CHUYÊN ĐỀ “THAY ĐỔI DẠY VÀ HỌC MÔN ĐỊA LÝ THEO ĐỊNH HƯỚNG THI TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN”

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH SÓC TRĂNG

KỶ YẾU
HỘI NGHỊ
CHUYÊN ĐỀ “THAY ĐỔI DẠY VÀ HỌC MÔN
ĐỊA LÝ THEO ĐỊNH HƯỚNG THI TRẮC NGHIỆM
KHÁCH QUAN”

Sóc Trăng, ngày 28 tháng 12 năm 2016


MỤC LỤC
1. “ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÍ THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH” ............................................ 1
Trường THPT Mỹ Xuyên
2. ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐỊA L Í THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH .............................................. 4
Trường THPT Văn Ngọc Chính
3. ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÍ THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH ..................................... 8
Trường THPT Huỳnh Hữu Nghĩa
4. “ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÝ THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH” ................................. 11
Trường THPT An Ninh
5. ĐỊNH HƯỚNG, GIẢI PHÁP DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN BỘ MÔN
ĐỊA LÝ................................................................................................................ 15
Trường THCS&THPT Tân Thạnh
6. DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG ĐỊA LÍ Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG............................................................ 21
Trường THPT Lịch Hội Thượng
7. DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP LIÊN MÔN ................................... 26

Trường THPT Lương Định Của
8. VẬN DỤNG KIẾN THỨC LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY ĐỊA LÍ
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.............................................................................. 30
Trường THPT Đại Ngãi
9. XÂY DỰNG MA TRẬN ĐỀ THEO ĐỊNH HƯỚNG THI TRẮC NGHIỆM
KHÁCH QUAN DỰA TRÊN ĐỀ THI MINH HỌA MÔN ĐỊA LÝ 2017 VÀ
MỘT VÀI LƯU Ý KHI RA ĐỀ TRẮC NGHIỆM............................................. 34
Trường THPT Hoàng Diệu
10. XÂY DỰNG MA TRẬN ĐỀ THEO ĐỊNH HƯỚNG THI TRẮC NGHIỆM
KHÁCH QUAN MÔN ĐỊA LÍ ........................................................................... 44
Trường THPT DTNT Huỳnh Cương
11. THAM LUẬN XÂY DỰNG MA TRẬN ĐỀ THEO ĐỊNH HƯỚNG TRẮC
NGHIỆM KHÁCH QUAN ................................................................................. 49
Trường THPT Kế Sách
12. “XÂY DỰNG MA TRẬN ĐỀ THEO ĐỊNH HƯỚNG THI TRẮC NGHIỆM
KHÁCH QUAN MÔN ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG THPT TRẦN VĂN BẢY” ......... 54
Trường THPT Trần Văn Bảy


13. “ĐỊNH HƯỚNG ÔN TẬP CÓ HIỆU QUẢ HÌNH THỨC THI TRẮC
NGHIỆM KHÁCH QUAN” ............................................................................... 59
THPT chuyên Nguyễn Thị Minh Khai
14. ĐỊNH HƯỚNG ÔN TẬP CÓ HIỆU QUẢ HÌNH THỨC THI TRẮC
NGHIỆM KHÁCH QUAN MÔN ĐỊA LÍ LỚP 12 Ở TRƯỜNG THPT THUẬN
HÒA..................................................................................................................... 62
Trường THPT Thuận Hòa
15. “ĐỊNH HƯỚNG ÔN TẬP CÓ HIỆU QUẢ HÌNH THỨC THI TRẮC
NGHIỆM KHÁCH QUAN” ............................................................................... 66
Trường THPT Mỹ Hương
16. ĐỊNH HƯỚNG ÔN TẬP CÓ HIỆU QUẢ HÌNH THỨC THI TRẮC

NGHIỆM KHÁCH QUAN ................................................................................. 71
Trường THPT Hòa Tú
17. “RÈN LUYỆN KỸ NĂNG KHAI THÁC ATLAT ĐỊA LÍ VIỆT NAM
TRONG LÀM BÀI THI TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN” ........................... 75
Trường THPT Thiều Văn Chỏi
18. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG KHAI THÁC ATLAT ĐỊA LÍ VIỆT NAM
TRONG LÀM BÀI THI TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN ............................. 81
Trường THPT Phan Văn Hùng
19. VẬN DỤNG TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN TRONG SỬ DỤNG
ATLAT ................................................................................................................ 87
Trường THPT Mai Thanh Thế
20. RÈN LUYỆN KỸ NĂNG KHAI THÁC ATLAT ĐỊA LÍ VIỆT NAM
TRONG LÀM BÀI THI TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN ............................. 90
Trường THPT Thạnh Tân
21. MỘT VÀI BIỆN PHÁP ĐỂ KHẮC SÂU KIẾN THỨCC HO HỌC SINH
TRONG CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA LÝ 12 ............................................................ 92
Trường THPT An Lạc Thôn
22. MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ HỌC SINH NHỚ KIẾN THỨC MÔN ĐỊA LÝ
NGAY TẠI LỚP ................................................................................................. 95
Trường THPT Đoàn Văn Tố
23. SỬ DỤNG HỆ THỐNG CÂU HỎI TRONG DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÝ
TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH ............................................................... 102
Trường THPT Phú Tâm
24. MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ HỌC SINH NHỚ KIẾN THỨC....................... 106
Trường THPT Nguyễn Khuyến


LỜI NÓI ĐẦU
Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI, đặc biệt là Nghị quyết
Trung ương số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 về đổi mới căn bản, toàn

diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong
điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
Ngành giáo dục tỉnh Sóc Trăng đang thực hiện đổi mới đồng bộ các yếu tố: mục
tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức, thiết bị và đánh giá chất lượng
giáo dục.
Nhằm thực hiện có hiệu quả việc đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học
và kiểm tra đánh giá, Sở Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo các đơn vị trong toàn
tỉnh triển khai các nhiệm vụ và giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng sinh
hoạt chuyên môn trong trường trung học, tập trung vào thực hiện đổi mới
phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực
học sinh, định hướng ôn tập theo hình thức thi trắc nghiệm khách quan chuẩn bị
tốt cho kỳ thi trung học phổ thông quốc gia năm 2017.
Để đáp ứng nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá ở
môn Địa lý. Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội nghị chuyên đề “Thay đổi dạy
và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan” nhằm tạo
điều kiện cho giáo viên môn Địa lý trong toàn tỉnh trao đổi kinh nghiệm, định
hướng giảng dạy và ôn tập xoay quanh các vấn đề:
1. Đổi mới phương pháp dạy học môn Địa lý theo định hướng phát triển
năng lực học sinh.
2. Dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn.
3. Xây dựng ma trận đề theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan.
4. Định hướng ôn tập có hiệu quả hình thức thi trắc nghiệm khách quan.
5. Rèn luyện kỹ năng khai thác Atlat Địa lý Việt Nam trong làm bài thi
trắc nghiệm khách quan.
6. Một số giải pháp để học sinh nhớ kiến thức môn Địa lý ngay tại lớp.
7. Góp ý đối với 4.000 câu trắc nghiệm và đáp án theo công văn số
2245/SGDĐT-GDTrH ngày 27 tháng 10 năm 2016 của Sở Giáo dục và Đào tạo
Sóc Trăng về việc soạn câu hỏi trắc nghiệm khách quan; một số lưu ý khi ôn
luyện và ra đề trắc nghiệm môn Địa lý.
Thông qua Hội nghị sẽ giúp giáo viên môn Địa lý tiếp cận những định

hướng đổi mới trong phương pháp giảng dạy và kiểm tra đánh giá, định hướng
ôn tập đáp ứng yêu cầu đổi mới hình thức thi từ tự luận sang trắc nghiệm khách
quan trong kỳ thi trung học phổ thông quốc gia năm 2017.


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

“ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÝ THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH”
Phạm Thanh Sơn
Trường THPT Mỹ Xuyên
Vận dụng phương pháp dạy học (PPDH) địa lí trước hết được thể hiện ở sự
đổi mới phong cách dạy của thầy và phong cách học của trò. Là việc chuyển đổi từ
dạy học lấy thầy làm trung tâm sang cách dạy học lấy học sinh (HS) làm trung tâm.
Trong PPDH mới người thầy thiết kế các tình huống để HS tự khai thác, tự chiếm
lĩnh và kiến tạo kiến thức, tạo ra nhiều cơ hội để HS có thể suy nghĩ nhiều hơn, hoạt
động nhiều hơn đối với việc học tập của mình, để hướng đến kiểm tra trắc nghiệm
khách quan (TNKQ). Đặc biệt là kì thi THPT quốc gia sắp tới, của năm học 2016 2017.
Để tiến hành dạy học theo hướng TNKQ được tốt, có hiệu qủa, đặc biệt là đối với
chương trình địa lí. Ngoài hệ thống các bài học lí thuyết còn có hệ thống các bài thực
hành cần rèn luyện nhiều kĩ năng thực hành cho học sinh; Nên việc rèn luyện kĩ năng
này là rất cần thiết.Tuy nhiên do đặc điểm của chương trình bậc THPT, việc rèn
luyện kĩ năng thực hành chủ yếu tập trung vào chương trình địa lí lớp12. Lớp 10, 11
thực hành rất ít, mặc khác do qúa trình tiếp thu kiến thức ở bậc đại học và do nhiều
nguyên nhân khác nhau nên việc giảng dạy các tiết thực hành không giống nhau ở các
giáo viên (GV) và điểm quan trọng là không đạt được kết qủa cao.
Trong điều kiện công tác nhiều năm, qua giảng dạy nhiều khối lớp và qua dự
giờ các đồng nghiệp; Bản thân tôi nhận thấy có nhiều bất cập trong việc soạn – giảng
của GV nói chung và cũng chính vì lẽ đó mà bản thân đã nghiên cứu, tìm tòi, thực
nghiệm nhiều lần để từ đó rút ra kinh nghiệm và hôm nay mạnh dạn giới thiệu đến

qúy thầy cô đồng nghiệp nội dung:
“Vận dụng PPDH địa lí theo hướng tích cực gây hứng thú cho học sinh bậc
THPT”. Nội dung đề tài này gồm có ba phần:
- Chương trình địa lí k10
- Chương trình địa lí k11.
- Chương trình địa lí k12.
Các chuyên đề của bộ môn địa lí.
Hướng dẫn thực hành:
Địa lý khối 10: Cách đo độ cao của núi:

1


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

Theo định lí Pitago: Tính chiều dài của cạnh hình tam giác vuông, ta có:
a2 = b2 – c2. Suy ra: a 

b c
2

2

Vậy chiều dài của (a). Chính là độ cao của núi.
Cụ thể: Muốn biết độ cao chính xác của núi ta phải dựa vào tỉ lệ bản đồ.
Ví dụ: Bản đồ có tỉ lệ 1: 5.000, nghĩa là 1cm trong bản đồ = 50m ngoài thực
địa.
Giả sử trong bản đồ đỉnh núi đo được 12 cm. Thì độ cao thực tế của núi: 50m x
12 = 600m. Vậy độ cao của đỉnh núi đó = 600m so với mực nước biển trung bình.
Địa lí khối 11: Về biến đổi khí hậu (BĐKH)

+ Các hoạt động của con người trong nhiều thập kỉ gần đây, đã làm tăng đáng
kể những tác nhân gây hiệu ứng nhà kính, làm trái đất nóng dần lên, từ đó gây ra
hàng loạt những thay đổi bất lợi và không thể đảo ngược của môi trường tự nhiên.
Nếu chúng ta không có những hành động kịp thời nhằm hạn chế, giảm thiểu và thích
nghi, hậu quả đem lại sẽ vô cùng thảm khốc.
+ Theo dự báo của ủy ban liên quốc gia về BĐKH đến 2.100 nhiệt độ toàn cầu
sẽ tăng thêm 1,4 – 5,8oc Sự nóng lên của bề mặt trái đất sẽ làm băng tan ở 2 cực và
các vùng núi cao, làm mực nước biển dâng cao thêm 90cm (Nghĩa là 9 tấc), sẽ nhấn
chìm một số đảo nhỏ và nhiều vùng đồng bằng ven biển có địa hình thấp.
+ Theo dự báo mà cái giá mỗi quốc gia phải trả để giải quyết hậu quả của biến
đổi khí hậu (BĐKH) trong vài chục năm nữa vào khỏang 5 - 20% GDP mỗi năm,
trong đó chi phí và tổn thất ở các nước đang phát triển sẽ lớn hơn so với các nước
phát triển.
+ Việt Nam là một trong những nước chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí
hậu. BĐKH là sự biến động trạng thái trung bình của khí quyển toàn cầu hay khu vực
theo thời gian từ vài thập kỷ đến hàng triệu năm …Những biến đổi nầy gây ra do quá
trình động lực của trái đất, bức xạ mặt trời, và gần đây có thêm hoạt động của con
người. BĐKH trong thời gian thế kỷ xx đến nay được gây ra chủ yếu do con người,
do vậy thuật ngữ BĐKH được coi là đồng nghĩa với BĐKH hiện đại.
2


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

+ Biến đổi khí hậu gây nguy hại cho tất cả mọi sinh vật sống trên toàn cầu. Vì
thế, biến đổi khí hậu là một vấn đề hiện đang được các nước trên thế giới quan tâm
sâu sắc. Để góp phần nhỏ vào việc tuyên truyền cho người dân nhận thức rõ hơn về
thảm họa của biến đổi khí hậu, chúng ta phải bảo vệ môi trường xanh, sạch đẹp.
+ Nhằm hạn chế sự biến đổi khí hậu, Nghị định thư Kyoto nhằm hạn chế và ổn
định sáu loại khí nhà kính chủ yếu bao gồm: CO2, CH4, N2O, HFCs, PFCs và SF6.

+ CO2: Carbonic. Là khí phát thải khi đốt cháy nhiên liệu hóa thạch (than, dầu,
khí) và là nguồn khí nhà kính chủ yếu do con người gây ra trong khí quyển. CO2
cũng sinh ra từ các hoạt động công nghiệp như sản xuất xi măng và cán thép.
+ CH4: Metan. Sinh ra từ các bãi rác, lên men thức ăn trong ruột động vật nhai
lại, hệ thống khí, dầu tự nhiên và khai thác than.
+ N2O: Oxit nito. Phát thải từ phân bón và các hoạt động công nghiệp.
+ HFCs: Hydro flour carbon. Được sử dụng thay cho các chất phá hủy ôzôn và
HFC-23 là sản phẩm phụ của quá trình sản xuất HCFC-22.
+ PFCs: Per flour carbon. Sinh ra từ quá trình sản xuất nhôm.
+ SF6: Sul phur hexa flouride. Sử dụng trong vật liệu cách điện và trong quá
trình sản xuất magiê.
Địa lí khối 12: Cách tính đơn vị hải lí.
- Cách 1:
Một hải lí bằng 1.852m. Giả sử trái đất là hình tròn = 360o. Biết rằng R= 6.370
km.
Vậy CV = 2  x R = 2 x 3,14 x 6.370 = 40.003,6km.
Suy ra chiều dài cung 1o = 40.003,6km : 360 =111,121 km.
Từ đó chiều dài của cung 1/ = 111,121 km : 60 = 1,852 km x 1.000 = 1.852 m.
Theo quy ước quốc tế 1 hải lý = 1.852 m.
- Cách 2:
Số đo cung đơn vị radian tương ứng với 1/ là:
180o -------------  radian. (  = 3,14 )
1o

------------- ? rad.

? = (1 x  ) : 180 =  : 180 rad.
1/ -------------- ? (rad)
1/ --------------  : ( 180 x 60 ) rad.
Chiều dài cung 1/ là: L = R x  : ( 180 x 60 ).

Biết rằng R = 6.370 km.
Vậy L = (6.370 X 1.000) x  : ( 180 x 60 ) = 1.852m ( 1 hải lí )
3


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÍ
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
Nguyễn Thị Minh Lý
Trường THPT Văn Ngọc Chính
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 Khoá XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo đã xác định mục tiêu tổng quát của đổi mới là: Giáo dục con người Việt
Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi cá nhân; yêu gia
đình, yêu Tổ quốc, hết lòng phục vụ nhân dân và đất nước; có hiểu biết và kỹ năng cơ
bản, có khả năng sáng tạo để làm chủ bản thân, sống tốt và làm việc hiệu quả…
Trong những năm qua, phần lớn giáo viên đã được tiếp cận với các phương
pháp và kĩ thuật dạy học tích cực. Tuy nhiên, việc nắm vững và vận dụng chúng còn
hết sức hạn chế, có khi còn máy móc, lạm dụng. Phần lớn giáo viên, những người có
mong muốn sử dụng phương pháp dạy học mới đều lúng túng và tỏ ra lo sợ rằng sẽ bị
"cháy giáo án" do học sinh không hoàn thành các hoạt động được giao trong giờ học.
Chính vì vậy, mặc dù có cố gắng nhưng việc sử dụng các phương pháp dạy học tích
cực hiện nay vẫn chưa thực sự tổ chức được hoạt động nhận thức tích cực, sáng tạo
và bồi dưỡng phương pháp tự học cho học sinh; việc tăng cường hoạt động học tập cá
thể và học tập hợp tác còn hạn chế; chưa kết hợp được sự đánh giá của giáo viên và
sự tự đánh giá của học sinh trong quá trình dạy học.
Từ thực trạng của việc dạy và học, đồng thời hướng tới mục tiêu về đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo của Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 Khoá
XI, giáo viên cần phải đổi mới phương pháp dạy học môn Địa lý theo định hướng

phát triển năng lực học sinh.
II. MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐÃ THỰC HIỆN
Việc dạy học môn Địa lý theo phương pháp định hướng phát triển năng lực học
sinh ở trường THPT Văn Ngọc Chính được thể hiện qua nhiều phương pháp khác
nhau nhưng nhìn chung đều có những đặc trưng cơ bản sau (các ví dụ minh họa chủ
yếu trong chương trình Địa Lí lớp 12 hiện hành):
- Cải tiến các phương pháp dạy học truyền thống
Các phương pháp dạy học truyền thống như thuyết trình, đàm thoại, luyện tập
vẫn cần thiết phải sử dụng nhưng được cải tiến để nâng cao hiệu quả và hạn chế
nhược điểm của chúng. Để nâng cao hiệu quả của các phương pháp này, giáo viên
trước hết cần nắm vững những yêu cầu và sử dụng thành thạo các kỹ thuật của chúng
trong việc chuẩn bị cũng như tiến hành giảng bài trên lớp, kỹ thuật đặt các câu hỏi và
xử lý các câu trả lời trong đàm thoại, hay kỹ thuật làm mẫu trong luyện tập. Bên cạnh
đó cần kết hợp sử dụng các phương pháp dạy học mới, có thể tăng cường tính tích
4


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

cực nhận thức của học sinh trong thuyết trình, đàm thoại theo quan điểm dạy học giải
quyết vấn đề.
Ví dụ: Dạy bài 16. ĐẶC ĐIỂM DÂN SỐ VÀ PHÂN BỐ DÂN CƯ NƯỚC TA
Khi dạy ở mục 1. Đông dân, có nhiều thành phần dân tộc thay cho phương
pháp thuyết trình, giáo viên tổ chức cho học sinh làm việc độc lập và đặt ra yêu cầu
học sinh thực hiện: “Đọc mục 1, kết hợp kiến thức đã học, em hãy chứng minh: Việt
Nam là nước đông dân.” Hoặc “Chứng minh Việt Nam là nước có nhiều thành phần
dân tộc. Nêu những thuận lợi và khó khăn của một nước đa dân tộc?”
- Bồi dưỡng phương pháp học tập tích cực cho học sinh
Phương pháp học tập một cách tự lực đóng vai trò quan trọng trong việc tích
cực hoá, phát huy tính sáng tạo của học sinh. Có những phương pháp nhận thức

chung như phương pháp thu thập, xử lý, đánh giá thông tin, phương pháp tổ chức làm
việc nhóm. Bằng nhiều hình thức khác nhau, cần dành thời gian luyện tập cho học
sinh các phương pháp học tập bộ môn.
Ví dụ: Dạy bài 22. VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP, khi dạy ở mục
1.a. Sản xuất lương thực, sau khi hướng dẫn học sinh khai thác biểu đồ diện tích và
sản lượng lúa của nước ta trong Atlat Địa lí Việt Nam, giáo viên đặt câu hỏi: “Tại sao
trong thời gian gần đây diện tích lúa của nước ta có xu hướng giảm nhẹ nhưng sản
lượng lúa lại vẫn tăng mạnh?”. Để giải quyết câu hỏi này, giáo viên tổ chức cho học
sinh hoạt động nhóm thảo luận để đưa ra câu trả lời: Do mở rộng diện tích đất canh
tác, tăng vụ (chủ yếu do phát triển thủy lợi), thâm canh nông nghiệp rộng, sử dụng
đại trà các giống mới; đặc biệt là sự thay đổi cơ cấu mùa vụ… nên năng suất lúa tăng,
sản lượng tăng.
- Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học: Các phương pháp dạy học
tích cực coi việc rèn luyện phương pháp học tập cho học sinh không chỉ là một biện
pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là một mục tiêu dạy học. Trong các phương
pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học. Nếu rèn luyện cho học sinh có
được phương pháp, kĩ năng, thói quen, ý chí tự học thì sẽ tạo cho các em lòng ham
học, khơi dậy nội lực vốn có, kết quả học tập sẽ được nhân lên gấp bội. Áp dụng hợp
lý phương pháp này sẽ tạo ra sự chuyển biến từ học tập thụ động sang tự học chủ
động, đặt vấn đề phát triển tự học ngay trong trường phổ thông, không chỉ tự học ở
nhà sau bài lên lớp mà tự học cả trong tiết học có sự hướng dẫn của giáo viên.
Để phương pháp này thực hiện có hiệu quả, giáo viên cần chọn lọc nội dung
khi giao nhiệm vụ học tập cho học sinh. Nếu giao câu hỏi và bài tập về nhà thì mức
độ câu hỏi và bài tập cần xen kẽ (mức độ thấp xen kẽ với mức độ khá cao và mức độ
cao), cần phù hợp với năng lực của học sinh ở từng lớp.
Ví dụ: Dạy bài 22. VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP, giáo viên giao
câu hỏi về nhà cho học sinh:
Câu 1: Tại sao nói việc đảm bảo an toàn lương thực là cơ sở để đa dạng hóa
nông nghiệp ?
5

Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

(Việc đảm bảo an toàn lương thực tạo điều kiện cung cấp một lượng lớn phụ
phẩm và hoa màu lương thực làm thức ăn cho chăn nuôi. Đồng thời giúp nông dân an
tâm trong việc phát triển các loại cây công nghiệp, cây ăn quả …)
Câu 2: Chứng minh rằng việc đẩy mạnh sản xuất cây công nghiệp và cây ăn
quả góp phần phát huy thế mạnh của nông nghiệp nhiệt đới ở nước ta.
(Tiềm năng các vùng sinh thái được khai thác để phát triển nông nghiệp, các
điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên được phát huy trong nền nông nghiệp
nhiệt đới. Đẩy mạnh sản xuất nông sản xuất khẩu.)
Ngoài việc giao câu hỏi và bài tập về nhà, giáo viên cần yêu cầu học sinh đọc
sách giáo khoa trước ở nhà, tìm hiểu bài mới và yêu cầu học sinh soạn bài mới. Việc
soạn bài mới không yêu cầu soạn hết toàn bài mà chỉ yêu cầu học sinh soạn một, hoặc
hai, ba nội dung có sẵn trong sách giáo khoa. Giáo viên nên thực hiện phương pháp
này để tập cho học sinh có thói quen làm việc với sách giáo khoa ở nhà, tự nghiên
cứu bài mới.
- Dạy học tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác: Dạy học
theo phương pháp này tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các cá nhân trên con đường
chiếm lĩnh nội dung học tập. Thông qua thảo luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến
mỗi cá nhân được bộc lộ, khẳng định hay bác bỏ, qua đó người học nâng mình lên
một trình độ mới. Tổ chức hoạt động hợp tác trong nhóm nhỏ là phương pháp được
sử dụng phổ biến hiện nay. Học tập hợp tác làm tăng hiệu quả học tập, nhất là lúc
phải giải quyết những vấn đề gay cấn, lúc xuất hiện thực sự nhu cầu phối hợp giữa
các cá nhân để hoàn thành nhiệm vụ chung.
Ví dụ trong bài 18. ĐÔ THỊ HÓA. Khi khai thác kiến thức phần 2. Mạng lưới
đô thị, yêu cầu học sinh: Dựa vào bản đồ dân số trong Atlat Địa Lí Việt Nam, nêu tên
các đô thị loại 1, 2, 3, 4 ở các vùng của nước ta. Nếu căn cứ vào cấp quản lý, thành
phố Long Xuyên, Rạch Giá, Mỹ Tho… được xếp vào loại đô thị nào?. Đặt ra vấn đề

này qua hoạt động hợp tác nhóm sẽ giúp học sinh cùng nhau bàn bạc để tháo gỡ vấn
đề khó trong bài học.
- Dạy học có sự kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò: Trong quá
trình dạy học, việc đánh giá học sinh không chỉ nhằm mục đích nhận định thực trạng
và điều chỉnh hoạt động học của trò mà còn đồng thời tạo điều kiện nhận định thực
trạng và điều chỉnh hoạt động dạy của thầy. Trong phương pháp tích cực, giáo viên
phải hướng dẫn học sinh phát triển kĩ năng tự đánh giá để tự điều chỉnh cách học.
Liên quan với điều này, giáo viên cần tạo điều kiện thuận lợi để học sinh được tham
gia đánh giá lẫn nhau.
Phương pháp này thường thực hiện ở khâu củng cố bài. Có thể tổ chức kiểm
tra, đánh giá qua trò chơi hoặc hệ thống câu hỏi trắc nghiệm. Ví dụ khi dạy bài 28.
VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN MỘT SỐ NGÀNH CÔNG NGHIỆP TRỌNG ĐIỂM. Khi
kiểm tra kiến thức ở phần 1. Công nghiệp năng lượng, giáo viên có thể cho học sinh
lớp chọn ra 2 đội, mỗi đội 4 học sinh thực hiện trò chơi “Ai nhanh tay hơn?”. Câu hỏi
đặt ra như sau: Dựa vào bản đồ công nghiệp năng lượng và bản đồ sông ngòi Việt
Nam trong Atlat Địa lí Việt Nam, hãy nối ô bên trái với ô bên phải sao cho phù hợp:
6


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

Nhà máy thủy điện
Hòa Bình
Trị An

Trên sông
Xê xan
Chảy

Hàm Thuận – Đa Mi

Đồng Nai
Thác Bà
Yaly
Đa Nhim

Đà
La Ngà

III. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Để tổ chức được quá trình dạy học như trên, thay cho việc dạy học đang được
thực hiện theo từng bài, từng tiết trong sách giáo khoa như hiện nay cần phải căn cứ
vào chương trình và sách giáo khoa hiện hành, lựa chọn nội dung để xây dựng các
chuyên đề dạy học phù hợp với việc sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong
điều kiện thực tế của nhà trường, phù hợp với từng đối tượng học sinh.
Tuy nhiên, trong điều kiện khó khăn về cơ sở vật chất của trường THPT Văn
Ngọc Chính hiện nay thì việc tổ chức cho học sinh học tập theo phương pháp hợp tác
nhóm rất khó khăn do diện tích phòng học hẹp và đang xuống cấp nghiêm trọng trong
khi sức chứa của mỗi phòng học lại quá tải…
Trên đây là một số giải pháp mà bản thân tôi đã áp dụng trong quá trình dạy
học môn Địa Lí theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Tôi rất mong thầy cô
dạy Địa Lí trong tỉnh có nhiều kinh nghiệm hay hơn để góp ý cho bài viết của đơn vị
trường tôi hoàn chỉnh hơn, qua đó chúng tôi sẽ được học hỏi thêm nhiều hơn kinh
nghiệm dạy học quý báu từ các thầy cô.

7


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÍ THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH
Trường THPT Huỳnh Hữu Nghĩa
Những năm gần đây, việc thực hiện đổi mới PPDH theo chủ trương của Bộ
GD&ĐT đã trở thành một đòn bẩy mạnh mẽ làm thay đổi đáng kể chất lượng học tập
của học sinh, học sinh tích cực chủ động hơn trong việc học. Thông qua việc đổi mới
PPDH theo định hướng phát triển năng lực HS trong giai đoạn hiện nay bản thân tôi
rút ra được những giải pháp cơ bản sau:
1. Đổi mới phương pháp dạy học.
- Phương pháp dạy học mới đòi hỏi người giáo viên phải đầu tư nhiều hơn về
thời gian và trí tuệ trong khâu chuẩn bị bài, vừa để làm rõ những nội dung kiến thức
ẩn chứa ở kênh hình, bảng số liệu thống kê và hệ thống các bài tập, câu hỏi xen kẽ
trong bài, cũng như tìm ra cách thức và phương pháp tốt nhất nhằm hướng dẫn cho
học sinh tự học, tự làm việc sao cho có hiệu quả với các phần nội dung này của sách
giáo khoa; đồng thời vừa để xác định phần trọng tâm của bài phải tập trung đi sâu
trong tiết học, còn các phần khác chỉ gợi ý hướng dẫn để học sinh tự học.
- Do nội dung kiến thức của bài học trong sách giáo khoa được thể hiện cả ở
kênh chữ, kênh hình, các bảng số liệu thống kê và hệ thống các bài tập, câu hỏi xen
kẽ trong bài vì thế để học sinh có điều kiện thực hiện các công việc theo yêu cầu thì
trong giảng dạy giáo viên phải tăng cường khai thác kênh hình, các bảng biểu thống
kê, các câu hỏi giữa bài... Đồng thời phải dành thời gian hợp lý để dẫn dắt học sinh
quan sát kênh hình, phân tích các bảng biểu thống kê, nêu những gợi ý, định hướng
đối với câu hỏi và bài tập khó. Ngoài ra muốn chuyển tải hết kiến thức trong từng bài
học, giáo viên phải có yêu cầu và hướng dẫn học sinh chuẩn bị trước bài mới và dành
thời gian thích đáng cho việc học ở nhà thông qua kênh hình, bảng số liệu thống kê
và hệ thống câu hỏi - bài tập xen kẽ trong bài.
- Phương pháp dạy học mới nên áp dụng một cách linh hoạt, phối hợp giữa các
hình thức dạy học cá nhân hay theo nhóm nhỏ, giữa dạy học ở trong với ngoài lớp,
giữa dạy học chính khóa với ngoại khóa, giữa dạy học ở trong nhà trường với ngoài
xã hội hay ngoài thực tế địa phương. Với những định hướng đổi mới phương pháp sẽ

tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho giáo viên sử dụng các hình thức và phương pháp
dạy học tích cực, như phương pháp phân tích, so sánh, quan sát trực tiếp... nhằm phát
huy tối đa vai trò chủ thể tích cực và chủ động học tập của học sinh. Vì thế giáo viên
cần phải tận dụng cơ hội và những điều kiện thuận lợi này trong dạy học.
Khi sử dụng các phương pháp dạy học tập trung vào học sinh, người giáo viên
cần chú ý đến một số điểm sau: xác định rõ mục đích hoạt động, nêu nhiệm vụ và các
yêu cầu rõ ràng, luôn giám sát các hoạt động của học sinh và thường xuyên kiểm tra
kết quả làm việc của học sinh, có thái độ cởi mở thân thiện và khen chê kịp thời, tế
nhị đối với học sinh, chú ý phát triển ở học sinh các kỹ năng làm việc với các thiết bị
8


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

học tập và các nguồn tư liệu địa lí, phát triển kỹ năng làm việc độc lập, làm việc
nhóm, kỹ năng trình bày vấn đề. Phải dành thời gian cho học sinh hoàn thành nhiệm
vụ và trình bày kết quả làm việc của cá nhân, của nhóm mình theo kế hoạch.
2. Một số phương pháp kĩ thuật sử dụng dạy kĩ năng sống:
- Cặp đôi;
- Thảo luận nhóm;
- Trình bày 1 phút;
- Tranh luận;
- Bản đồ tư duy;
- Thuyết trình nêu vấn đề.
3. Những yêu cầu để dạy tốt địa lí:
3.1. Giáo viên phải thường xuyên sư tầm tư liệu, nghiên cứu, học tập, đọc tài
liệu, sách báo để có kiến thức mở rộng và vững chắc.
3.2. Cần quan tâm rèn cho học sinh những kĩ năng sử dụng bản đồ, bảng số
liệu:
- Biết được tên phương hướng, tỉ lệ và kí hiệu bản đồ .

- Nêu được trình tự các bước sử dụng bản đồ.
- Đọc tên bản đồ, xem bảng chú giải, tìm đối tượng địa lí trên bản đồ.
- Nhận biết được vị trí, một số đặc điểm của đối tượng địa lý trên bản đồ.
- Dựa vào màu sắc, kí hiệu phân biệt được độ cao, nhận biết núi, cao nguyên,
đồng bằng, vùng biển.
- Sử dụng được bảng số liệu để nêu đặc điểm về diện tích, khí hậu, nông
nghiệp, hoạt động sản xuất …
- Sử dụng quả địa cầu, bản đồ (lược đồ), biểu đồ, bảng số liệu để nhận xét về
sự phân bố nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản, công nghiệp, giao thông vận tải; chỉ
đúng tên dãy núi, cao nguyên, đồng bằng, sông lớn; diện tích của mỗi châu lục; diện
tích và độ sâu của mỗi đại dương.
- Xác định vị trí địa lý, giới hạn lãnh thổ của các châu lục, châu đại dương trên
bản đồ (lược đồ), quả địa cầu.
3.3. Thực hiện đúng yêu cầu cơ bản về Chuẩn kiến thức và kĩ năng theo quyết
định số 16/2006/QĐ-BGDĐT ngày 05-5-2006.
3.4. Tiếp tục tham khảo tài liệu, sách hướng dẫn, đổi mới PPDH môn Địa lí.
3.5. Thực hiện có hiệu quả hoạt động dạy học và ứng dụng công nghệ thông
vào dạy học trên lớp.
Có thể khẳng định rằng: Đối với môn địa lý, nếu là một tiết học tốt sẽ để lại cho
tâm hồn học sinh những dấu ấn tốt đẹp, giúp cho học sinh có cách nhìn thêm rộng
mở, thêm yêu thương con người và đất nước. Từ đó các em càng yêu thêm sự sống,
9


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

tìm cách bảo vệ môi trường và bầu không khí trong lành trên trái đất. Muốn vậy giáo
viên phải biết vận dụng phương pháp dạy học một cách linh động, phù hợp với bộ
môn. Phải biết đổi mới phương pháp dạy học cho phù hợp với từng tiết học./.

10


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

“ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÝ THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH”
Trường THPT An Ninh
I. Đặt vấn đề
Theo nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Hội nghị lần thứ 8 Ban
Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào
tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị
trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế đã và đang đặt ra yêu
cầu cho ngành giáo dục, phải thực hiện nhanh chóng việc đổi mới chương trình giáo
dục ở các cấp học. Việc thực hiện đổi mới chương trình giáo dục đòi hỏi phải
đổi mới đồng bộ thì mới có thể đạt hiệu quả cao.
Trong thực tế, đối với bản thân của mỗi giáo viên để có được một tiết dạy tốt
thì cần phải có sự hợp tác nhịp nhàng giữa người dạy và người học. Để làm được điều
đó thì phụ thuộc nhiều vào phương pháp dạy học của giáo viên, tổ chức và điều khiển
tiết học phù hợp,sinh động, cần phải cập nhật số liệu mới phù hợp với thực tế, mở
rộng và có sự sáng tạo .
Đang trong quá trình giảng bài ít nhiều thì giáo viên cũng nhận ra rằng một bộ
phận học sinh theo kịp bài học, một số ít học sinh còn chưa hiểu lắm và còn một bộ
phận không hiểu hoặc không tập trung. Có thể là do cách truyền đạt của giáo viên
chưa thuyết phục hoặc chưa lôi cuốn sự ham muốn học tập, giáo viên truyền tải một
lượng kiến thức quá nhiều khiến cho học sinh cảm thấy chán nản.
Trước tình hình đó việc “Đổi mới phương pháp dạy học môn Địa Lý theo
định hướng phát triển năng lực của học sinh” là điều tất yếu.Trong giai đoạn hiện
nay chúng ta lấy học sinh làm trung tâm,vì vậy đòi hỏi giáo viên phải tổ chức và điều
khiển học sinh như thế nào để phát huy tính tư duy, tích cực chủ động và sáng tạo,

kích thích tất cả các đối tượng học sinh động não và chủ động làm việc, nhưng lớp
học vẫn nghiêm túc, thoải mái và nhẹ nhàng.
II.Thực trạng
1. Đối với học sinh
Đa số các em học sinh là dân tộc Khmer, rất nhiều em có hoàn cảnh khó khăn
về kinh tế, điều kiện học tập chưa tốt; về học lực của học sinh chưa đồng đều, số học
sinh học trung bình, yếu, yếu- kém còn nhiều nên khó tiếp cận với phương pháp dạy
học mới. Tuy nhiên, ở các một số lớp vẫn còn khá nhiều học sinh yếu kém, thậm chí
là ngồi nhầm lớp.
Một số em vẫn chưa có ý thức tự học, chưa chủ động tham gia các hoạt
động học tập. Điều này làm ảnh hưởng không nhỏ đến không khí học tập trong
lớp và chất lượng giờ dạy.

11


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên: do học sinh không cố gắng trong học tập,
do sự thiếu quan tâm của gia đình đối với việc học của con em, do chất lượng đội ngũ
giáo viên còn hạn chế… Và còn nhiều học sinh cho rằng đối với môn Địa Lý là môn
phụ học chủ yếu để đối phó.
2. Đối với giáo viên
Giáo viên vẫn còn dạy học theo kiểu học thuộc lòng, không cần suy nghĩ
nhiều đã tạo nên thói quen thụ động của trò.
Giáo viên còn chưa hiểu rõ việc đổi mới phương pháp, kĩ năng thực hiện đổi
mới phương pháp là như thế nào nên kết quả chưa đạt được như mong muốn.
Giáo viên còn lúng túng trong việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực
sao cho phù hợp với từng bài và từng nhóm trình độ của học sinh.
Nhằm mục đích ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học, phát huy tính

tích cực của học sinh trong tiết dạy, giáo viên đã sử dụng máy tính, máy chiếu.Tuy
nhiên giáo viên lại không chú ý xem, có cần thiết và phù hợp với bài học không hoặc
trình chiếu như thế nào để học sinh ghi được nội dung bài học, thường lại rơi vào tình
trạng “chiếu-chép”.
3. Về cơ sở vật chất
Thiết bị dạy học bộ môn còn thiếu nhiều, chất lượng chưa đáp ứng yêu cầu,
nhiều thiết bị đã bị hỏng, … không đáp ứng yêu cầu đổi mới phương dạy học. Đặc
biệt đối với môn địa lý thì việc sử dụng các lược đồ, bản đồ, các hình ảnh …...là rất
cần thiết. Trong khi đó phương tiện, thiết bị dạy học hiện tại đang rất hạn chế dẫn đến
việc vận dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực đang gặp rất nhiều khó
khăn.
Trường có 02 phòng trang bị máy chiếu nhưng máy chiếu đã cũ kỹ, thường
hỏng phải nhiều lần sửa chữa để tạm phục vụ cho nhu cầu ứng dụng công nghệ thông
tin trong tiết dạy của giáo viên; có tiết dạy không thực hiện được theo kế hoạch dạy
của giáo viên do máy bị hỏng.
Trường không đủ kinh phí để mua sắm thiết bị mới, hiện đại cũng như một số
dụng cụ. Điều này cũng ảnh hưởng nhiều đến việc đổi mới phương pháp dạy học của
giáo viên cũng như chất lượng học của học sinh.
Chương trình sách giáo khoa hiện hành đang rất nặng, đặc biệt là đối với SGK
Địa lý 12 dung lượng kiến thức của một bài không đáp ứng được yêu cầu với thời
gian thực hiện.
Mặc dù đã giảm tải nhưng vẫn yêu cầu tối thiểu về đảm bảo chuẩn kiến thức kĩ
năng. Giáo viên chưa yên tâm chỉ tập trung vào kiến thức trọng tâm, một phần vì học
sinh chưa thực sự tự giác học tập.
III. Một số biện pháp đổi mới.
Để đổi mới phướng pháp dạy học trước hết đòi hỏi giáo viên phải tự đổi mới
trước.Giáo viên giữ vai trò chủ đạo điều khiển tiết dạy và đưa ra một số phướng
12

Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

hướng, biện pháp để học sinh tích cực, chủ động tham gia hoạt động trong các
tiết học; giáo viên phải chủ động xây dựng kế hoạch dạy sự kết hợp các PPDH mới
sao cho phù hợp với năng lực học sinh và tình hình thực tế của nhà trường.
Dưới đây là một số phương pháp dạy học mới mà giáo viên có thể vận dụng
một cách hợp lý tùy theo nội dung bài học, đối tượng học sinh và điều kiện cơ sở vật
chất của trường:
Một là, phương pháp truyền thống vẫn sử dụng nhưng giáo viên tăng cường
thêm một số câu hỏi mang tính tư duy và liên hệ thực tế có liên quan đến nội dung bài
học nhằm tạo nên sự hướng thú trong học tập.
Hai là, đối với môn địa lý việc sử dụng các tranh ảnh,lược đồ ,atlat thì không
thể nào thiếu được và đó cũng là một trong những biện pháp hữu hiệu nhất trong quá
trình môn địa lý là ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình dạy.Các hình ảnh
mang tính trực quan và giúp học sinh khắc sâu kiến thức hơn, làm cho tiết học trở nên
sinh động hơn.
Ba là, giáo viên phải tự bồi dưỡng để nâng trình độ chuyên môn và nghiên cứu
một số phương pháp dạy học hiện đại mới .Tham gia đầy đủ các lớp tập huấn do sở tổ
chức.Trong quá trình dạy giáo viên nên đặt vấn đề và yêu cầu học sinh giải quyết,
trong quá trình học sinh giải quyết vấn đề giáo viên nên đưa ra một số tình huống
mang tính dẫn dắt.Từ đó học sinh có thể giải quyết vấn đề một cách dễ dàng, sau đó
giáo viên nên chốt lại kiến thức.
Bốn là, song song với các bước tiến hành dạy học theo hướng phát triển năng
lực môn học cho học sinh, đòi hỏi người giáo viên phải biết kết hợp linh hoạt nhiều
phương pháp dạy học tích cực đảm bảo huy động được nhiều đối tượng học sinh
tham
gia.
Năm là, giáo viên cần phải rèn luyện kỹ năng sử dụng bản đồ, atlat, đọc bản đồ
và các dạng bài tập đối với bộ môn địa lý.Những vấn đề này không đòi hỏi học sinh
phải học thuộc lòng mà các em biết vận dụng, liên hệ thực tế và chỉ cần một lượng

kiến thức nhỏ để giải quyết được vấn đề.
Sáu là, Nhà trường cố gắng trang bị đầy đủ các thiết bị dạy học tạo điều kiện
thuận lợi cho việc lên lớp của giáo viên.
Bảy là, để kiểm tra kiến thức học sinh nắm được tôi cho học sinh làm kiểm tra
định kỳ và thường xuyên. Bài kiểm tra cần ra đề theo đúng trình độ chuẩn, từ dễ đến
khó, đủ các dạng bài đại diện cho những nội dung cơ bản của chương trình, dễ
chấm điểm và cộng điểm, mọi học sinh phát triển bình thường đều làm được bài và
đạt điểm cũng khá tốt nhưng không dễ dàng đạt điểm 10, phân loại chính xác trình độ
học sinh.
IV.Kết quả
Việc đổi mới phương pháp dạy học phát triển theo định hướng phát triển năng
lực của học sinh đã đem lại nhiều kết quả khả quan.
Kết quả học tập của các em có sự tiến bộ rõ rệt, so với các bộ môn khác trong
Nhà trường thì tỉ lệ môn Địa Lý luôn cao hơn.
13


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

Một thực tế khác cho thấy nữa, đối với các em học sinh lớp 12 khi chọn môn
để thi tốt nghiệp thì đa số học sinh đều chọn môn Địa .Mặc dù, điểm đạt được của
môn Địa là không tuyệt đối nhưng đều làm bài được.
V. Kết luận
Trong quá trình giảng dạy môn Địa Lý ở Trường THPT An Ninh, việc phát
triển năng lực của học sinh đối với môn Địa Lý. Tôi nhận thấy rằng, đa số các em đều
có hứng thú trong giờ học, phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo, hiểu và
giải quyết được các yêu cầu đề ra.

14

Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

ĐỊNH HƯỚNG, GIẢI PHÁP
DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN BỘ MÔN ĐỊA LÝ
Dương Quốc Dưỡng, Huỳnh Thị Hồng Nhiên
Trường THCS&THPT Tân Thạnh
I. Đặt vấn đề
Trên tinh thần Nghị quyết 29 - NQ/TƯ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục
và đào tạo, trong đó tăng cường năng lực dạy học theo hướng “tích hợp, liên môn” là
một trong những vấn đề cần ưu tiên.
Dạy học tích hợp, liên môn xuất phát từ yêu cầu của mục tiêu dạy học phát
triển năng lực học sinh, đòi hỏi phải tăng cường yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức
vào giải quyết những vấn đề thực tiễn. Khi giải quyết một vấn đề trong thực tiễn, bao
gồm cả tự nhiên và xã hội, đòi hỏi học sinh phải vận dụng kiến thức tổng hợp, liên
quan đến nhiều môn học. Vì vậy, dạy học cần phải tăng cường theo hướng tích hợp,
liên môn.
- Dạy học tích hợp có nghĩa là đưa những nội dung giáo dục có liên quan vào
quá trình dạy học các môn học như: tích hợp giáo dục đạo đức, lối sống ; giáo dục
pháp luật; giáo dục chủ quyền quốc gia về biên giới, biển, đảo; giáo dục sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả, bảo vệ môi trường, an toàn giao thông...
- Dạy học liên môn là phải xác định các nội dung kiến thức liên quan đến hai
hay nhiều môn học để dạy học, tránh việc học sinh phải học lại nhiều lần cùng một
nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau. Đối với những kiến thức liên môn
nhưng có một môn học chiếm ưu thế thì có thể bố trí dạy trong chương trình của môn
đó và không dạy lại ở các môn khác.
- Nói một cách ngắn gọn, dạy học tích hợp liên môn là định hướng dạy học
trong đó giáo viên tổ chức, hướng dẫn để học sinh biết huy động tổng hợp kiến thức,
kĩ năng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm giải quyết các nhiệm vụ học tập, đời
sống; thông qua đó hình thành những kiến thức, kĩ năng mới; phát triển được những

năng lực cần thiết, nhất là năng lực giải quyết vấn đề trong học tập và trong thực tiễn
cuộc sống.
II. Những thuận lợi, khó khăn trong dạy học tích hợp liên môn
1. Thuận lợi
- Đối với giáo viên
+ Trong quá trình dạy học môn học của mình, giáo viên vẫn thường xuyên
phải dạy những kiến thức có liên quan đến các môn học khác và vì vậy đã có sự am
hiểu về những kiến thức liên môn đó.
+ Với việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, vai trò của giáo viên không
còn là người truyền thụ kiến thức mà là người tổ chức, kiểm tra, định hướng hoạt
15


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

động học của học sinh cả trong và ngoài lớp học; vì vậy, giáo viên các bộ môn liên
quan có điều kiện và chủ động hơn trong sự phối hợp, hỗ trợ nhau trong dạy học.
+ Trong những năm qua giáo viên cũng đã được trang bị thêm nhiều kiến thức
mới về phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực. Bên cạnh đó, môi trường “Trường
học kết nối” rất thuận lợi để giáo viên đổi mới trong dạy tích hợp, liên môn.
+ Sự phát triển của CNTT, sự hiểu biết của đội ngũ giáo viên của nhà trường là
cơ hội để chúng ta triển khai tốt dạy học tích hợp, liên môn.
+ Dạy học tích hợp liên môn còn đảm bảo cho giáo viên thực hiện tốt 4 nguyên
tắc cơ bản của giáo dục:
 Tính khoa học và tính vừa sức đối với học sinh
 Tính hệ thống và liên hệ thực tế
 Tính giáo dục
 Tính tự lực và phát triển tư duy cho học sinh
- Đối với học sinh
+ Các chủ đề liên môn, tích hợp có tính thực tiễn nên sinh động, hấp dẫn đối

với học sinh, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho học sinh.
+ Học các chủ đề tích hợp, liên môn, học sinh được tăng cường vận dụng kiến
thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một
cách máy móc.
+ Điều quan trọng hơn là các chủ đề tích hợp, liên môn giúp cho học sinh
không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau,
vừa gây quá tải, nhàm chán, vừa không có được sự hiểu biết tổng quát cũng như khả
năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn.
2. Khó khăn
- Đối với giáo viên
+ Giáo viên phải tìm hiểu sâu hơn những kiến thức thuộc các môn học khác.
+ Vấn đề tâm lý chủ yếu vẫn quen dạy theo chủ đề đơn môn nên khi dạy theo
chủ đề tích hợp, liên môn, các giáo viên sẽ vất vả hơn, phải xem xét, rà soát nội dung
chương trình, … để loại bỏ những thông tin cũ, lạc hậu, đồng thời bổ sung, cập nhật
những thông tin mới, phù hợp. Nội dung của phương pháp dạy tích hợp, liên môn
cũng yêu cầu GV hệ thống, sắp xếp lại nội dung dạy học trong chương trình hiện
hành theo định hướng phát triển năng lực học sinh nên không tránh khỏi làm cho giáo
viên có cảm giác ngại thay đổi.
+ Điều kiện cơ sở vật chất (thiết bị thông tin ,truyền thông) phục vụ cho việc dạy
học trong nhà trường còn nhiều hạn chế nhất là các trường ở nông thôn.
- Đối với học sinh

16


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

+ Dạy tích hợp là cả một quá trình từ tiểu học đến THPT, vì vậy thế hệ HS hiện
tại đang quen với lối mòn cũ nên khi đổi mới học sinh thấy lạ lẫm và khó bắt kịp.
+ Quen với việc ghi nhớ bài học một cách máy móc rời rạc, không nắm được

mối quan hệ giữa các kiến thức thuộc các lĩnh vực khác nhau của các môn học nên
nhàm chán, lười học, không yêu thích môn Địa lí.
III. Mục đích, phương pháp của kế hoạch dạy học theo hướng tích hợp
liên môn
1. Mục đích
- Dạy học vận dụng kiến thức liên môn giúp cho giờ học sẽ trở nên sinh động
hơn, vì không chỉ có giáo viên là người trình bày mà học sinh cũng tham gia vào quá
trình tiếp nhận kiến thức, từ đó phát huy tính tích cực của học sinh.
- Dạy học liên môn cũng góp phần phát triển tư duy liên hệ, liên tưởng ở học
sinh tạo cho học sinh một thói quen trong tư duy, lập luận tức là khi xem xét một vấn
đề phải đặt chúng trong một hệ quy chiếu, từ đó mời có thể nhận thức vấn đề một
cách thấu đáo.
- Giúp học sinh hứng thú học tập, từ đó khắc sâu được kiến thức đã học.
- Hiểu được bản chất của kế hoạch dạy học tích hợp.
- Làm cho quá trình học tập có ý nghĩa. Bằng cách gắn học tập với cuộc sống
hàng ngày, trong quan hệ với các tình huống cụ thể mà học sinh sẽ gặp sau này, hòa
nhập thế giới học đường với thế giới cuộc sống.
- Dạy cho học sinh sử dụng kiến thức trong tình huống cụ thể, thay vì tham
nhồi nhét cho học sinh nhiều kiến thức lí thuyết đủ loại, dạy học tích hợp chú trọng
tập dượt cho học sinh vận dụng các kiến thức kĩ năng học được vào các tình huống
thực tế, có ích cho cuộc sống sau này làm công dân, làm người lao động, làm cha mẹ,
có năng lực sống tự lập.
- Xác lập mối quan hệ giữa các khái niệm đã học. Trong quá trình học tập, học
sinh có thể lần lượt học những môn học khác nhau, những phần khác nhau trong mỗi
môn học nhưng học sinh phải biết đặt các khái niệm đã học trong những mối quan hệ
hệ thống trong phạm vi từng môn học cũng như giữa các môn học khác nhau. Thông
tin càng đa dạng, phong phú thì tính hệ thống phải càng cao, có như vậy thì các em
mới thực sự làm chủ được kiến thức và mới vận dụng được kiến thức đã học khi phải
đương đầu với một tình huống thách thức, bất ngờ, chưa từng gặp.
- Phân biệt cái cốt yếu với cái ít quan trọng hơn, cái cốt yếu là những năng lực

cơ bản cần cho học sinh vận dụng vào xử lí những tình huống có ý nghĩa trong cuộc
sống, hoặc đặt cơ sở không thể thiếu cho quá trình học tập tiếp theo.
2. Phương pháp
- Phương pháp dạy học theo hướng tích hợp là lồng ghép nội dung tích hợp vào
các bài dạy, tùy theo từng môn học mà lồng ghép tích hợp ở các mức độ như liên hệ,
lồng ghép bộ phận hay là toàn phần (Phần nội dung bài học, phần bài tập hay là tổng
17


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

kết toàn bài...) Khi tích hợp giáo viên cần sử dụng ngôn từ kết nối sao cho lô-gic và
hài hòa....từ đó giáo dục và rèn kĩ năng sống, giá trị sống cho học sinh.
- Để nâng cao hiệu quả của môn học tích hợp, giáo viên có thể sử dụng một số
phương pháp để dạy học tích hợp như sau:
+ Dạy học theo dự án.
+ Phương pháp trực quan.
+ Phương pháp thực địa.
+ Phương pháp dạy học đặt và giải quyết vấn đề.
+ Phương pháp khăn trải bàn . . . . . .
- Trong các phương pháp trên, chúng ta thường sử dụng phương pháp thứ tư đó
là: Phương pháp dạy học đặt và giải quyết vấn đề. Phương pháp dạy học đặt và giải
quyết vấn đề là phương pháp dạy học trong đó GV tạo ra những tình huống có vấn
đề, điều khiển HS phát hiện vấn đề, hoạt động tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo để
giải quyết vấn đề và thông qua đó chiếm lĩnh tri thức, rèn luyện kĩ năng và đạt được
những mục đích học tập khác. Đặc trưng cơ bản của phương pháp dạy học đặt và giải
quyết vấn là “tình huống gợi vấn đề” vì “Tư duy chỉ bắt đầu khi xuất hiện tình huống
có vấn đề”.
IV. Những vấn đề cụ thể khi áp dụng kiến thức liên môn
1. Thiết kế giáo án vận dụng kiến thức liên môn

- Trong quá trình học tập ở nhà trường, các em sẽ được học các môn học bao
gồm các môn thuộc khoa học tự nhiên và các môn thuộc khoa học xã hội. Các em sẽ
tự rút ra được kiến thức giữa các bộ môn trong cùng nhóm có quan hệ với nhau và bổ
trợ lẫn nhau.
Ví dụ:
CHỦ ĐỀ 1: ĐỊA LÝ NGÀNH THƯƠNG MAI
- Môn Địa lí: Bài 40. Địa lí ngành thương mại (Địa lí lớp 10 - HKII)
- Môn GDCD: Bài 2. Hàng hóa-Tiền tệ -Thị trường (GDCD lớp 11- HKI)
- Phương án: dạy ghép nội dung của 3 tiết ở môn GDCD nêu trên vào chủ đề
“Địa lí ngành thương mại” (Chủ đề này sẽ được thực hiện vào học kì II của lớp 10).
- Thời lượng: 03 tiết hoặc 04 tiết
CHỦ ĐỀ 2: VẤN ĐỀ DÂN SỐ, LAO ĐỘNG VÀ VIỆC LÀM
- Môn Địa lí: Chương trình lớp 12
+ Bài 16: Đặc điểm dân số và phân bố dân cư ở nước ta.
+ Bài 17: Lao động và việc làm.
- Môn GDCD: Bài 11.Chính sách dân số và giải quyết việc làm (GDCD lớp 11)
- Thời lượng: 3 tiết
18


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

CHỦ ĐỀ 3: DÂN SỐ VÀ SỰ GIA TĂNG DÂN SỐ
- Môn Địa lí lớp 10: bài 22 - Dân số và sự gia tăng dân số.
- Môn GDCD lớp 10: bài 15 - Công dân với một số vấn đề cấp thiết của nhân loại
(Mục 2 - Sự bùng nổ dân số và trách nhiệm của công trong việc hạn chế sự bùng
nổ dân số)
Như vậy, các bài học và các mục trong bài học nêu trên sẽ được dạy ở chủ đề "
Dân số và sự gia tăng dân số" (Đối với nội dung còn lại của môn GDCD sẽ được dạy
tích hợp với môn Địa lí lớp 10 ở bài 41 và 42)

- Thời lượng của chủ đề là 2 tiết
- Giáo án giờ học vận dụng kiến thức liên môn không phải là một bản đề
cương kiến thức để giáo viên lên lớp giảng giải, truyền thụ áp đặt cho học sinh, mà là
một bản thiết kế các hoạt động, thao tác nhằm tổ chức cho HS thực hiện trong giờ lên
lớp để lĩnh hội tri thức, phát triển năng lực và nhân cách theo mục đích giáo dục và
giáo dưỡng của bộ môn.
- Thiết kế giáo án giờ học vận dụng kiến thức liên môn phải bảo đảm nội dung
và cấu trúc đặc thù nhưng không gò ép vào một khuôn mẫu cứng nhắc mà cần tạo ra
sự tìm tòi sáng tạo trong các phương án tiếp nhận của học sinh, trên cơ sở bảo đảm
được chủ đích, yêu cầu chung của giờ học.
- Giáo án giờ học vận dụng kiến thức liên môn theo quan điểm tích hợp phải
chú trọng thiết kế các tình huống tích hợp và tương ứng là các hoạt động phức hợp để
học sinh vận dụng phối hợp các tri thức và kĩ năng của các phân môn vào xử lí các
tình huống đặt ra, qua đó chẳng những lĩnh hội được những tri thức và kĩ năng riêng
rẽ của từng phân môn mà còn chiếm lĩnh tri thức và phát triển năng lực tích hợp.
2. Tổ chức giờ dạy vận dụng kiến thức liên môn
- Tổ chức giờ học trên lớp là tiến trình thực thi bản kế hoạch phối hợp hữu cơ
hoạt động của giáo viên và học sinh theo một cơ cấu sư phạm hợp lí, khoa học, trong
đó giáo viên giữ vai trò, chức năng tổ chức, hướng dẫn, định hướng chứ không phải
truyền thụ áp đặt một chiều. học sinh được đặt vào vị trí trung tâm của quá trình tiếp
nhận, đóng vai trò chủ thể cảm thụ, nhận thức thẩm mĩ, trực tiếp tiến hành hoạt động
tiếp cận, khám phá, chiếm lĩnh kiến thức.
- Tổ chức chủ đề tích hợp liên môn tuyệt đối không cho học sinh biết trước hệ
thống câu hỏi và nội dung kiến thức mà chúng ta chỉ thông báo chủ đề dạy học để các
em tự tìm tòi, khám phá nội dung liên quan.
V. Kết luận
- Đối với học sinh: Trước hết, các chủ đề liên môn, tích hợp có tính thực tiễn
nên sinh động, hấp dẫn đối với học sinh, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng
thú học tập cho học sinh. Học các chủ đề tích hợp, liên môn, học sinh được tăng
cường vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải

ghi nhớ kiến thức một cách máy móc. Điều quan trọng hơn là các chủ đề tích hợp,
liên môn giúp cho học sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức
19


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

ở các môn học khác nhau, vừa gây quá tải, nhàm chán, vừa không có được sự hiểu
biết tổng quát cũng như khả năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn.
- Đối với giáo viên: Dạy học theo các chủ đề liên môn không những giảm tải
cho giáo viên trong việc dạy các kiến thức liên môn trong môn học của mình mà còn
có tác dụng bồi dưỡng, nâng cao kiến thức và kĩ năng sư phạm cho giáo viên, góp
phần phát triển đội ngũ giáo viên bộ môn hiện nay thành đội ngũ giáo viên có đủ
năng lực dạy học kiến thức liên môn, tích hợp. Thế hệ giáo viên tương lai sẽ được
đào tạo về dạy học tích hợp, liên môn ngay trong quá trình đào tạo giáo viên ở các
trường sư phạm.

20


Hội nghị “Thay đổi Dạy và học môn Địa lý theo định hướng thi trắc nghiệm khách quan”

DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP LIÊN MÔN
TRONG ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Trần Hoài Trinh
Trường THPT Lịch Hội Thượng
I. Đặt vấn đề
Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh
giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trên tinh
thần Nghị quyết 29 - NQ/TƯ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Bộ

GD-ĐT tiếp tục chỉ đạo các cơ sở giáo dục tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực
cho đội ngũ giáo viên sẵn sàng đáp ứng mục tiêu đổi mới, trong đó tăng cường năng
lực dạy học theo hướng “tích hợp liên môn” là một trong những vấn đề cần ưu tiên.
Dạy học tích hợp là quá trình trong đó học sinh phải huy động kiến thức, kỹ
năng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết các nhiệm vụ học tập, thông qua
đó hình thành và phát triển những kiến thức kỹ năng mới và rèn luyện được những
năng lực cần thiết.
Địa lí là môn học có mối quan hệ rất chặt chẽ với các khoa học khác, môn học
khác. Việc vận dụng kiến thức liên môn giữa Địa lí với kiến thức các môn học khác
làm cho hiệu quả của bài học Địa lí nói riêng, môn học Địa lí nói chung được nâng
cao.
II. Thực trạng
1. Thuận lợi
- Trong những năm qua giáo viên cũng đã được trang bị thêm nhiều kiến thức
mới về phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực.
- Nhà trường luôn quan tâm đầu tư nhiều phương tiện dạy học có thể đáp ứng
một phần đổi mới phương pháp dạy học hiện nay
- Sự phát triển của CNTT cùng sự hiểu biết của giáo viên là điều kiện để thực
hiện tốt dạy học tích hợp, liên môn.
- Địa lí có nội dung rất rộng nhưng dễ tìm kiếm để phục vụ cho DH tích hợp
- Cấu trúc chương trình môn Địa lí ở trường trung học phổ thông đi từ khái
quát đến cụ thể, thuận lợi để dạy học tích hợp nội môn (dọc và ngang)
- Đa số học sinh có ý thức trong học tập
2. Khó khăn:
- Giáo viên chưa được đào tạo theo chương trình dạy học liên môn, nên vẫn
còn lúng túng khi lồng ghép kiến thức liên môn vào bài dạy
- Giáo viên phải tìm hiểu sâu hơn những kiến thức thuộc các môn học khác

21