GA 12 cb ch.5

TÍNH CHẤT CỦA KIM LOẠI
DÃY ĐIỆN HOÁ CỦA KIM LOẠI
Tiết 27 Tuần 14
Ngày soạn: 06/11/2009 Ngày dạy: 11/11/2009
A. Mục tiêu bài dạy
1. Kiến thức:
- HS biết: Tính chất vật lí chung của kim loại.
- HS hiểu: Nguyên nhân gây nên những tính chất vật lí chung của kim loại.
2. Kó năng: Giải thích được nguyên nhân gây nên một số tính chất vật lí chung của kim loại.
3. Thái độ:
B. Phương tiện dạy học
1. Giáo viên: Giáo án, SGK
2. Học sinh: SGK
C. Hoạt động dạy học
1. Ổn đònh lớp: Chào hỏi, kiểm diện.
2. Kiểm tra bài cũ:
Liên kết kim loại là gì ? So sánh liên kết kim loại với liên kết cộng hoá trò và liên kết ion.
3. Bài mới:
Tên HĐ-TG Hoạt động của thầy và trò Nội dung bài dạy Bổ sung
Hoạt động 1
 GV yêu cầu HS nêu
những tính chất vật lí chung
của kim loại (đã học ở năm
lớp 9).
I – TÍNH CHẤT VẬT LÍ
1. Tính chất chung: Ở điều kiện
thường, các kim loại đều ở trạng thái
rắn (trừ Hg), có tính dẻo, dẫn điện,
dẫn nhiệt và có ánh kim.
Hoạt động 2
 HS nghiên cứu SGK và

giải thích tính dẻo của kim
loại.
 GV ?: Nhiều ứng dụng
quan trọng của kim loại
trong cuộc sống là nhờ vào
tính dẻo của kim loại. Em
hãy kể tên những ứng dụng
đó.
2. Giải thích
a) Tính dẻo
Kim loại có tính dẻo là vì các ion
dương trong mạng tinh thể kim loại có
thể trượt lên nhau dễ dàng mà không
tách rời nhau nhờ những electron tự
do chuyển động dính kết chúng với
nhau.
Hoạt động 3
 HS nghiên cứu SGK và
giải thích nguyên nhân về
tính dẫn điện của kim loại.
 GV dẫn dắt HS giải thích
nguyên nhân vì sao ở nhiệt
độ cao thì độ dẫn điện của
kim loại càng giảm.
b) Tính dẫn điện
- Khi đặt một hiệu điện thế vào hai
đầu dây kim loại, những electron
chuyển động tự do trong kim loại sẽ
chuyển động thành dòng có hướng từ
cực âm đến cực dương, tạo thành

dòng điện.
- Ở nhiệt độ càng cao thì tính dẫn
điện của kim loại càng giảm do ở
nhiệt độ cao, các ion dương dao động
mạnh cản trở dòng electron chuyển
động.
Hoạt động 4
 HS nghiên cứu SGK và
giải thích nguyên nhân về
tính dẫn nhiệt của kim loại.
c) Tính dẫn nhiệt
- Các electron trong vùng nhiệt độ
cao có động năng lớn, chuyển động
hỗn loạn và nhanh chóng sang vùng
có nhiệt độ thấp hơn, truyền năng
lượng cho các ion dương ở vùng này
nên nhiệt độ lan truyền được từ vùng
này đến vùng khác trong khối kim
loại.
- Thường các kim loại dẫn điện tốt
cũng dẫn nhiệt tốt.
Hoạt động 5
 HS nghiên cứu SGK và
giải thích nguyên nhân về
tính ánh kim của kim loại.
 GV giới thiệu thêm một số
tính chất vật lí khác của kim
loại.
d) Ánh kim
Các electron tự do trong tinh thể kim

loại phản xạ hầu hết những tia sáng
nhìn thấy được, do đó kim loại có vẻ
sáng lấp lánh gọi là ánh kim.
Kết luận: Tính chất vật lí chung của
kim loại gây nên bởi sự có mặt của
các electron tự do trong mạng tinh thể
kim loại.
Không những các electron tự do
trong tinh thể kim loại, mà đặc điểm
cấu trúc mạng tinh thể kim loại, bán
kính nguyên tử,…cũng ảnh hưởng đến
tính chất vật lí của kim loại.
 Ngoài một số tính chất vật lí chung
của các kim loại, kim loại còn có một
số tính chất vật lí không giống nhau.
- Khối lượng riêng: Nhỏ nhất: Li
(0,5g/cm
3
); lớn nhất Os (22,6g/cm
3
).
- Nhiệt độ nóng chảy: Thấp nhất: Hg
(−39
0
C); cao nhất W (3410
0
C).
- Tính cứng: Kim loại mềm nhất là
K, Rb, Cs (dùng dao cắt được) và
cứng nhất là Cr (có thể cắt được

kính).
4. Củng cố- dặn dò
- Nguyên nhân gây nên những tính chất vật lí chung của kim loại ? Giải thích.
- Em hãy kể tên các vật dụng trong gia đình được làm bằng kim loại. Những ứng dụng của các
đồ vật đó dựa trên tính chất vật lí nào của kim loại ? Bài tập về nhà: 1, 8 trang 88 (SGK).
- Xem trước phần TÍNH CHẤT HOÁ HỌC CHUNG CỦA KIM LOẠI
5. Rút kinh nghiệm tiết dạy
TÍNH CHẤT CỦA KIM LOẠI
DÃY ĐIỆN HOÁ CỦA KIM LOẠI (tt)
Tiết 28 Tuần 14
Ngày soạn: 07/11/2009 Ngày dạy: 13/11/2009
A. Mục tiêu bài dạy
1. Kiến thức:
- HS biết tính chất hoá học chung của kim loại và dẫn ra được các PTHH để chứng minh cho
các tính chất hoá học chung đó.
- HS hiểu được nguyên nhân gây nên những tính chất hoá học chung của kim loại.
2. Kó năng: Từ vò trí của kim loại trong bảng tuần hoàn, suy ra cấu tạo nguyên tử và từ cấu tạo
nguyên tử suy ra tính chất của kim loại.
3. Thái độ:
B. Phương tiện dạy học
1. Giáo viên: Giáo án, SGK
 Hoá chất: Kim loại Na, đinh sắt, dây sắt, dây đồng, dây nhôm, hạt kẽm. Dung dòch HCl,
H
2
SO
4
loãng, dung dòch HNO
3
loãng.
 Dụng cụ: Ống nghiệm, cốc thuỷ tinh, đèn cồn, giá thí nghiệm,… (nếu có)

2. Học sinh: SGK
C. Hoạt động dạy học
1. Ổn đònh lớp: Chào hỏi, kiểm diện.
2. Kiểm tra bài cũ:
Tính chất vật lí chung của kim loại là gì ? Nguyên nhân gây nên những tính chất vật lí chung đó.
3. Bài mới:
Tên HĐ-
TG
Hoạt động của thầy và trò Nội dung bài dạy Bổ
sung
Hoạt động
1
 GV ?: Các electron hoá
trò dễ tách ra khỏi nguyên
tử kim loại ? Vì sao ?
 GV ?: Vậy các electron
hoá trò dễ tách ra khỏi
nguyên tử kim loại. Vậy
tính chất hoá học chung
của kim loại là gì ?
II. TÍNH CHẤT HOÁ HỌC
- Trong một chu kì: Bán kính nguyên tử của
nguyên tố kim loại < bán kính nguyên tử của
nguyên tố phi kim.
- Số electron hoá trò ít, lực liên kết với hạt
nhân tương đối yếu nên chúng dễ tách khỏi
nguyên tử.
 Tính chất hoá học chung của kim loại là
tính khử.
M → M

n+
+ ne
Hoạt động 2
 GV ?: Fe tác dụng với Cl
2
sẽ thu được sản phẩm gì ?
 GV biểu diễn thí nghiệm
để chứng minh sản phẩm
tạo thành sau phản ứng trên
là muối sắt (III).
 HS viết các PTHH: Al
cháy trong khí O
2
; Hg tác
1. Tác dụng với phi kim
a) Tác dụng với clo
2Fe + 3Cl
2
2FeCl
3
0 0 +3 -1
t
0
dụng với S; Fe cháy trong
khí O
2
; Fe + S.
 HS so sánh số oxi hoá
của sắt trong FeCl
3

, Fe
3
O
4
,
FeS và rút ra kết luận về
sự nhường electron của sắt.
b) Tác dụng với oxi
2Al + 3O
2
2Al
2
O
3
0 0 +3 -2
t
0
3Fe + 2O
2
Fe
3
O
4
0 0 +8/3 -2
t
0
c) Tác dụng với lưu huỳnh
Với Hg xảy ra ở nhiệt độ thường, các kim
loại cần đun nóng.
Fe +

0 0 +2 -2
t
0
S FeS
Hg +
0 0 +2 -2
S HgS
Hoạt động
3
 GV yêu cầu HS viết
PTHH của kim loại Fe với
dung dòch HCl, nhận xét về
số oxi hoá của Fe trong
muối thu được.
 GV thông báo Cu cũng
như các kim loại khác có
thể khử N
+5
và S
+6
trong
HNO
3
và H
2
SO
4
loãng về
các mức oxi hoá thấp hơn.
 HS viết các PTHH của

phản ứng.
2. Tác dụng với dung dòch axit
a) Dung dòch HCl, H
2
SO
4
loãng
Fe + 2HCl
0 +1 +2 0
FeCl
2
+ H
2

b) Dung dòch HNO
3
, H
2
SO
4
đặc: Phản ứng
với hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt)
3Cu + 8HNO
3
(loãng) 3Cu(NO
3
)
2
+ 2NO + 4H
2

O
0 +5 +2 +2
Cu + 2H
2
SO
4
(đặc) CuSO
4
+ SO
2
 + 2H
2
O
0 +6 +2 +4
Hoạt động
4
 GV thông báo về khả
năng phản ứng với nước của
các kim loại ở nhiệt độ
thường và yêu cầu HS viết
PTHH của phản ứng giữa
Na và Ca với nước.
 GV thông bào một số
kim loại tác dụng với hơi
nước ở nhiệt độ cao như
Mg, Fe,…
. Tác dụng với nước
- Các kim loại có tính khử mạnh: kim loại
nhóm IA và IIA (trừ Be, Mg) khử H
2

O dễ
dàng ở nhiệt độ thường.
- Các kim loại có tính khử trung bình chỉ khử
nước ở nhiệt độ cao (Fe, Zn,…). Các kim loại
còn lại không khử được H
2
O.
2Na + 2H
2
O
0 +1 +1 0
2NaOH + H
2

Hoạt động
5
 GV yêu cầu HS viết
PTHH khi cho Fe tác dụng
với dd CuSO
4
ở dạng phân
tử và ion thu gọn. Xác đònh
vai trò của các chât trong
phản ứng trên.
 HS nêu điều kiện của
phản ứng (kim loại mạnh
không tác dụng với nước và
muối tan).
4. Tác dụng với dung dòch muối: Kim loại
mạnh hơn có thể khử được ion của kim loại

yếu hơn trong dung dòch muối thành kim loại
tự do.
Fe +
0 +2 +2 0
FeSO
4
+ CuCuSO
4
4. Củng cố và dặn dò
- Tính chất hoá học cơ bản của kim loại là gì và vì sao kim loại có những tính chất đó ?
- Thuỷ ngân dễ bay hơi và rất độc. Nếu chẳng may nhiệt kế thuỷ ngân bò vỡ thì dùng chất nào
trong các chất sau để khử độc thuỷ ngân ?
A. Bột sắt B. Bột lưu huỳnh C. Bột than D. Nước
- Dung dòch FeSO
4
có lẫn tạp chất là CuSO
4
. Hãy giới thiệu phương pháp hoá học đơn giản để
có thể loại được tạp chất. Giải thích việc làm và viết PTHH dạng phân tử và ion rút gọn.
- Bài tập về nhà: 2, 3, 4, 5 trang 88-89 (SGK).
-Xem trước bài DÃY ĐIỆN HOÁ CỦA KIM LOẠI
5. Rút kinh nghiệm tiết dạy
TÍNH CHẤT CỦA KIM LOẠI
DÃY ĐIỆN HOÁ CỦA KIM LOẠI (tt)
Tiết 29 Tuần 15
Ngày soạn: 12/11/2009 Ngày dạy: 18/11/2009
A. Mục tiêu bài dạy
1. Kiến thức: HS biết dãy điện hoá của kim loại và ý nghóa của nó.
2. Kó năng: Dự đoán được chiều của phản ứng oxi hoá – khử dựa vào quy tắc α.
3. Thái độ:

B. Phương tiện dạy học
1. Giáo viên: Giáo án, SGK
 Hoá chất: Kim loại Na, đinh sắt, dây sắt, dây đồng, dây nhôm, hạt kẽm. Dung dòch HCl,
H
2
SO
4
loãng, dung dòch HNO
3
loãng.
 Dụng cụ: Ống nghiệm, cốc thuỷ tinh, đèn cồn, giá thí nghiệm,… (nếu có)
2. Học sinh: SGK
C. Hoạt động dạy học
1. Ổn đònh lớp: Chào hỏi, kiểm diện.
2. Kiểm tra bài cũ:
Tính chất vật lí chung của kim loại là gì ? Nguyên nhân gây nên những tính chất vật lí chung đó.
3. Bài mới:
Tên HĐ-TG Hoạt động của thầy và trò Nội dung bài dạy Bổ sung
Hoạt động 1
 GV thông báo về cặp oxi
hoá – khử của kim loại:
Dạng oxi hoá và dạng khử
của cùng một nguyên tố kim
loại tạo thành cặp oxi hoá –
khử của kim loại.
 GV ?: Cách viết các cặp
oxi hoá – khử của kim loại
có điểm gì giống nhau ?
III – ĐÃY ĐIỆN HOÁ CỦA
KIM LOẠI

1. Cặp oxi hoá – khử của kim
loại
Ag
+
+ 1e Ag
Cu
2+
+ 2e Cu
Fe
2+
+ 2e Fe
[K][O]
Dạng oxi hoá và dạng khử của
cùng một nguyên tố kim loại tạo
nên cặp oxi hoá – khử của kim
loại.
Thí dụ: Cặp oxi hoá – khử
Ag
+
/Ag; Cu
2+
/Cu; Fe
2+
/Fe
Hoạt động 2
 GV lưu ý HS trước khi so
sánh tính chất của hai cặp oxi
hoá – khử Cu
2+
/Cu và Ag

+
/Ag
là phản ứng
Cu + 2Ag
+
→ Cu
2+
+ 2Ag chỉ
xảy ra theo 1 chiều.
 GV dẫn dắt HS so sánh
để có được kết quả như bên.
2. So sánh tính chất của các cặp
oxi hoá – khử
Thí dụ: So sánh tính chất của hai
cặp oxi hoá – khử Cu
2+
/Cu và
Ag
+
/Ag.
Cu + 2Ag
+
→ Cu
2+
+ 2Ag
Kết luận: Tính khử: Cu > Ag
Tính oxi hoá: Ag
+
>
Cu

2+
Hoạt động 3:
GV giới thiệu dãy điện hoá
của kim loại và lưu ý HS đây
là dãy chứa những cặp oxi
hoá – khử thông dụng, ngoài
những cặp oxi hoá – khử này
ra vẫn còn có những
3. Dãy điện hoá của kim loại
K
+
Na
+
Mg
2+
Al
3+
Zn
2+
Fe
2+
Ni
2+
Sn
2+
Pb
2+
H
+
Cu

2+
Ag
+
Au
3+
K Na Mg Al Zn Fe Ni Sn Pb H
2
Cu Ag Au
Tính oxi hoá của ion kim loại tăng
Tính khử của kim loại giảm
Hoạt động 4:
 GV giới thiệu ý nghóa dãy
điện hoá của kim loại và quy
tắc α.
 HS vận dụng quy tắc α để
xét chiều của phản ứng oxi
hoá – khử.
4. Ý nghóa dãy điện hoá của kim
loại
Dự đoán chiều của phản ứng oxi
hoá – khử theo quy tắc α: Phản
ứng giữa hai cặp oxi hoá – khử sẽ
xảy ra theo chiều chất oxi hoá
mạnh hơn sẽ oxi hoá chất khử
mạnh hơn, sinh ra chất oxi hoá
yếu hơn và chất khử yếu hơn.
Thí dụ: Phản ứng giữa hai cặp
Fe
2+
/Fe và Cu

2+
/Cu xảy ra theo
chiều ion Cu
2+
oxi hoá Fe tạo ra
ion Fe
2+
và Cu.
Fe
2+
Cu
2+
Fe Cu
Fe + Cu
2+
Fe
2+
+ Cu
Tổng quát: Giả sử có 2 cặp oxi
hoá – khử X
x+
/X và Y
y+
/Y (cặp
X
x+
/X đứng trước cặp Y
y+
/Y).
X

x+
Y
y+
X
Y
Phương trình phản ứng:
Y
y+
+ X X
x+
+ Y
4. Củng cố và dặn dò:
1. Dựa vào dãy điện hoá của kim loại hãy cho biết:
- Kim loại nào dễ bò oxi hoá nhất ?
- Kim loại nào có tính khử yếu nhất ?
- Ion kim loại nào có tính oxi hoá mạnh nhất.
- Ion kim loại nào khó bò khử nhất.
2.
a) Hãy cho biết vò trí của cặp Mn
2+
/Mn trong dãy điện hoá. Biết rằng ion H
+
oxi hoá được Mn.
Viết phương trình ion rút gọn của phản ứng.
b) Có thể dự đoán được điều gì xảy ra khi nhúng là Mn vào các dung dòch muối: AgNO
3
,
MnSO
4
, CuSO

4
. Nếu có, hãy viết phương trình ion rút gọn của phản ứng.
3. So sánh tính chất của các cặp oxi hoá – khử sau: Cu
2+
/Cu và Ag
+
/Ag; Sn
2+
/Sn và Fe
2+
/Fe.
4. Kim loại đồng có tan được trong dung dòch FeCl
3
hay không, biết trong dãy điện hoá cặp
Cu
2+
/Cu đứng trước cặp Fe
3+
/Fe. Nếu có, viết PTHH dạng phân tử và ion rút gọn của phản ứng.
5. Hãy sắp xếp theo chiều giảm tính khử và chiều tăng tính oxi hoá của các nguyên tử và ion
trong hai trường hợp sau đây:
a) Fe, Fe
2+
, Fe
3+
, Zn, Zn
2+
, Ni, Ni
2+
, H, H

+
, Hg, Hg
2+
, Ag, Ag
+
b) Cl, Cl
−
, Br, Br
−
, F, F
−
, I, I
−
.
Bài tập về nhà: 6,7 trang 89 (SGK).
Xem trước bài LUYỆN TẬP: TÍNH CHẤT CỦA KIM LOẠI