bai giang tap huan su Ha Noi

SỞ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO HÀ NỘI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM HÀ TÂY
TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ
CẬP NHẬT KIẾN THỨC LỊCH SỬ VÀ NHỮNG NỘI DUNG
CHỈNH SỬA TRONG SÁCH GIÁO KHOA LỊCH SỬ LỚP 9
XUẤT BẢN NĂM 2007 - 2008 SO VỚI SÁCH GIÁO KHOA
XUẤT BẢN NĂM 2005
Hà Nội, tháng 6 năm 2010

I. Mc tiờu
Nghiên cứu chuyên đề này giúp học viên:
1. V kin thc:
Bổ xung một số kiến thức mới (khái niệm, sự kiện, những đánh giá mới về chủ
nghĩa tư bản trong giai đoạn hiện nay chủ nghĩa tư bản hiện đại) so với chủ nghĩa
tư bản đầu TK XX và lý giảI được sự biến đổi, điều chỉnh của chủ nghĩa tư bản hiện
nay.
Cập nhật kiến thức cơ bản có hệ thống về quá trình phát triển của khu vực Đông
Nam á sau khi giành độc lập, quá trình liên kết và hợp tác khu vực, những thành tựu
cơ bản và triển vọng phát triển của Asean, khẳng định tính đúng đắn của quan điểm
hội nhập của Đảng và nhà nước ta trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay.
Nắm chắc kiến thức cơ bản về quá trình cải cách của Liên Xô và Trung Quốc,
những bài học kinh nghiệm của công cuộc cải cách mà các nước này để lại.
Nắm được kiến thức cơ bản, đổi mới những vấn đề chiến lược sách lược trong đường
lối cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân năm 1930 của Đảng, những vấn đề chỉ đạo
chiến lược sách lược cách mạng chỉ đạo thực hiện qua các thời kỳ từ 1930 1975.
Những điểm mới trong nhận định đánh giá khách quan về cải cách ruộng đất, cảI
tạo quan hệ sản xuất, thực hiện công nghiệp hóa ở miền Bắc; cuộc tổng tấn công và
nổi dậy năm 1968; cuộc tấn công chiến lược năm 1972. Một số nội dung chỉnh sửa
trong sách giáo khoa lịch sử lớp 9 xuất bản năm 2007 2008 so với sách giáo khoa
xuất bản năm 2005.

Giúp cho học viên có thể giảng dạy tốt chương trình lịch sử lớp 9 THCS

2. V k nng
Giúp học viên rèn luyện kỹ năng tổng hợp, so sánh và đánh giá sự
kiện lịch sử, độc lập trong nghiên cứu, đổi mới nhận thức đảm bảo
tính khách quan lịch sử
Vận dụng những kiến thức mới cập nhật trong dạy học lịch sử lớp
9 THCS
2. V thỏi
Giúp học viên hiểu được bản chất của chủ nghĩa tư bản là không
thay đổi, nó chỉ thay hình đổi dạng để phù hợp với sự biến đổi của
thế giới hiện nay. Chủ nghĩa tư bản không phải là tồn tại vĩnh hằng,
chủ nghĩa xã hội trước mắt có khó khăn nhưng nó là tương lai của
nhân loại
Tin tưởng vào con đường cách mạng mà Đảng và Bác đã lựa chọn

II. Ni dung
Xuất phát từ mục tiêu giáo dục của Đảng ta trong giai đoạn hiện
nay, quan điểm chỉ đạo xây dựng chương trình lịch sử có nhiều điểm
mới - xây dựng trên cơ sở một số nguyên tắc, quan điểm chỉ đạo sau
đây :
- Đảm bảo tính khoa học :
+ Lựa chọn, trình bày nội dung môn học đúng đắn, chính xác.
+ Vận dụng những thành tựu hiện đại , những xu thế tiên tiến của
khoa học giáo dục vào việc xây dựng chương trình bộ môn .
+ Thay thế những kiến thức, phương pháp cũ được khoa học khẳng
định là lỗi thời bằng những kiến thức mơí, phương pháp mới đứng
đắn.

- Tính cơ bản :

+ Chương trình phải tập trung vào những nội dung cốt lõi
có ý nghĩa nhất của lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc.
+ Chương trình chú ý đến vấn đề lịch sử có ý nghĩa đối
với học sinh trong hiện tại cũng như trong tưong lai gần, giúp
các em có thể phát triển vốn hiểu biết, các kỹ năng học tập,
có thái độ đúng đắn.
+ Tăng cường tính thực hành, khả năng vận dụng , dành
thời giao và ưu tiên tổ chức các hoạt động tập thể để phát
huy các năng lực của học sinh.

- Đảm bảo tính dân tộc và phù hợp với tình hình thực tiễn :
+ Phù hợp với bối cảnh kinh tế chính trị xã hội và yêu cầu
của đất nước hiện nay.
+ Lựa chọn những nội dung dạy học có ý nghĩa đối với
người Việt Nam, phù hợp với thành tựu sử học chung và trình
độ của những người thực hiện chương trình.
+ Phù hợp với điều kiện dạy học bộ môn ở nhà trường
+ Tạo ra độ mềm dẻo nhất định để phù hợp với các nhóm
đối tượng học sinh.
+ Thường xuyên khảo sát thực tiễn, phát hiện những yếu tố
cần điều chỉnh, cần liên tục hoàn thiện chương trình.

Từ những quan điểm trên đây, bộ môn Lịch sử ở trường
phổ thông có những điểm đáng chú ý sau :
- Chương trình được xây dựng theo nguyên tắc toàn
diện của lịch sử.
- Chương trình bao gồm hai khoá trình lịch sử thế giới và
lịch sử dân tộc, mối quan hệ lôgic giữa lịch sử thế giới với
lịch sử Việt Nam, sự kế thừa trong sự phát triển của lịch sử
thế giới và lịch sử dân tộc.

- Tăng cường tính thực hành của bộ môn:
+ Thực hành bộ môn (sử dụng các loại đồ dùng trực
quan, làm các loại bài tập, đọc sách...)
+ Dùng các kiến thức lịch sử đã học để tiếp thu kiến
thức mới và vận dụng vào nhận thức các sự kiện đang xảy
ra có thái độ đúng đắn với hiện đại.

- Chú trọng đặc biệt đến việc giáo dục tư tưởng qua bộ môn, thông qua
kiến thức chuẩn xác, phù hợp với hiện thực lịch sử khách quan.
- Nội dung sách giáo khoa thể hiện sự tích hợp giữa khoa học cơ bản và
khoa học giáo dục.
- Sách giáo khoa nói chung, sách giáo khoa lịch sử nói riêng là tài liệu
học tập cơ bản để học sinh tự học, là cơ sở để giáo viên tiến hành giảng dạy
theo " sơ đồ Đairi ". Sách giáo khoa được biên soạn theo nguyên tắc phát
huy tính tích cực của học snh và giáo viên khi sử dụng để học và dạy bộ
môn.
- Nội dung sách giáo khoa lịch sử gồm 2 phần :
Bài viết ngắn gọn là cơ sở thông tin kiến thức lịch sử để học sinh tự học.
Cơ chế sư phạm của sách giáo khoa gồm các thành tố khác trừ bài viết
nó còn gồm loại kênh hình, các loại câu hỏi bài tập tài liệu tham khảo. Nó là
một nguồn kiến thức mà học sinh cần nắm vững và học tập tốt.

Tóm lại sách giáo khoa mới cố gắng thể hiện và đáp
ứng những nhu cầu học tập của học sinh, nổi bật là phát
huy tính tích cực và đảm bảo tính thực hành của bộ môn.
Quan điểm xây dựng và phát triển chương trình trong
sách giáo khoa lịch sử lớp 9 có một số nội dung mới được
cập nhật mà trước đây trong quá trình đào tạo giáo viên
chưa có điều kiện tiếp cận.

Chương I: Cập nhật những kiến thức lịch sử đư
ợc coi là mới trong chương trình lịch sử lớp
9 trung học cơ sở
1. Một số vấn đề về chủ nghĩa tư bản hiện đại( CNTB)
1.1. Các thời kỳ phát triển của CNTB và CNTB hiện đại
CNTB ra đời từ thế kỷ XV, đến nay đã trải qua ba thời kỳ phát
triển. Có thể chia các thời kỳ đó như sau:
- Thời kỳ CNTB tự do cạnh tranh( từ khi ra đời đến cuối thế kỷ
XIX)
- Thời kỳ CNTB độc quyền tư nhân, còn gọi là CNTB độc quyền
thế hệ I (cuối thế kỷ XIX đến 1945)
- Thời kỳ CNTB độc quyền nhà nước, còn gọi là CNTB độc quyền
thế hệ II (từ sau chiến tranh thế giới thứ II)
Và hiện nay đã ra đời CNTB thế hệ III, CNTB độc quyền nhà nư
ớc xuyên quốc gia.

Chương I: Cập nhật những kiến thức
lịch sử được coi là mới trong chương
trình lịch sử lớp 9 trung học cơ sở
1.1. Các thời kỳ phát triển của CNTB và CNTB hiện đại
CNTB độc quyền nhà nước xuất hiện từ trước năm 1940, nhưng phải đến sau
năm 1945 nó ra đời rầm rộ hơn cùng với sự bùng nổ của cuộc cách mạng khoa học kỹ
thuật lần thứ II . Nội dung của cách mạng khoa học lần này là phát triển và áp dụng
rộng rãi kỹ thuật nguyên tử và điện tử, khoa học- công nghệ đã trở thành lực lượng
sản xuất trực tiếp, mở đầu thời đại tự động hóa toàn bộ. Nền chính trị xã hội và quan
hệ kinh tế thay đổi sâu sắc. Nổi bật nhất là sự xuất hiện vai trò mới của nhà nước như
một trung tâm điều tiết vĩ mô, như người tổ chức kinh tế - xã hội trong các nước tư
bản phát triển. Một loạt những vấn đề chính trị xã hội như tăng lương, tăng bảo hiểm
xã hội, thu hút những người thất nghiệp vào khu vực dịch vụ mà các nước tư bản xem
xét...

Vào những năm 60 đầu những năm 70 nhiều nước phương Tây đưa ra mô hình
Nhà nước phúc lợi chung vào việc giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội.
Năm 1973 CNTB lại bị những chấn động mới làm rung động, bắt đầu bằng cuộc
khủng hoảng năng lượng.
Sau những cuộc khủng hoảng về kinh tế tài chính là những vấn đề về chính trị-
xã hội.

Chương I: Cập nhật những kiến thức
lịch sử được coi là mới trong chương
trình lịch sử lớp 9 trung học cơ sở
1.1. Các thời kỳ phát triển của CNTB và CNTB hiện đại
Những bức xúc cần phải giải quyết:
Sự bùng nổ dân số và nguy cơ cạn kiệt những tài nguyên thiên
nhiên đang cung cấp cho sản xuất và đời sống của con người
Những bệnh dịch thế kỷ và hiểm hóa ô nhiễm môi sinh buộc con
người phải chế ngự và khắc phục.
Yêu cầu đổi mới để thích nghi về kinh tế, chính trị, xã hội trước
sự phát triển vượt bậc của cách mạng khoa học kỹ thuật
Sự hòa nhập vào nền kinh tế - chính trị và văn hóa thế giới đang
ngày càng phát triển mạnh mẽ theo xu thế quốc tế hóa...

Chương I: Cập nhật những kiến thức lịch sử đư
ợc coi là mới trong chương trình lịch sử lớp
9 trung học cơ sở
1.1. Các thời kỳ phát triển của CNTB và CNTB hiện đại
Để thoát khỏi cuộc khủng hoảng và tiếp tục phát triển, CNTB lại
đi tìm những hình thức thích nghi mới: thay đổi hoạt động sản xuất và
kinh doanh, đẩy mạnh quá trình quốc tế hóa nền kinh tế, giảm bớt
phát triển kinh tế theo chiều rộng, tăng cường phát triển kinh tế theo
chiều sâu...; tìm cách thích nghi về chính trị - xã hội trước những biến

động của tình hình thế giới, trước những đòi hỏi của quần chúng nhân
dân...
CNTB hiện nay đang mang một bộ mặt mới , với những nét
mới và xu hướng phát triển mới dưới tác động của cách mạng khoa
học kỹ thuật mà các nhà nghiên cứu hiện nay đang gọi nó là CNTB
hiện đại.

Chương I: Cập nhật những kiến thức
lịch sử được coi là mới trong chương
trình lịch sử lớp 9 trung học cơ sở
1.1. Các thời kỳ phát triển của CNTB và CNTB hiện đại
CNTB hiện đại là CNTB tự biến đổi trên cơ sở áp dụng những
thành tựu của cách mạng khoa học kỹ thuật vào sản xuất và kinh
doanh trên quy mô hệ thống TBCN thế giới được bắt đầu từ những năm
40 của thế kỷ XX, đặc biệt từ những năm 70 trở lại đây.

Chương I: Cập nhật những kiến thức
lịch sử được coi là mới trong chương
trình lịch sử lớp 9 trung học cơ sở
1.2 . Những hình thái mới của CNTB độc quyền nhà
nước và vai trò của nó
1.2.1. Những hình thái mới của CNTB độc quyền nhà nư
ớc
- Bước chuyển từ CNTB tiền công sang CNTB tài sản
+ Trước hết tài sản vẫn thuộc về giới chủ, giới chủ nắm một khối
lượng tài sản khổng lồ và ngày càng tăng lên . Nếu như giai cấp công
nhân trước đây chuyên làm thuê, thì nay đã bắt đầu trở thành người
đóng góp tài sản vào quá trình sản xuất. Vì thế CNTB bây giờ gọi là
CNTB tài sản.
+ Thứ hai, sở hữu tài sản của người công nhân có điểm mới nó

không phải là hiện tượng đơn lẻ mà là phổ biến ở Mỹ, Tây Âu và
Nhật Bản sau thế kỷ XX.

Chương I: Cập nhật những kiến thức
lịch sử được coi là mới trong chương
trình lịch sử lớp 9 trung học cơ sở
1.2.1. Những hình thái mới của CNTB độc quyền nhà nước
Thứ ba, sự biến đổi trong tâm lý, thái độ của người làm công. Sự
đối lập của tư sản và công nhân giảm đi. Từ đó, người ta đưa ra khái
niệm Người làm công kết hợp với nhà tư bản mà không còn khái
niệm giai cấp công nhân.
- Chủ nghĩa lũng đoạn tài chính. Đây là cuộc biến tướng của
CNTB hiện đại trong quan hệ sản xuất TBCN. CNTB lũng đoạn tài
chính là hiên tượng mới, xuất hiện nửa sau thế kỷ XX, đặc biệt những
năm 70 đến nay.

Chương I: Cập nhật những kiến thức
lịch sử được coi là mới trong chương
trình lịch sử lớp 9 trung học cơ sở
1.2.1. Những hình thái mới của CNTB độc quyền nhà nước
Đặc điểm của CNTB lũng đoạn tài chính là nó không phải là tư
bản tài chính kết hợp với lũng đoạn, tức là CNTB lấy buôn bán tài
chính thay cho buôn bán hàng hóa. Lũng đoạn ở đây thế hiện việc
buôn bán tài chính trở thành một hiện tượng chi phối, tác động tới
toàn bộ quá trình phát triển của nền kinh tế. Công thức T- H- T trước
đây trở thành T - T không thông qua H, lãi suất thu lại gấp nhiều lần
trước đây.
CNTB lũng đoạn tài chính khác với CNTB tài chính về chất. Tư
bản tài chính là CNTB cho vay nặng lãi, còn gọi là CNTB thực lợi,
CNTB thối nát, nó làm cho xã hội nghèo đi không phát triển được.

Trong khi đó, CNTB lũng đoạn tài chính hiện đại lại là động lực thúc
đẩy phát triển nền kinh tế
Những nền kinh tế năng động nhất hiện nay của CNTB là kinh tế
lũng đoạn tài chính.

Chương I: Cập nhật những kiến thức
lịch sử được coi là mới trong chương
trình lịch sử lớp 9 trung học cơ sở
1.2.1. Những hình thái mới của CNTB độc quyền nhà nước
- CNTB khoa học kỹ thuật
Là sự thay đổi trong lực lượng sản xuất. Cái quyết định dẫn tới sự
thay đổi này chính là cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật và công
nghệ nửa sau thế kỷ XX.
Đặc điểm là khoa học kỹ thuật và công nghệ được huy động đến
tối đa để phục vụ cho sự phát triển của CNTB. Hiện nay, kinh tế tri
thức chính là nền kinh tế của các nước tư bản.
- CNTB toàn cầu, CNTB thế giới.
Quá trình xuất hiện CNTB toàn cầu gắn liền với quá trình toàn
cầu hóa.
Đặc trưng của CNTB toàn cầu về kinh tế là nền sản xuất chuyển
biến đi tới chỗ sẽ không có trung tâm, CNTB sẽ di chuyển và có tính
quốc tế cao.

Chương I: Cập nhật những kiến thức
lịch sử được coi là mới trong chương
trình lịch sử lớp 9 trung học cơ sở
1.2.2.Vai trò của CNTB độc quyền nhà nước
- Sự xuất hiện CNTB độc quyền nhà nước đã tạm thời làm dịu đi
một số mâu thuẫn đối kháng của CNTB.
- Bằng việc phát triển và áp dụng khoa học kỹ thuật và công nghệ,

CNTB đã nâng cao năng suất lao động, do đó thu nhập của nhà tư bản
ngày càng lớn, thu nhập của người công nhân cũng được tăng lên.
Đây là điều kiện để CNTB tài sản ra đời. CNTB tài sản xuất hiện đã
làm giảm bớt đối kháng giai cấp, xã hội công bằng hơn, do đó cũng
làm giảm bớt khả năng cách mạng xã hội nổ ra.

Chương I: Cập nhật những kiến thức
lịch sử được coi là mới trong chương
trình lịch sử lớp 9 trung học cơ sở
1.2.2.Vai trò của CNTB độc quyền nhà nước
- Quá trình toàn cầu hóa và việc đặt ra các vấn đề toàn cầu đã tạo
ra các cuộc đối thoại để giải quyết vấn đề toàn cầu. CNTB độc quyền
nhà nước chuyển từ lĩnh vực kinh tế sang lĩnh vực chính trị.
Vai trò CNTB độc quyền nhà nước chính là sự chuẩn bị đầy
đủ nhất về vật chất cho CNXH như Mác dự đoán.


Chương I: Cập nhật những kiến thức
lịch sử được coi là mới trong chương
trình lịch sử lớp 9 trung học cơ sở
1.2.3. Đặc trưng chủ nghĩa đế quốc hiện nay
Đối chiếu với năm đặc trưng mà Lênin đưa ra về chủ nghĩa đế quốc những năm đầu
thế kỷ XX, ngày nay những đặc trưng đó vẫn tồn tại nhưng biểu hiện của nó đa dạng
và khác hơn.
- Sự tập trung sản xuất và tập trung tư bản cao dẫn tới xuất hiện các tổ chức độc
quyền, các tổ chức này có vai trò quyết định trong đời sống kinh tế.
+ Đầu thế kỷ XX xuất hiện hàng loạt các công ty độc quyền dưới hình thức cácten,
xanhđica hay tơrơt... Hiện nay, sự phát triển của CNTB độc quyền dưới các hình thức
đa dạng hơn, điển hình là các công ty xuyên quốc gia( TNC) , có thể chia ra làm ba
loại chính:

+ Công ty độc quyền xuyên quốc gia (TNC)
+ Công ty độc quyền đa quốc gia (MNC)
+ Công ty độc quyền siêu quốc gia (SNC).
Về bản chất kinh tế thì đây là hình thức vận động mới của CNTB độc quyền dưới
tác động của lực lượng sản xuất và sự quốc tế hóa lực lượng sản xuất.

Chương I: Cập nhật những kiến thức lịch sử đư
ợc coi là mới trong chương trình lịch sử lớp
9 trung học cơ sở
1.2.3. Đặc trưng chủ nghĩa đế quốc hiện nay
Về chính trị - xã hội, TNC là biểu hiện sự vận động quan hệ sản xuất
TBCN, là hình thức tổ chức sản xuất mang tính quốc tế hóa cao của
CNTB. Các công ty này đều là công ty tư bản độc quyền mang tầm cỡ
quốc tế, là kết quả của sự tích tụ , tập trung tư bản ở trình độ cao. Nó
đều có hệ thống chi nhánh ở nước ngoài, có sự phân tầng theo công
thức: Công ty bố mẹ công ty con công ty cháu . Các công ty này
không chỉ kinh doanh trong một lĩnh vực mà kinh doanh đa ngành đa
lĩnh vực và quy mô của nó ngày càng lớn. Đó chính là do quá trình
tích tụ, tập trung tư bản lớn và sự sát nhập thôn tính của các công ty
xuyên quốc gia.
Bên cạnh mặt tích cực (Thúc đẩy kinh tế phát triển, thúc đẩy toàn cầu
hóa..) là nguy cơ đe dọa nền kinh tế thế giới, trực tiếp là các nước
đang phát triển bằng chủ nghĩa thực dân kinh tế.

Chương I: Cập nhật những kiến thức lịch sử đư
ợc coi là mới trong chương trình lịch sử lớp
9 trung học cơ sở
1.2.3. Đặc trưng chủ nghĩa đế quốc hiện nay
- Sự dung hợp giữa tư bản ngân hàng và tư bản công nghiệp tạo ra tư
bản tài chính và trên cơ sở của tư bản tài chính dẫn đến sự xuất hiện

bọn đầu sỏ tài chính.
- Xuất khẩu tư bản (khác với xuất khẩu hàng hóa) vẫn mang ý nghĩa
đặc biệt quan trọng đối với CNTB .
+ Trước đây xuất khẩu tư bản chủ yếu diễn ra đối với các nước tư bản
phát triển, hiện nay một số nước tư bản đang phát triển cũng tham ra
xuất khẩu tư bản, đặc biệt là các nước NICs.
+ Xuất khẩu tư bản hiện nay, không chỉ là song phương giữa hai nước
với nhau mà còn thông qua các tổ chức tài chính, tiền tệ quốc tế của
liên hợp quốc.
Như vậy, hiện nay xuất khẩu tư bản không chỉ là của riêng CNTB
nữa mà là của toàn nhân loại.

Chương I: Cập nhật những kiến thức lịch sử đư
ợc coi là mới trong chương trình lịch sử lớp
9 trung học cơ sở
1.2.3. Đặc trưng chủ nghĩa đế quốc hiện nay
- Sự hình thành những liên minh thế giới của tư bản độc quyền phân
chia thế giới. Từ sau chiến tranh thế giới thứ II, ngoài sự cạnh tranh
để hình thành các liên minh đối địch giống giai đoạn trước đó, CNTB
đã tìm cách dung hòa lợi ích để tránh cuộc chiến tranh thế giới. Mặt
khác do chiến tranh lạnh, khiến chúng xích lại gần nhau. Từ đó hình
thành nên cơ chế đa phương để dung hòa mâu thuẫn, lợi ích giữa các
nước TBCN, điển hình là tổ chức G7. Trong tổ chức đa phương này ,
có mặt hầu hết các nước tư bản phát triển, họ chia sẻ dung hòa quyền
lợi, tránh xung đột xảy ra. Điều mà Lênin chưa nhận thức hết được là
ông cho rằng chiến tranh là bản chất của CNTB. Nửa sau thế kỷ XX
giữa các nước tư bản cố gắng tránh chiến tranh

- CNTB chia nhau xong đất đai trên thế giới
Luận điểm này đúng trong đầu thế kỷ XX , khi ấy 3 / 4 đất đai

đang nằm trong tay các nước tư bản. Hiện nay, điều này còn đúng
không?
=> Chúng ta có thể khẳng định rằng bản chất của chủ nghĩa Đế
Quốc không hề thay đổi, chỉ có thủ đoạn và biểu hiện của nó khác
trước. Sự biến đổi bề ngoài này để cho phù hợp với bối cảnh thế
giới. Vì thế mà chủ nghĩa tư bản vẫn còn tồn tại và đứng vững cho
đến ngày nay.