Sét- hiện tượng thiên nhiên kỳ thú

Sét - hiện tượng thiên nhiên kì thú
Cột thu lôi
Cột thu lôi ban đầu do Benjamin Franklin phát triển. Một cái cột thu lôi thì rất đơn giản –
nó là một thanh kim loại có đầu nhọn gắn thẳng trên nóc tòa nhà. Thanh kim loại ấy
đường kính có thể chừng 2cm. Nó nối liền với một dây đồng hoặc dây nhôm đường kính
cũng chừng 1,5cm. Sợi dây được nối với một lưới dẫn chôn dưới đất gần đó.
Mục đích của cột thu lôi thường bị người ta hiểu sai. Nhiều người tin rằng cột thu lôi “hút
lấy” tia sét. Tốt hơn hết nên nói rằng cột thu lôi mang lại một đường dẫn nối đất điện trở
thấp có thể dùng để dẫn những dòng điện rất lớn khi có sét xảy ra. Nếu tia sét đánh vào,
thì hệ thống cố gắng mang dòng điện tai hại ấy ra khỏi cấu trúc tòa nhà và đi xuống đất
một cách an toàn. Hệ thống có khả năng đương đầu với dòng điện rất lớn đi cùng với tia
sét. Nếu tia sét tiếp xúc với một chất không phải là chất dẫn điện tốt, thì chất đó sẽ chịu
sự phá hủy nhiệt rất lớn. Hệ thống cột thu lôi và một chất dẫn tuyệt vời và do đó cho
phép dòng điện chạy xuống đất mà không gây ra bất kì sự phá hủy nào do nhiệt tỏa ra.
Tia sét có thể “nhảy múa” khi nó đánh xuống. “Điệu nhảy” này liên quan đến điện thế
của mục tiêu tia chớp nhắm tới so với điện thế của đất. Sét có thể đánh vào và sau đó
“tìm” một đường đi có điện trở thấp nhất bằng cách nhảy vòng quanh các vật lân cận
cung cấp một đường dẫn tốt hơn đi xuống đất. Nếu tia sét xuất hiện ở gần hệ thống cột
thu lôi, thì hệ sẽ có một đường dẫn điện trở rất thấp và có thể nhận một “cú nhảy”, lái
dòng điện tia sét xuống đất trước khi nó có thể gây ra bất kì sự phá hủy nào khác nữa.
Như bạn có thể thấy, mục đích của cột thu lôi không phải hút lấy tia sét – nó đơn thuần
chỉ cung cấp một phương thức an toàn cho tia sét chọn lựa. Điều này nghe có chút gì đó
kiểu cách, nhưng sẽ không đâu nếu bạn xem cột thu lôi chỉ trở nên có liên quan khi một
tia sét xuất hiện hay tức thời sau khi một tia sét xuất hiện. Cho dù có hay không có hệ
thống cột thu lôi, thì tia sét vẫn sẽ xảy ra.
Nếu kiến trúc bạn đang cố gắng bảo vệ nằm ngoài một khu vực rộng lớn, bằng phẳng,
thì bạn thường tạo một hệ thống bảo vệ chống sét sử dụng một cột thu lôi rất cao. Cột
này phải cao hơn tòa kiến trúc đó. Nếu khu vực ấy đang nằm trong một điện trường
mạnh, thì cái cột cao có thể bắt đầu gởi lên các cột sáng dương trong một nỗ lực nhằm
làm tiêu hao điện trường. Trong khi không hẳn là cái cột sẽ luôn luôn dẫn tia sét phóng
điện trong khu vực ngay trước mắt, thì nó thật sự có cơ hội dẫn tốt hơn tòa kiến trúc cần

bảo vệ kia. Một lần nữa, mục đích của mang lại một đường dẫn điện trở thấp xuống đất
trong khu vực có khả năng nhận lấy một cú sét. Khả năng này phát sinh từ cường độ
điện trường gây ra bởi những đám mây giông.
Bạn có biết ? Benjamin Franklin không hề bị sét đánh chết. Trái lái những gì được dạy
trong nhà trường, ngài Franklin đã rất may mắn sống sót sau thí nghiệm của ông. Tia lửa
ông nhìn thấy là sản phẩm của hệ thống cái diều/chìa khóa đang nằm trong một điện
trường mạnh. Nếu hệ cái diều/chìa khóa thật sự bị sét đánh trúng, thì ngài Franklin chắc
chắn không qua khỏi. Như ngày nay chúng ta đều biết, thí nghiệm của ông cực kì nguy
hiểm và không nên lặp lại. (Xem thêm bài Benjamin Franklin và thí nghiệm cái diều
huyền thoại).
An toàn chống sét
Hơn 1000 người bị sét đánh mỗi năm ở nước Mĩ, và hơn 100 người trong số họ qua đời do
sét đánh. Sét không phải là thứ để chơi đùa.
Nếu bạn đang ở ngoài trời lúc mưa bão, thì hãy luôn tìm một chỗ nương náu thích hợp.
Đừng để cho sự may rủi – sét có thể dùng bạn làm một đường dẫn xuống đất dễ dàng
như nó có thể dùng bất kì vật nào khác. Chỗ nương náu thích hợp là một tòa nhà hay
một xe hơi. Nếu bạn không có chỗ nào để chọn, thì bạn nên tránh nấp dưới bóng cây.
Cây cao sẽ thu hút sét. Khép hai chân bạn lại càng gần nhau càng tốt và cúi đầu xuống
càng thấp càng tốt nhưng đừng chạm đất.
Không bao giờ được nằm trên đất. Sau khi sét đánh xuống đất, sẽ có một thế điện lan
tỏa ra từ điểm tiếp xúc đó. Nếu cơ thể của bạn nằm trong vùng này, thì dòng điện có thể
chạy qua người bạn. Bạn chẳng bao giờ muốn dòng điện có khả năng đi qua người mình
cả. Bằng cách hạ thấp cơ thể bạn càng gần đất càng tốt và giảm tối đa lượng tiếp xúc
của cơ thể bạn với đất, bạn có thể giảm bớt khả năng bị tổn thương có liên quan đến sét.
Nếu tia sét xảy ra ở gần bạn, thì trong tình huống này, dòng điện khó có khả năng đi qua
người bạn được.
Nếu bạn đang ở trong nhà, thì hãy buông điện thoại xuống. Nếu bạn phải gọi cho ai đó,
thì bạn hãy dùng một điện thoại không dây hoặc điện thoại di động. Nếu sét đánh vào
đường dây điện thoại, thì tia sét sẽ truyền đến mỗi máy điện thoại trên đường dây (và có
khả năng đến chỗ bạn nếu bạn đang giữ máy).

Nên tránh xa các ống dẫn nước trong nhà (bồn tắm, vòi sen). Sét có khả năng đánh vào
một ngôi nhà hay gần một ngôi nhà và truyền điện tích sang các ống kim loại dùng để
dẫn nước. Mối nguy hiểm này thường không lớn, vì ngày nay người ta thường dẫn nước
bằng ống nhựa PVC (polyvinyl chloride). Nếu bạn không chắc ống dẫn nước nhà mình
làm bằng gì, thì tốt hơn hết là tránh xa nó ra.
Bạn có biết ? Lốp cao su không là nguyên nhân bạn được an toản khi ở trong xe hơi lúc
có bão sét. Trong điện trường mạnh, lốp cao su thật sự trở nên dẫn điện nhiều hơn là
cách điện. Bạn ở an toàn trong xe vì sét sẽ truyền xung quanh bề mặt của khung xe và
sau đó đi xuống đất. Điều này xảy ra được vì khung xe đóng vai trò như một lồng
Faraday. Michael Faraday, nhà vật lí người Anh, đã phát hiện ra rằng một lồng kim loại
sẽ che chắn các vật ở trong lồng khi có sự phóng điện thế cao vào lồng. Kim loại, là chất
dẫn điện tốt, sẽ lái dòng điện đi vòng quanh các vật và phóng nó xuống đất an toàn. Quá
trình che chắn này được sử dụng rộng rãi ngày nay để bảo vệ các mạch tích hợp nhạy
tĩnh điện trong thế giới điện tử.