Tổ chức các hoạt động du lịch tại một số di tích lịch sử - văn hóa quốc gia của Hà Nội theo hướng phát triển bền vững

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN



NGUY N VĂN ð C

T CH C CÁC HO T ð NG DU L"CH
T I M T S DI TÍCH L"CH S& VĂN HOÁ QU C GIA
C(A HÀ N I THEO HƯ*NG PHÁT TRI,N B-N V.NG
Chuyên ngành :QU7N LÝ KINH T (KINH T DU L"CH)
Mã s=
: 62.34.01.01

LUEN ÁN TI N SĨ KINH T

NgưHi hưJng dLn khoa hPc : 1. PGS.TS. PH M HRNG CHƯƠNG

2. TS. NGUY N VĂN LƯU

HÀ N I T 2013


L I CAM ðOAN
ðây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u, k t
qu nghiên c u trong lu!n án là trung th"c và chưa t%ng ñư'c
công b trong b)t kỳ công trình nào khác.

Tác giV luXn án


M CL C

L I CAM ðOAN .......................................................................................................... i
DANH M C TY VI T TZT...................................................................................... vi
DANH M C B7NG BI,U, SƠ ðR..........................................................................vii
PH]N M^ ð]U ........................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1:CƠ S^ KHOA H C V- T

CH C CÁC HO T ð NG DU

L"CH T I CÁC DI TÍCH L"CH S& T VĂN HÓA .............................................. 12
1.1.

GIÁ TR" C(A DI TÍCH L"CH S& VĂN HÓA ......................................................12

1.1.1. Khái ni m di tích l ch s văn hoá ..................................................................... 12
1.1.2. Phân lo i di tích l ch s văn hóa ....................................................................... 14
1.1.3. Nh ng ñ"c ñi#m cơ b&n c'a di tích l ch s văn hóa ......................................17
1.1.4. Giá tr c'a di tích l ch s văn hóa ñ+i v,i ho t ñ-ng du l ch ............................ 19
1.2.

NHU C]U VÀ HÀNH VI C(A KHÁCH DU L"CH T I CÁC DI TÍCH
L"CH S& VĂN HÓA .................................................................................................20

1.2.1. Nhu c0u c'a khách du l ch t i các di tích l ch s văn hóa ................................ 20
1.2.2. Hành vi tiêu dùng và tr&i nghi m c'a khách du l ch t i các di tích l ch s
văn hóa .............................................................................................................. 22

1.3.

T

CH C CÁC HO T ð NG DU L"CH T I CÁC DI TÍCH L"CH S&

VĂN HÓA...................................................................................................................25

1.3.1. Các bên tham gia vào t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch........................................ 25
1.3.2. Lvăn hóa .............................................................................................................. 27
1.3.3. Yêu c0u phát tri#n b?n v ng ñ+i v,i các ho t ñ-ng du l ch.............................. 29
1.4.

QUY TRÌNH PH I HbP T

CH C HO T ð NG DU L"CH GI.A

DOANH NGHIcP L. HÀNH VÀ ðƠN V" QU7N LÝ DI TÍCH........................37

1.4.1. T8 ch9c kh&o sát nhu c0u và kh& năng t8 ch9c ho t ñ-ng du l ch.................... 37
1.4.2. T8 ch9c thiAt kA các ho t ñ-ng du l ch ............................................................. 38
1.4.3. Phương th9c t8 ch9c thDc hi n các ho t ñ-ng du l ch ...................................... 38
1.5.

CÁC Y U T

7NH HƯ^NG ð N T

CH C CÁC HO T ð NG DU

L"CH T I CÁC DI TÍCH L"CH S& VĂN HÓA ...................................................39


1.5.1. Cơ sE h t0ng..................................................................................................... 39
1.5.2. Môi trưHng tD nhiên c'a di tích l ch s văn hoá ............................................... 39
1.5.3. Môi trưHng kinh tA xã h-i ................................................................................. 40
1.5.4. Các nhà cung 9ng d ch vK................................................................................ 40
1.6.

KINH NGHIcM QU C T , TRONG NƯ*C T

CH C HO T ð NG DU

L"CH T I CÁC DI TÍCH L"CH S& VĂN HÓA VÀ BÀI H C KINH
NGHIcM ....................................................................................................................40

1.6.1. Kinh nghi m qu+c tA ......................................................................................... 40
1.6.2. Kinh nghi m trong nư,c ................................................................................... 45
1.6.3. Bài hOc kinh nghi m ......................................................................................... 46
K T LUEN CHƯƠNG 1........................................................................................... 49
CHƯƠNG 2: THfC TR NG T
M TS
2.1.

CH C CÁC HO T ð NG DU L"CH T I

DI TÍCH L"CH S& VĂN HOÁ QU C GIA C(A HÀ N I................. 50

T NG QUAN V- Hc TH NG CÁC DI TÍCH L"CH S& VĂN HÓA TRÊN

ð"A BÀN HÀ N I .....................................................................................................50

2.1.1. Khái quát chung h th+ng di tích l ch s văn hóa c'a Hà N-i [33,34]............. 50
2.1.2. Công tác qu&n lý các di tích l ch s văn hóa..................................................... 52
2.1.3. ðóng góp c'a các di tích l ch s văn hóa trong phát tri#n du l ch.................... 54
2.2.

T

CH C HO T ð NG DU L"CH T I VĂN MI U QU C T& GIÁM HÀ

N I..............................................................................................................................56

2.2.1. Gi,i thi u khái quát v? Văn MiAu – Qu+c T Giám ........................................ 56
2.2.2. Ho t ñ-ng trưng bày hi n vYt............................................................................ 59
2.2.3. Ho t ñ-ng hư,ng dZn tham quan ...................................................................... 62
2.2.4. Ho t ñ-ng bi#u di[n ngh thuYt ........................................................................ 65
2.2.5. Ho t ñ-ng l[ h-i ................................................................................................ 67
2.2.6. Ho t ñ-ng bán hàng lưu ni m ........................................................................... 69
2.2.7. ðánh giá chung c'a khách v? t8 ch9c ho t ñ-ng du l ch theo hư,ng phát
tri#n b?n v ng t i Văn MiAu – Qu+c T Giám ................................................. 72
2.3.

T

CH C HO T ð NG DU L"CH T I DI TÍCH NG C SƠN........................78

2.3.1. Khái quát v? di tích NgOc Sơn .......................................................................... 78
2.3.2. Ho t ñ-ng trưng bày hi n vYt............................................................................ 81
2.3.3. Ho t ñ-ng hư,ng dZn tham quan ...................................................................... 83

2.3.4. Ho t ñ-ng l[ h-i ................................................................................................ 86
2.3.5. Ho t ñ-ng bán hàng lưu ni m ........................................................................... 86
2.3.6. ðánh giá chung c'a khách v? công tác t8 ch9c ho t ñ-ng du l ch theo
hư,ng phát tri#n b?n v ng t i di tích NgOc Sơn ............................................... 89
2.4.

T

CH C HO T ð NG DU L"CH T I DI TÍCH C

LOA .............................95

2.4.1. Khái quát v? di tích Thành C8 Loa ................................................................... 95
2.4.2. Ho t ñ-ng trưng bày hi n vYt............................................................................ 98
2.4.3. Ho t ñ-ng hư,ng dZn tham quan .................................................................... 100
2.4.4. Ho t ñ-ng l[ h-i .............................................................................................. 103
2.4.5. Ho t ñ-ng bán hàng lưu ni m ......................................................................... 106
2.4.6. ðánh giá chung c'a khách v? công tác t8 ch9c ho t ñ-ng du l ch theo hư,ng phát
tri#n b?n v ng t i di tích C8 Loa ....................................................................... 109
2.5.

M TS

SO SÁNH V- T

CH C HO T ð NG DU L"CH T I BA DI

TÍCH L"CH S& VĂN HÓA....................................................................................114

2.5.1. ðánh giá c'a khách ñ+i v,i t^ng các ho t ñ-ng du l ch t i ba di tích ............ 114
2.5.2. ðánh giá c'a khách du l ch v? công tác t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch theo
hư,ng phát tri#n b?n v ng t i ba di tích ......................................................... 119
2.5.3. ðánh giá c'a khách du l ch v? kAt qu& các ho t ñ-ng du l ch t i ba di tích ......... 121
2.6.

Sf PH I HbP GI.A DOANH NGHIcP L. HÀNH V*I ðƠN V" QU7N
LÝ DI TÍCH TRONG T

2.7.

M TS

CH C HO T ð NG DU L"CH ..............................122

ðÁNH GIÁ CHUNG V- THÀNH CÔNG VÀ H N CH .................124

2.7.1. Thành công và nguyên nhân .......................................................................... 124
2.7.2. H n chA và nguyên nhân ................................................................................. 125
K T LUEN CHƯƠNG 2......................................................................................... 128
CHƯƠNG 3: GI7I PHÁP HOÀN THIcN T
L"CH T I M T S

CH C CÁC HO T ð NG DU

DI TÍCH L"CH S& VĂN HOÁ QU C GIA C(A HÀ

N I ...................................................................................................................................... 129
3.1.

Hc TH NG CÁC QUAN ðI,M ð"NH HƯ*NG T

CH C HO T ð NG

DU L"CH T I CÁC DI TÍCH L"CH S& VĂN HÓA...........................................129

3.1.1. Quan ñi#m v^a b&o t_n và v^a khai thác b?n v ng........................................ 129
3.1.2. Quan ñi#m h

3.2.

M TS
S

GI7I PHÁP T

CH C CÁC HO T ð NG DU L"CH T I M T

DI TÍCH L"CH S& VĂN HOÁ ........................................................................131

3.2.1. Hoàn thi n mô hình t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch t i di tích l ch s văn hóa
theo hư,ng phát tri#n b?n v ng ........................................................................ 131
3.2.2. Các gi&i pháp và kiAn ngh ñ+i v,i di tích Văn MiAu – Qu+c T Giám ......... 146
3.2.3. Các gi&i pháp và kiAn ngh ñ+i v,i di tích ð?n NgOc Sơn.............................. 151
3.2.4. Các gi&i pháp và kiAn ngh ñ+i v,i di tích C8 Loa ......................................... 155
3.3.

M TS

ð- XUkT ð I V*I CÁC DOANH NGHIcP L. HÀNH .................160

3.3.1. Tăng cưHng ph+i h

3.3.2. Tăng cưHng ph+i h

3.4.

M TS

KI N NGH" ð I V*I CÁC CƠ QUAN QU7N LÝ NHÀ NƯ*C....161

3.4.1. ð+i v,i Nhà nư,c, Chính ph', các B- ngành ................................................. 161
3.4.2. ð+i v,i Thành ph+ Hà N-i.............................................................................. 163
3.4.3. ð+i v,i các ñơn v qu&n lý di tích................................................................... 166
3.5.

ðI-U KIcN THfC HIcN CÁC GI7I PHÁP ......................................................168

3.5.1. Tăng cưHng ngu_n lDc t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch c'a c-ng ñ_ng ñ a
phương, ñơn v qu&n lý di tích l ch s văn hóa............................................... 168
3.5.2. Cơ chA, chính sách, h th+ng văn b&n luYt và dư,i luYt ñ0y ñ', ñ_ng b-,
nhat quán ñ nh hư,ng phát tri#n du l ch b?n v ng ......................................... 169
3.5.3. Th trưHng khách có quy mô l,n..................................................................... 170
3.5.4. Trình ñ- kinh doanh và năng lDc c nh tranh c'a doanh nghi p l hành ........ 170
3.5.5. Các nhà cung 9ng d ch vK t8 ch9c ho t ñ-ng du l ch ña d ng và phong
phú, chat lưK T LUEN CHƯƠNG 3......................................................................................... 172
K T LUEN ............................................................................................................... 173
DANH M C CÔNG TRÌNH C(A TÁC GI7 CÓ LIÊN QUAN ð N ð- ÁN . 175
TÀI LIcU THAM KH7O ....................................................................................... 176

PH L C .................................................................................................................. 184


DANH M C TY VI T TZT
DT

Di tích

DTLSVH

Di tích l ch s văn hóa

HDV/TMV

Hư,ng dZn viên/ ThuyAt minh viên

HðDL

Ho t ñ-ng du l ch

DLBV

Du l ch b?n v ng

PTDLBV

Phát tri#n du l ch b?n v ng

DTVMeQTG

Di tích Văn MiAu – Qu+c T Giám

DTNS

Di tích NgOc Sơn

DTCL

Di tích C8 Loa

UNWTO

T8 ch9c Du l ch thA gi,i

WTTC

H-i ñ_ng du l ch và L hành thA gi,i

UNESCO

T8 ch9c Giáo dKc, Khoa hOc và Văn hóa c'a Liên h

PUP

LYp ho ch qu&n lý và phát tri#n du l ch

UBND

jy ban nhân dân

B- VH, TT và DL

B- Văn hóa, Th# thao và Du l ch

SE VH, TT và DL

SE VH, TT và DL


DANH M C B7NG BI,U, SƠ ðR
B&ng 2.1. Giá vé tham quan ....................................................................................... 55
B&ng 2.2. S+ lưB&ng 2.3. ðánh giá c'a khách v? ho t ñ-ng trưng bày hi n vYt theo hư,ng phát
tri#n b?n v ng t i Văn MiAu – Qu+c T Giám.......................................... 60
B&ng. 2.4. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “Hi n vYt trưng bày th# hi n rõ nét
truy?n th+ng” t i Văn MiAu – Qu+c T Giám........................................... 61
B&ng 2. 5. ðánh giá c'a khách v? ho t ñ-ng hư,ng dZn theo hư,ng phát tri#n b?n
v ng t i Văn MiAu – Qu+c T Giám......................................................... 63
B&ng. 2.6. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “ Nh ng thông tin TMV/HDV cung
cap ñ0y ñ', chính xác”............................................................................... 64
B&ng 2.7. ðánh giá c'a khách v? ho t ñ-ng bi#u di[n ngh thuYt theo hư,ng
phát tri#n b?n v ng t i Văn MiAu – Qu+c T Giám................................. 66
B&ng.2.8. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “Hð bi#u di[n ngh thuYt phù hVăn MiAu – Qu+c T Giám ....................................................................... 66
B&ng 2.9. ðánh giá c'a khách v? ho t ñ-ng l[ h-i theo hư,ng phát tri#n b?n
v ng t i Văn MiAu – Qu+c T Giám......................................................... 68
B&ng.2.10. ðánh giá c'a khách v? “Hð l[ h-i di[n ra hap dZn” t i Văn MiAu –
Qu+c T Giám ........................................................................................... 68
B&ng 2.11. ðánh giá c'a khách v? bán hàng lưu ni m theo hư,ng phát tri#n b?n
v ng t i Văn MiAu – Qu+c T Giám........................................................ 70

B&ng.2.12. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “Ch'ng lo i s&n phom phù hVăn MiAu – Qu+c T Giám ....................................................................... 72
B&ng 2.13. ðánh giá c'a khách v? công tác t8 ch9c ho t ñ-ng du l ch theo hư,ng
phát tri#n b?n v ng t i Văn MiAu – Qu+c T Giám.................................. 73
B&ng.2.14. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “H th+ng b&ng chp dZn l+i ñi, ngôn
ng phù h

B&ng 2.15. ðánh giá c'a khách v? kAt qu& t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch theo
hư,ng phát tri#n b?n v ng t i Văn MiAu – Qu+c T Giám ...................... 76
B&ng. 2.16. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “ðã có nh ng tr&i nghi m t+t ñqp” t i
di tích Văn MiAu – Qu+c T Giám............................................................ 77
B&ng 2.17. ðánh giá c'a khách v? ho t ñ-ng trưng bày hi n vYt theo hư,ng phát
tri#n b?n v ng t i di tích NgOc Sơn .......................................................... 82
B&ng. 2.18. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “Hi n vYt trưng bày th# hi n rõ nét
truy?n th+ng” t i di tích NgOc Sơn ............................................................ 83
B&ng 2.19. ðánh giá c'a khách v? ho t ñ-ng hư,ng dZn tham quan heo hư,ng
phát tri#n b?n v ng t i di tích NgOc Sơn .................................................. 84
B&ng.2.20. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “Nh ng thông tin TMV/HDV cung cap
ñ0y ñ', chính xác” t i di tích NgOc Sơn .................................................... 85
B&ng 2.21. ðánh giá c'a khách v? ho t ñ-ng bán hàng lưu ni m heo hư,ng phát
tri#n b?n v ng t i di tích NgOc Sơn .......................................................... 87
B&ng. 2.22. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “Ch'ng lo i s&n phom phù htích NgOc Sơn ............................................................................................ 89
B&ng 2.23. ðánh giá c'a khách v? công tác t8 ch9c ho t ñ-ng theo hư,ng phát
tri#n b?n v ng t i di tích NgOc Sơn .......................................................... 90
B&ng. 2.24.ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “H th+ng b&ng chp dZn l+i ñi, ngôn
ng phù hB&ng 2.25. ðánh giá c'a khách v? kAt qu& các ho t ñ-ng du l ch theo hư,ng phát
tri#n b?n v ng t i di tích NgOc Sơn .......................................................... 93

B&ng.2.26. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “ðã có nh ng tr&i nghi m t+t ñqp” t i
di tích NgOc Sơn ........................................................................................ 94
B&ng 2.27. ðánh giá khách v? ho t ñ-ng trưng bày hi n vYt theo hư,ng phát tri#n
b?n v ng t i di tích C8 Loa ...................................................................... 99
B&ng.2.28. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “Hi n vYt trưng bày th# hi n rõ nét
truy?n th+ng” t i di tích C8 Loa ................................................................ 100


B&ng 2.29. ðánh giá c'a khách v? ho t ñ-ng hư,ng dZn theo hư,ng phát tri#n b?n
v ng t i di tích C8 Loa .............................................................................. 101
B&ng.2.30. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí“Nh ng thông tin TMV/HDV cung cap
ñ0y ñ', chính xác” t i di tích C8 Loa ........................................................ 102
B&ng 2.31. ðánh giá c'a khách v? ho t ñ-ng l[ h-i theo hư,ng phát tri#n b?n
v ng t i di tích C8 Loa .............................................................................. 104
B&ng. 2.32. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “Hð l[ h-i di[n ra hap dZn” t i di tích
C8 Loa........................................................................................................ 105
B&ng 2.33. ðánh giá c'a khách v? ho t ñ-ng bán hàng lưu ni m theo hư,ng phát
tri#n b?n v ng t i di tích C8 Loa ............................................................... 107
B&ng.2.34. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “Ch'ng lo i s&n phom phù htích C8 Loa ................................................................................................ 108
B&ng 2.35. ðánh giá c'a khách v? công tác t8 ch9c ho t ñ-ng du l ch theo hư,ng
phát tri#n b?n v ng t i di tích C8 Loa ....................................................... 109
B&ng. 2.36. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “H th+ng b&ng chp dZn l+i ñi, ngôn
ng phù hB&ng 2.37. ðánh giá c'a khách v? kAt qu& các ho t ñ-ng du l ch theo hư,ng phát
tri#n b?n v ng t i di tích C8 Loa ............................................................... 112
B&ng.2.38. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “ðã có nh ng tr&i nghi m t+t ñqp” t i
di tích C8 Loa ............................................................................................ 113
B&ng 2.39. ðánh giá c'a khách v? t8 ch9c ho t ñ-ng trưng bày theo hư,ng phát
tri#n b?n v ng t i ba di tích ....................................................................... 114

B&ng.2.40. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “Hi n vYt trưng bày th# hi n rõ nét
truy?n th+ng” t i ba di tích ........................................................................ 115
B&ng 2.41. ðánh giá c'a khách v? ho t ñ-ng hư,ng dZn tham quan theo hư,ng
phát tri#n b?n v ng t i ba di tích ............................................................... 116
B&ng.2.42. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “Nh ng thông tin TMV/HDV cung cap
ñ0y ñ', chính xác” t i ba di tích ................................................................ 116


B&ng 2.43 ðánh giá c'a khách v? ho t ñ-ng l[ h-i theo hư,ng phát tri#n b?n
v ng t i ba di tích ...................................................................................... 117
B&ng.2.44. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “Hð l[ h-i di[n ra hap dZn” t i ba di
tích ............................................................................................................. 117
B&ng 2.45. ðánh giá c'a khách v? ho t ñ-ng bán hàng lưu ni m theo hư,ng phát
tri#n b?n v ng t i ba di tích ....................................................................... 118
B&ng.2.46. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí” Ch'ng lo i s&n phom phù hdi tích ......................................................................................................... 119
B&ng 2.47. ðánh giá c'a khách v? công tác t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch theo
hư,ng phát tri#n b?n v ng t i ba di tích .................................................... 120
B&ng.2.48. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “H th+ng b&ng chp dZn l+i ñi, ngôn
ng phù hB&ng 2.49. ðánh giá c'a khách v? kAt qu& các ho t ñ-ng du l ch theo hư,ng phát
tri#n b?n v ng t i ba di tích ....................................................................... 121
B&ng.2.50. ðánh giá c'a khách v? tiêu chí “ðã có nh ng tr&i nghi m t+t ñqp” t i
ba di tích..................................................................................................... 122

DANH M C SƠ ðR
Sơ ñ_ 2.1. Phân công qu&n lý di tích trên ñ a bàn Hà N-i .......................................... 52
Sơ ñ_ 3.1. Mô hình t8 ch9c ho t ñ-ng du l ch t i các di tích l ch s văn hóa ............ 135

PH]N M^ ð]U
1. Tính cmp thipt cqa ñs tài
Nhu c0u c'a khách du l ch mu+n tìm hi#u sâu hơn, c&m nhYn ñ0y ñ' hơn giá tr
văn hóa, l ch s thông qua các ho t ñ-ng du l ch t i các DTLSVH. Các ho t ñ-ng du l ch
t8 ch9c t i các di tích l ch s văn hoá thưHng bao g_m: ho t ñ-ng tham quan, thông tin
hư,ng dZn, t8 ch9c bi#u di[n ngh thuYt, ho t ñ-ng mô phsng, l[ h-i, bán hàng lưu
ni m. Ho t ñ-ng du l ch giúp khách c&m nhYn ñưgóp ph0n làm tăng giá tr c'a nơi ñAn. Ho t ñ-ng cung 9ng d ch vK t i các DTLSVH t o
ngu_n thu ñ# b&o t_n, trùng tu, phát huy giá tr c'a DTLSVH. Các doanh nghi p du l ch
phát tri#n s&n phom v,i tuyAn ñi#m khai thác các DTLSVH có t8 ch9c t+t các ho t ñ-ng
du l ch st làm gia tăng giá tr c'a DTLSVH và giá tr c'a s&n phom du l ch.
Mui ho t ñ-ng du l ch có hình th9c, n-i dung, quy trình t8 ch9c, ñ a ñi#m,
không gian, thHi gian, k ch b&n khác nhau nhvm ñáp 9ng nhu c0u ña d ng c'a khách
du l ch. Vì vYy các ho t ñ-ng cung cap d ch vK cũng rat ña d ng và phong phú. Ví
dK: có ho t ñ-ng giúp khách nhìn ngxm, ho t ñ-ng giúp khách tr&i nghi m, ho t
ñ-ng giúp khách hOc tYp, ho t ñ-ng giúp khách nhYn th9c trách nhi m v,i c-ng
ñ_ng, xã h-i, môi trưHng,… Tuy nhiên, hi n nay các ho t ñ-ng du l ch t i các
DTLSVH E Hà N-i nói riêng và Vi t Nam nói chung còn nghèo nàn, ñơn ñi u v? c&
hình th9c và n-i dung dZn ñAn &nh hưEng ñAn chat lưphom du l ch liên quan.
Ngày nay, phát tri#n b?n v ng ñang ñưb?n v ng v? kinh tA, sD b?n v ng xã h-i và sD b?n v ng v? môi trưHng. Ba trK c-t
này tương tác và phK thu-c lZn nhau. Nói phát tri#n b?n v ng có nghĩa là t o m-t sD
cân bvng gi a kinh tA, xã h-i và môi trưHng. Ngành du l ch có m-t v trí ñ"c bi t
quan trOng trong phát tri#n b?n v ng.
Th' ñô Hà N-i là m-t trong nh ng trung tâm du l ch trOng ñi#m c'a c& nư,c. Hà
N-i có ngu_n tài nguyên du l ch phong phú v,i rat nhi?u danh lam thxng c&nh. Nhưng
ñAn nay, vi c t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch t i nơi có tài nguyên du l ch nói chung và

t i các di tích l ch s văn hoá nói riêng trên ñ a bàn Hà N-i còn nhi?u bat cYp. Các ho t
ñ-ng cung 9ng d ch vK t i các DTLSVH chưa phù h

ch9c, chưa ñ&m b&o ñưphát tri#n b?n v ng, chưa có sD ph+i h

doanh nghi p l hành trong vi c t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch theo hư,ng phát tri#n
b?n v ng, ñ# phát tri#n chương trình du l ch theo hư,ng phát tri#n b?n v ng. Xuat phát
t^ ý tưEng nghiên c9u lý luYn và 9ng dKng ñ# phát tri#n du l ch b?n v ng t i các ñi#m
du l ch, nghiên c9u sinh ñã chOn ñ? tài “ T8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch t i m-t s+ di
tích l ch s văn hóa qu+c gia c'a Hà N-i theo hư,ng phát tri#n b?n v ng”.
2. Mtc ñích nghiên cuu
e Làm rõ sD kAt h

DTLSVH ñ# phát tri#n các s&n phom du l ch theo hư,ng phát tri#n b?n v ng. ð nh
hư,ng t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch t i các DTLSVH theo hư,ng b?n v ng bao
g_m: thsa mãn nhu c0u tr&i nghi m c'a khách du l ch, b&o t_n và phát huy các giá
tr c'a di tích thông qua t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch hư,ng t,i tD ch' v? tài chính,
t+i ña le ðánh giá thDc tr ng t8 ch9c m-t s+ ho t ñ-ng du l ch t i các ñi#m du l ch lDa
chOn nghiên c9u.
e ð? xuat các gi&i pháp t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch theo hư,ng phát tri#n
b?n v ng.
3. ð=i tưvng và phwm vi nghiên cuu
ð i tư'ng nghiên c u:
T8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch t i các di tích l ch s văn hóa qu+c gia theo
hư,ng phát tri#n b?n v ng.
Ph,m vi nghiên c u:
e LuYn án lDa chOn ba di tích l ch s văn hoá qu+c gia E Hà N-i ñ# nghiên c9u.
Bao g_m: di tích Văn MiAu – Qu+c T Giám, di tích NgOc Sơn, di tích C8 Loa. T i
mui ñi#m tYp trung nghiên c9u b+n ho t ñ-ng cung 9ng d ch vK là: Trưng bày hi n
vYt, hư,ng dZn tham quan, bi#u di[n ngh thuYt, bán hàng lưu ni m.
e ThHi gian nghiên c9u: t^ 2008 e 2010

4. Các phương pháp nghiên cuu
Phương pháp luXn
VYn dKng phương pháp duy vYt bi n ch9ng và l ch s làm n?n t&ng trong quá
trình phân tích và kAt luYn van ñ? nghiên c9u. Căn c9 vào cơ sE lý luYn v? t8 ch9c
ho t ñ-ng du l ch t i DTLSVH, lý luYn v? phát tri#n du l ch b?n v ng, luYn án ñánh
giá thDc tr ng t8 ch9c ho t ñ-ng du l ch t i m-t s+ DTLSVH qu+c gia c'a Hà N-i
thông qua ñi?u tra khách du l ch, phsng van ñ i di n nhà qu&n lý t i m-t s+ cơ quan
qu&n lý nhà nư,c v? du l ch, ñơn v kinh doanh du l ch, ñơn v qu&n lý di tích t^ ñó
xác ñ nh các van ñ? v? t8 ch9c ho t ñ-ng du l ch; h th+ng các quan ñi#m, ñ nh
hư,ng t8 ch9c ho t ñ-ng du l ch t i DTLSVH theo hư,ng phát tri#n b?n v ng; ñưa
ra các gi&i pháp hoàn thi n, các kiAn ngh và ñi?u ki n thDc hi n các gi&i pháp ñưmô t& theo sơ ñ_ dư,i ñây:
Lý luYn v? t8 ch9c các
Hð DL t i DTLSVH

Lý luYn v? phát tri#n DLBV

ThDc tr ng t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch

Phsng van nhà
qu&n lý

ði?u tra khách
du l ch

Các van ñ? v? t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch

ð nh hư,ng phát

tri#n du l ch c'a
Nhà nư,c

Quan ñi#m

KiAn ngh ,
gi&i pháp

Sơ ñz 1: Phương pháp luXn nghiên cuu
Ngu0n: Mô t c a tác gi


Mô hình nghiên cuu lý thuypt
Mô hình nghiên c9u lý thuyAt ñưquan h gi a các bên trong phát tri#n du l ch b?n v ng, m+i quan h gi a các bên
trong t8 ch9c ho t ñ-ng du l ch t i các DTLSVH theo hư,ng phát tri#n b?n
v ng, b- tiêu chuon qu&n lý sD ki n b?n v ng (BS 8901). Căn c9 vào các giá tr c'a
DTLSVH, các yêu c0u v? phát tri#n du l ch b?n v ng, ñơn v qu&n lý di tích l ch s văn
hóa ph+i h

DTLSVH ñ# t8 ch9c các ho t ñ-ng trưng bày hi n vYt, hư,ng dZn tham quan, bi#u
di[n ngh thuYt, bán hàng lưu ni m.v.v...nhvm ñáp 9ng nhu c0u tr&i nghi m c'a khách
du l ch, b&o t_n và phát huy các giá tr c'a DTLSVH thông qua t8 ch9c ho t ñ-ng du
l ch hư,ng t,i tD ch' v? tài chính, ñ&m b&o ltrưHng và văn hóa c-ng ñ_ng. T8 ch9c ho t ñ-ng du l ch t i các DTLSVH ch u &nh
hưEng c'a các yAu t+ môi trưHng tD nhiên, môi trưHng xã h-i, nhà cung cap d ch vK, cơ
sE h t0ng ñưMôi
trưHng
tD
nhiên

Giá tr
di tích

ðơn
v
qu&n
lý di
tích

Nhu
c0u
c'a
khách
t i
DTLS
VH

Môi
trưHng
xã h-i

Các ho t ñ-ng du l ch
e Trưng bày hi n vYt
e Hư,ng dZn tham quan
e Bi#u di[n ngh thuYt
e Bán hàng lưu ni m

e……………….
Yêu

c0u
phát
tri#n
b?n
v ng

Doanh
nghi p
l hành

Nhà cung
cap d ch
vK

Cơ sE
h t0ng

ð nh hư,ng
phát tri#n b?n
v ng
e Thsa mãn
nhu c0u tr&i
nghi m c'a
khách
e Cân bvng lích gi a các
bên liên quan
e B&o t_n và
phát huy giá
tr di tích

thông qua các
ho t ñ-ng du
l ch
e B&o v môi
trưHng, văn
hóa c-ng ñ_ng

Sơ ñz 2: Mô hình nghiên cuu lý thuypt t~ chuc các howt ñ•ng du l€ch
twi các di tích l€ch s• văn hóa
Ngu0n: Mô t c a tác gi


Phương pháp thu thXp thông tin sơ cmp
ð# ñ t ñưán s dKng kAt h

lưcán b- qu&n lý m-t s+ ñơn v liên quan. Nghiên c9u ñ nh lưpháp ñi?u tra kh&o sát ñánh giá c'a khách du l ch.
T Ph„ng vmn chuyên sâu
+ Mtc tiêu ph„ng vmn sâu
MKc tiêu c'a vi c áp dKng phương pháp phsng van sâu cho ñ? tài là ñ# xem
xét ý kiAn ñánh giá c'a cán b- qu&n lý c'a ñơn v qu&n lý di tích, ñơn v qu&n lý nhà
nư,c v? du l ch, doanh nghi p l hành v? thDc hi n quy trình t8 ch9c các ho t ñ-ng
du l ch t i các di tích l ch s văn hóa và vi c ph+i h

các ho t ñ-ng du l ch t i các di tích l ch s văn hóa.
+ ð=i tưvng tham gia
Phsng van sâu cán b- qu&n lý t i cơ quan qu&n lý nhà nư,c v? du l ch,
Doanh nghi p l hành và ban qu&n lý di tích l ch s văn hoá ( PhK lKc 1 B&ng 1.1).
+ Thu thXp và x• lý thông tin
ð# ñ&m b&o chat lư

n-i dung câu hsi phsng van cơ b&n ñưch9c kh&o sát, thiAt kA, t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch t i các di tích l ch s văn hóa
và m+i quan h ph+i h

2). Các cu-c phsng van ñưtrung bình kéo dài 45 phút, v? các n-i dung ñã nêu. Tat c& các ñ+i tưphsng van ñ?u rat quan tâm 'ng h- nghiên c9u và s•n sàng cung cap các thông tin
khi ñưkhông chp dDa vào vi c t8ng h

dung cK th# mà còn ñưcác ñ+i tư

T KhVo sát ñánh giá cqa khách du l€ch
+ Mtc tiêu ñisu tra chPn mLu: MKc tiêu c'a vi c áp dKng phương pháp ñi?u
tra chOn mZu cho ñ? tài là ñ# thu thYp ý kiAn ñánh giá c'a khách du l ch v? chat
lưphiAu ñi?u tra trên di n r-ng st giúp tác gi& thu thYp ñưgiá c'a khách du l ch c0n thiAt như các tiêu chí ñánh giá các ho t ñ-ng du l ch theo
hư,ng phát tri#n b?n v ng, m9c ñ- thsa mãn c'a khách du l ch, công tác t8 ch9c
các ho t ñ-ng du l ch t i 03 DTLSVH ñã lDa chOn.
+ Xây d‰ng phipu ñisu tra: PhiAu ñi?u tra ñưchOn n-i dung tiêu chí ñánh giá các ho t ñ-ng du l ch theo hư,ng phát tri#n b?n
v ng ñ+i v,i t^ng ho t ñ-ng bao g_m tiAng Vi t và tiAng Anh. SD ñánh giá c'a
khách du l ch thông qua tr& lHi các câu hsi và nh ng tuyên b+ xoay quanh các n-i
dung tiêu chí t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch t^ quy trình t8 ch9c, tiêu chí ñánh giá
b?n v ng, công tác qu&n lý nói chung, sD liên kAt các ho t ñ-ng du l ch. Khách du
l ch ñưa ra ý kiAn ñánh giá bvng cách khoanh tròn vào m9c ñ_ng ý c'a mình v,i
quy ư,c 1 là Rat không ñ_ng ý , 2 là Không ñ_ng ý, 3 là Không ñ_ng ý cũng không
ph&n ñ+i, 4 là ð_ng ý ñAn 5 là Rat ñ_ng ý theo thang do Likert (PhK lKc 2).
+ ChPn mLu và thu thXp s= liŠu: ð+i v,i cu-c ñi?u tra chOn mZu, nhvm

ñ&m b&o tính ñ i di n c'a mZu, phiAu ñi?u tra ñưñ-i ngũ hư,ng dZn viên E m-t s+ công ty du l ch có chương trình du l ch khai thác
03 DTLSVH ñã lDa chOn, qua các l,p hOc sinh sinh viên chuyên ngành hư,ng dZn
du l ch kh&o sát, hOc tYp t i 03 DTLSVH. ð+i tưb&o tính ñ i di n bao g_m ñi theo ñoàn s dKng thuyAt minh viên t i ñi#m, ñi theo
ñoàn s dKng hư,ng dZn c'a ñoàn, khách tD tham quan, khách ñi l‚; ñ i di n v?
qu+c t ch, gi,i tính, ñ- tu8i, ngh? nghi p, mKc ñích tham quan.
T^ các di tích l ch s văn hoá t i Hà N-i phKc vK ho t ñ-ng du l ch, tác gi&
chp lDa chOn 03 di tích ñi#n hình: Văn MiAu e Qu+c T Giám, ð?n NgOc Sơn, và
Thành C8 Loa. Ba di tích này là nh ng di tích ñã ñưqu+c gia, có th# ñ i di n cho toàn b- h th+ng di tích l ch s văn hóa c'a Hà N-i,
ch9a ñDng nhi?u giá tr vYt chat và tinh th0n phong phú, b&n sxc văn hóa không chp


c'a ngưHi Hà N-i mà c'a c& dân t-c; ñ&m b&o ñ i di n v? m"t giá tr , không gian,
thHi gian. Ngoài ra, ñây cũng là nh ng ñi#m du l ch n8i tiAng thu hút ñông ñ&o du
khách trong nư,c và qu+c tA ñ_ng thHi nh ng di tích này ñã và ñang t8 ch9c cung
cap các ho t ñ-ng du l ch ch' yAu.
Kh&o sát thDc tA ñưñưkh&o sát chính ñưtháng 5,10 năm 2010.
ðtích, các ho t ñ-ng chính, thDc tr ng ho t ñ-ng du l ch, s+ lưquan t i 03 di tích ñã lDa chOn.
ðl ch t i các di tích. Quan sát, tìm hi#u quy trình t8 ch9c ho t ñ-ng du l ch theo
hư,ng phát tri#n b?n v ng. ðóng vai khách du l ch tD tham quan, mua d ch vK
hư,ng dZn và nghe thuyAt minh viên hư,ng dZn tham quan t i các di tích, theo ñoàn
khách tham quan có hư,ng dZn viên..

e ðc'a khách v? t8 ch9c các ho t ñ-ng du l ch theo hư,ng phát tri#n b?n v ng.
Căn c9 lDa chOn 03 DTLSVH là căn c9 ñ i di n v? lo i hình DTLSVH, giá
tr tiêu bi#u, v trí ñ a lý, kh& năng liên kAt tuyAn ñi#m, là ñi#m du l ch trong s&n
phom l hành c'a DNLH.
PhiAu ñi?u tra ñưty du l ch dZn khách ñAn tham quan 03 di tích; chuy#n trDc tiAp cho khách tD tham
quan t i 03 DTLSVH qua hOc sinh sinh viên chuyên ngành Hư,ng dZn du l ch hOc
tYp t i 03 DTLSVH. T… l phiAu phát ra, thu v?, phiAu s dKng ñưvà ñ&m b&o mKc tiêu ñi?u tra. Trung bình t i 03 DTLSVH: T… l phiAu phát ra, s+
phiAu thu v? là 79.6 %. S+ phiAu s dKng ñ# phân tích phKc vK cho nghiên c9u
chiAm 89.4 % trong t8ng s+ phiAu thu v?. Trong s+ phiAu thu v?, có phiAu b lo i do
m-t s+ n-i dung trong các phiAu này không ñưdKng ñưtham quan ( PhK lKc 1 B&ng 1.2).


Khách du l ch trong nghiên c9u bao g_m khách du l ch n-i ñ a và qu+c tA
ñAn tham quan và s dKng d ch vK hư,ng dZn viên du l ch theo ñoàn t i 3 ñi#m di
tích ñ# lay ý kiAn ñánh giá và t^ ñó ñưa ra nh ng ñánh giá v? t8 ch9c các ho t
ñ-ng du l ch. ð+i tưChâu Âu; theo ngh? nghi p có Nhà qu&n lý, nhân viên kinh doanh, nhân viên hành
chính, ngh? khác; theo mKc ñích ñAn có tham quan, nghiên c9u, vui chơi gi&i trí,
mKc ñích khác; ñ- tu8i có ñ i di n dư,i 18, 18e30, 31e45, 46e60 và trên 60 (PhK
lKc 1 B&ng 1.3).
Phương pháp x• lý thông tin
S dKng các phương pháp th+ng kê, phân tích th+ng kê ñ# x lý thông tin, ñưa
ra nhYn xét, kAt luYn và dD báo bao g_m ñ nh tính, ñ nh lưlý s+ li u th+ng kê Cspro.
H th+ng x lý d li u CSPro là m-t gói ph0n m?m, công th9c ñư

ñ# nhYp, chpnh s a, lYp b&ng, và ph8 biAn các d li u ñi?u tra dân s+ và kh&o sát.
CSPro ñư9ng dKng ph9c t p nhat. CSPro ñưkê E các nư,c ñang phát tri#n s dKng CSPro ñ# x lý d li u ñi?u tra dân s+. Các
t8 ch9c phi chính ph' (NGO), các trưHng ñ i hOc và cao ñ‰ng, b nh vi n, và các
nhóm khu vDc tư nhân cũng có th# s dKng CSPro cho công tác kh&o sát. CSPro có
th# ñưtrên các s+ li u ñi?u tra, luYn án s dKng ph0n m?m CsPro ñ# x lý s+ li u. KAt qu&
x lý s+ li u phKc vK phân tích bao g_m các b&ng thông tin v? trung bình, trung v ,
m+t, ñ- l ch chuon, giá tr l,n nhat, giá tr nhs nhat, t… l ph0n trăm, cơ cau kAt qu&
ñánh giá c'a ñ+i tư(PhK lKc 3).
5. T~ng quan tình hình nghiên cuu
DTSLVH là tài nguyên nhân văn quý giá ñưc'a nhi?u thA h E các ñ a phương và các qu+c gia. Vì vYy, nhi?u DTSLVH ñã
trE thành ñ+i tư

khách. Di tích l ch s văn hoá là m-t lo i tài nguyên du l ch nhân văn có giá tr
vYt chat và tinh th0n, là nguyên li u c+t lõi ñ# phát tri#n du l ch văn hoá. Theo
nhYn ñ nh chuyên gia: “ Du l ch văn hóa là m-t lĩnh vDc phát tri#n l,n nhat và
nhanh nhat trong phát tri#n du l ch toàn c0u du l ch văn hoá st ñi vào k… nguyên
phát tri#n m nh không th# dD ñoán ñưgi,i ñã có m-t s+ công trình nghiên c9u qu&n lý khai thác tài nguyên du l ch, các
ñi#m hap dZn khách du l ch, ñi#m du l ch di s&n theo hư,ng phát tri#n b?n v ng.
T,i Vi t Nam: ð? tài “Cơ sE khoa hOc và gi&i pháp phát tri#n du l ch b?n v ng
E Vi t Nam”[16] ñã phân tích các nguyên txc cơ b&n ñ&m b&o phát tri#n b?n v ng,
các dau hi u phát tri#n b?n v ng v? kinh tA, xã h-i môi trưHng; ñánh giá thDc tr ng
khai thác tài nguyên du l ch E Vi t Nam; t8ng kAt kinh nghi m qu+c tA phát tri#n du
l ch b?n v ng; ñ? xuat các gi&i pháp v? cơ chA chính sách v? t8 ch9c ho t ñ-ng

qu&n lý tài nguyên du l ch, nghiên c9u th trưHng, phát tri#n s&n phom, ñào t o,
qu&ng bá, nghiên c9u 9ng dKng khoa hOc công ngh , phát tri#n gxn v,i c-ng ñ_ng.
ð? tài “Qu&n lý khai thác tài nguyên du l ch du l ch Vi t Nam”[8] ñã phân tích các
ñ"c ñi#m tài nguyên du l ch, ñánh giá, phân lo i, ñánh giá thDc tr ng tài nguyên du
l ch Vi t Nam; phân tích các công cK qu&n lý nhà nư,c nói chung, nh ng n-i dung
chính trong qu&n lý khai thác tài nguyên du l ch; phân tích thDc tr ng t8 ch9c và
khai thác các di tích l ch s văn hóa, di tích cách m ng, các công trình kiAn trúc;
ñưa ra các mô hình khai thác, phân tích kinh nghi m m-t s+ nư,c; nghiên c9u áp
dKng mô hình phát tri#n b?n v ng t i m-t ñi#m du l ch tD nhiên trên cơ sE cung cap
các d ch vK du l ch t i ñi#m du l ch ñ&m b&o b?n v ng v? kinh tA, xã h-i, môi
trưHng; ñưa ra các n-i dung khai thác b?n v ng m-t s+ ñi#m du l ch bi#n, ñ? cYp
ñAn ph+i h

du l ch b?n v ng Phong Nha – K‚ bàng” [7] ñã áp dKng các công cK ño lưHng và
mô hình phát tri#n b?n v ng t i m-t ñi#m du l ch; xem xét các yAu t+ v? s9c ch9a
t i ñi#m du l ch, thu nhYp t^ du l ch tái ñ0u tư cho c-ng ñ_ng, m9c ñ- hài lòng c'a
khách du l ch, lưphom du l ch văn hóa, tuyAn ñi#m du l ch khai thác các DTLSVH phKc vK du l ch,


tiêu chí ñánh giá chat lư[13], tiêu chí ñánh giá chat lưd ch vK t i m-t s+ di tích l ch s văn hóa c'a Hà N-i [26]. Nhi?u ñ? tài ñã ñi sâu
vào nghiên c9u xây dDng mô hình phát tri#n du l ch dDa vào c-ng ñ_ng; phát tri#n
du l ch gxn v,i xóa ñói gi&m nghèo; ñ? xuat các phương pháp ñánh giá các giá tr
c'a tài nguyên, qu&n lý khai thác DTLSVH ñi ñôi gi gìn, trùng tu và tôn t o các
giá tr c'a di tích..
Trên th gi4i: các n-i dung ñưb?n v ng, qu&n lý di s&n và qu&n lý di s&n b?n v ng. V? qu&n lý di s&n b?n v ng,
tám lo i hình ho t ñ-ng du l ch ñưphát tri#n b?n v ng bao g_m: B&o t_n, ñ&m b&o kh& năng tiAp cYn di tích, ñ&m b&o

ho t ñ-ng giáo dKc; ñ&m b&o ho t ñ-ng ch9ng minh sD liên quan c'a các t8 ch9c cá
nhân trong vi c b&o t_n và phát huy các giá tr c'a di tích; ñ&m b&o các ho t ñ-ng
gi&i trí, tiêu khi#n; ñ&m b&o các ho t ñ-ng huy ñ-ng, tăng kh& năng tài chính ñ# t8
ch9c ñưcao chat lưti n nghi, sD linh ho t, v sinh, nhân viên ñưvK hư,ng t,i tho& mãn vưch9c các ho t ñ-ng du l ch t i ñi#m du l ch c0n xem xét phát tri#n các ho t ñ-ng
xung quanh yAu t+ h u hình, t o yAu t+ văn hoá s+ng ñ-ng, b0u không khí t o ra,
t o ra các ho t ñ-ng mô phsng [96]. Nghiên c9u quy trình tr&i nghi m d ch vK, thiAt
kA d ch vK, các yAu t+ cau thành d ch vK du l ch [111]; nghiên c9u v? sD c&m nhYn,
thsa mãn, ñ nh hư,ng hành vi c'a khách du l ch văn hóa [68]; nghiên c9u v? du l ch
văn hóa và cơ h-i kinh doanh cho các b&o tàng và các ñi#m du l ch di s&n thông qua
vi c t8 ch9c các ho t ñ-ng cung cap d ch vK, sxp xAp các d ch vK trOn gói [100];
nghiên c9u ñ# xác ñ nh ñ a ñi#m c a hàng cung cap s&n phom lưu ni m cho khách
du l ch t i m-t ñi#m hap dZn khách du l ch; nhi?u nghiên c9u v? hành vi tr&i nghi m
c'a khách du l ch t i b&o tàng, t i di s&n văn hóa; nghiên c9u m+i quan h gi a các
bên trong phát tri#n du l ch b?n v ng t i di s&n; nghiên c9u s&n phom c'a ñi#m ñAn


du l ch nói chung; nghiên c9u lYp kA ho ch qu&n lý di s&n b?n v ng và ñào t o
hư,ng dZn viên di s&n. LYp kA ho ch qu&n lý di s&n b?n v ng bao g_m quy trình
qu&n lý khai thác, các bên tham gia, các quy ñ nh thDc hi n v.v..theo hư,ng phát
tri#n b?n v ng; ñào t o hương dZn viên di s&n xem xét cK th# cách th9c, phương
pháp tiAn hành thDc hi n hư,ng dZn tham quan t i di s&n có sD tham gia c'a c-ng
ñ_ng ñ a phương [49,50,51].
Qua t8ng quan kAt qu& nghiên c9u trong nư,c và trên thA gi,i, t i mui
DTLSVH có th# t8 ch9c cung cap nhi?u d ch vK phKc vK khách du l ch. Mui ho t
ñ-ng có yêu c0u v? n-i dung, hình th9c, ñi?u ki n t8 ch9c. DTLSVH là ñ+i tưthu hút khách du l ch, là ñi#m du l ch trong chương trình du l ch. Các công trình

nghiên c9u trong nư,c và qu+c tA chưa nghiên c9u sD ph+i h

l hành và ñơn v qu&n lý di tích ñ# t o ra ho t ñ-ng du l ch, s&n phom l hành, s&n
phom du l ch theo hư,ng phát tri#n b?n v ng. LuYn án nghiên c9u t8 ch9c m-t s+
ho t ñ-ng du l ch ch' yAu t i di tích l ch s văn hoá theo hư,ng phát tri#n b?n v ng,
sD ph+i h

phom du l ch b?n v ng.
6. B= ctc cqa luXn án
Ngoài ph0n mE ñ0u, kAt luYn, mKc lKc, tài li u tham kh&o, phK lKc, n-i dung
chính c'a luYn án b+ cKc g_m 3 chương:
Chương 1.

Cơ sŒ khoa hPc vs t~ chuc các howt ñ•ng du l€ch twi các di tích l€ch
s• văn hóa

Chương 2.

Th‰c trwng t~ chuc các howt ñ•ng du l€ch twi m•t s= di tích l€ch s•
văn hóa qu=c gia cqa Hà N•i

Chương 3.

GiVi pháp hoàn thiŠn t~ chuc các howt ñ•ng du l€ch twi m•t s= di
tích l€ch s• văn hóa qu=c gia cqa Hà N•i


CHƯƠNG 1
CƠ S^ KHOA H C V- T

CH C CÁC HO T ð NG

DU L"CH T I CÁC DI TÍCH L"CH S& T VĂN HÓA
1.1. GIÁ TR" C(A DI TÍCH L"CH S& VĂN HÓA
1.1.1. Khái niŠm di tích l€ch s• văn hoá
Di tích l ch s văn hóa (DTLSVH) ch9a ñDng nh ng truy?n th+ng t+t ñqp,
nh ng tinh hoa, trí tu , tài năng, giá tr văn hóa, kiAn trúc, m‡ thuYt c'a mui ñ a
phương, mui qu+c gia. DTSLVH là tài nguyên nhân văn quý giá ñưb&o t_n, tôn t o c'a nhi?u thA h E các ñ a phương và các qu+c gia. DTSLVH là
khách th# c'a ho t ñ-ng du l ch.
Mui qu+c gia trên thA gi,i ñ?u có nh ng quy ñ nh v? DTLSVH. Xem xét
DTLSVH v,i tư cách là là tài nguyên du l ch nhân văn v,i các giá tr nhân văn vYt th#
và phi vYt th# có m-t s+ khái ni m tiêu bi#u như sau:
Theo HiAn chương Vơnidơ e Italia (1964), “Di tích l ch s không chp là m-t
công trình kiAn trúc ñơn chiAc mà c& khung c&nh ñô th ho"c nông thôn có ch9ng
tích c'a m-t n?n văn minh riêng, m-t phát tri#n có ý nghĩa ho"c m-t sD ki n l ch s .
Khái ni m này không chp áp dKng v,i nh ng công trình ngh thuYt to l,n mà c& v,i
nh ng công trình khiêm t+n hơn v+n ñã, cùng v,i thHi gian, thâu n p ñưnghĩa văn hoá”[54].
Theo ð o luYt 16 v? di s&n l ch s c'a Tây Ban Nha (1985), di s&n l ch s
văn hoá ñưñ-ng s&n có lkhoa hOc ho"c k‡ thuYt, cũng k# c& di s&n tD nhiên và thư mKc, các l,p ms, các khu
vDc kh&o c8, các thxng c&nh thiên nhiên, các công viên, các vưHn có giá tr ngh
thuYt l ch s hay nhân ch'ng hOc”[54].
Theo công ư,c v? vi c b&o v si s&n văn hoá và thiên nhiên thA gi,i c'a
UNESCO (1971), Di s&n văn hóa là: 1) Các di tích: Các công trình kiAn trúc, ñiêu


khxc ho"c h-i ho hoành tráng, các yAu t+ hay kAt cau có tính chat kh&o c8 hOc, các
văn b&n, các hang ñ-ng và các nhóm yAu t+ có giá tr qu+c tA ñ"c bi t v? phương
di n l ch s , ngh thuYt hay khoa hOc; 2) Các qu0n th#: Các nhóm công trình xây

dDng ñ9ng m-t mình ho"c qu0n tK có giá tr qu+c tA ñ"c bi t v? phương di n l ch
s , ngh thuYt hay khoa hOc, do kiAn trúc, sD th+ng nhat c'a chúng ho"c sD nhat th#
hóa c'a chúng vào c&nh quan; và 3) Các thxng c&nh: Các công trình c'a con ngưHi
ho"c nh ng công trình c'a con ngưHi kAt h

các khu vDc, k# c& các di chp kh&o c8 hOc, có m-t giá tr qu+c tA ñ"c bi t v? phương
di n l ch s , thom m‡, dân t-c hOc ho"c nhân ch'ng hOc.
Theo LuYt Di s&n văn hoá Vi t Nam (2001) và LuYt Di s&n văn hoá b8 sung và
s a ñ8i c'a Vi t Nam (2009) thì DTLSVH là công trình xây dDng, ñ a ñi#m và các
di vYt, c8 vYt, b&o vYt qu+c gia thu-c công trình, ñ a ñi#m ñó có giá tr l ch s , văn
hoá, khoa hOc. DTLSVH ph&i có m-t trong các tiêu chí sau: 1) Công trình xây
dDng, ñ a ñi#m gxn v,i sD ki n l ch s , văn hoá tiêu bi#u c'a qu+c gia ho"c c'a ñ a
phương; 2) Công trình xây dDng, ñ a ñi#m gxn v,i thân thA và sD nghi p c'a anh
hùng dân t-c, danh nhân, nhân vYt l ch s

có &nh hưEng tích cDc ñAn phát tri#n c'a

qu+c gia ho"c c'a ñ a phương trong các thHi kỳ l ch s ; 3) ð a chp kh&o c8 hOc có
giá tr tiêu bi#u; 4) Công trình kiAn trúc, ngh thuYt, qu0n th# kiAn trúc, t8ng th#
kiAn trúc ñô th và ñ a ñi#m cư trú có giá tr tiêu bi#u cho m-t ho"c nhi?u giai ño n
phát tri#n kiAn trúc, ngh thuYt [31].
Qua nh ng khái ni m trên v? di tích l ch s văn hóa, ta có th# rút ra ñ"c ñi#m
chung c'a DTLSVH như sau:
Th nh)t, di tích là m-t không gian vYt chat cK th#, khách quan như công
trình, ñ a ñi#m, các di vYt, b&o vYt qu+c gia thu-c công trình, ñ a ñi#m ñó và
c&nh quan thiên nhiên có sD kAt h

ghi dau ho t ñ-ng c'a con ngưHi nvm trong khu vDc c&nh quan thiên nhiên ñó.
Di tích t_n t i cK th# trong m-t không gian và thHi gian, các di tích có quy mô,
kiAn trúc khác nhau.

Th hai, di tích không chp kAt tinh nh ng giá tr lao ñ-ng xã h-i c'a con ngưHi
trong l ch s sáng t o mà còn kAt tinh nh ng giá tr ñi#n hình v? l ch s , văn hóa,
khoa hOc. ði?u này hAt s9c quan trOng, kh‰ng ñ nh trư,c hAt nó thu-c v? sE h u c'a
ngưHi lao ñ-ng sáng t o ra nó, nhưng nó là tài s&n c'a qu+c gia vì b&n thân nó ñã
ch9a ñDng nh ng giá tr ñi#n hình c'a xã h-i.
Th ba, di tích bao g_m nh ng b- phYn cau thành: Môi trưHng, c&nh quan
thiên nhiên xen kt, ho"c bao quanh di tích; nh ng công trình, ñ a ñi#m liên quan t,i
sD ki n l ch s ; ho"c nhân vYt l ch s , danh nhân văn hóa và nh ng giá tr văn hóa
tinh th0n hay còn gOi là văn hóa phi vYt th# gxn v,i công trình, ñ a ñi#m ñó.
V,i các ñ"c ñi#m này, khái ni m DTLSVH theo LuYt Di s&n Vi t Nam ph&n
ánh ñ0y ñ' nhat ñ"c ñi#m, n-i dung giá tr c'a DTLSVH và ñưnghiên c9u.
1.1.2. Phân lowi di tích l€ch s• văn hóa
Phân lo i DTLSVH nhvm th+ng kê, ñánh giá ñúng hi n tr ng, giá tr kho tàng
di s&n văn hoá c& vYt th# và phi vYt th# góp ph0n nghiên c9u khoa hOc, b&o t_n, tôn
t o, khai thác và phát huy các giá tr c'a di tích l ch s văn hoá phKc vK du l ch.
LuYn án tYp trung vào hai cách phân lo i DTSLVH ñó là phân lo i theo tính chat và
phân lo i theo tiêu chí xAp h ng.
Phân lo,i di tích tính ch)t c a di tích: Theo cách phân lo i này di tích l ch s
văn hóa bao g_m: di tích văn hóa kh&o c8, di tích l ch s , di tích văn hóa ngh thuYt.
e Di tích văn hóa kh&o c8: di tích kh&o c8 là nh ng công trình, ñ a ñi#m t_n
t i trên m"t ñat, trong lòng ñat ho"c dư,i nư,c mà E ñó lưu gi nh ng di vYt, mOi
vAt tích sinh t_n trong nh ng cau trúc ñã b hoang phA có liên quan t,i quá trình
t_n t i và phát tri#n c'a m-t t-c ngưHi, m-t c-ng ñ_ng cư dân E nh ng thHi ñi#m
xa xưa c'a l ch s . Di tích kh&o c8 còn ñưm-t thuYt ng khoa hOc v? kh&o c8 ñ# chp các ñ+i tưhOc. Thông qua các ñ+i tưnghiên c9u v? các dau tích vYt chat. T^ ñó, tìm hi#u v? xã h-i mà c-ng ñ_ng dân
cư ñã s+ng trong nh ng thHi ñi#m nhat ñ nh c'a l ch s ñã tr&i qua trong quá kh9.