BAI. KI NANG KHAI THAC HINH ANH MINH HOA

Chuyên đề: Kĩ năng khai thác hình ảnh minh họa trong bộ môn Ngữ văn lớp 6
==============================================================================
A- LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1. Thực trạng:
a) Đối với giáo viên:
- Hiện nay, một số giáo viên bộ môn Ngữ văn bậc THCS còn rất lúng túng khi khai thác tranh
ảnh trong bài học.
- Do tranh ảnh còn ít, khai thác chưa sâu.
- Việc sưu tầm tranh ảnh của giáo viên chưa có hướng dẫn cụ thể về việc khai thác.
- Trong khi đó, chương trình đổi mới trong bộ môn Ngữ văn đòi hỏi phải có sự đổi mới dạy học
bằng cách khai thác nội dung bài học trên tranh ảnh để làm cho học sinh dễ hiểu, hứng thú học tập,
nhớ lâu, …
b) Đối với học sinh:
- Không biết sưu tầm tranh ảnh ở đâu.
- Nhìn vào tranh ảnh không biết khai thác như thế nào hoặc khai thác chưa sâu.
2. Mục đích:
- Giúp GVBM có kĩ năng khai thác tranh ảnh.
- Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập bộ môn và làm theo quan
điểm đổi mới dạy học.
- Rèn luyện cho ọc sinh những kĩ năng và kĩ thuật làm việc với tranh ảnh. Giúp học sinh nhận
thức được tranh ảnh là nguồn kiến thức để học tập chứ không phải là để xem cho đẹp, cho vui.
B- TÌNH HÌNH CHUNG
1. Thuận lợi
Đội ngũ giáo viên tổ văn tương đối đông. Đa số giáo viên có nhiều kinh nghiệm trong công tác
giảng dạy, giáo viên trong tổ rất đoàn kết, nhiệt tình hỗ trợ lẫn nhau.
Qua học tập và quá trình giảng dạy bản thân tôi đã có được vốn kiến thức và kinh nghiệm giảng
dạy, đồng thời thường xuyên thăm lớp dự giờ những giáo viên có kinh nghiệm hơn tôi đã thấy được
hiệu quả lớn của việc sử dụng tranh minh họa trong bộ môn Ngữ văn.
Phương pháp dạy học mới là phương pháp tích cực, tiến bộ giúp giáo viên có tâm huyết và đầu
tư hơn vào tiết dạy của mình cũng như có thêm cơ hội để phát huy khả năng sáng tạo của bản thân. Học
sinh cũng có hứng thú học hơn so với phương pháp dạy học theo lối thuyết trình cũ.

2. Khó khăn
- Đồ dùng dạy học chương trình lớp 6 còn quá ít (chỉ có một số bức tranh phục vụ bài dạy)
- Chất lượng đầu vào của học sinh lớp 6 thực tế còn yếu. Nhiều em viết chữ xấu, chưa biết cách
diễn đạt ý, học hành chểnh mảng làm ảnh hưởng đến chất lượng chung.
- Học sinh lớp 6 còn bỡ ngỡ về chương trình học, phương pháp học bộ môn.
- Kiến thức của đa số học sinh về mọi lĩnh vực còn hạn chế các em còn học lệch chú ý nhiều hơn
đến các môn thuộc lĩnh vực tự nhiên, chưa thật coi trọng môn Ngữ văn, đây là một trong những khó
khăn lớn cho giáo viên trong quá trình giảng dạy.
- Phương pháp mới là phương pháp dạy học tích cực nhưng lưu lượng thời gian dành cho mỗi
bài lại quá hạn hẹp vì thế đôi khi giáo viên phải dạy lướt qua và học sinh phải nhồi nhét kiến thức mà
không có sự thấm nhuần đây cũng là một khó khăn đáng kể.
C- BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH
1. Đối với giáo viên:
Giáo viên phải nghiên cứu những tài liệu có liên quan đến nội dung bài học để việc soạn bài chu
đáo hơn. Giáo viên cần có kiến thức sâu rộng, đưa ra hệ thống câu hỏi rõ ràng, lô gíc.
Giáo viên thực hiện: Bùi Thị Liên Trang 1
Chuyên đề: Kĩ năng khai thác hình ảnh minh họa trong bộ môn Ngữ văn lớp 6
==============================================================================
Thường xuyên chuẩn bị đồ dùng dạy học và áp dụng một cách có hiệu quả nhằm nâng cao chất
lượng cho tiết dạy ngữ văn.
Cần nắm chắc tiến trình lên lớp của việc dạy và học Ngữ văn, sử dụng đa dạng, linh hoạt các
bước, các phương pháp dạy học trong quá trình giảng dạy. Đặc biệt giáo viên cần hiểu rõ mục đích yêu
cầu, thao tác, tác dụng của từng phương pháp.
Cần chú ý rèn luyện cho học sinh những kĩ năng, kĩ thuật làm việc với tranh ảnh:
- Kĩ năng quan sát, nhận xét.
- Kĩ năng mô tả, tường thuật.
- Kĩ năng phân tích, nhận định, đánh giá.
2. Đối với học sinh:
Học sinh là trung tâm, là chủ thể, là mục đích của quá trình dạy học. Học sinh phải chiếm lĩnh tri
thức một cách chủ động vì thế để đạt được kết quả trong học tập, học sinh cần thực hiện tốt các theo

tác trí tuệ (sự chú ý, sự ghi nhớ, sự thông hiểu, sự suy nghĩ, tưởng tượng và sáng tạo…)
Học sinh phải có ý thức tự giác, hăng say trong học tập.
3. Một vài vấn đề về việc dùng tranh minh họa cho tiết dạy Ngữ văn.
a) Tác dụng của việc dùng tranh minh hoạ cho tiết dạy ngữ văn 6.
Tại sao lại nên dùng tranh minh hoạ cho tiết dạy Ngữ văn? Để trả lời được câu hỏi này trước hết
cần phải hiểu khái niệm “minh hoạ”. Minh hoạ là làm rõ thêm, sinh động thêm nội dung của tác phẩm
văn học hoặc văn bản trình bày, bằng hình vẽ hoặc bằng những hình thức dễ thấy, dễ hiểu và dễ cảm
nhận. Bắt nguồn từ khái niệm này mà chúng ta dễ nhận thấy được tác dụng rất lớn của việc dùng tranh
minh hoạ cho tiết dạy Ngữ văn cụ thể là những tác dụng sau:
- Làm cho tiết học sinh động, hấp dẫn hơn, tạo hứng thú cho học sinh trong học tập.
- Theo tranh, góp phần khắc sâu kiến thức cho học sinh trong học tập.
- Từ tranh, rèn luyện kĩ năng kể chuyện.
- Giúp giáo viên dẫn dắt học sinh đến với khái niệm dễ dàng hơn.- Tạo cho học sinh cảm giác yêu
văn học và nghệ thuật
b) Những tranh cần có:
Thực tế tranh minh hoạ được trang bị cho chương trình Ngữ văn THCS nói chung và chương trình
Ngữ văn 6 nói riêng chưa phong phú, thậm chí là chưa đáp ứng được mong muốn của người dạy, người
học . Vài năm gần đây, tổ Xã hội chúng tôi đã sưu tầm tranh bổ sung thêm vào kho ĐDDH môn văn
của tổ. Nhưng giáo viên mới chỉ sử dụng để dạy cho một số văn bản trong chương trình, chủ yếu phục
vụ cho phần văn bản của văn học dân gian (truyện truyền thuyết, truyện cười, truyện ngụ ngôn, truyện
cổ tích) còn phần văn học hiện đại những bức tranh còn gắn vào SGK; đây cũng là những khó khăn
đáng kể đối với giáo viên, vả lại ngoài việc dùng tranh minh họa cho tiết dạy văn bản thì việc dạy Ngữ
pháp và Tập làm văn cũng có thể dùng tranh minh hoạ. Tuy nhiên, không phải bài nào, sự vật, hiện
tượng nào cũng sử dụng tranh để minh họa mà phải xét thấy mục tiêu chính cần đạt của bài học liên
quan đến tranh bức minh họa nào chúng ta sẽ sang tạo, không ngừng sáng tạo để có được tranh sử
dụng. Do vậy chưa phát huy được hết mặt mạnh của nó trong dạy học Ngữ văn. Như thế để giải quyết
phần nào vấn đề naỳ đòi hỏi người dạy phải có kỹ năng sáng tạo, sáng tạo “ý tưởng hình ảnh” để đưa
vào minh hoạ phục vụ cho tiết học, nhằm khắc sâu kiến thức tạo hứng thú cho học sinh. Theo tôi cần
Giáo viên thực hiện: Bùi Thị Liên Trang 2
Chuyên đề: Kĩ năng khai thác hình ảnh minh họa trong bộ môn Ngữ văn lớp 6

==============================================================================
rất nhiều tranh để phục vụ cho nhiều bài nhưng tôi xin đưa ra vài bức tranh cần có dưới đây để làm ví
dụ :
- Dạy văn bản “Em bé thông minh” cần có 04 bức tranh về 04 lần thử tài:
+ Bức tranh 1: Em bé giải câu đố của viên quan.
+ Bức tranh 2: Em bé giải câu đố lần thứ nhất của vua.
Giáo viên thực hiện: Bùi Thị Liên Trang 3
Chuyên đề: Kĩ năng khai thác hình ảnh minh họa trong bộ môn Ngữ văn lớp 6
==============================================================================
+ Bức tranh 3: Em bé giải câu đố lần thứ hai của vua.
+ Bức tranh 4: Em bé giải câu đố của sứ giả nước láng giềng.
- Dạy bài “Tìm hiểu chung về văn miêu tả” có thể dùng 04 bức tranh:
+ Bức tranh 1 +2 : Quang cảnh về hai vườn nhà.
+ Bức tranh 3: Quang cảnh một cửa hang quần áo.
+ Bức tranh 4 : Hình ảnh của một lực sĩ.
- Dạy bài “Từ mượn” có thể dùng tranh để phục vụ cho phần II “Nguyên tắc mượn từ”
+ Bức tranh 1: Xe lửa
+ Bức tranh 2: Máy bay
Giáo viên thực hiện: Bùi Thị Liên Trang 4
Chuyên đề: Kĩ năng khai thác hình ảnh minh họa trong bộ môn Ngữ văn lớp 6
==============================================================================
- Dạy văn bản “ Bài học đường đời đầu tiên” trong sách đã có tranh với nội dung “Dế Mèn đang
trịch thượng với Dế Choắt”, vậy cũng sẽ cần có thêm tranh với nội dung “ Dế Mèn đang đứng trước
mộ Dế Choắt với sự ân hận -> để làm nổi bật nội dung của văn bản.
c) Làm thế nào để có tranh sử dụng:
Tranh sử dụng có hai dạng: tranh động và tranh tĩnh. Tranh động tức là những đoạn phim thì giáo
viên có thể tự tìm và sưu tầm còn nếu dùng tranh tĩnh thì thực tế các trường học đã đưa vào môn Hoạ,
nhiều học sinh vẽ rất đẹp rất nghệ thuật nhưng chấm điểm xong thì tác phẩm nghệ thuật của các em lại
trở nên vô nghĩa. Vậy tại sao lại không tận dụng những thành quả của học sinh? Nhưng để tận dụng
được cần có sự phối hợp nhịp nhàng giữa giáo viên dạy Hoạ và giáo viên Ngữ văn trong một số bài vẽ

về “đề tài tự chọn”. Giáo viên dạy Hoạ có thể định hướng cho học sinh một số bức tranh mà bên môn
Ngữ văn cần thiết, làm như thế sẽ giảm được phần kinh phí cho việc dùng tranh minh họa phục vụ tiết
dạy.
d) Cách thức sử dụng:
Sử dụng tranh minh họa không nên tuỳ tiện mà cũng có những nguyên tắc nhất định:
- Tranh được sử dụng không nên cho học sinh xem trước nhằm tạo bất ngờ hứng thú khi học.
- Sử dụng tranh có hiệu quả và hợp lý giữa các khâu, các phần. Khi đưa tranh vào sử dụng phải
đặt câu hỏi để đưa học sinh vào tình huống có vấn đề nhằm phát huy tác dụng của việc dùng tranh
minh họa.
Ví dụ: Dạy “Bài học đường đời đầu tiên” (Tô Hoài) sẽ sử dụng bức tranh SGK và đặt câu hỏi
(cho mục 2)
? Bức tranh này minh hoạ cho sự việc gì trong văn bản.
(Dế Mèn coi thường Dế Choắt)
? Em hãy tìm những chi tiết miêu tả hình ảnh, tính nết của Dế Choắt.
(như gã nghiện thuốc phiện, cánh ngắn ngủn, râu một mẩu, mặt mũi ngẩn ngẩn ngơ ngơ)
-> Đồng thời với việc trả lời của học sinh, giáo viên sẽ chỉ vào tranh và nói về các chi tiết đó.
Giáo viên thực hiện: Bùi Thị Liên Trang 5