Kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại công ty TNHH thương mại và dịch vụ long việt

NGUYỄN THỊ HƢỚNG

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ
CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN

KẾ TOÁN DOANH THU, CHI PHÍ VÀ KẾT QUẢ
KINH DOANH TẠI CÔNG TY TNHH THƢƠNG MẠI
VÀ DỊCH VỤ LONG VIỆT

KỀ TOÁN

NGUYỄN THỊ HƢỚNG

2017 - 2019

HÀ NỘI - 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ

KẾ TOÁN DOANH THU, CHI PHÍ VÀ KẾT QUẢ KINH
DOANH TẠI CÔNG TY TNHH THƢƠNG MẠI VÀ DỊCH VỤ
LONG VIỆT
NGUYỄN THỊ HƢỚNG
CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN

MÃ NGÀNH: 8340301
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS NGUYỄN THỊ NGỌC LAN

Hà Nội, 12/2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sỹ đề tài “ Kế toán doanh thu, chi phí và kết
quả kinh doanh tại Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt” là công trình
nghiên cứu riêng của tôi dưới sự hướng dẫn trực tiếp của TS. Nguyễn Thị Ngọc Lan.
Tôi xin cam đoan rằng số liệu, kết quả trình bày và kết luận nghiên cứu trong
luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ luận văn nào
trước đây. Mọi số liệu được sử dụng đã được trích dẫn đầy đủ trong danh mục tài
liệu tham khảo.

Tác giả

Nguyễn Thị Hƣớng

i


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự cố gắng của bản thân, tác giả đã nhận
được sự giúp đỡ tận tình của các thầy cô trong Viện đại học Mở Hà Nội.
Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và sự biết ơn sâu sắc tới cô giáo TS. Nguyễn Thị
Ngọc Lan, Trường Đại học Công Đoàn, đã tận tình hướng dẫn và chỉ bảo tác giả
trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn tập thể lãnh đạo và cán bộ Công ty TNHH thương
mại và dịch vụ Long Việt đã nhiệt tình cung cấp thông tin, trả lời phỏng vấn để

phục vụ cho quá trình thực hiện luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn!

Tác giả

Nguyễn Thị Hƣớng

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................................. vi
DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................... vii
DANH MỤC SƠ ĐỒ ............................................................................................. viii
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài: .........................................................................................1
2. Tổng quan nghiên cứu .............................................................................................2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ..........................................................................4
4. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................5
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................5
6. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................5
7. Nội dung của Luận văn ...........................................................................................7
CHƢƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN DOANH THU CHI PHÍ VÀ
KẾT QUẢ KINH DOANH TRONG DOANH NGHIỆP THƢƠNG MẠI ..........8
1.1. Đặc điểm hoạt động kinh doanh thương mại ảnh hưởng đến kế toán doanh thu,
chi phí và kết quả kinh doanh . ...................................................................................8
1.1.1.Khái niệm ...........................................................................................................8
1.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh thương mại ....................................................8

1.2. Những vấn đề chung về doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh trong doanh
nghiệp thương mại.......................................................................................................9
1.2.1. Khái niệm và phân loại doanh thu trong doanh nghiệp thương mại .................9
1.2.2. Khái niệm và phân loại chi phí trong doanh nghiệp thương mại ....................13
1.2.3. Kết quả kinh doanh trong doanh nghiệp thương mại ......................................16
1.3. Kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh trong doanh nghiệp thương
mại dưới góc độ kế toán tài chính .............................................................................19
1.3.1. Chuẩn mực kế toán về doanh thu, chi phí. ......................................................19
1.3.2. Kế toán doanh thu và các khoản giảm trừ doanh thu trong doanh nghiệp

iii


thương mại. ...............................................................................................................25
1.3.3. Kế toán chi phí trong doanh nghiệp thương mại.............................................27
1.3.4. Kế toán kết quả kinh doanh trong doanh nghiệp thương mại .........................30
1.3.5. Trình bày thông tin doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh trên báo cáo tài
chính ..........................................................................................................................32
1.4. Kế toán quản trị doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh trong doanh nghiệp
thương mại ................................................................................................................33
1.4.1. Phân loại ..........................................................................................................33
1.4.2. Lập dự toán doanh thu, chi phí........................................................................35
1.4.3. Lập và phân tích báo cáo kế toán quản trị.......................................................41
TIỂU KẾT CHƢƠNG I ..........................................................................................42
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG KẾ TOÁN DOANH THU, CHI PHÍ VÀ KẾT
QUẢ KINH DOANH TẠI CÔNG TY TNHH THƢƠNG MẠI VÀ DỊCH VỤ
LONG VIỆT ............................................................................................................43
2.1. Tổng quan về Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt. ....................43
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ..................................................................43
2.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh. ....................................................................43

2.1.3.Đặc điểm tổ chức quản lý hoạt động kinh doanh. ............................................46
2.1.4. Đặc điểm khách hàng. .....................................................................................47
2.1.5. Hình thức kế toán và tổ chức bộ máy kế toán. ................................................48
2.1.6. Hình thức ghi sổ kế toán. ................................................................................49
2.2. Thực trạng kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại Công ty TNHH
thương mại và dịch vụ Long Việt. ............................................................................51
2.2.1. Kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại Công ty TNHH thương
mại và dịch vụ Long Việt trên góc độ kế toán tài chính. ..........................................51
2.2.2. Kế toán quản trị doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại Công ty TNHH
thương mại và dịch vụ Long Việt .............................................................................64
2.3. Đánh giá thực trạng kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại Công
ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt .............................................................69

iv


2.3.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................69
2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân. .....................................................................71
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .........................................................................................75
CHƢƠNG 3. HOÀN THIỆN KẾ TOÁN DOANH THU, CHI PHÍ VÀ KẾT
QUẢ KINH DOANH TẠI CÔNG TY TNHH THƢƠNG MẠI VÀ DỊCH VỤ
LONG VIỆT ............................................................................................................76
3.1. Định hướng phát triển của Công ty ....................................................................76
3.2.Yêu cầu hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại Công ty
TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt. ................................................................77
3.3. Một số giải pháp hoàn thiện ...............................................................................77
kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh. ....................................................77
3.3.1. Hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại Công ty
TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt trên góc độ kế toán tài chính ..................77
3.3.2 Hoàn thiện kế toán quản trị doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại Công

ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt .............................................................79
3.4. Điều kiện thực hiện giải pháp ............................................................................86
3.4.1. Về phía cơ quan quản lý Nhà nước .................................................................86
3.4.2. Về phía công ty ...............................................................................................87
TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 .........................................................................................91
KẾT LUẬN ..............................................................................................................92
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................93
PHỤ LỤC .................................................................................................................95

v


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Kí hiệu

Chữ viết tắt

BH

Bán hàng

BHXH

Bảo hiểm xã hội

BHYT

Bảo hiêm y tế

BHTN

Bảo hiểm thất nghiệp

CP

Chi phí

DN

Doanh nghiệp

DT

Doanh thu

GTGT

Giá trị gia tăng

HĐKD

Hoạt động kinh doanh

HĐ&TLHĐ

Hợp đồng và thanh lý hợp đồng

HĐTC

Hoạt động tài chính

KPCĐ

Kinh phí công đoàn

KTTC

Kế toán tài chính

KTQT

Kế toán quản trị

QLDN

Quản lý doanh nghiệp

TNDN

Thu nhập doanh nghiệp

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

TSCĐ

Tài sản cố định

TM

Thương mại

XĐKQKD

Xác định kết quả kinh doanh

vi


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1.Bảng dự toán doanh thu hàng năm ....................................................................... 36
Bảng 1.2. Bảng dự toán doanh thu tổng thể......................................................................... 37
Bảng 1.3. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh theo bộ phận .......................................... 41
Bảng 2.1.Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh từ năm 2016-2018 .................................. 44
Bảng 2.2: Phân tích chi phí năm 2018 ................................................................................. 66
Bảng 2.3. Báo cáo bộ phận doanh nghiệp............................................................................ 66
Bảng 3.1. Dự toán tiêu thụ ................................................................................................... 79
Bảng 3.2. Dự kiến lịch thu tiền bán hàng ............................................................................ 79
Bảng 3.3. Dự toán chi phí bán hàng .................................................................................... 80
Bảng 3.4. Dự toán chi phí quản lý doanh nghiệp ................................................................ 80
Bảng 3.5. Dự toán báo cáo kết quả kinh doanh ................................................................... 81
Bảng 3.6. Phân loại chi phí theo mỗi quan hệ của chi phí với khối lượng hoạt động. ........ 81
Bảng 3.7. Báo cáo bộ phận .................................................................................................. 82
Bảng 3.8. Bảng đánh giá chấp nhận hay từ chối đơn hàng .................................................. 83
Bảng 3.9. Bảng định giá bán sản phẩm................................................................................ 84

vii

DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.10. Quy trình thu thập thông tin lập báo cáo kế toán quản trị .....................37
Sơ đồ 2.1: Mô hình cơ cấu quản lý của Công ty .......................................................46
Sơ đồ 2.2: Tổ chức bộ máy kế toán của Công ty ......................................................48
Sơ đồ 2.3. Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức kế toán máy áp dụng phần mềm
Misa ...........................................................................................................................49
Sơ đồ 2.4: Quy trình luân chuyển nghiệp vụ bán hàng .............................................52
Sơ đồ 2.5: Trình tự ghi sổ doanh thu.........................................................................55
Sơ đồ 2.6. Trình tự ghi sổ giá vốn hàng bán .............................................................60
Sơ đồ 2.7: Trình tự ghi sổ chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp .............62

viii


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài:
Tiêu thụ hàng hóa là vấn đề quan trọng hàng đầu trong các doanh nghiệp
thương mại. Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, các doanh nghiệp hoạt động với
sự cạnh tranh gay gắt do đó để tồn tại và phát triển thì doanh nghiệp nhất định phải
xây dựng được phương án kinh doanh đạt hiệu quả kinh tế. Muốn vậy, các doanh
nghiệp phải có biện pháp giám sát chặt chẽ tất cả các quy trình từ khâu mua hàng
đến khâu tiêu thụ hàng hóa để đảm bảo việc bảo toàn và tăng tốc độ luân chuyển
vốn, giữ uy tín với khách hàng, thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ với nhà nước, nâng
cao đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ công nhân viên, đồng thời đảm bảo có
lợi nhuận để tích lũy mở rộng quy mô phát triển sản xuất của doanh nghiệp.
Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt hoạt động với lĩnh vực chính
là kinh doanh thương mại và hoạt động tiêu thụ hàng hóa giữ vai trò chủ đạo. Mục
tiêu hàng đầu của doanh nghiệp là tối đa hóa lợi nhuận. Do đó, việc quản lý doanh
thu, chi phí và kết quả kinh doanh là vấn đề rất quan trọng, góp phần vào sự phát
triển bền vững của doanh nghiệp, từ đó mới đánh giá được khả năng tiêu thụ, hiệu

quả kinh doanh của các thị trường, giúp ban lãnh đạo đưa ra những quyết định đúng
đắn. Kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh là công việc quan trọng nhằm
phản ánh trung thực tình hình kinh doanh của doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp đã
cố gắng tìm ra hướng kinh doanh để đem lại doanh thu thì việc sử dụng những chi
phí trong quá trình kinh doanh cũng phải hợp lý và tiết kiệm. Bên cạnh đó, kết quả
kinh doanh là chỉ tiêu tổng hợp phản ánh tình hình hoạt động kinh doanh, nó liên
quan chặt chẽ đến chi phí bỏ ra và lợi nhuận đem lại. Tuy nhiên, trên thực tế cho
thấy việc xác định doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh còn nhiều bất cập và
chưa cung cấp thông tin đầy đủ cho các nhà quản lý sử dụng thông tin để phục vụ
cho việc phân tích, đưa ra quyết định. Chính vì vậy, nghiên cứu hoàn thiện kế toán
doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh trong các doanh nghiệp thương mại là một
đề tài có ý nghĩa cả về thực tiễn và lý luận. Nhận thức được ý nghĩa quan trọng của

1


vấn đề trên nên em đã chọn đề tài “ Kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh
doanh tại Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt” làm luận văn thạc sỹ.
2. Tổng quan nghiên cứu
Hiện nay, kế toán doanh thu chi phí và xác định kết quả kinh doanh ngày càng
được quan tâm và chú ý đến nhiều hơn và trở thành một nhu cầu cấp thiết để những
đối tượng quan tâm như kế toán, kiểm toán, nhà quản trị đánh giá được tình hình kế
toán tại doanh nghiệp với quy định hiện hành. Đã có nhiều công trình nghiên cứu ,
bài viết, đề tài về nội dung này như:
Luận văn thạc sỹ: “Hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh
tại công ty TNHH xây dựng và thương mại Việt Thành” của tác giả Lưu Thị Hoài
năm 2013 đã đưa ra được các lý thuyết các nội dung cơ bản về doanh thu, chi phí và
kết quả kinh doanh. Nội dung đã được nghiên cứu dưới 2 góc độ kế toán tài chính
và kế toán quản trị. Tuy nhiên, dưới góc độ kế toán quản trị, nghiên cứu còn sơ sài
chỉ đưa ra các khái niệm về trung tâm trách nhiệm. Các bước lập dự toán thì sơ sài

không phân tích các yếu tố ảnh hưởng và báo cáo doanh thu, chi phí.
Luận văn thạc sỹ: “Kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại Công
ty liên doanh TNHH Nippon Express Việt Nam“ của tác giả Trương Thị Mai,
trường Đại học Thương mại năm 2015 đã chỉ ra rằng đối tượng hạch toán doanh
thu, chi phí trong các hoạt động giao nhận thực tế tại đơn vị là các dịch vụ cung cấp
về: mở thủ tục hải quan tại cảng/sân bay trong hoặc ngoài giờ hành chính, vận
chuyển, đóng gói, xếp dỡ và lao vụ sân bay...Tuy nhiên có thể khái quát lại thành 2
nhóm dịch vụ cơ bản là dịch vụ vận chuyển và dịch vụ làm hàng. Doanh thu được
tập hợp theo hai nhóm dịch vụ cung cấp, chi tiết theo từng khách hàng. Chi phí
được tập hợp là chi phí thực tế, chi tiết cho từng khách hàng, từng dịch vụ, từng lô
hàng, trọng lượng, đích đến và các bước của quá trình cung cấp dịch vụ. Nghiên
cứu của tác giả đã hệ thống hóa những lý thuyết chung về kế toán doanh thu, chi
phí, kết quả kinh doanh áp dụng vào thực trạng kế toán toán doanh thu, chi phí, kết
quả kinh doanh tại Công ty liên doanh TNHH Nippon Express Việt Nam. Điểm nổi
bật của nghiên cứu là tác giả đã xây dựng được một hệ thống báo cáo quản trị về

2


doanh thu, chi phí bao gồm các dự toán hoạt động và phân tích theo mô hình ABC
từ đó đưa ra những giải pháp hoàn thiện công tác kế toán toán doanh thu, chi phí,
kết quả kinh doanh trên cả hai phương diện kế toán tài chính và kế toán quản trị.
Tuy nhiên một số nội dung nghiên cứu của tác giả về kế toán quản trị còn trùng
lặp với nội dung của kế toán tài chính, cách tiếp cận trên hai góc độ này còn rời rạc,
chưa chặt chẽ. Giải pháp kế toán tài chính còn thiếu các cơ sở thực tế, phạm vi
nghiên cứu về chi phí chưa cụ thể.
Luận văn thạc sỹ “ Hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh
tại công ty TNHH Vạn Niên” của tác giả Đặng Thị Thanh Tâm năm 2012 đã trình
bày được cơ bản các nội dung cơ sở lý luận của doanh thu, chi phí và kết quả kinh
doanh. Luận văn đưa được ra các ưu điểm, hạn chế trong công tác kế toán. Tuy

nhiên, luận văn chưa chỉ ra hạch toán chi phí cụ thể, chi phí cho từng đối tượng và
cũng chưa đưa ra được giải pháp hoàn thiện công tác chi phí tại công ty.
Luận văn thạc sỹ “Kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh
tại Công ty cổ phần Công nghệ điều khiển và Tự động hóa“ của tác giả Hoàng Thu
Hương, trường Đại học Lao động- xã hội, hoàn thành năm 2016 đã hệ thống được
những nội dung về mặt lý luận liên quan đến doanh thu, chi phí, xác định kết quả
kinh doanh. Luận văn cũng đã chỉ ra được những ưu điểm của đơn vị được nghiên
cứu, đưa ra được những bất cập trong quá trình hạch toán doanh thu, chi phí, kết
quả kinh doanh và chỉ ra những giải pháp nhằm hoàn thiện. Xuất phát từ đặc điểm
doanh nghiệp kinh doanh thiết bị điện tử có ưu thế sử dụng máy tính vào công tác
kế toán, với qui mô gọn nhẹ, bộ máy kế toán tập trung với đủ các loại sổ được qui
định trong tổ chức kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả, nhưng phổ biến
nhất vẫn là hình thức Nhật ký chung. Công tác kế toán tại doanh nghiệp đều được
thực hiện trên các phần mềm kế toán. Qua đề tài nghiên cứu, tác giả đã hệ thống
những vấn đề lý luận chung về kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh
cho các hoạt động kinh doanh thiết bị điện tử; phân tích thực trạng công tác kế
toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả tại doanh nghiệp kinh doanh thiết bị
điện tử, từ đó chỉ ra những ưu điểm và tồn tại trong công tác kế toán. Hạn chế lớn

3


nhất mà tác giả đó chỉ ra trong nghiên cứu của mình là doanh nghiệp hiện nay đã vi
phạm nguyên tắc ghi nhận doanh thu, chi phí được qui định theo cả chuẩn mực kế
toán quốc tế và chuẩn mực kế toán Việt Nam. Doanh thu và chi phí kinh doanh hiện
nay được ghi nhận vào thời điểm các doanh nghiệp nhận được chứng từ chứ không
phải vào thời điểm phát sinh các nghiệp vụ nên chỉ tiêu về doanh thu và chi phí báo
cáo trên Báo cáo kết quả kinh doanh không phản ánh đúng thực tế kết quả kinh
doanh của kỳ báo cáo. Xuất phát từ những nghiên cứu lý luận chung và những tồn
tại trong thực tế, tác giả đã đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác hạch toán

doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh cho doanh nghiệp
Tuy nhiên, luận văn chỉ nghiên cứu, đánh giá công tác kế toán doanh thu, chi
phí và xác định kết quả kinh doanh trên góc độ kế toán tài chính mà chưa đánh giá
được công tác kế toán chi tiết phục vụ cho nhu cầu quản trị. Ngoài ra, luận văn chưa
chỉ ra việc hạch toán chi phí cụ thể, việc phân loại chi phí còn chưa chi tiết cho từng
đối tượng; chưa đưa ra được những giải pháp chi tiết cụ thể nhằm hoàn thiện hệ
thống sổ sách kế toán chi tiết theo từng người bán, người mua.
Thông qua các luận văn trên đã cho chúng ta thấy được còn nhiều vấn đề khó
khăn, bất cập trong việc hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả
kinh doanh cũng như các phương pháp hoàn thiện tại các công ty trên các lĩnh vực
khác nhau. Tuy nhiên, hiện nay chưa có đề tài nghiên cứu về kế toán doanh thu, chi
phí và xác định kết quả kinh doanh tại Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long
Việt.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu: Hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh
doanh tại Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt
- Nhiệm vụ nghiên cứu:
+ Nghiên cứu và hệ thống hóa vấn đề lý luận về kế toán doanh thu, chi phí và
xác định kết quả kinh doanh trong các doanh nghiệp thương mại.
+ Trên cơ sở đó nghiên cứu, tìm hiểu thực trạng kế toán doanh thu, chi phí và
xác định kết quả kinh doanh tại Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt.

4


Vận dụng lý luận và thực tiễn đánh giá ưu điểm, nhược điểm trong kế toán doanh
thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh tại Công ty TNHH thương mại và dịch
vụ Long Việt.
+ Đề xuất một số kiến nghị đề hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí và xác
định kết quả kinh doanh tại Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt.

4. Câu hỏi nghiên cứu
- Hạn chế trong kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh tại
Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt?
- Nguyên nhân của những hạn chế đó là gì?
- Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt cần thực hiện các giải
pháp nào để hoàn thiện kế toán doanh thu chi phí và xác định kết quả kinh doanh.
5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu về kế toán doanh thu, chi phí và xác
định kết quả kinh doanh trong doanh nghiệp thương mại dưới góc độ kế toán tài
chính và kế toán quản trị.
- Phạm vi nghiên cứu: Đề tài đi sâu nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực
tiễn của kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh tại Công ty
TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt dưới góc độ kế toán tài chính và kế toán
quản trị.
+ Thời gian nghiên cứu: Phân tích doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh
năm 2018.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Phƣơng pháp thu thập thông tin.
6.1.1. Dữ liệu sơ cấp
- Để thu thập thông tin phục vụ cho nghiên cứu luận văn, tác giả đã trao đổi,
phỏng vấn trực tiếp với kế toán của công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long
Việt về các vấn đề xoay quanh nội dung nghiên cứu của đề tài đặc biệt là kế toán
doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh.
+ Đối tượng phỏng vấn là kế toán trưởng và nhân viên kế toán trong công ty.

5


+ Thời gian, địa điểm phỏng vấn được ấn định trước. Việc phỏng vấn được tiến
hành theo phương thức gặp mặt và phỏng vấn trực tiếp tại phòng kế toán công ty và

các phòng ban, kho bãi.
+ Nội dung phỏng vấn là các vấn đề cơ bản như bộ máy kế toán của doanh
nghiệp, đội ngũ nhân viên kế toán, thực tế công tác kế toán doanh thu, chi phí và
xác định kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Các câu hỏi được đặt ra bao hàm
các nội dung về kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh của
doanh nghiệp, những thuận lợi và khó khăn mà bộ máy kế toán của công ty gặp phải
trong quá trình hạch toán kế toán….làm cơ sở cho các biện pháp khắc phục khó
khăn đó.
6.1.2. Dữ liệu thứ cấp
Tác giả thu thập thông tin thông qua các thông tin sẵn có: Niên giám thống kê,
trang Goolge, các báo cáo tài chính. Ngoài ra tác giả còn thực hiện khai thác thông
tin từ nhiều nguồn khác nhau bao gồm: Tổng cục Thống kê điều tra và phát hành,
một số trang web của các tổ chức hành nghề kế toán – kiểm toán ở Việt Nam.
Luận văn cũng tham khảo kết quả điều tra, phân tích về công tác doanh thu, chi
phí, kết quả kinh doanh ở một số luận văn thạc sỹ ở các doanh nghiệp thương mại
để tổng kết kinh nghiệm và rút ra bài học cho việc vận dụng vào công tác kế toán
doanh thu, chi phí, kết quả kinh doanh trong Công ty TNHH thương mại và dịch vụ
Long Việt.
6.2. Phƣơng pháp xử lý số liệu
Số liệu thu được từ quan sát, phỏng vấn, ghi chép…được tác giả tổng hợp lại để
xử lý thông tin. Trên cơ sở đó tác giả thực hiện đánh giá, phân tích thực trạng công
tác kế toán doanh thu, chi phí, kết quả kinh doanh tại công ty, mặt mạnh, mặt yếu,
các nguyên nhân chủ quan, khách quan…để từ đó tác giả đưa ra các giải pháp hoàn
thiện công tác kế toán doanh thu, chi phí, kết quả kinh doanh của Công ty TNHH
thương mại và dịch vụ Long Việt. Luận văn cũng vận dụng các phương pháp cụ thể
trong quá trình nghiên cứu như: phương pháp quy nạp, diễn giải, so sánh để phân

6

tích các vấn đề lý luận và thực tiễn. Trên cơ sở đó đánh giá và ra kết luận từ đó đưa
ra các giải pháp hoàn thiện phù hợp và khả thi.
7. Nội dung của Luận văn
Bao gồm phần mở đầu và 3 chương với các phần chính sau đây:
Chương 1: Lý luận chung về kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh
trong doanh nghiệp thương mại.
Chương 2: Thực trạng kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại
Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt.
Chương 3: Hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại
Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Long Việt.

7


CHƢƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN DOANH THU
CHI PHÍ VÀ KẾT QUẢ KINH DOANH TRONG
DOANH NGHIỆP THƢƠNG MẠI
1.1. Đặc điểm hoạt động kinh doanh thƣơng mại ảnh hƣởng đến kế toán doanh
thu, chi phí và kết quả kinh doanh .
1.1.1.Khái niệm
“Doanh nghiệp thương mại là một đơn vị kinh doanh được thành lập hợp pháp,
nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực thương mại”.
1.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh thƣơng mại
Hoạt động kinh doanh thương mại là hoạt động lưu thông phân phối hàng hóa
trên thị trường buôn bán của từng quốc gia riêng biệt hoặc giữa các quốc gia với
nhau, thực hiện quá trình lưu thông vận chuyển hàng hóa từ nơi sản xuất, nhập khẩu
tới nơi tiêu dùng. Hoạt động thương mại có hoạt động chủ yếu sau:
Kinh doanh hàng hoá trong doanh nghiệp thương mại là sự tổng hợp các hoạt
động thuộc quá trình bán, trao đổi và dự trữ hàng hóa.

Đối tượng kinh doanh thương mại là các loại hàng hóa phân theo từng ngành
hàng như: vật tư thiết bị, hàng công nghệ phẩm tiêu dùng, lương thực, thực phẩm
chế biến.
Quá trình kinh doanh hàng hóa được thực hiện theo hai phương thức bán buôn
và bán lẻ, trong đó bán buôn là bán hàng hóa cho các tổ chức bán lẻ hoặc đơn vị
xuất khẩu để tiếp tục quá trình lưu chuyển hàng hóa, bán lẻ và bán hàng cho người
tiêu dùng cuối cùng.
Bán buôn hàng hóa và bán lẻ hàng hóa có thể thực hiện bằng nhiều hình thức:
Bán thẳng, bán qua kho, bán trực tiếp và gửi bán qua đại lý, ký gửi…
Tổ chức kinh doanh thương mại có thể theo một trong các mô hình: tổ chức bán
buôn, tổ chức bán lẻ, chuyên doanh hoặc kinh doanh tổng hợp hoặc chuyên môi

8


giới… ở các quy mô tổ chức: quầy, cửa hàng, công ty, tổng công ty…
Do đặc thù của các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thương mại là mua
bán, trao đổi hàng hóa, doanh thu và lợi nhuận thu về chủ yếu từ chênh lệch giá mua
vào, bán ra do đó hoạt động tài chính kế toán của các doanh nghiệp thương mại
đương nhiên có phần khác biệt so với các doanh nghiệp trong các lĩnh vực khác như
sản xuất, xây lắp, dịch vụ….
1.2. Những vấn đề chung về doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh trong
doanh nghiệp thƣơng mại
1.2.1. Khái niệm và phân loại doanh thu trong doanh nghiệp thƣơng mại
1.2.1.1. Khái niệm doanh thu

- Theo chuẩn mực kế toán Việt Nam số 14 “Doanh thu và thu nhập khác” định
nghĩa như sau: “Doanh thu là tổng giá trị các lợi ích kinh tế doanh nghiệp thu được
trong kỳ kế toán, phát sinh từ hoạt động sản xuất, kinh doanh thông thường của
doanh nghiệp, góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu”.

Như vậy, có thể hiểu bản chất của doanh thu là tổng giá trị được thực hiện do
việc bán sản phẩm, hàng hóa hay cung cấp dịch vụ cho khách hàng.
Nghĩa là, doanh thu chỉ bao gồm tổng giá trị của các lợi ích kinh tế doanh
nghiệp đã thu được hoặc sẽ thu được. Các khoản thu hộ bên thứ ba không phải là
nguồn lợi ích kinh tế, không làm tăng vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp sẽ không
được coi là doanh thu. Các khoản góp vốn của cổ đông hoặc chủ sở hữu làm tăng
vốn chủ sở hữu nhưng không là doanh thu.
Khi hạch toán doanh thu và thu nhập khác cần lưu ý đến các quy định": i)
Doanh thu chỉ được ghi nhận khi thỏa mãn các điều kiện ghi nhận cho doanh thu
bán hàng, doanh thu cung cấp dịch vụ, doanh thu tiền lãi, tiền bản quyền, cổ tức và
lợi tức được chia được quy định"tại Chuẩn mực "Doanh thu và thu nhập khác", nếu
không thỏa mãn các điều kiện thì không hạch toán vào doanh thu. ii)"Doanh thu và
chi phí liên quan đến cùng một giao dịch phải được ghi nhận đồng thời theo nguyên
tắc phù hợp và theo năm tài chính. iii)Trường hợp hàng hóa hoặc dịch vụ trao đổi
lấy hàng hóa hoặc dịch vụ tương tự về bản chất thì không được ghi nhận là doanh

9


thu." iv)" Phải theo dõi chi tiết từng loại doanh thu, doanh thu từng mặt hàng ngành
hàng, từng sản phẩm....theo dõi chi tiết từng khoản giảm trừ doanh thu, để xác định
doanh thu thuần của từng loại doanh thu, chi tiết từng mặt hàng, từng sản phẩm...để
phục vụ cho cung cấp thông tin kế toán để quản trị doanh nghiệp và lập báo cáo tài
chính.”
Việc nhận thức rõ bản chất của doanh thu và xác định đúng đắn phạm vi, thời
điểm, cơ sở ghi nhận doanh thu có tính chất quyết định đến tính khách quan, trung
thực của chỉ tiêu doanh thu trong báo cáo tài chính. "
Mỗi loại sản phẩm mà hoạt động cung ứng dịch vụ tạo ra có tính chất khác
nhau nhưng nhìn chung các sản phẩm dịch vụ không mang hình thái vật chất cụ thể,
dịch vụ tạo ra không thể lưu kho như hàng hoá.

Để hiểu về “điều kiện ghi nhận doanh thu cung cấp dịch vụ, cần hiểu thế nào là
cung cấp dịch vụ. Cung cấp dịch vụ là thực hiện công việc đã thỏa thuận theo hợp
đồng trong một kỳ hoặc nhiều kỳ kế toán như cung cấp dịch vụ tư vấn,”dịch vụ nộp
đơn, dịch vụ cấp bằng...
Doanh thu của giao dịch về cung cấp dịch vụ chỉ được ghi nhận khi kết quả của
giao dịch được xác định một cách đáng tin cậy. Trong trường hợp giao dịch về cung
cấp dịch vụ liên quan đến nhiều kỳ kế toán thì doanh thu được ghi nhận trong kỳ
theo kết quả phần công việc đã hoàn thành vào ngày lập bảng cân đối kế toán của
kỳ đó.”
Theo chuẩn mực kế toán số 14 về doanh thu và thu nhập khác, doanh thu cung
cấp dịch vụ được ghi nhận khi đồng thời thỏa mãn 4 điều kiện sau:
- Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn
- Doanh nghiệp có khả năng thu được lợi ích kinh tế từ dịch vụ đã cung cấp
- Xác định được phần công việc đã hoàn thành vào ngày lập bảng Cân đối kế
toán
- Xác định được chi phí phát sinh cho giao dịch và chi phí để hoàn thành giao
dịch cung cấp dịch vụ đó."
* Các khoản giảm trừ doanh thu

10


"Các khoản giảm trừ doanh thu như: Chiết khấu thương mại, giảm giá hàng bán,
doanh thu hàng đã bán bị trả lại. Các khoản giảm trừ doanh thu là cơ sở để tính
doanh thu thuần và kết quả kinh doanh trong kỳ kế toán. Các khoản giảm trừ doanh
thu phải được phản ánh, theo dõi chi tiết, riêng biệt trên những tài khoản kế toán
phù hợp, nhằm cung cấp các thông tin kế toán để lập báo cáo tài chính.
Doanh thu thuần bán
hàng và cung cấp dịch vụ

=

Tổng doanh thu bán
hàng và cung cấp dịch vụ

-

Các khoản giảm
trừ doanh thu

- Chiết khấu thương mại
Chiết khấu thương mại là khoản tiền chênh lệch giá bán nhỏ hơn giá niêm yết
doanh nghiệp đã giảm trừ cho người mua hàng do việc người mua đã mua sản phẩm,
hàng hóa, dịch vụ với khối lượng lớn theo thỏa thuận về chiết khấu thương mại đã
ghi trên hợp đồng kinh tế mua bán hoặc các cam kết mua, bán hàng”
- Doanh thu hàng đã bán bị trả lại
“Doanh thu hàng đã bán bị trả lại là số sản phẩm, hàng hóa doanh nghiệp đã
xác định tiêu thụ, đã ghi nhận doanh thu nhưng bị khách hàng trả lại do vi phạm các
điều kiện đã cam kết trong hợp đồng kinh tế hoặc theo chính sách bảo hành, như:
Hàng kém phẩm chất, sai quy cách, chủng loại.”
Trong các doanh nghiệp dịch vụ đơn thuần không có hàng bán bị trả lại
- Giảm giá hàng bán
Giảm giá hàng bán là khoản tiền doanh nghiệp (bên bán) giảm trừ cho bên mua
hàng trong trường hợp đặc biệt vì lý do hàng bán bị kém phẩm chất, không đúng
quy cách, hoặc không đúng thời hạn….đã ghi trong hợp đồng.”
1.2.1.2.Phân loại doanh thu
* Theo bản chất kinh tế hay lĩnh vực tạo ra doanh thu thì doanh thu thì doanh
thu được chia ra:
- Doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh
Doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh hay còn gọi là doanh thu bán hàng

và cung cấp dịch vụ là toàn bộ số tiền thu được hoặc sẽ thu được từ các giao dịch và

11


nghiệp vụ phát sinh doanh thu như bán sản phẩm, hàng hóa, cung cấp dịch vụ cho
khách hàng bao gồm cả các khoản phụ thu và phí thu tiền ngoài giá bán.
Doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh của một kỳ kế toán gồm các doanh
thu từ các giao dịch và nghiệp vụ sau:
+ Bán hàng: Bán các sản phẩm do doanh nghiệp sản xuất ra hoặc bán các hàng
hóa mua vào là bất động sản đầu tư ( đối với các doanh nghiệp thương mại chủ yếu
là bán các hàng hóa mua vào).
+ Cung cấp dịch vụ: Thực hiện các công việc đã thỏa thuận trong một kỳ, hoặc
nhiều kỳ kế toán, ví dụ như các dịch vụ tư vấn, vận tải, cho thuê TSCĐ theo phương
thức hoạt động, thuê vị trí…

- Doanh thu hoạt động tài chính:
Doanh thu hoạt động tài chính là tổng giá trị các lợi ích kinh tế doanh nghiệp
thu được từ hoạt động tài chính hoặc kinh doanh về vốn trong kỳ kế toán.
Doanh thu hoạt động tài chính bao gồm:
+ Tiền lãi
+ Cổ tức, lợi tức được chia;
+ Thu nhập từ hoạt động đầu tư, mua bán chứng khoán ngắn hạn, dài hạn.
+Thu nhập từ các hoạt động đầu tư khác,
+ Chênh lệch lãi do bán ngoại tệ, lãi chênh lệch tỷ giá ngoại tệ…

- Thu nhập khác
Thu nhập khác là các khoản thu từ các hoạt động xảy ra không thường xuyên
ngoài các hoạt động tạo ra doanh thu.
Thu nhập khác bao gồm: Thu thanh lý, nhượng bán tài sản cố định; các khoản

nợ phải thu đã xóa sổ tính vào chi phí kỳ trước; các khoản nợ phải trả nay mất chủ;
tiền thưởng của khách hàng liên quan đến tiêu thụ hàng hóa, sản phẩm.
* Theo thời điểm ghi nhận và thanh toán tiền hàng, doanh thu được chia thành
các loại sau:
- Doanh thu bán hàng thu tiền ngay
Doanh thu bán hàng thu tiền ngay được xác định bằng cách quy đổi giá trị danh

12


nghĩa của các khoản sẽ thu được trong tương lai về giá trị thực tế tại thời điểm ghi
nhận doanh thu theo tỷ lệ lãi suất hiện hành.
- Doanh thu chưa thực hiện
Doanh thu chưa thực hiện dùng để phán ánh doanh thu chưa thực hiện được của
doanh nghiệp trong kỳ kế toán.
* Theo phạm vi bán hàng doanh thu được chia thành các loại sau:
- Doanh thu bán hàng nội bộ
Doanh thu bán hàng nội bộ là lợi ích kinh tế thu được từ việc bán hàng hóa, sản
phẩm, cung cấp dịch vụ nội bộ giữa các đơn vị trực thuộc hạch toán phụ thuộc trong
cùng một công ty, Tổng công ty tính theo giá bán nội bộ.
- Doanh thu bán hàng ra bên ngoài
Doanh thu bán hàng ra bên ngoài là lợi ích kinh tế thu được từ việc bán hàng
hóa, sản phẩm, cung cấp dịch vụ cho các đối tượng khách hàng bên ngoài công ty.
1.2.2. Khái niệm và phân loại chi phí trong doanh nghiệp thƣơng mại
1.2.2.1.Khái niệm chi phí
Theo chuẩn mực kế toán Việt Nam số 01 “Chuẩn mực chung” định nghĩa về
chi phí như sau:
Chi phí là tổng giá trị các khoản làm giảm lợi ích kinh tế trong kỳ kế toán dưới
hình thức các khoản tiền chi ra, các khoản khấu trừ tài sản, hoặc phát sinh các
khoản nợ dẫn đến làm giảm vốn chủ sở hữu, không bao gồm các khoản phân phối

cho cổ đông hoặc chủ sở hữu.
Chi phí được nhìn nhận như những khoản phí tổn đã phát sinh gắn liền với hoạt
động của doanh nghiệp bao gồm các chi phí phát sinh trong quá trình hoạt động sản
xuất kinh doanh thông thường của doanh nghiệp và các chi phí khác. Những chi phí
này phát sinh dưới dạng tiền, các khoản tương đương tiền, hàng tồn kho, khấu hao
máy móc, thiết bị, được kế toán ghi nhận trên cơ sở chứng từ, tài liệu bằng chứng
chứng minh việc phát sinh của chúng.
Vậy chi phí hoạt động của doanh nghiệp được hiểu là toàn bộ hao phí về lao
động sống, lao động vật hóa và các chi phí cần thiết khác mà doanh nghiệp đã chi ra

13


trong quá tình hoạt động kinh doanh, biểu hiện bằng tiền và tính cho một thời kỳ
nhất định. Trong đó các chi phí về giá vốn hàng bán, chi phí bán hàng và chi phí
quản lý doanh nghiệp là chi phí chính trực tiếp ảnh hưởng đến việc tạo ra doanh thu,
ngoài ra còn có chi phí tài chính và chi phí khác trong doanh nghiệp.
1.2.2.2. Phân loại chi phí
Trong quá trình kinh doanh có rất nhiều loại chi phí kinh doanh khác nhau cả
về nội dung, tính chất, công dụng cũng như về vai trò, vị trí…Việc phân loại chi phí
theo những tiêu thức khác nhau phù hợp với lĩnh vực sản xuất kinh doanh, đặc điểm
sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp
trong công tác quản lý và hạch toán.
* Phân loại chi phí theo nội dung chi phí
Bao gồm các loại:
"Chi phí nguyên vật liệu: bao gồm toàn bộ giá trị nguyên, vật liệu chính, vật
liệu phụ, phụ tùng thay thế, công cụ, dụng cụ sử dụng vào sản xuất kinh doanh"
"Chi phí tiền lương, phụ cấp lương và các khoản trích theo lương: Bao gồm
toàn bộ chi phí về lương, phụ cấp mang tính chất lương và các khoản trích theo
lương phải trả cho toàn bộ cán bộ nhân viên của công ty"

“Chi phí khấu hao tài sản cố định: Phản ánh tổng số tiền khấu hao tài sản cố
định trích trong kỳ sử dụng cho hoạt động sản xuất kinh doanh.”
"Chi phí dịch vụ mua ngoài: phản ánh toàn bộ chi phí dịch vụ mua ngoài dùng
vào sản xuất kinh doanh như tiền điện nước, điện thoại, fax,…mà doanh nghiệp
phải trả cho các nhà cung cấp"
Chi phí khác bằng tiền: là các chi phí bằng tiền ngoài các chi phí kể trên được
dùng cho hoạt động sản xuất kinh doanh như chi phí tiếp khách, chi phí hội nghị,…
Việc phân loại theo cách này cho ta thấy rõ kết cấu và tỷ trọng của từng yếu tố
chi phí sản xuất, từ đó có thể phân tích, đánh giá tình hình chi phí thực tế theo yếu
tố chi phí so với kế hoạch đã đề ra. Phân loại theo cách này đồng thời là bước đầu
tạo cơ sở cho công tác lập, kiểm tra và phân tích dự toán chi phí sản xuất nhằm
cung ứng các yếu tố đầu vào phục vụ cho quá trình sản xuất kinh doanh

14


Cách phân loại này là cơ sở để doanh nghiệp xây dựng các định mức chi phí
cần thiết, lập dự toán chi phí, lập báo cáo chi phí theo yếu tố trong kỳ. Ngoài ra, đây
cũng là cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch cung ứng vật tư, tiền vốn, huy động sử
dụng lao động, xây dựng kế hoạch khấu hao TSCĐ... là cơ sở để phân tích, đánh giá
tình hình thực hiện chi phí sản xuất kinh doanh.
* Phân loại theo khoản mục chi phí
"Chi phí nguyên, vật liệu trực tiếp: là toàn bộ những chi phí về nguyên vật liệu
sử dụng trực tiếp cho việc cung ứng dịch vụ. Trong hoạt động dịch vụ sở hữu trí tuệ,
chi phí này bao gồm chi phí giấy in, mực in, và các đồ dùng văn phòng phẩm
khác… "
"Chi phí nhân công trực tiếp: là toàn bộ tiền lương và các khoản trích theo
lương của nhân viên trực tiếp cung cấp dịch vụ tại các bộ phận nghiệp vụ."
"Chi phí sản xuất chung: Gồm toàn bộ những chi phí dùng cho hoạt động cung
ứng dịch vụ trong phạm vi doanh nghiệp (không bao gồm chi phí nguyên vật liệu

trực tiếp và chi phí nhân công trực tiếp)."
"Chi phí bán hàng: Là chi phí phát sinh liên quan đến tiêu thụ sản phẩm dịch
vụ của doanh nghiệp. Loại chi phí này bao gồm: chi phí quảng cáo, chi phí giao
hàng, giao dịch, hoa hồng bán hàng, chi phí nhân viên bán hàng và chi phí khác gắn
liền đến bảo quản và tiêu thụ sản phẩm."
"Chi phí quản lý doanh nghiệp: Là các khoản chi phí liên quan đến việc quản lý
hành chính, điều hành hoạt động chung của doanh nghiệp (chi phí văn phòng, khấu
hao máy móc thiết bị… dùng cho công tác quản lý doanh nghiệp."
Đây là cách phân loại khá phổ biến trong nhiều doanh nghiệp vì cách phân loại
này căn cứ vào công dụng của chi phí để phân tích chi phí thành các khoản mục.
Nhờ đó, cung cấp số liệu cho công tác tính giá thành dịch vụ.
*Phân loại chi phí mối quan hệ giữa chi phí và tập hợp chi phí
Theo cách phân loại này, chi phí phát sinh tại doanh nghiệp được chia làm 2
loại:

15