Tìm hiểu về phương pháp dạy học trực quan kết hợp với phương pháp vấn đáp trong dạy Địa lí ở khối lớp 7

Sáng kiến kinh nghiệm
Lời mở đầu
I/ Lí do chọn đề tài :
rong thời kì đất nước ta đang vững bước đi trên con đường
xã hội chủ nghiã, với sự nghiệp cơng nghiệp hóa và hiện
đại hóa đất nước , phấn đấu xây dựng đất nước Việt Nam
giàu mạnh . Vấn đề đặt ra là phải đào tạo thế hệ trẻ trở thành
những con người mới phát triển tồn diện để có thể xây dựng và
phát triển đất nước .
T
Mơn Địa lí ở trường THCS góp phần đắc lực trong việc thực
hiện mục tiêu đó . Bởi vì , dạy địa lí cho học sinh THCS là dạy
những kiến thức phổ thơng , cơ bản , hiện đại về địa lí , hình thành
cho các em những kĩ năng , kĩ xảo về địa lí để các em có thể hiểu
và giải thích được những tự nhiên xảy ra trên trái đất , sự phát triển
kinh tế – xã hội của đất nước và thế giới . Từ đó các em biết nhìn
nhận các sự vật , hiện tượng địa lí trong mối quan hệ chặt chẽ với
nhau ,trang bị thêm cho các em những hiểu biết và nâng cao nhận
thức về địa lí để các em biết sử dụng , cải tạo và bảo vệ tự nhiên ,
bảo vệ những thành quả của mình nhằm đạt hiệu quả kinh tế cao
khi các em trở thành người lao động chân chính .
Chính vì mơn Địa lí có tầm quan trọng như vậy , nên vấn đề
đặt ra với giáo viên dạy mơn Địa lí là làm thế nào để thơng qua
chương trình và sách giáo khoa Địa lí mà tăng cường hồn thiện
phương pháp dạy học nhằm phát huy tính sáng tạo , tích cực , chủ
động của học sinh trong q trình nhận thức .
Tuy nhiên, việc lựa chọn phương pháp dạy học cho phù hợp
là điều quan trọng và cần được quan tâm hơn nữa . Trong đó là
phương pháp dạy học trực quan kết hợp với phương pháp vấn đáp
trong dạy học Địa lí ở THCS nói chung và học sinh khối 7 nói
riêng là vấn đề đang được các giáo vên bộ mơn Địa lí và nghành

giáo dục hết sức quan tâm . Bởi vì , nếu sử dụng phương pháp dạy
học trực quan với phương pháp kết hợp với phương pháp vấn đáp
một cách thành thục , nhuần nhuyễn thì sẽ đem lại hiệu quả rất
cao . Nhưng trong thực tế giảng dạy , việc áp dụng phương pháp
này còn bất cập , cần được giải quyết . Với lí do đó tơi đã chọn đề
tài “Tìm hiểu về phương pháp dạy học trực quan kết hợp với
phương pháp vấn đáp trong dạy Địa lí ở khối lớp 7”
Người thực hiện – Nguyễn Thò Tâm ............................
1
Sáng kiến kinh nghiệm
II/ Phạm vi đề tài :
Do bản thân là một giáo viên mới ra trường nên chưa có nhiều
kinh nghiệm cũng như sáng kiến nên tơi chỉ đưa ra một số ý kiến
nhỏ của mình về phương pháp dạy học trực quan kết hợp với
phương pháp dạy học vấn đáp trong dạy học Địa lí ở khối lớp 7 .
Phần thư nhất : THỰC TRẠNG .
I/ Nghiên cứu tình hình :
1. Những thuận lợi và khó khăn chủ yếu trong việc kết hợp
phương pháp trưc quan với phương pháp vấn đáp trong dạy học
Địa lí ở khối lớp 7 .
Qua quan sát thực tế và trực tiếp giảng dạy , tơi đã tìm hiểu
thực trạng sử dụng phương pháp dạy học trực quan kết hợp với
phương pháp vấn đáp ở khối lớp 7 , tơi nhận thấy những thuận lợi
và khó khăn sau :
a, Thuận lợi :
Trường THCS Lê Q Đơn thuộc địa bàn thị trấnKrơng Năng –
Krơng Năng – Đăk Lăk là một trường nằm ở trung tâm huyện ,
được sự quan tâm , chỉ đạo sâu sắc của UBND huyện , UBND thị
trấn , đặc biệt là lãnh đạo Phòng giáo dục , sự quan tâm của Ban
đại diện Hội cha mẹ học sinh cho nên các mặt hoạt động của

trường tương đối đủ điều kiện để giáo dục học sinh tồn diện .
Trường hiện đang được chọn để xây dựng trường chuẩn quốc gia .
Cơ sở vật chất của trường đáp ứng gần như đầy đủ , phục vụ
tốt cho việc giảng dạy của giáo viên , chất lượng đào tạo của
trường tương đối cao . Đội ngũ giáo viên của trường đồn kết ,
nhất trí , biết vượt khó khăn và hồn thành nhiệm vụ được giao ,
ln sẵn sàng giúp đỡ đồng nghiệp . Phần nhiều thầy cơ giáo có
năng lực chun mơn vững vàng , có kinh nghiệm trong giảng
dạy . Bên cạnh đó , còn có đội ngũ giáo viên trẻ ,khỏe , năng nổ
trong cơng tác và có trình độ chun mơn đạt chuẩn và trên chuẩn
(đại học ).
b, Khó khăn .
Bên cạnh những thuận lợi , trường còn có những khó khăn ,
đó là : Một số đồ dùng dạy học trực quan phục vụ cho việc giảng
dạy chưa được đầy đủ , như các loại bản đồ phục vụ cho việc giảng
dạy Địa lí khối lớp 7 phần “Thành phần nhân văn của mơi trường”
và phần “các mơi trường địa lí” hầu như khơng có .
Người thực hiện – Nguyễn Thò Tâm ............................
2
Sáng kiến kinh nghiệm
Chất lượng các đồ dùng trực quan còn kém như quả địa cầu
dễ gãy , mơ hình Trái Đất – Mặt Trăng- Mặt Trời khơng hoạt động
được . Một số bản đồ khơng phù hợp như q lớn rất khó sử
dụng ... Do những khó khăn đó , nên giáo viên chưa phát huy hết
những tác dụng của việc sử dụng đồ dùng dạy học đối với mơn Địa
lí , đặc biệt là Địa lí khối 7 – học kì I .
Phòng thực hành , sân chơi , bãi tập của học sinh chưa đảm
bảo , điều kiện nhà trường khơng cho phép tổ chức những tiết học
ngồi trời như tham quan , thực địa ...

II/ Thực trạng về việc sử dụng phương pháp dạy học trực
quan kết hợp với phương pháp vấn đáp trong q trình dạy
học mơn Địa lí khối lớp 7 .
Nhìn chung , trường THCS Lê Q Đơn có nhiều thuận lợi cho
việc giảng dạy mơn Địa lí . Cơ sở vật chất của nhà trường phục vụ
cho việc giảng dạy Địa lí tương đối đầy đủ , có thư viện riêng và
các đồ dùng trực quan được sắp xếp rất qui củ dễ tìm , dễ mượn .
Các đồ dùng trực quan phù hợp với nội dung từng bài , từng đơn vị
kiến thức .
Bên cạnh đó , nhà trường có các thầy cơ giáo giảng dạy u
nghề , mến trẻ , nhiệt tình và có kinh nghiệm trong giảng dạy .
Tuy nhiên, hệ thống các đồ dùng trực quan cũng chưa được
đầy đủ để phục vụ cho việc giảng dạy của giáo viên . Chẳng hạn
như khi dạy Địa lí khối lớp 7 phần “Thành phần nhân văn của mơi
trường “ và “các mơi trường địa lí “ hầu như khơng có bản đồ hay
tranh ảnh nào , do vậy khi dạy phần này giáo viên còn gặp nhiều
khó khăn nên đội khi giáo viên cũng chưa tự thiết kế đồ dùng dạy
học , chưa khai thác hết tính ưu việt của đồ dùng trực quan . Vì vậy
, mà nhiều bài học còn mang tính dạy chay , chỉ bằng hệ thống câu
hỏi vấn đáp kết hợp với lược đồ , tranh ảnh trong SGK nên giáo
viên chưa làm cho học sinh hiểu hết những vị trí của từng địa
danh , từng khu vực ,từng châu lục cụ thể . Chính vì khơng có đồ
dùng dạy học trực quan nên dẫn đến các câu hỏi vấn đáp còn đơn
điệu một chiều , chưa phát huy được tính tích cực , chủ động sáng
tạo của học sinh trong việc tìm hiểu ngun nhân và nguồn gốc các
sự vật , hiện tượng của từng yếu tố địa lí cụ thể , làm cho năng lực
tư duy của học sinh bị hạn chế ,giờ giảng nhàm chán , buồn tẻ lớp
học chưa sơi nổi .
Người thực hiện – Nguyễn Thò Tâm ............................
3

Sáng kiến kinh nghiệm
Nếu chỉ dạy học bằng phương pháp thuyết trình và vấn đáp là
chủ yếu thì khơng làm nổi bật được các đối tượng và hiện tượng
địa lí , học sinh khó hình dung được các sự vật,hiện tượng cụ thể
Mặt khác , học sinh chỉ biết được kết quả mà chưa hiểu được
ngun nhân ; học sinh khơng xác định được vị trí , giới hạn của
các khu vực trên bản đồ hay khơng biết được vị trí địa danh cụ
thể . Khi giáo viên chỉ sử dụng những lược đồ trong sách giáo
khoa mà khơng phóng to thì rất khó hướng dẫn và các em khơng
nắm được khía cạnh cụ thể , giáo viên cũng chưa thể hiện rõ nhất
các hiện tượng địa lí ngay trong bài dạy , vì vậy giảng dạy khơng
được sâu sắc . Chính vì thế , khi đến phần củng cố các em chỉ trả
lời một cách máy móc thụ động .Từ đó , chúng ta thấy được sử
dụng phương pháp trực quan kết hợp với phương pháp vấn đáp là
rất quan trọng đối với mơn địa lí . Khi giáo viên chỉ sử dụng
phương pháp vấn đáp mà khơng sử dụng phương pháp trực quan
sẽ dẫn đến tình trạng khơng làm cho học sinh hiểu hết những sự
vật hiện tượng , những mối quan hệ được thể hiện ngay trong bài
học . Khi một bài giảng có sự kết hợp nhuần nhuyễn giưũa các
phương pháp sẽ làm cho các em phát hiện kiến thức mới một cách
nhanh và chính xác nhất .Như vậy việc sử dụng phối hợp phương
pháp trực quan và vấn đáp sẽ làm cho học sinh khai thác triệt để
kiến thức ngay trên lớp một cách hiệu quả .
Để giờ giảng đạt hiệu quả tốt , lơi cuốn học sinh vào bài học
thì người giáo viên phải có phương pháp phù hợp với đặc thù của
bộ mơn địa lí . Đối với việc giảng dạy mơn Địa lí nói chung và Địa
lí khối lớp 7 nói riêng , thì sử dụng phương pháp trực quan kết hợp
với phương pháp vấn đáp là hết sức cần thiết để kích thích tính
tích cực chủ động học tập của học sinh trong giờ học , làm cho giờ
học trở lên sinh động , sơi nổi hơn , các em chủ động làm việc ,

chủ động lĩnh hội những tri thức.
Tuy nhiên , khơng phải tấtcả các giáo viên địa lí đều đã kết
hợp được các phương pháp dạy học một cách nhuần nhuyễn , sáng
tạo , phù hợp với nội dung bài học . Mặt khác , các đồ dùng trực
quan chưa thật đầy đủ và đảm bảo chất lượng để phục vụ tốt cho
việc giảng dạy mơn Địa lí . Chính vì vậy , nên dẫn đến tình trạng
giờ giảng chưa được sâu sắc , học sinh chán học , khơng hiểu bài .
Khi kiểm tra bài cũ hoặc kiểm tra viết , các em cũng chỉ trả lời máy
móc theo kiểu “học vẹt “ , một số em học sinh khối 7 đãbị hổng
kiến thức là do ngun nhân trên .
Người thực hiện – Nguyễn Thò Tâm ............................
4
Sáng kiến kinh nghiệm
Phần thứ hai : GIẢI PHÁP
rong dạy học địa lý , việc sử dụng phương pháp trực quan
kết hợp với phương pháp vấn đáp một cách nhuần nhuyễn sẽ
đảm bảo cho học sinh lĩnh hội tốt những kiến thức địa lý , giúp học
sinh nắm được và rèn luyện những kỹ năng đại lý một cách có hiệu
qủa , mặt khác giúp giáo viên trong việc kiểm tra , đánh giá kết qủa
học tập của học sinh có chất lượng. Điều đó phù hợp với quy luật
nhận thức đặc điểm mơn học , mục tiêu giáo dục của mơn Địa lí .
T
Để sử dụng phương pháp trực quan kết hợp với phương pháp
vấn đáp đạt hiệu quả cao, trước hết phải đảm bảo được một số thiết
bị chủ yếu như phòng địa lí , vườn địa lí , quả địa cầu , một số bản
đồ Alat địa lí , tranh ảnh , băng video , máy chiếu , dụng cụ quan
trắc , đo đạc ...
Để phù hợp với phương pháp dạy học theo hướng đổi mới ,
các đồ dùng trực quan cũng phải thay đổi về lọai hình, cấu trúc và
phương pháp sử dụng vì vậy việc sử dụng phương tiện trực quan

khơng chỉ biểu diễn , minh họa lời giải của giáo viên mà sử dụng
chúng như là phương tiện nhận thức , là nguồn tri thức giúp học
sinh khám phá, tìm tòi phát hiện nhữngkiến thức và rèn luyện kỹ
năng cho học sinh.
Trong vịêc sử dụng phương tiện dạy học địa lí , giáo viên
khơng những có vai trò định hướng cho học sinh quan sát , đặt câu
hỏi gợi ý , hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức mà còn giúp học
sinh tự khai thác, điều khiển , sử dụng để tự khám phá , tìm tòi
kiến thức hoặc củng cố kiến thức rèn luyện kĩ năng địa lí cho học
sinh tạo điều kiện cho học sinh vừa học vừa thực hành .
Việc kết hợp phương pháp trực quan kết hợp với phương pháp
vấn đáp cần đảm bảo những u cầu sau.
1) Lựa chọn thiết bị dạy học cho phù hợp.
Việc lựa chọn thiết bị dạy học phải căn cứ vào nội dung từng
bài , từng đơn vị kiến thức cho phù hợp . Những nội dung đó là
những kiến thức cơ bản , đặc trưng của bài học. Mặt khác còn phải
căn cứ vào họat động học tập của học sinh đối với mỗi nội dung
của bài học để lựa chọn thiết bị dạy học .
Người thực hiện – Nguyễn Thò Tâm ............................
5