tellementque,cédantàlapeuretauxremontrancesdel'hôtelier,ils
cessèrentdeluijeterdespierres.AlorsdonQuichottelaissaemporterlesdeux
blessés,etseremitàlaveilléedesarmesaveclemêmecalmeetlamêmegravité
qu'auparavant.
L'hôteliercessadetrouverbonneslesplaisanteriesdesonhôte,et,pourymettre
fin,ilrésolutdeluidonnerbienvitesonmalencontreuxordredechevalerie,
avantqu'unautremalheurarrivât.S'approchantdonchumblement,ils'excusade
l'insolencequ'avaientmontréecesgensderien,sansqu'ileneûtlamoindre
connaissance,lesquels,ausurplus,étaientassezchâtiésdeleuraudace.Illui
répétaqu'iln'yavaitpointdechapelledanscechâteau;maisque,pourcequi

restaitàfaire,ellen'étaitpasnonplusindispensable,ajoutantquelepointcapital
pourêtrearméchevalierconsistaitdanslesdeuxcoupssurlanuqueetsur
l'épaule,suivantlaconnaissancequ'ilavaitducérémonialdel'ordre,etquecela
pouvaitsefaireaumilieudeschamps;qu'encequitouchaitàlaveilléedes
armes,ilétaitbienenrègle,puisquedeuxheuresdeveilléesuffisaient,etqu'ilen
avaitpasséplusdequatre.
DonQuichottecrutaisémenttoutcela;ilditàl'hôtelierqu'ilétaitprêtàluiobéir,
etlepriad'acheveravectoutelacéléritépossible.
«Car,ajouta-t-il,sil'onm'attaquaitunesecondefois,etquejemevissearmé
chevalier,jenelaisseraispasâmevivantedanslechâteau,exceptétoutefoiscelle
qu'ilvousplairait,etquej'épargneraisparamourdevous.»
Peurassuréd'untelavis,lechâtelains'enallaquérirunlivreoùiltenaitnotede
lapailleetdel'orgequ'ildonnaitauxmuletiers.Bientôt,accompagnéd'unpetit
garçonquiportaitunboutdechandelle,etdesdeuxdemoisellesenquestion,il
revintoùl'attendaitdonQuichotte,auquelilordonnadesemettreàgenoux;
puis,lisantdanssonmanuelcommes'ileûtrécitéquelquedévoteoraison,au
milieudesalecture,illevalamain,etluiendonnaungrandcoupsurle


chignon;ensuite,desapropreépée,unautrecoupsurl'épaule,toujours
marmottantentresesdentscommes'ileûtditdespatenôtres.Celafait,il
commandaàl'unedecesdamesdeluiceindrel'épée,cequ'ellefitavec
beaucoupdegrâceetderetenue,cariln'enfallaitpasunefaibledosepour
s'empêcherd'éclaterderireàchaquepointdescérémonies.Maislesprouesses
qu'onavaitdéjàvufaireauchevaliernovicetenaientlerireenrespect.Enlui
ceignantl'épée,labonnedameluidit:
«QueDieurendeVotreGrâcetrès-heureuxchevalier,etluidonnebonnechance
danslescombats.»
DonQuichotteluidemandacommentelles'appelait,afinqu'ilsûtdésormaisà
quiresterobligédelafaveurqu'elleluiavaitfaite;carilpensaitluidonnerpartà

l'honneurqu'ilacquerraitparlavaleurdesonbras.Elleréponditavecbeaucoup
d'humilitéqu'elles'appelaitlaTolosa,qu'elleétaitfilled'unravaudeurdeTolède,
quidemeuraitdansleséchoppesdeSancho-Bienaya,etque,enquelquepart
qu'ellesetrouvât,elles'empresseraitdeleservir,etletiendraitpourson
seigneur.DonQuichotte,répliquant,lapria,paramourdelui,devouloirbien
désormaisprendrele_don,_ets'appelerdoñaTolosa:cequ'ellepromitdefaire.
L'autreluichaussal'éperon,etileutavecellepresquelemêmedialoguequ'avec
cellequiavaitceintl'épée:quandilluidemandasonnom,elleréponditqu'elle
s'appelaitlaMeunière,etqu'elleétaitfilled'unhonnêtemeunierd'Antéquéra.À
celle-cidonQuichottedemandademêmequ'elleprîtle_don_ets'appelâtdoña
Molinera,luirépétantsesoffresdeserviceetdefaveurs.Cescérémonies,
commeonn'enavaitjamaisvu,ainsifaitesaugalopetentoutehâte,don
Quichottebrûlaitd'impatiencedesevoiràcheval,etdepartiràlaquêtedes
aventures;ilsellaRossinanteauplusvite,l'enfourcha,et,embrassantsonhôte,il
luiditdeschosessiétranges,pourleremercierdelafaveurqu'illuiavaitfaiteen
l'armantchevalier,qu'ilestimpossiblederéussiràlesrapporterfidèlement.Pour
levoirauplustôthorsdesamaison,l'hôtelierluirendit,quoiqueenmoinsde
paroles,lamonnaiedesescompliments,etsansluidemandersonécot,lelaissa
partiràlagrâcedeDieu.
ChapitreIV
Decequiarrivaànotrechevalierquandilquittal'hôtellerie
L'aubedujourcommençaitàpoindrequanddonQuichottesortitdel'hôtellerie,


sicontent,siglorieux,sipleinderavissementdesevoirarméchevalier,quesa
joieenfaisaittressaillirjusqu'auxsanglesdesoncheval.Toutefois,venantàse
rappelerlesconseilsdesonhôteausujetdesprovisionssinécessairesdontil
devaitêtrepourvu,entreautresl'argentetleschemises,ilrésolutdes'en
retournerchezluipours'yaccommoderdetoutcebagage,etencored'unécuyer,
comptantprendreàsonserviceunpaysan,sonvoisin,pauvreetchargéd'enfants,

maistrès-propreàl'officed'écuyerdanslachevalerieerrante.Cetterésolution
prise,iltournaRossinanteducôtédesonvillage,etcelui-ci,commes'ileût
reconnulechemindesongîte,semitàdétalerdesiboncoeur,qu'ilsemblaitque
sespiedsnetouchaientpasàterre.
DonQuichotten'avaitpasfaitencoregrandtrajet,quandilcruts'apercevoirque,
del'épaisseurd'unboisquisetrouvaitàsadroite,s'échappaientdescrisplaintifs
commed'unepersonnequiseplaignait.Àpeineleseut-ilentendusqu'ils'écria:
«Grâcessoientrenduesaucielpourlafaveurqu'ilm'accorde,puisqu'ilm'envoie
sipromptementdesoccasionsderemplirlesdevoirsdemonétatetderecueillir
lefruitdemesbonsdesseins.Cescris,sansdoute,sontceuxd'unnécessiteuxou
d'unenécessiteusequinécessitemonsecoursetmaprotection.»
Aussitôt,tournantbride,ildirigeaRossinanteversl'endroitd'oùlescrislui
semblaientpartir.Iln'avaitpasfaitvingtpasdanslebois,qu'ilvitunejument
attachéeàunchêne,et,àunautrechêne,égalementattachéunjeunegarçonde
quinzeansauplus,nudelatêteàlaceinture.C'étaitluiquijetaitcescris
plaintifs,etnonsanscausevraiment,carunvigoureuxpaysanluiadministrait
unecorrectionàgrandcoupsd'uneceinturedecuir,accompagnantchaque
décharged'uneremontranceetd'unconseil.
«Laboucheclose,luidisait-il,etlesyeuxéveillés!»
Lejeunegarçonrépondait:
«Jeneleferaiplus,monseigneur;parlapassiondeDieu,jeneleferaiplus,etje
prometsd'avoiràl'avenirplusgrandsoindutroupeau.»
Enapercevantcettescène,donQuichottes'écriad'unevoixcourroucée:
«Discourtoischevalier,ilvoussiedmaldevousattaqueràquinepeutse
défendre;montezsurvotrecheval,etprenezvotrelance(carunelance[29]était
aussiappuyéecontrel'arbreoùlajumentsetrouvaitattachée),etjevousferai


×