thực trạng và giải pháp Quan hệ Thương mai giữa Việt Nam và Nhật Bản.doc
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (397.44 KB, 54 trang )
L i nói đ u
v o nh ng n m u nh ng n m c a th p k 90 tr l i ây, vi c m r ng
h i nh p v h p tác kinh t ã v ang tr th nh m t xu th t t y u c a
quá trình phát tri n n n kinh t . Nh ng l i ích kinh t c a vi c h i nh p
kinh t qu c t ã mang l i cho m i th nh viên tham gia, nh ng l i ích
kinh t m không m t qu c gia n o có th ph nh n. Vi t Nam c ng v y,
y m nh quá trình Công nghi p hoá Hi n i hoá, ng v nh
n c ta ã v ang th c hi n chính sách i ngo i r ng m , a d ng hoá !
v a ph ng hóa quan h kinh t qu c t , l y m c tiêu vì ho bình v " #
phát tri n l m tiêu chu n cho m i ho t ng i ngo i. ng th i, trong $ % &
b i c nh phân công lao ng qu c t ang di n ra m nh m , vi c h p tác' ( ) ' ) * + ,
kinh t qu c t ã v ang tr th nh cách t t nh t các qu c gia phát… - . - / / 0 . 1 /2 .
huy c t i a l i th c a mình, c ng nh khai thác tri t nh ng l i)3 ' ) 4 3 )
ích c a các qu c gia khác ph c v cho n c mình. ' ) 5 5 36
Không n m ngo i xu th trên, c Vi t Nam v Nh t B n u ã 7 8
tìm th y nhau nh ng i u ki n thu n l i, c ng nh l i ích kinh t c a9 : ) 4 3
b n thân m i n c khi xây d ng, phát tri n v c ng c m i quan h h p !
tác song ph ng gi a hai n c. Bên c nh nh ng k t qu kh quan ã t3; 36 + ( ( ) )+
c, trong quan h buôn bán gi a Vi t Nam - Nh t B n còn có m t s)3 ( '
h n ch c n c kh c ph c, lo i b nh m phát tri n h n n a cho x ng+ < )3 = 5 + > ? ; @
v i ti m n ng c a hai n c, a m i quan h n y lên t m cao m i. Vi c 8
nghiên c u nh ng th nh t u v nh ng m t t n t i ó l r t c n thi t. Vì A ! B %
v y em ã ch n t i: $ 8 Quan h Th ng mai gi a Vi t Nam v Nh t“
B n th c tr ng v gi i pháp” .
V i yêu c u c a khoá lu n v m t ki n th c t ng h p, ki n th c6 < C @ D @
am hi u sâu r ng v th c t chính sách l r t cao. Nh ng do s h n ch 8 ! !
v m t th i gian, t i li u c ng nh n ng l c nghiên c u c a mình nên8 B & ! A
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-1-
trong t i em ch t p trung v o l nh v c 8 E F ! (quan h Th ng m i gi a Vi t
Nam Nh t B n giai o n t n m 1992 tr l i ây).– v em r t mong
c s óng góp ý ki n c a các th y cô c ng nh b n c cho )3 G ) < 4 3 + )H ) )
t i c ho n thi n h n n a. "
Qua ây, em xin chân th nh c m n s giúp t n tình c a các " ! I
th y các cô v c bi t l th y giáo TS Nguy n Xuân Thiên ã tr c ti p B J !
h ng d n em ho n th nh t t khoá lu n t t nghi p n y. K
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-2-
Ch ng 1
C s lý lu n v c s th c ti n c a quan hà
th ng m i gi a Vi t Nam v Nh t B nà
1.1 C s lý lu n.
Có th nói, chi n tranh l nh k t thúc v o u th p niên 90 c a th
k th 20, t o ra m t di n m o m i cho các quan h kinh t qu c t . NóL @ + + 6 '
tác ng l n t i nhi u qu c gia, l m thay i h n c c di n th gi i. M 8 M N #
u, c ánh d u b ng s tan rã c a c a ch chính tr t n c)< )3 ) 9 ? G ) O : )9 36
Liên Xô v m t lo t các n c Xã h i Ch ngh a ông Âu. Tình hình an F
ninh chính tr trên th gi i, v c b n ã trong tr ng thái n nh. NguyO 6 ; ( ) : + D )O
c c a bùng n chi n tranh h t nhân (th chi n th 3) ã b y lùi.; D + @ ) O )P
Ng i ta ã c m th y yên tâm h n, t p trung v o u t phát tri n& "
kinh t v c ng c t n c. Tuy nhiên, bên c nh ó v n còn t n t i K %
nhi u v n b t c p, gây nh h ng tr c ti p t i quan h ngo i giao 9 ) 9 ( 3: G 6 +
gi a các n c nh : h th ng tôn giáo c a các n c r t ph c t p, quy n 36 3 ' 36 9 @ +
l i các bên hay b xung t, gây ra chi n tranh liên miên, l m cho nhi u Q 8
khu v c trên th gi i không n nh nh : khu v c Châu Phi, vùng TrungG 6 D )O 3 G
C n ông m i n hình l các lò l a chi n tranh n – Pakistan;… R S / 2 T - 1 SU
ixaren – Plestin, m g n ây nh t l s ki n ng y 11/09/2001 l m ch n !
ng n c M . l m d y lên l n sóng kh ng b kh p n i trên th gi i; r i V W " %
s ki n chi n tranh ir c; v n h t nhân B c Tri u Tiên ã tr th nh… X Y - Z 1 /[ \ 0 Z [ / 0
v n m các qu c gia luôn ph i cân nh c. Các xu th c nh tranh i 8 W
ch gi a các qu c gia, mâu thu n luôn luôn cùng t n t i v phát tri n.Q K %
Nh ng nó không th n o, ng n c n c xu th to n c u hoá v khu v c !
hoá.
Ng y nay, xu th n y ã tr th nh m t yêu c u khách quan c a n n 8
kinh t th gi i. Thêm v o ó l , s bùng n c a cách m ng khoa h c k ! M $ V
thu t – công ngh , ã m ra m t k nguyên m i cho s phát tri n, c nh ) : L 6 G +
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-3-
tranh v h p tác gi a các n c trên th gi i m n i b t l v n to n c u M 8
hoá. V y to n c u hoá l gì?
To n c u hoá l xu th t t y u ã c d oán t lâu. V logic, ! ] 8
xu h ng n y b t ngu n t b n ch t c a h th ng kinh t th tr ng l h W % ] Q &
th ng “m ” không b gi i h n b i các ng biên gi i qu c gia. ây l Q &
k t qu c a quá trình phân công lao ng qu c t , c y nhanh trong ( ) ' )3 )P
m y th p niên th p niên g n ây. Phân công lao ng qu c t ã t9 < ) ) ' ) )+
n trình , không ch chuyên môn hoá chi ti t s n ph m cho nh máy, E
t ng vùng m còn n t ng qu c gia, khu v c. Trên c s ó, xu t hi n] ] ! "
hình thái quan h h p tác, r ng bu c v ph thu c l n nhau trong phân # K
công lao ng gi a các n c trong khu v c v trên th gi i. !
Hi n nay, s n xu t c a m t n c ph thu c r t nhi u v o lao ng # 8
c a m t n c khác, b t k n c ó phát tri n hay kém phát tri n. Không 36 9 36 )
còn tình tr ng, ch có n c nh , n c kém phát tri n ph thu c m t+ ^ 36 > 36 5
chi u, ph thu c tuy t i v o các n c l n, n c phát tri n m ã xu t 8 #
hi n v gia t ng xu h ng ng c l i: các n c l n, n c phát tri n c ng
ph thu c v o n c nh , n c l c h u.# _
Quá trình to n c u hoá, ã thúc y n n kinh t th gi i phát tri n 8
theo m t chi u h ng m i. V i l c l ng s n xu t phát tri n nh v bão 36 6 6 G 3 ( 9 3 4
ch a t ng có, trên c s c a n n công ngh m i hi n i c th hi n3 ` ; : 6 )+ )3
m t s m t sau:: ' C
Th nh t, có th nói, xu h ng to n c u hoá các ho t ng kinh tA
l nhân t u tiên tác ng n vi c thi t l p các chi n l c kinh t
i ngo i c a các n c. Nh m thích ng v i m t môi tr ng kinh t)' + 36 ? @ 6 3a
qu c t m i, ã v ang thay i. M c tiêu cu i cùng c a các nh kinh M #
doanh l l i nhu n, th ph n v nh ng nh h ng qu c t ng y c ng sâu Q
r ng c a mình t i th tr ng các n c. t c m c ích n y, các Q & #
qu c gia ph i b t k p, thích ng v th m chí ph i ón u, i tr c th i W Q A &
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-4-
i v i nh ng công ngh m i hi n i v c nh ng tri n v ng phát tri n $
m i c a n n kinh t th gi i trong t ng lai.6 6 3;
Th hai, trong quá trình to n c u hoá, ti n b công ngh nói chung,A
c bi t l s bùng n c a cách m ng tin h c trong nh ng n m g n ây,B ! M $
ã y m nh, y nhanh quá trình chuy n i t n n kinh t công) )P + )P )D `
nghi p sang n n kinh t tin h c trong nhi u qu c gia trên th gi i. ây l 8 $ 8
nhân t n i b t, giúp cho vi c i u h nh d d ng, các ho t ng kinh t M 8 J
qu c t phân tán nhi u n c khác nhau trên th gi i. B ng cách s' : 36 6 ? b
d ng r ng rãi các thi t b tin h c, vi n thông nhi u qu c gia. Nh ó5 O H * : ' a )
m , các qu c gia phát tri n v các nh kinh doanh, doanh nghi p không… . 2 Y
nh ng có th m r ng các ho t ng kinh t v quy mô ra n c ngo i, m 8
còn có th t ng c ng các ho t ng kinh t v chi u sâu, i m i v c 3a + ) )D 6
ph ng th c t ch c v qu n lý." A M A
Th ba, d i tác ng c a to n c u hoá v cách m ng tin h c, quá A $
trình liên k t khu v c c ng ang di n ra m nh m gi a các n c, òi h i G 4 ) * + , 36 ) >
các qu c gia ph i s d ng t i u các ngu n l c h i nh p có hi u qu' ( b 5 ' 3 d G ) (
v o quá trình h p tác v phân công lao ng qu c t . Các ti n trình n y
s l m n y sinh nhu c u k t h p ch t ch gi a các chính sách th nge B e "
m i v i u t v vi n tr , y m nh t do hoá th tr ng, b ng cách…\ f /g h Y i /j \ X k hl m
d b các h ng r o thu quan v phi thu quan gi a các n c. I _
Tuy nhiên, to n c u hoá kinh t nh con dao hai l i. M t m t nó l I B
c xe có ng c m nh l m t ng t c phát tri n kinh t , t o c h i to " "
l n c i thi n i u ki n s ng c a ng i dân các n c gi u l n n c6 ) ( ) ' 3a : 36 < n 36
nghèo. Nh ng m t khác, nó c ng l c m t ti n trình y gian nan v B
thách th c. Nó s ti n công v o ch quy n c a m i qu c gia, có th l m A e 8
xói mòn n n v n hoá v truy n th ng c a dân t c, d n t i nguy c phân8 8 K "
hoá xã h i, t o ra h ng n cách gi a các qu c gia c ng nh các t ng l p + ' c ' 4 3 < 6
trong xã h i v nó ng y c ng tr nên m nh m v sâu s c h n. e W "
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-5-
Nh v y to n c u hoá l m t xu h ng khách quan v xu h ng n y
ang trong quá trình v n ng không ng ng, t o nh ng c h i v c ] "
nh ng thách th c cho t t c các qu c gia. Vì v y, các qu c gia c n ph i @ 9 ( ' ' < (
bi t khai thác nh ng u th v h n ch nh ng thách th c c a to n c u hoá A
kinh t qu c t , t ó t o ra c h i tham gia ng y c ng có hi u qu ] "
h n v o quá trình h i nh p kinh t qu c t ."
Cùng v i quá trình to n c u hoá, khu v c hoá c ng ang di n ra ! J
c bi t m nh m . Xu h ng t do hoá th ng m i v u t c thúcB e ! "
y b i s gia t ng m nh m các ho t ng c a các t ch c kinh t)P : G c + , + ) D @
qu c t v khu v c hi n có c ng nh ang hình th nh. Các kh i, t ch c ! M A
kinh t ng y c ng óng vai trò quan tr ng trong nh ng cu c th ng l ng, $ "
s p x p v gi i quy t các v n khu v c v qu c t , c bi t l trong W 8 ! B
vi c thúc y t do hoá th ng m i v giao l u kinh t qu c t . B t k ! " o
m t n c n o mu n phát tri n c trong t ng lai thì u ph i tìm " 8
cách tr th nh th nh viên c a ít nh t m t trong nh ng t ch c ki u nh M A
v y. Quá trình to n c u hoá ã d n n vi c hình th nh các kh i kinh t K
– m u d ch t do trong khu v c. Hi n nay, n n kinh t th gi i có r t O G G 6 9
nhi u kh i liên minh, liên k t kinh t ho c m u d ch t do. Ví d nh , ' C O G 5 3
liên minh Châu Âu (EU): c coi l m t t ch c liên k t khu v c r t i n M A !
hình, ng biên gi i gi a các qu c gia ã b xóa b không còn h ng r o & Q _
thu quan. M c dù ti n trình n y, di n ra không ho n to n suôn s nh B J p
mong mu n, song vi c hình th nh m t th tr ng th ng nh t ang ng y Q &
c ho n thi n h n. M c tiêu c a to n c u hoá kinh t ó l , l u thông " #
t do h ng hoá; các y u t - công ngh s n xu t c nh ng kinh nghi m,!
k n ng qu n lý trên ph m vi to n c u. Nh ng trong t ng lai g n, m c… q r s \ g h ht g u
tiêu n y ch a th th c hi n c. Chính vì v y, vi c t ng nhóm n c ! ]
liên k t l i v i nhau, cùng a ra nh ng u ãi cho nhau cao h n nh ng + 6 )3 3 ) ;
u hu qu c t hi n h nh nh : lo i b nh ng h ng r o ng n cách, l u _
thông h ng hoá v các y u t s n xu t gi a các n c. ây l m t khâu… - . s 1 v hf S U
quan tr ng, t n n móng cho quá trình to n c u hoá v kinh t c xúc$ B 8 8
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-6-
ti n nhanh h n. T ó có th kh ng nh r ng, khu v c hoá v h p tác " ] N Q 7 !
kinh t to n c u ho n to n không mâu thu n v i nhau m h tr cho nhau, K
thúc y l n nhau v b tr cho nhau. Khu v c hoá ch n y sinh trong b i K M ! E
c nh to n c u hoá kinh t ã phát tri n n m t m c nh t nh n o A Q
y. Nh ng, trong trình h p tác c a khu v c hoá l i cao h n so v i)9 3 ) G + ; 6
to n c u hoá kinh t v khu v c hoá phát tri n r ng rãi trên th gi i s l i ! e
giúp cho h p tác kinh t to n c u phát tri n ng y c ng sâu s c h n. W "
Hai t ch c khu v c có tác ng v nh h ng tr c ti p nh t, liênM A ! !
quan m t thi t n quan h kinh t i ngo i c a n c ta, c bi t l B
quan h kinh t Vi t Nam – Nh t B n. ó l , Di n n h p tác kinh t J
Châu á thái Bình D ng (APEC) v Hi p h i các n c ông Nam á"
(ASEAN).
APEC c th nh l p v o tháng 11 n m1989. Lúc u, ch có 18 E
n c th nh viên. Hi n nay, có 21 n c trong ó có Nh t B n v Vi t Nam.
ây l t ch c h p tác kinh t khu v c có quy mô l n nh t th gi i. Dân M A !
s x p x ' 9 ^ 2165,5 tri u ng i (b ng 45,6 % dân s th gi i); di n tích lãnh 3a ? ' 6
th 43.631,8 tri u kmD
2
(chi m kho ng 46,7 % di n tích lãnh th c a to n M
th gi i); GDP 15.526,23 t USD (chi m kho ng 55,8 % GDP c a to n th
gi i); v kim ng ch xu t kh u 2.255,6 t USD (chi m kho ng 43,8 % t ng M
kim ng ch xu t kh u c a to n th gi i). Chính vì v y, mô hình h p tác
kinh t Châu á Thái Bình D ng v ti m n ng to l n c a s h p tác kinh" 8 !
t - k thu t c a APEC, ã v ang cu n hút s chú ý c a to n th gi i. V !
Th k 21 n y, ch c ch n s l th k phát tri n y n ng ng c a khu W W e
v c Châu á Thái Bình D ng m APEC l t ch c h t nhân. Vi t Nam v ! " M A
Nh t b n u l th nh viên chính th c c a APEC. Do ó, các quan h 8 A
kinh t song ph ng gi a hai n c c ng ch u s r ng bu c, chi ph i c a " Q !
nh ng nguyên t c m t ch c n y ã ra. W M A 8
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-7-
Cùng v i APEC, t ch c kinh t khu v c th hai có vai trò quan6 D @ G @
tr ng, nh h ng tr c ti p n các quan h kinh t i ngo i c a Vi tH ( 3: G ) )' +
Nam v Nh t B n l hi p h i các n c ông Nam á (ASEAN).
ASEAN c th nh l p ng y 8 tháng 8 n m 1967, lúc u th nh l p
m i có 5 n c th nh viên. Hi n nay, ã phát tri n v m r ng ra to n b
các n c ông Nam á. Bao g m 11 n c, trong ó có Vi t Nam. Ngay36 w d 36 )
trong ng y u th nh l p, ASEAN ã long tr ng tuyên b m c tiêu h ng $ #
u c a hi p h i l : “thúc y s t ng tr ng kinh t , ti n b xã h i v !
phát tri n v n hoá trong khu v c thông qua các n l c chung trên tinh th n c G x G <
bình ng, h p tác nh m t ng c ng c s v t ch t cho m t c ng ng)y ? c 3a ; : 9 )d
các n c ông Nam á ho bình, h p tác v th nh v ng”. K t ó cho Q ]
n nay, các n c n y luôn coi h p tác kinh t l m t trong nh ng n i
dung ch y u trong các ho t ng c a mình. L m t n c th nh viên c a
ASEAN, các quan h kinh t c a Vi t Nam v i Nh t B n, nh t l trong
quan h c a ASEAN c ng 3 g m (Trung Qu c; Nh t B n; H n Qu c) v a % ]
ch u s chi ph i c a nh ng nguyên t c chung trong h p tác kinh t c aO G ' =
hi p h i v i các n c trong khu v c v các khu v c khác, v a n m trong ! ! ] 7
b i c nh chung qu c t , ch u s chi ph i c a các chính sách kinh t i' ( ' O G ' )'
ngo i c a Nh t B n v i các n c trong khu v c n y. !
M c dù có s th nh công không gi ng nhau, song th c ti n ho tB ! ! J
ng c a các hình th c liên k t khu v c nh trên cho th y, quá trình khu) @ G 3 9
v c hoá giúp các qu c gia trong khu v c có cùng nh ng i u ki n nh tG ' G ) 9
nh h tr nhau cùng phát tri n, t o ra l i th c nh tranh chung (l i th)O x + +
so sánh khu v c) trên pham vi to n c u. ng th i, t o i u ki n có! % & 8
c quan h giao l u kinh t phát tri n r ng rãi, không ch gi a các qu c)3 3 ^ '
gia trong khu v c v i nhau m gi a khu v c v i khu v c v gi a các qu c ! ! !
gia trong khu v c v i các qu c gia khác trên th gi i.G 6 ' 6
Cùng v i s phát tri n không ng ng c a xu th n y, s d a v o ! ] ! !
nhau, h tr nhau, tác ng v nh h ng l n nhau c a kinh t các n c K
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-8-
ng y c ng sâu s c. Trách nhi m c a chính ph các n c, ph i d a trên c W ! "
s c a tinh th n: cùng nhau gánh ch u trách nhi m v s r i ro (n u có) Q !
ti n h nh h p tác, ph i h p qu c t r ng rãi v có hi u qu trong vi c
tham gia v o quá trình to n c u hoá v khu v c hoá. !
Tóm l i, to n c u hoá v khu v c hóa luôn g n li n v i nhau, t o ! W 8
ng l c thúc y nhau l m cho h i nh p kinh t qu c t ng y c ng phát !
tri n. Trong xu th ng y nay, m i dân t c (qu c gia), u tìm c g ng tìm 8 W
cho mình m t ch ng nâng cao v th c a mình trên tr ng qu c x )@ ) O 3a '
t . V th chính tr c a m i n c, ph thu c r t nhi u v o s c m nh kinh Q Q # 8 A
t c a n c ó. Vì v y, m i n c u ph i c g ng thích nghi v i lu t 36 ) x 36 ) ( ' = 6
ch i chung c a các n c trong kh i, th gi i. ng th i ph i c g ng b o; 36 ' 6 )d a ( ' = (
v l i ích dân t c mình, gi gìn b n s c v n hoá truy n th ng c a dân ( = c '
t c.
1.2 C s th c ti n
Bao g m các nhân t c ch quan c ng nh th c ti n khách quand ' ( 4 3 G *
c a hai phía Vi t nam v Nh t B n.
1.2.1 Các nhân t t phía Nh t B n.
S s p c a Liên xô v các n c xã h i ch ngh a ông Âu v o ! # M F
u nh ng n m 1990, l m cho chi n tranh l nh k t thúc. Không còn s !
ch y ua v trang gi a hai c c n a. ng i ta coi cu c chi n tranh l nh m ! &
th c ch t l s i u v t t ng, chính tr quân s gi a Liên Xô v ! ! 8 Q !
Hoa K ã ch m d t. Tình hình th gi i ã m ra m t k nguyên m iz ) 9 @ 6 ) : L 6
cho s phát tri n, ó h p tác v c nh tranh tr th nh hai m i quan tâm !
l n c a các qu c gia. C c u hai c c ch m d t v phát tri n, xu h ng " ! A
ti n t i a c c. Tr c s bi n chuy n tình hình kinh t th gi i, ch y u 6 ) G 36 G 6
d a v o s c m nh kinh t c a mình, các nh ho ch nh chính sách kinh ! A Q
t Nh t B n ã xây d ng chi n l c kinh t , v i m c tiêu v n lên tr ( ) G 3 6 5 3; :
th nh m t c ng qu c c v kinh t l n chính tr . & 8 K Q
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-9-
M c tiêu c a Nh t B n trong nh ng n m ti p t i ây l , v n lên# "
v trí tr th nh m t c ng qu c chính tr , kinh t . M c tiêu n y c th Q & Q #
hi n r t rõ trong chi n l c kinh t nói chung v trong chi n l c kinh t
i ngo i nói riêng c a Nh t B n. Nh t B n t ng b c gi m d n s ph)' + ( ( ` 36 ( < G 5
thu c v o M , v n lên v trí ngang h ng v i M (Nh t B n có th tr l i V " Q V &
“không” trong m phán v i M ). th c hi n c chi n l c ó, V !
Nh t B n ra s c phát tri n quan h v i các khu v c kinh t thông qua ho t ( @ 6 G +
ng th ng m i, u t tr c ti p v các kho n vi n tr cho các n c. " !
Bên c nh ó, tr c s t ng tr ng kinh t m nh m c a các qu c gia+ ) 36 G c 3: + , '
khu v c Châu á trong v i th p k qua v v i nh ng l i th g n g i v m t ! 8 B
a lý, v n hoá xã h i, Nh t B n ã xây d ng c m i quan h t t p)O c ( ) G )3 ' ' ){
v i các n c. H ã có m t chi n l c kinh t i v i các khu v c Châu6 36 H ) 3 )' 6 G
á. ây c coi l chi n l c tr ng tâm phát tri n chi n l c kinh t $
i ngo i c a Chính ph Nh t B n trong th i gian t i.)' + ( a 6
Thay i chi n l c c a Nh t B n th i k sau chi n tranh l nh l ,M & o
chú tr ng v o khu v c Châu á - Thái Bình D ng, phát tri n các quan h$ ! "
ph thu c l n nhau cùng nhau phát tri n trong khu v c; phát huy vai trò5 n G
to n di n c a các t ch c h p tác khu v c. H p tác v i các t ch c qu c M A ! M A
t nh Liên H p Qu c v t ch c m u d ch th gi i... i u n y, th hi n M A Q 8
trong chính sách áp d ng v o Châu á c a Nh t B n, nh m phát huy t i a# 7
vai trò c a mình Châu á v s d ng Châu á l m c n c Nh t B n | # A
v n lên tr th nh m t c ng qu c. Nh t B n tranh th s phát tri n kinh" & !
t c a ông á i phó v i nh ng chính sách b o h m u d ch c a : w ) )' 6 ( O
M v b o v l i ích c a Nh t B n Châu á - Thái Bình D ng b ngV " 7
các c ch kinh t . ng th i óng vai trò ch o trong công cu c xây; )d a ) )+
d ng tr t t m i Châu á. Thông qua cu c h p th ng nh APEC G G 6 : H 3 )^ :
Seattle, Nh t B n c m th y M ang chuy n chính sách h ng v Châu ( ( 9 } ) 36
á. S r ng, vai trò lãnh o Châu á - Thái Bình D ng s có th r i v o 7 " e "
tay M s l m m t i vai trò nh h ng c a mình. H n n a, tr c vi cV e "
M , Canada, Mêhicô t ng c ng b o h m u d ch v i vi c th nh l p khuV & Q
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-10-
v c m u d ch t do c a ba n c v s l n m nh c a c ng ng kinh t! Q ! ! %
Châu á ã bu c Nh t B n ph i có chính sách phát tri n h p lý trong trong) ( (
n i b n c mình v i v i các n c Châu á.
Trong quan h kinh t qu c t , Nh t B n luôn gi vai trò l i di n
khu v c Châu á. Nh ng quan h v i các n c khu v c Châu á thì Nh t: G 3 6 36 G
B n l i óng vai trò quan tr ng d ng nh l qu c gia ngo i khu v c. $ & !
chính vì l ó, các n c thu c khu v c Châu á v a l l c l ng i táce ! ] !
“sân sau” c a Nh t B n trong quan h kinh t v i M v các khu v c kinh V !
t khác, ng th i l m t “bãi c ” con voi Nh t B n khai thác. % & _
Nh t B n ang th c hi n chi n l c kinh t i ngo i h ng v ( ) G 3 )' + 36
Châu á, xu t phát t nhi u lý do khác nhau. ph ng di n kinh t , c n9 ` : 3; <
nh n m nh t i, ây l khu v c có nhi u l i th v a lý – Kinh t , dân ! 8 8 Q
s , xã h i…
* Châu á l khu v c có s dân chi m kho ng h n 1/3 dân s th ! "
gi i, chi m g n 1/3 di n tích to n c u v i h sinh thái, t i nguyên a
d ng, phong phú, ngu n nhân l c d i d o v i trình khá cao. Do ó, gia % ! %
t ng quan h kinh t v i các n c Châu á có n n nông nghi p l c h uc 6 36 : +
t ng c ng s l thu c v kinh t , chính tr . có v n v công ngh & ! 8 Q
hi n i cho quá trình công nghi p hoá, các n c n y s n s ng m r ng ~
các quan h h p tác kinh t v i các n c khác c bi t l Nh t B n. B
* H n n a, n u ch xét riêng v phía Nh t B n, có th nói ây l" E 8
qu c gia có ti m l c kinh t h ng u trong khu v c l i luôn d th a v n, 8 ! ! ]
công ngh hi n i, trình qu n lý tiên ti n... V i s phát tri n n ng )+ ) ( 6 G c
ng c a Châu á, l m cho ý t ng quay v v i Châu á ng y c ng tr nên 8
rõ nét h n trong chính sách c a các nh lãnh o c ng nh các nh kinh "
doanh Nh t B n. (
* Ngo i ra, s tác ng xu h ng to n c u hoá v khu v c hoá c ! !
coi l y u t quan tr ng thúc y s thay i trong chính sách i ngo i, $ ! M
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-11-
y m nh b nh ch ng kinh t ra bên ngo i c a Nh t trong nh ng n m
1990, c bi t l v o các n c khu v oc Châu á. B !
* Sau chi n tranh l nh, Nh t B n nh n th c c r ng, tình hình + ( @ )3 ?
phát tri n khu v c Châu á s ti n tri n theo chi u h ng tích c c. ó, : G , 36 G : )
ng i ta tìm th y s h p tác ch t ch gi a các qu c gia, nh m t n d ng3a 9 G C , ' ? 5
nh ng l i th so sánh ti p t c duy trì s phát tri n ó c ng l gi i # !
pháp t t các qu c gia trong khu v c n y v t qua, kh c ph c c ! W #
cu c kh ng ho ng kinh t trong khu v c. D ng nh , các i tác u ( G 3a 3 )' )
nh n th c c t m quan tr ng c a m i liên k t to n di n. s ph thu c A $ ! #
l n nhau v kinh t v an ninh ng y c ng phát tri n, b t ch p s khác… • [ - 2 1 1 X
bi t v ch chính tr . ây l nét m i v ch t trong quan h kinh t 8 Q 8
qu c t v khu v c nh ng n m u th p k 90. N u tr c ây, s khác ! !
bi t v ch chính tr l m t tr ng i trong vi c xác l p các quan h 8 Q
qu c t , tin c y l n nhau m ng i ta c g ng v t lên, song ã không K & W
th nh công thì ng y nay tình hình ã i khác. M
Chính b i c nh n y, tình hình khu v c ã t o ti n cho Nh t ! 8 8
B n th c thi t t chính sách m r ng h p tác kinh t , chính tr v v n hoá ! Q
v i các n c ASEAN, trong ó có Vi t Nam.6 36 )
Trên c s ó có th th y r ng, v o u th p k 90, quan h hai" 7
n c Vi t Nam - Nh t B n ã phát tri n nhanh chóng c v b r ng l n36 ( ) ( n
chi u sâu. t o c s v ng ch c cho s phát tri n n nh trong th k + ; : = G D )O L
XXI. Trong giai o n quá c a quá trình to n c u hoá, vi c c c u l i "
t ng quan l c l ng trong khu v c v trên th gi i, l m cho quan h Vi t " ! !
– Nh t có i u ki n phát tri n thu n l i h n so v i các n c khác, do hai ) ; 6 36
n c có nh ng l i ích t ng ng l cùng Châu á; cùng có nhu c u ho " %
bình v n nh phát tri n; có ti m n ng kinh t c n b sung cho nhau M Q 8 M
v c n có s ng h l n nhau trong vi c nâng cao vai trò chính tr khu ! K Q
v c c ng nh trên th gi i. H n n a, Vi t Nam ng y c ng có v trí quan ! " Q
tr ng trong chính sách c a Nh t B n i v i Châu á - Thái Bình D ngH ( )' 6 3;
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-12-
c bi t l ông Nam á. trong s v n ng c a quan h Nh t – M ,B ! V
Nh t – Trung, Nh t – ASEAN, Nh t B n có l i ích l n v kinh t , ( 6
chính tr trong quan h v i Vi t Nam.…Q
1.2.2 các nhân t t phía Vi t Nam
N c ta v m t s n c khác, ã có lúc xem xét v n c l p 8
kinh t , xây d ng m t n n kinh t ho n ch nh mang tính t túc (t cung t ! 8 E ! ! !
c p) tránh s l thu c v o bên ngo i. Có th nói, vi c m r ng th ng ! "
m i qu c t cùng các m i quan h kinh t i ngo i khác, v n d ng m t+ ' ' )' + 5
trong nh ng b i h c kinh nghi m quý báu, c rút ra t th c ti n c a $ ] ! J
n c ta trong nh ng n m qua. K th a v phát huy có ch n l c các quan ] $ $
i m i m i c a i h i ng VI, i h i ng VII c a ng C ng) )D 6 w+ w( w+ w( w(
S n Vi t Nam ã ra nh : chi n l c n nh v phát tri n kinh t – 8 M Q
Xã h i n n m 2000 ti p t c kh ng nh quy t tâm th c hi n công cu c ) c 5 y )O G
i m i, phát tri n m t n n kinh t h ng hoá nhi u th nh ph n, v n h nh M 8 8
theo c ch th tr ng có s nh h ng c a nh n c theo nh h ng" Q & ! Q Q
XHCN. Trong l nh v c ngo i th ng, ti n t i “t do hoá th ng m i”,€ G + 3; ) 6 G 3; +
t ng b c tham gia, h i nh p v i các t ch c th ng m i khu v c v to n ] M A " !
c u, nhi u v n b n, chính sách m i v các ho t ng xu t nh p kh u,< c ( 6 + ) 9 P
c bi t l khuy n khích các th nh ph n kinh t trong v ngo i n c s n B
xu t kinh doanh h ng xu t kh u, kêu g i các nh u t n c ngo i tham $
gia u t liên doanh v i Vi t Nam phát tri n s n xu t các m t h ng B
xu t kh u ã c chính ph ban h nh.… 1 j / /hi •
V i nhi u bi n pháp c i cách m nh m v táo b o, sau 15 n m kiên 8 e
trì th c hi n ng l i i m i, Vi t Nam ã t ng b c hình th nh n n! & M ] 8
kinh t th tr ng v i nh ng nét c tr ng riêng c a mình. Không ch O 3a 6 )C 3 ^
v t ra kh i kh ng ho ng v kinh t m còn, thu c nh ng th nh t u _ 8 !
áng k trên các l nh v c c v kinh t v xã h i. Th i k t n m 1991 – F ! 8 & o ]
1995, GDP t ng bình quân h ng n m x p x 8,2 %; th i k t n m 1996c ? c 9 ^ a z ` c
– 2000, m c dù ch u nh h ng b t l i c a cu c kh ng ho ng t i chínhB Q
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-13-
khu v c nh ng m c t ng tr ng GBP v n t m c bình quân x p x 7 %.G 3 @ c 3: n )+ @ 9 ^
Nh v y, t ng thu nh p trong 10 n m ã qua t ng h n 2 l n, c c u kinha D c ) c ; < ; 9
t có s d ch chuy n tích c c theo h ng CNH – H H (công nghi p hoá G O G 36 w
- hi n i hoá), t o ti n cho nh ng thay i sâu s c cho n n kinh t )+ + ) )D =
Vi t Nam phát tri n v ch ng h i nh p kinh t qu c t .
V i ph ng châm “mu n l m b n v i t t c các n c”, Vi t Nam "
ã th c hi n m t chính sách i ngo i r ng m . Tính n nay, Vi t) G )' + : )
Nam ã l th nh viên chính th c c a hai t ch c kinh t khu v c l A M A !
ASEAN, APEC v ang tích c c chu n b gia nh p WTO. Ngo i ra, Vi t ! Q
Nam có quan h th ng m i v i g n 170 n c v vùng lãnh th , ký hi p " M
c th ng m i v i h n 60 n c v nh n c u ãi t i hu qu c c a " "
68 n c.36
Nh t B n, v i t cách l m t n c có ti m n ng v kinh t , có vai 8 8
trò n nh v h tr phát tri n trong khu v c ã tr th nh m t i tác… ‚ /k ƒ i 2 X / 0 U /.
ang l h ng u tiên Vi t Nam thi t l p quan h lâu d i. i u n y, 8
không ch nh m m c ích duy trì môi tr ng n nh xung quanh, mE 7 # & M Q
Vi t Nam còn mong mu n nh n c s giúp t phía Nh t B n. H n ' )3 G )„ ` ( ;
th n a, Nh t B n c ng ã b t u th hi n vai trò c a mình b ng các ( 4 ) = )< ?
sáng ki n trong h nh ng c th c a mình, c bi t trong quan h v i # B
các n c ông Nam á. Vì th , nh ng th c m c tr ng i trong quan h36 w = = : +
gi a hai n c d d ng c tháo g , nhanh chóng tìm ki m các bi n pháp J I
thúc y các m i quan h nh h ng n y. Khi Vi t Nam m c a h i |
nh p, chính th c tr th nh viên chính th c c a Hi p h i các n c ông A A
Nam á (ASEAN). c ng nh trong quan h v i Vi t Nam ch c ch n Nh t4 3 6 = =
B n s có i u ki n m r ng nh h ng c a mình. i u n y, không ch e 8 8 E
t o ra s cân b ng trong quan h v i các n c, m còn l d u hi u v tính ! 7 8
ch ng v c l p trong chính sách i ngo i c a Nh t B n nh m 7
nâng cao v th c a mình trong khu v c v trên th ng tr ng qu c t .Q ! " &
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-14-
1.3 ý ngh a c a quan h th ng m i gi a Vi t Nam Nh t–
B n.
Vi t Nam, hi n ang trong giai o n n n kinh t chuy n i, quá ) ) + )D
trình tái c c u n n kinh t theo h ng CNH – H H ang c y; 9 36 w ) )3 )P
m nh. Chu trình i m i to n di n c b t u t n m 1986, ã l m M W ]
cho n n kinh t thay i m t cách c b n. Nh ng th nh t u, m i t8 M " !
c l b c u nh ng r t quan tr ng. nh vi c chuy n t m t n n $ ] 8
kinh t thi u h t v l ng th c, th c ph m sang m t n n kinh t có d 5 3; G G P 3
th a v xu t kh u l ng th c, ki m soát c l m phát, không ng ng m] " ! ]
r ng, phát tri n các m i quan h kinh t v i các n c bên ngo i, t ng
tr ng kinh t cao, c i thi n i u ki n s ng v nh ng nhu c u c b n… h0 - s Y / [ Y . v g t s
khác c a m i t ng l p xã h i c áp ng. i u quan tr ng nh t l , s $ A 8 $ !
chuy n i c a c m t h th ng kinh t th tr ng theo nh h ng xã )D ( ' O 3a )O 36
h i ch ngh a. ó l nh ng nhân t quy t nh, ánh d u s c g ng n F Q ! W
l c c a to n th dân t c Vi t Nam t t i “ i m c t cánh”. v ây !
c ng l nh ng nhân t , l m cho Vi t Nam có kh n ng th c hi n m t !
chi n l c m i v CNH – H H t n c. th c hi n c chi n 3 6 w )9 36 w G )3
l c m i n y trong t ng l i, Vi t Nam c n th c hi n ba nhi m v chi n " ! #
l c chính sau ây:3 )
- Th nh t; phát tri n c s h t ng kinh t - Xã h i v th c hi nA " !
tái u t theo h ng CNH – H H.)< 3 36 w
- Th hai; T ch c l i v phát tri n các l c l ng ch ch t trong cA M A ! "
c u kinh t a s h u, c bi t l khu v c nh n c m t khu v c óng B ! !
góp r t l n cho t ng thu nh p qu c dân (GDP) c a Vi t Nam. Nó có th9 6 D '
ti p t c, óng vai trò l l c l ng chính v c b n trong n n kinh t th # ! " 8 Q
tr ng trong kho ng hai n ba th p k t i.3a ( ) L 6
- Th c hi n chính sách: k t h p gi a t ng tr ng cao v i côngG c 3: 6
b ng xã h i.?
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-15-
th c hi n t t nh ng nhi m v n y, Vi t Nam ph i ng u ! # "
v i nh ng khó kh n l n nh : 6 c 6 3
+ Thi u h t v n. 5 '
+ Thi u công ngh hi n i. )+
+ Thi u kinh nghi m qu n lý c v v mô c ng nh l vi mô. 8 F
+ S cách bi t thu nh p ng y c ng gia t ng t o nên h ng n cách, !
phân hoá gi a gi u v nghèo. Nh ng tiêu c c trong phát tri n n n kinh t ! 8
th tr ng nh : tham nh ng, buôn l u v s sa sút môi tr ng…k hl h … R X hl
Nh ng khó kh n trên ây, không th v t qua c n u ch d a c ) 3 )3 ^ G
v o nh ng n l c c a b n thân Chính ph v nhân dân Vi t Nam. Th c ! !
hi n chính sách i ngo i theo h ng i m i, Vi t Nam ã thi t l p )' + 36 )D 6 )
quan h h u ngh v i t t c các n c trong khu v c, l n u tiên trong O 6 9 ( 36 G < )<
l ch s có quan h ngo i giao v i t t c các n c t b n l n. Vi t NamO b + 6 9 ( 36 3 ( 6
c ng có quan h thân thi n v i các n c Tây B c âu; duy trì quan h4 6 36 =
truy n th ng v i các n c ông Âu v các qu c gia thu c Liên Xô c ; có8
uy tín trong các n c ang phát tri n v phong tr o không liên k t. Vai trò
v uy tín qu c t c a Vi t Nam s t ng lên g p b i, khi Vi t Nam e
i u ki n c t cánh v kinh t . V i i u ki n a lý t nhiên thu n l i,) 9 6 ) )O G
c ng v i s t ng ng v v n hoá, phong t c t p quán gi a hai dân t c 6 G 3; )d c 5
Vi t Nam – Nh t B n t o thêm nhi u thu n l i phát tri n m i quan ( + ) '
h kinh t – th ng m i ng y c ng t t p h n, mang l i nhi u l i ích " † " 8
h n n a cho c hai bên. Nh n th c c i u n y, trong nh ng n m qua," A 8
v i s c g ng n l c c a c hai bên ã l m cho quan h gi a hai n c ! W !
ã c thi t l p v mang l i nh ng th nh công áng k cho c hai bên.
Tr c h t i v i Vi t Nam, vi c phát tri n quan h kinh t36 )' 6
th ng m i s em l i nhi u thu n l i cho qu c gia trong l nh v c ngo i3; + , ) + ' € G +
th ng. Nh t B n, có m t th tr ng tiêu th r ng l n cho các s n ph m3; ( O 3a 5 6 ( P
c a Vi t Nam nh : d u thô, h ng d t may, gi y dép da, than, Cafe v các… • Y h g Y g
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-16-
h ng nông s n khác. Nh ó, tích lu c m t ngu n ngo i t áng k & V %
cho t n c, góp ph n áng k v o công cu c i m i t n c. M t M B
khác, thông qua nh p kh u, nhu c u tiêu dùng c a ng i Vi t Nam s P < 3a ,
c tho mãn v i nh ng h ng hoá có ch t l ng t t h n, m u mã p " K †
h n, nhi u tính n ng tác d ng do Nh t B n s n xu t. ây c ng l m t" 8 #
ng l c nâng cao kh n ng c nh tranh c a các doanh nghi p trong) G ) ( c +
n c v i h ng hoá nh p kh u t Nh t B n. H n n a khi tham gia v o ] "
quan h ngo i th ng v i Nh t, Vi t Nam có th nh p kh u máy móc + 3; 6 P
thi t b hi n i t m t n c có công ngh tiên ti n nh Nh t B n, t O )+ ` 36 3 ( ) `
ó y m nh, nhanh h n quá trình CNH – H H t n c, nâng cao) )P + ; w )9 36
n ng xu t lao ng cho n n kinh t nói chung.c 9 )
M t khác, nh có m t i ng lao ng l nh ngh , có trình B & 8
chuyên môn cao v kh n ng ti p thu các th nh t u khoa h c k thu t hi n ! $ V
i, nên Nh t B n ã khai thác v s d ng hi u qu nhân t n y trong | #
quá trình s n xu t, t o ra nh ng s n ph m có l i th so sánh. Bên( 9 ) + ( P
c nh ó, Nh t B n còn có l i th trong vi c s d ng v phát huy v n u | #
t c a mình. Thông qua ho t ng u t , Vi t Nam ã thu hút c3 + ) )< 3 ) )3
m t ngu n v n u t l n t Nh t ó l : v n vi n tr phát tri n chính % ]
th c (ODA) v v n u t tr c ti p (FDI); c ng nh ti p thu c nh ngA !
công ngh m i, kinh nghi m qu n lý tiên ti n c a Nh t B n... V i lu ng 6 ( ( 6 d
v n u t tr c ti p c a Nh t B n v o Vi t Nam, s c i thi n ph n n o ! e
tình tr ng thi u v n, thi u công ngh m các n c ang phát tri n trong
ó có Vi t Nam ang v p ph i.) ) 9 (
Trong quan h kinh t i ngo i v i Nh t B n, Vi t Nam nh n )' + 6 (
c nhi u nh ng kho n vi n tr phát tri n chính th c (ODA) t Nh t)3 ( @ `
B n. ây l ho t ng vi n tr mang tính ch t chính ph c a Nh t B n
i v i công cu c ki n thi t, phát tri n t n c c a Vi t Nam. Ho t)' 6 )9 36 +
ng n y c chính ph Nh t B n ti n h nh t khá lâu v óng m t vai ]
trò quan tr ng trong quá trình phát tri n kinh t c a Vi t Nam cho t i nay.H 6
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-17-
Thông qua ngu n v n ODA, Nh t b n ã h tr cho Vi t Nam xây d ngd ' ( ) x G
c s h t ng kinh t - xã h i v n l c h u, h h ng v xu ng c p nghiêm" _
tr ng. v i các d án xây d ng, tu s a ng xá, c u c ng, xây d ng hH 6 G G b )3a P ' G
th ng thông tin li n l c, khai thác ngu n n ng l ng l m thay i b… . Y \ ‡ r hi /‚ U
m t c a t n c, ng th i l m t ng s c h p d n i v i các nh u B % & A K
t n c ngo i.
Trong quan h kinh t – th ng m i gi a Vi t Nam – Nh t b n, 3; + (
không ch mang l i nhi u thu n l i cho Vi t Nam m v phía Nh t B nE 8 8
c ng có nhi u l i ích, góp ph n v o m c tiêu kinh t – chính tr c a h . 8 # Q $
V m t kinh t , Vi t Nam l m t th tr ng r ng l n c a các doanh8 B Q &
nghi p Nh t B n, c bi t l các m t h ng nh i n t , i n l nh. xe B B % |
máy, ô tô .…
Ngo i ra, Vi t Nam còn l m t qu c gia có ngu n t i nguyên t ng % "
i a d ng v phong phú. Vi t Nam n m vùng nhi t i, thu n l i cho 7
vi c phát tri n nông nghi p v các cây công nghi p. B bi n t B c xu ng & ] W
Nam c a Vi t Nam chuy n h ng, u n khúc theo hình ch “S”, kéo d i
trên 15 v . B bi n d i trên 3000 km l i m thu n l i Vi t Nam F &
phát tri n các ng nh thu h i s n, c ng bi n v n t i bi n, du l ch, giao Q
thông. Bên c nh ó, vùng Bi n Vi t Nam có th m l c a m r ng h a+ ) 5 )O : @
h n nhi u t i nguyên khoáng s n c bi t l các kim lo i quí hi m v d u † 8 B
m . M t khác, cùng v i s gia t ng u t sang Vi t Nam, m t th tr ng> C 6 G c )< 3 O 3a
lao ng r , tr , có trình v n hoá khá các doanh nghi p Nh t B n… p p
c ng ti t ki m c chi phí s n xu t, c nh tranh t t h n trong xu t kh u,4 )3 ( 9 + ' ; 9 P
gia t ng hi u qu c a n n s n xu t nói chung.c ( ( 9
Ngo i nh ng l i ích v kinh t , Nh t B n còn t c nh ng 8
m c tiêu chính tr c a mình. Có th nh n th y r ng, t khi Vi t Nam gia5 O 9 ? `
nh p ASEAN v o n m 1995, bình th ng hoá quan h v i M , c xét & V
k t n p v o di n n APEC, cùng v i nh ng ho t ng t i liên h p qu c J
v các t ch c qu c t khác, ti ng nói c a Vi t Nam trên các di n n M A J
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-18-
qu c t v khu v c c các n c khác coi tr ng. V i uy tín qu c t c a ! $
Vi t Nam ng y c ng t ng, quan h chính tr gi a Vi t Nam v Nh t B n Q
có c h i phát tri n lên m t t m cao m i. i u n y góp ph n l m t ng " 8
thêm vai trò v trí qu c t c a Nh t B n. Tuy Vi t Nam không ph i l m tQ
trong nh ng u tiên h ng u trong chính sách ngo i giao c a Nh t B n,
song Nh t B n mu n phát huy vai trò ch o khu v c v vai trò chính !
tr qu c t , Nh t b n không th không tính n th c t i v ti m n ng c aQ ! 8
Vi t Nam trong khu v c. Th c t quan h l ch s c a hai n c v quan ! ! Q |
h qu c t trong khu v c ã kh ng nh i u n y. T lâu, Nh t B n nh n ! N Q 8 ]
th c rõ t m quan tr ng c a Vi t Nam trong chi n l c ông Nam á c a@ < H 3 w
mình. S n nh chính tr v h p tác qu c gia trong khu v c, có ý ngh a! M Q Q ! F
tích c c i v i m c tiêu v l i ích trong chi n l c c a Nh t B n.Trên! #
th c t , trong khi tình hình chi n tranh l nh ang c ng th ng, s i uG + ) c y G )' )<
t i khu v c còn n i tr i h n xu h ng h p tác v quan h h u ngh gi a ! M " Q
các qu c gia, thì Nh t b n không th tri n khai c chính sách ngo i' ( )3 +
giao tích c c c l p. Trong b i c nh khu v c nh v y, Nh t B n b s cG ) ' ( G 3 ( O @
ép t bên ngo i ph i ng v o v trí c a m t bên, ch ng l i phía bên kia ] A Q
ngo i ý mu n. Hi n nay, trong xu th h p tác, liên k t phát tri n. Th c t , !
Vi t Nam ã gia nh p ASEAN, thì tình hình n y r t có l i cho Nh t B n,
khi m Nh t quan h ngo i giao v i Vi t Nam. Ng i ta không th hình &
dung c m t ông Nam á ho bình, n nh, phát tri n m không có M Q
Vi t Nam, m t n c có ti m n ng v c coi l m t n c c l n khu 8 I
V c ông Nam á. Chính sách thúc y quan h to n di n v i khu v c! !
ông Nam á c a Nh t B n có nhi u c h i th nh công khi quan h gi a 8 "
Vi t Nam – Nh t B n c t ng c ng. M t khác, Vi t Nam có v trí ( )3 c 3a C O
chi n l c quan tr ng khu v c ông Nam á, n m án ng các tuy n 3 H : G w ?
ng giao thông bi n khu v c Thái Bình D ng, có nhi u c a ngõ)3a : G 3; b
thông ra bi n thu n l i, có các h i c ng nh c ng H i Phòng, Cam Ranh, ( ( 3 ( (
N ng, V ng T u có ý ngh a v m t quân s c ng nh kinh t .…S ˆ … g ‰ [ Š X … h -
Quy t nh s d ng nh ng h i c ng n y c a V t Nam trong t ng lai, có Q | # "
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-19-
th xem nh l m t nhân t tác ng n chi n l c an ninh c a Nh t
B n. Nh t B n mu n b o v c v n t i bi n qua bi n ông, c ng nh( ( ' ( )3 ( w 4 3
b o m an ninh phía Tây Nam thì, không th không tính t i nhân t( )( : 6 '
n y. An ninh kinh t c ng nh an ninh qu c phòng c a Nh t B n ph #
thu c nhi u v o khu v c bi n ông, n i m Vi t Nam l m t trong nh ng 8 ! "
i tác chính.)'
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-20-
Ch ng 2
Th c tr ng quan h th ng m i vi t nam - nh t b n t
n m 1992 n nay
Sau h n 30 n m (1973 – 2004) thi t l p quan h ngo i giao chính; c +
th c, quan h kinh t th ng m i gi a Vi t Nam - Nh t B n trong m i@ 3; + ( '
quan h m i không ng ng c c ng c v ho n thi n. Trên c s l i ích ] "
riêng c a hai n c, m c dù có s khác bi t v chính tr , nh ng hai n c 36 C G O 3 36
ã có nhi u c g ng duy trì v phát tri n m i quan h n y. c bi t t 8 W B ]
n m 1992 n nay, do ã có các b c ti n tri n kh quan v i nhi u sc ) ) 36 ( 6 G
ki n l n trong quan h chính tr , ngo i giao, kinh t gi a hai n c khi n 6 O + 36
cho các ho t ng xu t nh p kh u ã di n ra v i t c v quy mô ng y J
c ng m nh m , sôi ng h n h n so v i giai o n t n m 1986 n 1991. e " N ]
Tr c khi c p n quan h gi a hai bên t n m 1992 n nay, chúng36 ) ) ` c )
ta c n có cái nhìn t ng quan nh t v ng thái phát tri n kinh t th ng< D 9 ) 3;
m i gi a hai n c giai o n tr c n m 1992.+ 36 ) + 36 c
2.1 S ti n tri n c a quan h th ng m i gi a Vi t Nam –
Nh t B n t n m 1973 n n m 1991
Sau khi hi p nh Pari, v vi c ch m d t cu c chi n tranh Vi t Nam )O 9 @
c ký k t, ng y 21/9/1973 Vi t Nam v Nh t B n ã chính th c thi t A
l p quan h ngo i giao gi a hai n c. Hai n m sau, v o tháng 10 n m
1975, c hai bên ã cùng m i s quán th ô c a nhau. ã m ra,( ) : )+ @ : ) ) :
m t th i k m i trong quan h h p tác to n di n gi a hai n c. c ng t & o ]
ó, quan h hai n c b c sang m t trang m i.) 36 36 6
Tr c n m 1986, ngo i quan h v i các th tr ng truy n th ng khu Q & 8
v c 1 (các n c XHCN) Vi t Nam ã t ng b c m r ng quan h th ngG 36 ) ` 36 : 3;
m i v i các n c khác, các th tr ng khu v c II (các n c TBCN v các Q & !
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-21-
n c ang phát tri n). c bi t n m 1976, Nh t B n ã tr th nh b n B
h ng l n th hai sau Liên Xô v c xu t kh u v nh p kh u h ng hoá. A 8
B ng 1 : Danh sách 5 b n h ng xu t kh u l n nh t cu Vi t Nam
giai o n (1976 1990)–
N c36 T tr ng trong t ng Kim ng ch Xu tL H D +
kh u Vi t nam (%)P
X p h ng +
Liên Xô 44.1 1
Nh t B n ( 40.6 2
Singapore 7.0 3
H ng Kông d 7.0 4
Ba Lan 3.9 5
(Ngu n: Nguy n Tr n Qu : Kinh t i ngo i Vi t Nam Th c–
ti n v chính sách, vi n Kinh t th gi i, H N i,1992)à à
B ng 2 : Danh sách 5 b n h ng nh p kh u l n nh t c a Vi t
Nam giai o n (1976- 1990)
N c36 T tr ng trong t ng Kim ng chL H D +
Nh p kh u Vi t Nam (%) P
X p h ng +
Liên Xô 67.1 1
Nh t B n ( 6.7 2
Pháp 2.7 3
Ti p Kh c = 2.3 4
H ng Kôngd 2.1 5
Ngu n: Nguy n Tr n Qu - Kinh t i ngo i Vi t Nam th c–
ti n v chính sách. Vi n kinh t th gi i, H N i, 1992à à
Trong ba n m li n t n m 1976 - 1978, quan h m u d ch c a haic ` c O
n c ti p t c phát tri n, v i t ng kim ng ch h ng n m t ng ng kho ng # M " A
159 tri u USD, 247 tri u USD v 268 tri u USD. Nh v y, có s gia t ng !
quá nhanh v quy mô v giá tr .8 Q
B c sang n m 1979, do nhi u y u t phi kinh t tác ng nên m u36 c ' )
d ch song ph ng c a hai n c có s gi m sút. Kim ng ch xu t kh u chO 3; 36 G ( + 9 P ^
còn 50 tri u USD, nhi u h p ng l m n b hoãn l i. Lý do c b n l vì 8 % Q "
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-22-
các n m n y, Nh t b n không v t ra kh i áp l c chính tr vì nh h ng _ ! Q
d lu n ph n i c a các n c t b n ch ngh a trên th gi i m ng F A
u không ph i ai khác l M . V th c tr ng di n bi n quân s , chính tr V 8 ! J ! Q
gi a Vi t Nam v Trung Qu c qua cu c chi n tranh biên gi i phía B c, W
cu c d p b ch Pôn-P t c a Vi t Nam Campuchia phía Tây Nam, { > ) ' :
c ng thêm m t s v n khác n a ã d n n quy t nh t i cao c a… 8 K Q
B ngo i giao Nh t B n ng y 8/1/1987, l s hoãn vi n tr cho Vi t Nam e
cho n khi n o các v n trên c gi i quy t n tho . Tuy nhiên, 8 M
Nh t B n ch ình ch m i cu c ti p xúc ngo i giao ho c t i tr nhân E E $ B
o. Nói cách khác, ng th i v i vi c ình ch t i tr kinh t , Nh t B n % & E
v n ti p t c duy trì s giúp nhân o cho vi t Nam trong su t th in 5 G )„ )+ ' a
gian t n m 1979 n tr c khi n i l i t i tr ODA to n di n cho Vi t ]
Nam n m 1992.c
B ng 3: T i tr c a Nh t B n v các n c thu c t ch c DAC
cho Vi t Nam th i k 1979 1991–
( n v : tri u ô la M )
N mc T Nh t`
B n(
T DAC` N mc T Nh t`
B n(
T DAC`
1979 38,7 229,6 1986 1,5 54,2
1980 3,7 158,4 1987 0,3 90,0
1981 0,9 129,4 1988 4,8 65,8
1982 1,3 104,9 1989 1,6 -
1983 0,7 73,5 1990 1,3 -
1984 1,1 80,7 1991 7,1 107,7
1985 0,6 54,2
(Ngu n: OECD, Development Assistance Committe Statistic và
Japan s ODA Annual Report 1995)’
T n m 1983 – 1986, quan h th ng m i gi a Vi t Nam – Nh t` c 3; +
B n có xu h ng gia t ng. Ho t ng xu t nh p kh u c y m nh,( 36 c + ) 9 P )3 )P +
i u n y xu t phát t nhu c u kinh t c a c ôi bên nh : Vi t Nam 8 ]
mu n có các s n ph m h ng hoá công nghi p c n thi t, ph c v cho nhu # #
c u thi t y u, các thi t b công ngh hi n i, ph c v cho vi c CNH -< O )+ 5 5
H H t n c. còn v phía Nh t B n, h l i mu n khai thác t i nguyên 8 $
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-23-
thiên nhiên, th tr ng, lao ng c a Vi t Nam. Do v y m t ng kim… k hl /U • Y R ‚
ng ch xu t nh p kh u t g n 214 tri u USD v o n m 1985. Trong ó,
Vi t Nam xu t sang Nh t B n nh ng s n ph m thô có giá tr th p v nh p Q
t Nh t nh ng h ng hoá có h m l ng “ch t xám” cao. ]
B ng 4: Buôn bán gi a Vi t Nam Nh t B n giai o n (1973 – –
1986)
( n v : Nghìn ng)
N mc Kim ng ch xu t kh u+ 9 P Kim ng ch nh p+
kh uP
T ng kim ng chD +
Xu t nh p kh u9 P
1973 7.627 4.429 12.056
1974 30.194 20.394 50.588
1975 26.697 2.973 69.670
1976 39.906 8.795 158.701
1977 71.848 174.669 246.517
1978 50.834 216.820 267.654
1979 48.228 117.734 165.692
1980 48.627 113.090 161.717
1981 37.334 109.449 146.793
1982 36.018 92.339 128.357
1983 37.625 119.221 156.846
1984 51.206 119.221 170.224
1985 65.027 148.036 213.863
1986 82.923 189.187 272.110
Ngu n; B công nghi p v m u d ch qu c t Nh t B nà
(Ghi chú: T n m 1973 1975, ch tính kim ng ch buôn bán v i B c Vi t Nam)–
Gi a nh ng n m 1980, n c ta r i v o cu c kh ng ho ng kinh t "
nghiêm tr ng do l m phát ba con s (l m phát phi mã) gây nên. i s ngH + ' + )a '
c a nhân dân r t khó kh n. Bên c nh ó, M l i th c hi n chính sách bao 9 c + ) } + G
vây, c m v n, ng ng vi n tr v u t , k c các kho n ã cam k t v i ]
chính ph Vi t Nam. Tr c tình hình ó n m 1986, n c ta ã th c 36 ) c 36 ) G
hi n m t b c chuy n i c b n, t ch n n kinh t óng sang m c a 36 )D ; ( ` x ) : b
n n kinh t . Vi c chuy n i n y, ã giúp Vi t Nam g t hái c nhi u8 M B 8
th nh công trong th ng m i qu c t . c s ng h v quan tâm h p " !
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-24-
tác phát tri n kinh t c a nhi u qu c gia, trong ó có Nh t B n. ch riêng ' ) ( ^
trong l nh v c ngo i th ng, các ho t ng xu t nh p kh u u có s€ G + 3; + ) 9 P ) G
t ng tr ng v phát tri n kh quan. Th c ti n phát tri n ã cho th y, k ! J
t n m 1989 tr i, cùng v i các s ki n Vi t Nam rút h t quân ra kh i` c : ) 6 G >
Campuchia, ho bình d c thi t l p l i ông D ng. Kinh t – xã h i "
Vi t Nam sau m t s n m th c hi n i m i, ã ng y c ng n nh ! M M Q
h n t o ra nh ng ti n kinh t - chính tr c n thi t ó, c ng l nh ng… t \ v [ /[ - k g - / … v
ng l c thúc y các quan h h p tác kinh t – v n hoá gi a Nh t B n) G )P c (
- Vi t Nam ng y c ng phát tri n m nh m h n. nhi u c quan chính ph e " 8 "
v phi chính ph , ph trách v h p tác kinh t i ngo i c a Nh t B n ã # 8
n Vi t Nam xúc ti n d n các ho t ng h p tác kinh t gi a hai) ) < + )
n c. ó l , các c quan nh T ch c xúc ti n m u dich Nh t B n " M A
(JETRO); C c h p tác qu c t Nh t B n (JICA); Qu h p tác kinh t v i5 ' ( } 6
n c ngo i (OECF); Liên o n các t ch c kinh t Nh t B n (Keidanren) M A
chu n b cho quá trình h p tác kinh t gi a hai n c ng y c ng phát… /2 j k i - v hf
tri n t t h n, phía Nh t B n ã t ch c các ho t ng giao l u: Di n ' ; ( ) D @ + ) 3 *
n “kinh t v v n hoá Nh t B n” v o tháng 6 n m 1989 t i Tokyo… / - r R s r \
n tháng 9 n m 1989, phía Vi t Nam ã ph i h p v i Nh t B n t ch cw c ) ' 6 ( D @
h i th o “giao l u kinh t Nh t - Vi t” t i H N i …U s h - R Y \ U
Nh nh ng n l c trên ây, các quan h h p tác kinh t gi a haia x G )
n c ã có nh ng b c chuy n bi n rõ r t c v th ng m i v u t . 8 "
Kim ng ch xu t nh p kh u Vi t – Nh t n m 1991, t 879 tri u USD+ 9 P c )+
t ng 70,3 % so v i n m 1989 v n u so v i n m 1986 l n m u tiên c a
th i k Vi t Nam i m i thì ã t ng h n 223,2 %. c bi t l kim& o M " B
ng ch xu t kh u c a Vi t Nam sang Nh t, ngay t nh ng n m 1991 ã+ 9 P ` c )
lên t i 662 tri u USD, t ng 697,7%. Nh t B n ã v n lên tr th nh b n "
h ng nh p kh u l n nh t c a Vi t Nam, thay th v trí c a Liên Xô (c ) Q
khi ó ã v ang b tan rã cùng v i các n c XHCN ông Âu c . Q
Ph¹m Quang Ninh - K45 - KT§N
-25-
