Phát triển công nghiệp chế biến nông sản ở việt nam, thực trạng và giải pháp

DAI HOC QUOC GIÀ HA NÓI

KHOA KINH TÉ
***

>*

V

DE TAI NCKH CAP DAI HOC QUOC GIÀ

PHÀT TRIÉN GÒNG NGHIÉP
CHÉ'BIEN NÒNO SAN Ò VIÉT NAM
THUC TRANG VA GIÀ! PHÀP
•

•

Ma so: QK.04.03

CHU TRI: TS MAI THI THANH XUÀN
THAM GIÀ: THS NGÓ BANG THÀNH

Ha Nói - 2006


MUC LUC

MÒDAU
Chuang 1: MOT SO VAN D É L Y L U A N C H U N G V É GÒNG NGHIÈP
CHE BIÈN NÒNG SAN

1.1. Cóng nghiep chlbiln ndng san va dac diem cùa cdng nghiép
chebié'nndng san
1.2. Nhirng dilu kién cdn thiet di phàt triln cdng nghiep ché'bien
nòng san
1.3. Kinh nghiem phàt trién cóng nghiep che bié'n ndng san cùa
càc nude trong khu vue
Chuong 2: THOC TRANG PHÀT TRIEN CÓNG NGHIÈP CHE BIÈN
NÒNG SAN XUAT KHAU Ò VIÈT NAM

2.1.
2.2.
2.3.

Tong quan su phàt trién cdng nghiep chi biè'n ndng san xuà'l
khaulhòiky 1995-2005
Thue trang mot so ngành cóng nghiep chlbiln ndng san xuà'l
khan chù yeu
Nhflng vàh di dal ra ddi vdi cdng nghiep che biln ndng san
Viel Nam Irong boi cành boi nhap kinh te qudc le'
Chuang 3: QUAN DIEM, MUC TIÈU VA GIÀI PHÀP PHÀT TRIÈN
CÓNG NGHIÉP CHE BIÈN NÒNG SAN XUÀT KHAU
Ò VIÈT NAM

3.1.
3.2.

Quan diem va muc tiéu phàt trien cdng nghiep chi bié'n ndng
san xuà'l khdu din nàm 2010
Mdl so giài phàp chù yeu phàt Irien cdng nghiep che bié'n

ndng san xuà'l khan Irong boi cành boi nhap kinh i l qudc le ò
Viét Nam
KÈ'T LUÀN
TÀI LIÈU THAM KHÀO
CÀC BÀI BAD DÀ CÓNG 80 LIÉN QUAN DEN DE TÀI


DANH MUC CÀC K? HIÉU, CÀC CHQT VIÉT TAT

ASEAN

Hiép bòi càc quó'c già Dóng Nam A

BCH

Ban Chà'p hành

Bó KH va DT

Bò Ké hoach va Dàu tu

Bò NN va PTNT

Bò Nòng nghiep va Pliàt trién nòng thòn

CNCB

Gòng nghiep che bié'n

CNCBNS

Gòng nghiép che' bié'n nòng san

CNH, HDH

Gòng nghiép hóa, hién dai bòa

CTQG

Ghinh tri quò'c già

EU

Lién minh Chàu Au

EDI

Ddu tu truc tié'p nude ngoài

ESC

Chflng chi qudc le vi riìng

GDP

Tong san phàm trong nude

GMP

Quy pham san xuà'l

HACCP

Tiéu chuan chat lugng ngành ihùy san

IGOR

He so ddu tu

IG

Chi ddn dia ly

ISO

Td chflc tiéu chuàn qudc te

LLSX

Lue lugng san xuà'l

Nxb

Nhà xuà'l ban

SSOP/GHD

Qui pham ve sinh

USD

Dd la My


MÒoAu

1. Tinh càp thiet cùa de tài:
Ndng nghiep là mdt ngành san xuà't vat chà't quan trgng. Ddi vdi mot
da't nude ed din 74,1% dan so va hon 57% lao ddng[25] song dua vào nghl
ndng nhu Viet Nam thì vai trd cùa ndng nghiep càng vd cùng quan trgng.
Trong nhflng nam gdn day, nhd su phàt trien cùa khoa hgc cdng nghe trong
linh vue ndng nghiep, dac bièt trong Irnh vue gid'ng ma ndng nghiep Viét
Nam da ed bude phàt triln manh cà ve nàng suà't, chà't lugng va san lugng.
Tuy nhién, do su phàt trien yeu kém cùa cdng nghiep che bié'n nen già trj già
làng trong ndng nghiep thà'p, san lugng hi hao hut Idn. Tinh binh quan mdi
nàm, d Viét Nam bi mal di khoàng 13-16% san lugng ndng nghiep, trong dd
luong thue khoàng 1,2 - 1,3%, rau qua 20%-30%[36]. Khdng chi the, su yeu
kém cùa cdng nghiep che biln cdn làm han che' linh da dang, chat lugng va
khà nàng canh tranh cùa ndng phàm. Thue te dd dà dal ra yéu cdu cap bàch
cho càc nhà nghién cflu, càc nhà kinh doanh cQng nhu càc cap quàn ly phài
tìm giài phàp day manh phàt trien cdng nghiep che bié'n ndng, làm, thuy bài
san, dàp flng yéu cdu ngày càng cao cùa nln ndng nghiep bang boa hién dai.
Nhan thflc duge tdm quan trgng cùa cdng nghiép che bié'n, Dai boi
Dàng toàn qudc Idn thfl Vili dà xàe dinh mot trong nhiJng noi dung co bàn
cùa CNH, HDH ndng nghiép, ndng thdn là phài "phàt trien toàn dien ndng,
làm, ngu nghiep gdn vdi cdng nghiep che bié'n ndng, làm, ihùy sàn"[2]. Din
Hdi Ughi BCH Trung uong Dàng Idn thfl tu (Khoa Vili), mot Idn nfla Dàng la
nhan manh: "l/u lién phàt trien cdng nghiép che bié'n gdn vdi phàt trien
ngudn nguyén liéu ndng san, thùy san, san xuà'l bang xuà'l khan va càc mài
hànc tiéu dùng..."|l].

Di tài ''Phàt trién càng nghiep che bién ndng san a Viét Nam- Thue
trgng va giài phàp'' ma chùng Idi nghién cflu là nhàm gdp phan giài quyé't
nhflng van d i thue tiln dal ra dd.
5. Tinh hình nghién cùu de tài:
Càc cdng trlnh di càp dé'n và'n di này chua nhilu. NhQng gi ma tàc già
ed duoc thì chi là mot so cdng trlnh chi ed lién quan il nhilu din di tài, chfl
chua là mot cdng trlnh hoàn chinh. Mot so cdng trình liéu bieu là:
- ''Vai tra cùa cdng nghiep chi bién nàng san vd dich vu ddi vài su
phàt trién nen nàng nghiép hàng hda à Lào'\ Nxb CTQG, H, 2003. Trong
cdng trình này, càc tàc già chù yeu chi phàn tich ihuc Irang vai trd cùa cdng
nghiép che' bié'n ndng san va dich vu ndng nghiep trong nln ndng nghiep
hàng hda lai nude Lào, cdn thue le Viét Nam chi duge nhdc dé'n trong 8
Irang (tfl lr.43-51) vdi noi dung chi'nh là nhflng kinh nghiem vi ddi nidi
chi'nh sàch va co che quàn ly ndng, cdng nghiep.
- "Phàt trién cóng nghiep chi' bién nàng, Idm, thuy sdn\

Bào cào

chuyén di cùa Vu Kinh te ndng nghiep, Bg KH & DT, 2004. Day là mot tàp
hgp nhflng so liéu thd'ng ké vi san xuà'l, che bié'n va xuà'l khan cùa càc ngành
dé'n nàm 2001. Cdng irình này chua ed cài nliìn long quàl ve su phài trien
cùa cdng nghiép che bié'n ndng san dudi gdc do mot ngành kinh te, va cung
chua di càp sàu dé'n cdng nghiep che bié'n ndng san xuà'l khan.
- "Phàt trién càng nghiép che bién nàng, Idm san óThdnh phó'Ho Chi
Minti' cùa Dd Qudc Bình, nàm 2000; va "Phdt trién càng nghiép che hién
nàng, Idm san à Già Lai\ nàm 1997 cùa Nguyén Nggc Cudng. Day là càc
Luàn vàn ihac sT, Luu lai Hgc vien CTQG Hd Chi Minh.
Trong hai bàn luàn vàn này. càc làc già diu chi nghién cflu vi vai Irò

cùa cdng nghiep che bién trong nidi quan he giùa san xuà'l nguycn liéu, che
bié'n ndng, làm san \'di liéu thu ndng, làm san che bié'n va thue lién và'n di


này tai mdt dia phuong cu Ibi là Thành phd Hd Chi Minh va linh Già Lai,
chfl chua d i càp vÉ&i d i tren pham vi cà nude, nhdt là vi boat ddng che bié'n
xuà't khdu.
Tuy chua d i càp mot eàch cu thè dé'n su phàt trien cdng nghiep che
bie'n ndng san xua't khdu mot eàch toàn dien va trén pham vi qudc già, nhung
càc tài lieu tren cQng dà cung cà'p cho chùng Idi cà vi phuong phàp luàn
cQng nhu nhimg tu liéu quy bau de ke thfla trong qua trình nghién cflu và'n di
này.
3. Pham vi nghién cùu cùa de tài:
V i khdng gian: nghién cflu toàn bg su phàt trien cdng nghiep che bié'n
ndng san (bao gdm ndng, làm, thùy san) trén pham vi cà nude, trong dd chù
yeu tàp trung nghién cflu su phàt trien cùa mot sd ngành cdng nghiep che
bié'n ndng san xuà't khan chù lue.
V i thdi gian: tfl gifla nhflng nàm 1990 din nay, chù yeu là Ihdi gian tfl
2000-2005,
4. Muc dich nghién cflu
' - Làm rd khài nièm, vai trd va dilu kién phàt trien cdng nghiep che
bié'n ndng san va kinh nghiem cuae mot sd nude trong khu vue trong ITnh vue
này.
- Phàn tich, dành già thue trang phàt trien cdng nghiep che bié'n ndng
san d Viét Nam, nhà't là ddi vdi mot sd ndng san xuà't khan chù lue trong
nhihig nàm gdn day.
- D i xuà't mot sd giài phàp chù yeu day manh phàt trién cdng nghiep
che bié'n ndng san xual khan d Viét Nam trong thdi gian tdi.
5. Phuong phàp nghién cùu
Trén co sd phuong phàp luàn cùa chù nghla duy vài bién chflng va duy

vài lich su, di tài cdn kit hgp su dung càc phuong phàp kliàc, nhu: thd'ng ké,
so sành, phàn tich, tong hgp, phàn loai va dir bào...


6. Két qua dir kién
- Ket qua nghién cflu này cung cà'p cho ngudi dgc mot su hiéu bill
tong quàt vi tình hình phàt trien cdng nghiep che bié'n ndng san xuà't khàu d
Viét Nam trong nhflng nàm qua, cà trén hai mal: thành tuu va han che. Dua
ra mot so giài phàp cu thi de phàt trien cdng nghiep che bié'n ndng san xuà't
khan trong nhflng nàm tdi.
- Cd thI d i tài se là mot tài liéu tham khào phue vu viec hgc tàp,
nghién cflu cùa sinh vién kinh te.
7. Ket cà'u de tài:
Ngoài phdn Md ddu va Tài liéu tham khào, noi dung di tài gdm 3
chuong:
Chuang 1: Mot sd vàn de ly luàn chung ve càng nghiép che bién
nàng san.
Chuang 2: Thue trgng phàt trién cóng nghiep che bién nòng san
xuà't khdu a Viet Nam
Chuang 3: Muc tiiu, quan diém va giài phàp phàt trién cóng nghiep
che bién nàng san xudt khdu a Viet Nam


Chuong 1
<

MOT SO VAN DÉ l y LUAN CHUNG

VÉ GÒNG NGHIÉP CHE BIÉN NÒNG SAN

1.1. Gòng nghiép che bién nòng san va dac diém cùa cóng nghiép
che bié'n nòng san
i.7.7. Quan niem ve cóng nghiép che bién nóng san va dgc diém
cùa nò
l.lJ.l.

Quan niem ve càng nghiep che bién va càng nghiep che bién

nòng san
Cdng nghiep là mot ngành san xuà't vai chat co bàn cùa nln kinh il
hién dai. Cdng nghiep bao gdm nhilu loai boat ddng khàc nhau, nhu: khai
thàc va che bié'n nguyén vài liéu va nhién liéu; ehi tao cdng cu lao ddng;
khai thàc riìng, song, biln; chi biln san phàm cùa càc ngành ndng nghiep,
làm nghiep, ngu nghiep...
Theo Nghi dinh 75/CP cùa Chinh phù ngày 27-10-1993 vi quy dinh he
thd'ng ngành kinh te qudc dàn cà'p 1 va Quyé't dinh 143-TCTK/PPCH ngày 2212-1993 cùa Tong euc Thd'ng ké vi hudng dàn viec thi hành he thd'ng ngành
kinh te qudc dàn cà'p II, III, IV thì càc ngành cdng nghiep d Viet Nam duge
chia thành 4 nhdm nhu sau:
- Cdng nghiep khai thàc md;
- Cdng nghiép che bié'n;
- Cdng nghiep san xuà'l va phàn phdi dién, nude, khf ddi:
- Cdng nghiép xày dung.
Vdi eàch phàn loai này, cdng nghiep che bié'n (CNCB) là mdt ngành
kinh te - ky Ihuàl dgc lap, ihudc nhdm ngành thfl hai trong 4 nhdm ngành


cùa cdng nghiep k l trén, ed chflc nàng làm bié'n ddi hinh thài tdn lai
(tflc c h l b i l n ) càc san pham ddu ra cùa càc ngành cdng nghiep khàc.
Nhu vày, ed the hilu Cóng nghiep che bién là hogt dàng làm bién
ddi hinh dgng cùa ddi tugng lao dàng tu nguyin

lieu thành càc san

pham trung gian va san pham cuoi cùng. Vdi eàch hiéu nhu vày, cdng
nghiep che bié'n là bude di sau, ke tié'p cùa cdng nghiep khai thàc. Tflc
là, san phdm phài qua khai thàc mdi di vào che bié'n.
Su phàn cdng lao ddng xà boi dà phàn chia nln san xuà't xà boi
thành nhilu ngành nghl khàc nhau, trong dd ed ngành cdng nghiep. San
xuà'l hàng hda càng phàt trién, phàn cdng lao ddng xà boi càng sàu sàc,
dé'n mfle nd diln ra ngay trong ndi bg tùng ngành san xuà't, hình thành
nhflng ngành kinh le nhd dgc lap. Lenin dà iflng vili: "Su phàn cdng lao
ddng xà boi là co sd cùa kinh te hàng hda, Cdng nghiep che bié'n tàch
khdi cdng nghiep khai thàc va mdi ngành cdng nghiép dd lai chia thành
nhilu phàn ngành nhd, chùng san xuà'l ra dudi hình ihflc hàng hda,
nhflng san pham dac biél va dem trao ddi vdi là't cà càc ngành san xual
khàc"[18].
Dilu dd ed nghla là, su hinh thành va phàt triln cùa cdng nghiep
che bié'n là do su phàt trién cùa phàn cdng Irong noi bg ngành cdng
nghiep. Dudi tàc ddng cùa su phàt trién lue lugng san xuà'l, phàn cdng
lao ddng xà boi càng sàu rdng, thue day nln kinh le hàng hda, kinh te
ibi Irudng phàt trién cao thì cdng nghiép che' bié'n càng phàt trién vdi
nhilu ngành nghl, Ilnh vue da dang va phong phù, san xuà't ra nhilu
chùng loai hàng hda vdi sd lugng Idn, chat lugng cao, dàp flng nhu càu
da dang va ngày càng làng cùa san xuà'l va ddi song xà hdi. Cu thè là,
cdng nghiep che bié'n dà duge phàn chia ra ihành nhilu nhdm ngành
khàc nhau, gdm: Cdng nghiep che bié'n luong ihuc - ihuc phàm; Cdng
nghiep del va may mac; Cdng nghiép che bié'n làm san va dd gd; Cdng
0

nghiép san xudt gia'y va in; Cdng nghiép hda ddu; Cdng nghiép luyén kim;
Cdng nghiep che biln càc khoàng san khdng phài kim loai v.v..., trong dd
càc ngành c h i biln san phdm cùa ndng nghiep duge ggi là cdng nghiep che
bié'n ndng san.
Vày, Cóng nghiep che bién nóng san (CNCBNS) là mot phàn ngành
cùa CNCB, nò thue hién càc hogt dgng bào quàn gin giù, cài bién va nàng
cao già tri su dung va già tri ngudn nguyin lieu tu nàng nghiip (gdm cà nàng
san, làm san, va thùy san) bang phuang phàp cóng nghiip. Ndi eàch khàc,
né'u cdng nghiep ed 3 vi tri trong co cà'u kinh te ndng thdn là: dflng trude san
xuà't ndng nghiep, song song vdi san xuà't ndng nghiep va dflng cud'i quy
trình san xuà't ndng nghiep, thì cdng nghiep che biln ndng san dflng d vj tri
thfl ba. Cdng nghiep che bié'n ndng san xuà't hién dà dàp flng tot hon nhu cdu
thi trudng, làng khà nàng tiéu thu san pham ndng nghiep va dua lai hiéu qua
kinh te cao.
Cdng nghiep che bié'n ndng san rat da dang vi ngành nghl, san pham,
trình do ky Ihuàt - cdng nghe... Né'u càn cfl vào cdng dung cùa san pham
cung nhu nguyén liéu che bié'n thì CNCBNS bao gdm càc ngành hep nhu:
ngành che bié'n luong thue (xay xàt, che bié'n càc san pham tinh boi); ngành
che bié'n trai cày, thflc udng; ngành c h l b i l n càc loai cày cdng nghiép (mia,
day...); ngành che bié'n thflc àn già sue già edm; ngành san xuà't che bié'n
dudng, bành keo; ngành che biln thit, sfla va càc san phàm tfl thit, sfla; ngành
che biln rau qua...
7.7.7.2. Dgc diém cùa càng nghiip che hién nàng san
So vdi cdng nghiép khai thàc va càc ngành cdng nghiep che bié'n kliàc,
cdng nghiép che bié'n ndng san ed nhflng dac diém riéng. Dd là:
Thir nhdt, cóng nghiép che bién nàng san thuòng duge tién hành qua
hai giai dogn: giai dogn sa che - bào quan vd gioì docin che bién càng

11

nghiép, Dac diém này là do dac tinh sinh vàt cùa cùa ngudn nguyén liéu quy
dinh.
+ Giai doanl(so che va bào quàn): Giai doan này duge tié'n hành ngay
sau khi thu hoach, ed thè nàm ngoài càc xi nghiep che bié'n, su dung lao
ddng va phuong phàp thù cdng là chù yeu. Giai doan so che va bào quàn ed
muc tiéu nhdm han che mfle do tón thà't sau thu hoach va dàm bào chà't lugng
nguyén liéu ndng san dua din xi nghiép che bié'n. Day là giai doan ed y
nghla quyé't dinh din chà't lugng, thfl bang cùa san phdm d giai doan sau.
+ Giai doan 2 (che bié'n cdng nghiep): Giai doan này dién ra trong càc
xi nghiép, nhà may c h i bié'n, su dung lao ddng ky thuàt cùng vdi mày mdc,
thiet bi, cdng nghe cao hon. Do dà, day cQng là giai doan quyé't dinh chat
lugng san phdm che'bié'n va mfle dd già tàng già tri cùa san pham.
Thit hai, CNCBNS phàt trién trong su gdn bó màt thiét vài san xudt
nàng nghiepNguyén liéu chinh cùa cdng nghiep che bié'n ndng san là nhiing san
pham cùa ndng, làm, ngu nghiep. Già tri cùa nguyén lieu thuòng chiem tfl
70-80% già thành san phàm, vi vày quy md, co cà'u, toc do phàt trién cùa
CNCBNS phu thudc rat Idn vào quy md, tinh chat va trình do phàt trién cùa
san xuà'l ndng nghiep. Nhung mài khàc, là ngành che bié'n càc san pham cùa
ndng nghiep nén CNCBNS lai là ngành dàm bào ddu ra cho san xuà't ndng
nghiép, do dd nd tao dgng lue cho ndng nghiép phàt trién. Ndi eàch khàc,
cdng nghiép che bié'n ndng san là thi trudng truc tié'p cùa ndng, làm, ngu
nghiep. Chinh tàc ddng này cùa cdng nghiép che bié'n ndng san dà tao dilu
kién cho ndng nghiép phàt trién iheo hudng san xuà'l hàng hda.
Thu ba, CNCBNS là ngành cà nhiiu uu thè so vài càc ngành càng
nghiep khàc

12

Cdng nghiép c h i biln ndi chung va cdng nghiép che biln ndng san ndi
riéng ed uu t h i hon so vdi càc ngành cdng nghiep khàc cà trong ddu tu, cdng
nghe va tao viéc làm. Cu the là, ddu tu cho cdng nghiep che bié'n ndng san
khdng ddi hdi vdn Idn, cung khdng ddi hdi cdng nghe qua phflc tap nhu càc
ngành khai thàc, nang lugng bay che tao. Dac biet, trong càc xudng c h i bié'n
già dinh, ngudi ta ed thè su dung nhflng cdng nghe gian don ma lai cho phép
su dung idi uu thdi gian nhàn rdi va ngudn nhàn lue hién ed. Cd nghla là,
cdng nghiep che bié'n ndng san là linh vue di xày dung, thdi gian thu hdi vd'n
nhanh nhung lai tao duge nhilu viec làm. Vi du, de tàng ihém 1 tà'n cdng
suà't san xuà't thép cdn phài ddu tu thém 17,8 Irièu ddng, 1 tà'n cdng suà't xàng
ddu mal 13,82 Iriéu; nhung de tàng thém cdng suà't san xuà't 1 tà'n già'y va bdt
giay chi cdn ddu tu ed 8,5 trieu ddng, 1 tà'n rugu bia (1.000 lit) chi cdn 9,6
Irieu ddng[8J. Ndi kliàc di, de xày dung thém 1 co sd cdng nghiep nang phài
cdn din hàng nghìn ty ddng (nhà mày nhiet dién Quàng Ninh: 9.165,2 ly
ddng), trong khi dd xày dung thém mot nhà mày chi bié'n ndng san chi cdn
din hàng tram, tham chi ehi hàng chue ty ddng (nhà mày che' biln rau qua
Vitrafood: 27,9 ty ddng; nhà mày chi bié'n cà chua Hai Phdng: 51 ty
ddng...)[37; 5]. Rd ràng, viec ddu tu vào cdng nghiep che bié'n dem lai hiéu
qua cao va ed làc dung Idn ddi vdi mot nude ndng nghiép nhu Viét Nam.
Thu tu, san phdm cùa CNCBNS gan lién vài nhu cdu cùa cuòc song
hàng ngày cùa con nguòi, va ngày càng duge nhiéu nguòi su dung.
Do làm ly, tàp quàn tiéu dùng cùng nhu mfle thu nhap, su tié'n bg cùa
khoa hgc - cdng nghe, nidi Iruòng... khàc nhau nén nhu cdu tiéu dùng cung
ed nhQng xu hudng khàc nhau. Hién dang ed hai xu hudng tiéu dùng tàc
ddng manh me din su phàt trién cdng nghiép che biln ndng san là: su dung
càc loai ndng san sach va su dung càc loai ndng san da qua che bié'n. Hai xu
hudng này làm cho càc yéu cau vi ve sinh an loàn ihuc pham. vi dàm bào

13

chà't dinh dudng, dàm bào thdi han su dung... ngày càng trd nén nghiem ngàt
hon.
Dac diém này khdng chi tao Igi the, ma cdn tao cà nhflng bai Igi the
cho cdng nghiép che bié'n Viét Nam trong euge canh tranh trén ibi trudng
qudc te. Lgi the là d chò, Viét Nam chua ed khà nàng su dung nhilu loai hda
chà't, chua ed dilu kién nudi trong nhàn tao nén phan Idn san phàm ndng
nghiep cdn mang tinh chat tu nhién, Ihuàn khié'l. Cdn bai lgi the là ò chd, do
ed nhimg yéu càu cao cùa thi trudng dat ra ma viec su dung cdng nghe thudc
càc the he cQ lai khdng giài quyé't duge.
Thu nàm, san phdm cùa càng nghiep che bién nóng san da dgng ve
chùng loai, chat lugng va mite dò che bién.
Do làc dgng cùa càc nhàn td vi tilm nàng cùa nln ndng nghiép, vi
trình do ky thuàt va cdng nghe cùa ngành cdng nghiep chi biln ndng san, va
nhu cdu, Ibi hié'u, cQng nhu sflc mua cùa ngudi tiéu dùng... nén ndng san
duge che bié'n thành nhilu loai khàc nhau, phù hgp vdi iflng ddi luong tiéu
dùng khàc nhau. Cd loai ndng san chi duge liéu thu d dang thd, ed loai qua
so che', nhung cQng ed loai duge che bié'n sàu, da dang vi chùng loai va chat
lugng phù hgp vdi tiing dilu kién cu the. Ndi idm lai, Ihdng qua cdng nghiep
che bié'n, tfl mot san phàm ndng, làm, thùy san co thè tao ra nhiéu loai san
phàm ed nhflng già tri su dung rat khàc nhau, tham chi tao ra nhflng dac tinh
mdi, nhflng già tri su dung mdi cho san phàm cùa ndng nghiép, tfl dd nàng
cao mfle dd va klià nàng dàp flng nhu cdu xà boi.
Càc dac diém Irén quan he chat che vai nhau, phàn ành mdi quan he
giùa LLSX vdi càc quan he kinh te Irong qua trình tài san xual; phàn ành
mdi quan he gifla irình do khoa hgc - cdng nghe vdi ibi trudng. Cdn nhan
thflc dùng càc dac diém trén va mdi quan he giùa chùng de Uic ddng ed hiéu
qua dé'n su phài Iricn CNCB.

1J.2. Vai tra cùa cóng nghiép che bié'n nóng san dai vói su phàt
trién nòng nghiep va nóng thón
Phàt triln CNCB, trude bel là cdng nghiép che bié'n luong thuc-thue
pham, cdng nghiep hàng tiéu dùng va hàng xuà't khdu là mdt noi dung co bàn
cùa CNH, HDH trong nhflng nàm trude màt cùa thdi ky qua do lén chù nghla
xà boi d Viét Nam. Nd ed tàc ddng tich euc va hiéu qua tdi toàn bg su phàn
cdng lao ddng xà hdi, tdi su chuyen dich co cà'u kinh te cQng nhu day manh
san xual hàng hda, gdp phdn thue day CNH, HDH ndng nghiep, ndng thdn.
Su phàt trién cdng nghiep che bié'n ndng san ed nhQng vai trd quan
trgng sau:
7.7.2.7. Tgo su da dgng cùa già tri sic dung, tàng thài gian bào quàn
san phdm, giàm ty li thdt thodt sau thu hogch
CNCB ndng san tao ra nhilu loai già tri su dung da dang. Tfl thdc qua
che biln la ed gao phàm chat cao, gao dd (dang gao sà'y) xuà't khan; tfl rau
qua qua che bié'n ed duge càc san phàm ddng lanh, trai cày ddng bop, nude
qua ed dac, hay boi dinh dudng rau qua; tfl dfla qua che biln thu duge ddu
dfla, càc san phàm sau dàu (glycérin, acid beo), ihan boat linh...
Tuy nhién, mot khi trình do cdng nghe che bié'n cdn kém phàt irìén thì
càc san pham ndng nghiep chù yeu chi duge liéu dùng dudi dang thd, hoàc
so che. Dilu dd cQng ddng nghla vdi su nghèo nàn, don dieu vi chùng loai
già tri su dung. Khi cdng nghiep che'bié'n phàt trién, san pham duge ché'bien
da dang hon, hà'p dàn hon, do dd nd làm tàng sflc mua cùa xà boi. Nhu vày,
CNCB dà ed vai trd "khuech dai" già tri su dung va ddng thdi làm tàng già
tri cùa san phàm ndng nghiép, làm cho nd trd thành dang san pham nidi,
canh tranh duge trén ibi trudng, nàng cao hiéu qua kinh te cùa san xuà'l ndng
nghiep.

15

Luong thuc-thue pham là nhung san pham dàp flng nhu cdu thiet yeu
cùa ddi sd'ng con ngudi. Khi thu nhap cdn thdp thì nhu cdu tiéu dùng cùa con
ngudi vi luong thuc-thue phdm mói chi diing lai ò dang san phdm thd hoàc
so che; cdn mot khi thu nhàp tàng lén, mfle sd'ng duge cài thien thi nhu cdu
tiéu dùng cùa con ngudi sé khdng dìrng lai ò dd, ma thay vào dd là càc mal
hàng luong thue, thue phdm dà qua che bié'n, thàm chi qua che' bié'n nhilu
Idn, dal trình dd tinh che cao vdi chùng loai da dang, chat lugng ngày càng
tot, va dac biet ià phài dàm bào lieu chuan ve sinh an toàn thue pham. Hon
nfla, do nhip sd'ng cùa xà hdi cdng nghiep ngày càng khan truong hon, thdi
gian giành cho viec tu che bié'n thue pham bi giàm di, ibi ngudi ta càng cdn
nhilu càc san phdm dùng ngay (àn liln, udng lién). Nhflng su thay ddi dd
khdng chi là ket qua cùa su phàt trién cdng nghiep che bié'n ndng san, ma nd
cQng lai dal ra yéu cdu cho viec phàt trién cdng nghiep che bié'n trd nén cdn
thiet hon va cà'p bàch hon.
Ndng san là loai san phàm rat khd bào quàn, di bi hu hdng, thdi rfla,
cho nén né'u thieu he thd'ng cdng nghiép che bié'n (cà so che va tinh che') thì
tdn thà't sau thu hoach se rat Idn. Né'u so vdi càc nude trong khu vue, ty le tón
thà't sau thu hoach cùa Viet Nam vào loai cao nhà't, gay tình trang "mal mùa
trong nhà" rat dàng ké. Mal khàc, su phàt trién cùa cdng nghiep che bié'n con
ed tàc dung làm giàm su phu thudc cùa san xuà't ndng nghiep vào thién
nhién, khàc phue nhflng han che cùa yeu td vi thdi gian va khdng gian ddi
vdi viec tiéu dùng san pham ndng nghiep.
7.7.2.2. Tgo già tri già tàng vd ndng cao ndng lue cgnh tranh cùa
nàng phdm
Theo Michael Dower[20], trong boat ddng kinh le cùa mdi vùng, mdi
ngành hay idan bg nln kinh le nói chung dIu bao gdm càc boat ddng thudc
ba ITnh vue chinh là: san xual ndng nghiep. làm nghiép, hay cdng nghiép...
(boat dgng san xual chinh); càc boat ddng vàn tài, che bié'n... (boat ddng san
16

xuà't thfl sinh); va boat ddng dich vu (boat ddng san xuà't thfl ba). Nhflng loai
hinh boat ddng này ed thè duge coi là nhflng bude riéng biet trong qua trình
ma hàng hda hoàc dich vu duge san xudt ra va tdi tay ngudi tiéu dùng. Qua
trình này duge coi là mdt "chudi" càc boat ddng kinh te, trong dd mdi mài
xich se bé sung thém vào già thành va vào già tri cùa san pham hoàc dich vu
mdt lugng già tri. Vi du: mot khùc gd cùa mdt cày mdi chat chi dàng già vài
tram nghln ddng, nhung nd lai duge xè thành nhimg tà'm gd de dùng cho viec
khàc, thì già thành mdi mét khdi sé tàng lén, tflc là gè dà duge tàng thém già
tri. Rdi nhimg tà'm gd à'y lai duge làm thành dd gè già dung, thì già tri cùa
nd lai tàng thém hcm nfla.
Tai Viét Nam, hdu hit càc boat ddng kinh te, nhà't là lai càc vùng ndng
thdn dIu ed xu hudng chi dflng lai d giai doan ddu cùa "chudi" kinh te à'y
(tflc chi dflng d san xuà't ra san phdm, hoàc chi so che'). Cdn giai doan sau
cùa "chudi" (nhu che bié'n, xuà't khan...) hdu nhu rà't il duge thue hién, va
né'u ed cùng chi diln ra chù yéu lai càc thi tran, thi xà va càc thành phd. Vi
vày, nhilu doanh nghiep d ndng thdn, va dac biél là ngudi ndng dàn, do chi
dùng lai d giai doan ddu nén hg chi ed thè nhàn duge già tri co sd cho nhirng
san pham ddu tién, trong khi già tri già tàng chù yeu lai ehi ed duge d càc
khàu cuoi, lai thành phd. Né'u mudn kinh i l ndng nghiep manh lén, rd ràng
chùng la phai dua vào su phàt trién cùa cdng nghiep che bié'n de chiem gifl
duge nhilu "mài xich" hon trong "chuéi" kinh te ò ndng thdn. Bang eàch
này, chùng ta sé bd sung thém già tri cho hàng hda va dich vu d chinh vùng
ndng thdn.
Khi nln kinh te cdn Irong tình trang tu cà'p, tu tue, ky thuàt va mày
mdc che bié'n ndng san cdn thd sa thì vai trd tao già tri già tàng cùa cdng
nghiép che bié'n chua duge phài huy day dù. Ngugc lai, trong nln kinh te ibi
trudng, vdi ky thuàt va cdng nghe tién liln Ibi ngành che bié'n ndng san ludn
ddng vai trd quan trgng. Theo sd liéu cùa Vién Nghién cflu Ky thuàt My, ddu

17

^ OAi HOC Ou^.)r
"RUf-JGTÀr/, ^HÓ^ir,

VT/ eoi


thi ky XX, trong 100 USD ma ngudi tiéu dùng mua san pham tfl ndng
nghiép thì ed 60 USD là già tri do rigudi ndng dàn làm ra, 40 USD là già tri
do ngành c h i bié'n tao nén. Nhung dé'n cuoi the ky XX, ty le này dà thay ddi
rat Idn: chi ed 22 USD là do ndng dàn làm ra, cdn 78 USD là nhd cdng doan
c h i bie'n[21]. Nhu vày, cdng nghiep c h i bié'n dà làm tàng già tri cùa cùng
mdt san phdm ndng nghiép lén gdp 4 làn. Cdng nghe e h i bié'n càng tinh xào,
hién dai, phong phù thì san phdm càng hdp dàn va già tri tàng thém càng Idn.
Ngoài ra, càc nhà mày che bié'n va bào quàn cdn ddng vai trd là kho du trfl
nguyén liéu, ehdng xud'ng già khi vào vu thu hoach rd, nhà't là vdi càc san
pham klidng gifl duge làu ngày nhu rau, qua.
l .1.23. Thue ddy qua trình chuyén dich ca cdu kinh té nàng thón theo
hudng hien àgi
Co cà'u kinh te ndng thdn là mot pham trù kinh te tdng hgp, phàn ành
mdi lién he bàn chà't gifla càc bg phan cà'u thành mot thue thè kinh le nhà't
dinh d ndng thdn. Co cà'u kinh te ndng thdn bao gdm: ndng nghiep (gdm cà
ndng, làm, ngu nghiép); cdng nghiep ndng thdn (gdm cà cdng nghiep, tiéu
thù cdng nghiep va càc ngành nghl truyln thd'ng); va dich vu (gdm cà dich
vu san xuà't va ddi song). Qua trình chuyén dich co cà'u kinh te ndng thdn
theo hudng hién dai là qua trình giàm ddn ty trgng già tri ndng nghiep, tàng
ddn ty trgng già tri cdng nghiep va dich vu trong GDP trén dia bàn ndng
thdn.
Cdng nghiep che bié'n ndng san gdn chat vdi san xuà'l ndng nghiép.

Trong co cà'u kinh le ndng thdn, cdng nghiep che bié'n dflng d vi tri cuoi cùng
cùa quy trình san xuà'l ndng nghiep, vi vày su phàt trién cùa cdng nghiep che
biln ndng san sé thue day chuyén dich ngudn lao ddng tfl ngành ndng nghiep
sang cdng nghiep va dich vu ngay trén dia bàn ndng thdn. Ddng thdi, day
cùng là yéu cau kliàch quan cùa sU phàt trién ndng nghiép, ndng thdn theo
hudng hién dai, làm cho co cà'u kinh le cùa ndng thdn nude la tfl lac bau, què
18


quàt, hiéu qua thdp trd thành mdt co cà'u ngày càng phù hgp vdi xu hudng
phàt trién cùa nln san xuà't hién dai dudi su tàc dgng cùa euge eàch mang
khoa hgc va cdng nghé the gidi.
Mdt trong nhimg nhiém vu trgng yeu cùa qua trlnh chuyén dich co cà'u
kinh te ndng nghiép là tiing bude day manh hién dai hda ndng nghiep, thay
ddi co cau ngành, co cà'u cày tróng vai nudi, nàng cao chat lugng va hiéu qua
san xuà't ndng nghiep, ddng thdi day nhanh toc do phàt trién cdng nghiep va
dich vu nhanh hon so vdi ndng nghiép. Phàt trién cdng nghiep che bié'n ndng
san là bién phàp tot nhà't de thue hién bude chuyén dich à'y.
Phàt trién lue lugng san xuà't (LLSX), àp dung tié'n bg khoa hgc, ky
thuàt va cdng nghe sinh hgc mdi, day manh phàn cdng lao ddng xà boi, phàt
trién ngành nghl, nàng cao nàng suà't lao ddng là dilu kién co bàn de day
manh chuyén dich co cà'u kinh te ndng thdn d nude ta hién nay.
Su tàc ddng cùa cdng nghiep c h i bié'n vào ITnh vue ndng nghiép, ndng
thdn gdn liln vdi qua trình té chflc va phàn cdng lai lao ddng xà boi trén dia
bàn ndng thdn. Su phàn cdng lao ddng ngày càng phàt trién sé tao ra nhflng
ngành nghl ngày càng phong phù da dang, va theo dd là su phàt trién tal yeu
cùa thuòng mai va dich vu d ndng thdn. Toc do chuyén dich co cà'u kinh te
ndng thdn nhanh hay cham phu thudc rat Idn vào su phàt trién cdng nghiep,
trude bel là cdng nghiep che biln ndng san. CNCBNS phàt trién khdng chi
tàc dgng din chuyén dich co cau kinh te ndng nghiep, thùc day md rdng,

phàt trién cdng nghiep va dich vu, ma cdn kéo theo su phàt trién càc ngành
kit cà'u ha tdng kinh le - ky thuàt, nhu giao Ihdng van tài, thdng tin, buu dién,
dién lue v.v... dàn dé'n su hình thành co cà'u kinh te mdi, hién dai d ndng
thdn.
1A .2.4. Thue ddy nàng nghiép phàt trién theo hudng san xudt hdng
hda

19


Là mdt nude ndng nghiép, de phàt trién ndng nghiép hàng hda, ngoài
viéc dau tu xay dung, phàt trién càc vùng chuyén canh, àp dung^ky thuàt,
cdng nghé san xuà't mdi... thì viec tìm kié'm, 6n dinh va md rdng thi trudng
dau ra cho ndng san, dàm bào lgi leh cho ngudi san xuà't là và'n di ed tdm
quan trgng dac biét. Nd cho phép khàc phue tình trang cfl dé'n mùa thu hoach
rd thì ndng san lién lue "rdt già", gay thiet hai khdng nho cho ngudi san
xuà't.
Dilu kién tu nhién cùa nude ta cho phip san xuà't duge nhilu loai ndng
san da dang vdi khdi lugng Idn, nhung hién lai ty suà't ndng san hàng hda cdn
tha'p. Vi vày, de khai thàc tri et de tilm nàng cùa nln ndng nghiep nhiet ddi,
nàng cao ty suà't ndng san hàng hda ddi boi phài phàt trién manh cdng nghiep
che bié'n. Ndi eàch khàc, viéc phàt trién ndng nghiep theo hudng san xuà't
hàng hda phu thudc rat Idn vào su phàt trién cùa cdng nghiep che bié'n, bai vi
co cà'u tiéu dùng trong nln kinh te hién dai dà thay ddi theo hudng su dung
ngày càng nhilu san phàm dà qua che biln. Ngugc lai, su phài trién cùa cdng
nghiep che bié'n ndng san din lugl nd lai ed tàc dgng Idn din qua trlnh phàt
trién nln ndng nghiep theo hudng san xuà't hàng hda, gdn vói thi trudng.
Thdng qua che bié'n, san phàm ndng nghiep de duge ngudi tiéu dùng chà'p
nhàn hon, sue mua sé lón hon. Nhu vày, né'u the manh cùa ndng nghiep nude
ta là san xuà't nhilu loai ndng san phàm nhiél ddi thì viéc phàt trién cdng

nghiep che bié'n ndng san sé nhàn the manh dd lén nhilu Idn.
7.7.2.5. Tgo viéc làm va tàng thu nhap cho nguòi lao dgng a nóng thón
Su phàt trién cùa CNCB, nhà't là nhflng ngành ed he sd ddu tu (IGOR)
Ihà'p va trung bình nhu trong ITnh vue ndng nghiép va ngành nghl d ndng
thdn, sé cho phép thu bùi thém sd lao dgng lai chd trén dia bàn ndng ihdn
ngày càng nhilu. Cho nén, neu làng cudng dàu tu phàt trién càc co so CNCB
gdn vdi phàt trién san xual ndng nghiép hàng hóa ibi sé tao dilu kién cho
nhilu ngudi tham già vào qua trình san xual, che bié'n va liéu thu san pham.
20


Su phàt trién cdng nghiep che bié'n sé kéo theo su phàt trién cùa càc boat
ddng san xuà't ndng san nguyén liéu, thu gom, bào quàn, vàn chuyén, so che
ndng san..:, gdp phàn khae phue tình trang "ndng nhàn", tao ra su biln ddi
vi co ca'u lao ddng theo hudng tich euc.
Thue tiln dà ehi ra rdng, su phàt trién cao cùa khoa hgc-cdng nghé ndi
chung va cdng nghé c h i bié'n ndng san ndi riéng tuy ed làm cho lue lugng
lao ddng truc tié'p trong càc co sd che bié'n giàm xud'ng mot eàch tuong ddi,
nhung xét trén pham vi toàn xà hdi thi long sd lao ddng vàn tàng lén mot
eàch tuyét ddi. Boi vi, khi CNCB phàt trién, nàng lue che bié'n tàng lén thì tai
càc khàu san xuà't, khai thàc, thu mua nguyén liéu, so che, bào quàn, van
chuyén va hàng loat càc boat dgng djeh vu san xuà't va tiéu thu khàc, nhu
cung flng vai tu thiet bi, thdng tin, luu thdng, tié'p ibi... lai thu hùt thém mot
lugng lao dgng ngày càng nhilu. Ndi eàch khàc, lao dgng san xuà't truc tié'p
cùa CNCB dù ed giàm nhung lao ddng trong là't ed càc ngành khàc ed lién
quan lai tàng lén nhanh hon, nén viéc làm cùa xà boi ndi chung vàn tàng lén.
Thue te này dùng nhu Màc dà iflng ndi: "Màc dù mày mdc nhà't dinh sé thài
cdng nhàn ra khdi ngành lao dgng trong dò mày móc duge su dung, nhung
no lai ed thè tao thém cdng àn viéc làm trong nhflng ngành lao dgng khàc"
va "San xuà't bang mày mdc càng duge md rdng trong mot ngành cdng

nghiép, thì san xuà't cQng sé tàng lén trude bel là o nhirng ngành san xual
khàc cung cà'p tu liéu san xuà't cho ngành cdng nghiép dd"[9].
Nhu vày, su phàt trién cùa cdng nghiep che bié'n dà làm giàm sflc ép
vi lao dgng du thfla ò ndng thdn. Su phàt trién CNCB khdng nhiing tao thém
vice làm ma cdn cài ihién dilu kién lao ddng, nàng cao trình do ngudi lao
ddng. Phàt trién CNCB gdn vdi phàt trién càc vùng lap trung chuyén canh
san xuà't ndng san nguyén lieu sé thùc day viéc cài tao, xày dung ket cà'u ha

21


tàng kinh te, vàn hóa, xà hdi ò ndng thdn, gdp phan nàng cao dàn tri, cài
thién ddi sd'ng vàn hda, tinh thdn cho nhàn dàn lao dgng d ndng thdn.
Rd ràng, su phàt trién CNCB dà tàc ddng tich euc din viéc té chflc,
phàn cdng lai lao ddng theo hudng CNH, HDH gifla ndng nghiep, cdng
nghiep va djeh vu; din viéc thay ddi co cà'u lao ddng theo hudng ty trgng lao
ddng ky thuàt tàng nhanh hon ty trgng lao ddng giàn don trong tdng lao ddng
xà boi. Dilu này ed y nghia rat Idn ddi vdi mot nude ndng nghiep nhu Viét
Nam, khi ma và'n di lao ddng va viéc làm dang là mdt sflc ép Idn ddi vdi su
phàt trién kinh te - xà hdi.
7.7.2.6. Gdp phdn ddy mgnh xudt khdu, tàng ngudn thu ngogi té va
khà nàng tich luy vdn cho nén kinh té
CNCBNS khdng chi ed vai trd gin gifl, bào quàn già tri su dung, làm
giani ty le thà't thoàt, hu hao san phàm, ma cdn ed vai Irò làm tàng chùng loai
già tri su dung, md rdng khà nàng cung flng hàng hóa ra ibi trudng ngoài
nude va kich Ihich nhu cdu tiéu dùng xà boi. Trong càc nln kinh té' phàt
trìén, ngudi liéu dùng san sàng tra già cao hon cho nhQng san phàm duge
ché'bien sàu hon, chat lugng tot hon. Do dò, nhu càu tiéu dùng san pham che
bié'n dà tao co boi cho ngudi san xuà't va che bié'n thu duge già tri làng thém.
Theo nghTa dd, cdng nghiep che bié'n ndng san dà gdp phdn dàc lue trong

viec tàng nàng lue canh tranh cùa san pham trén ibi trudng qudc te, làng
ngudn thu ngoai le.
Phàt trién san xuà't, tàng kim ngach xual khàu, tao ngudn tich IQy tfl
noi bg nln kinh le là dilu kién dàm bào cho su phàt trién bln vflng cùa nln
kinh le nude la hién nay. Song nhflng dilu dò chi co thè dal duge khi co mot
he thd'ng càc day chuyln cdng nghiép che bié'n ndng san phài trién hiéu qua.
Hiéu qua cùa cdng nghiép che biln ndng san duge ihé hién o klid'i lugng lgi
nhuàn làng ihéni do cdng nghiep che bié'n dem lai. Trong dilu kién ma cùa,

22


hdi nhap, su phàt trién cùa cdng nghiep che bié'n ndng san sé làm tàng dàng
ké khd'i lugng kim ngach xudt khdu, mang lai ngudn ngoai té Idn cho nln
kinh te', dóng thdi làm giàm su mà't càn ddi cùa càn càn ngoai thuòng.
Nhflng nàm gdn day, hàng ndng san xuà't khan cùa Viét Nam dà tàng
khà cao vi màt san lugng song sflc canh tranh cdn yeu, thi trudng ndng san
thié'u ón dinh, già cà thuòng xuyén bié'n ddng, kim ngach chua tuong xflng
vdi tilm nàng. Tà't cà dilu dd chung quy cQng là do thié'u cdng nghiep che
bié'n, nhà't là càc day chuyln che biln hién dai. Tinh trang kéo dai trong
nhiéu nàm vi già ndng san cùa Viet Nam bi "lép ve'" trude bang hóa cùng
loai cùa càc nuòc khdng chi trén thi truòng qudc te, ma ngay lai thi trudng
noi dja dà chùng minh dilu dd.
1.2. NhQng diéu kién càn thiet de phàt trién cóng nghiép che bié'n
nòng san
12.1. Vdn
Bai ky mot boat ddng san xuà't kinh doanh nào, khdng loai trfl san xuà't
va che bié'n ndng san xuà't khan, mudn tdn tai va dflng vflng trén thi trudng
thì cdn phai co vdn di trang bj cdng nghé hién dai, de ed co boi tié'p càn ngay
càng nhilu vdi thi trudng the gidi, di nghién cflu va sàng tao ra san pham

mai, va de quàng bà san pham cùa minh... Càc boat dgng này dal duge hiéu
qua din mfle nào là phu thudc vào lugng vdn dau tu cho nd. Yéu cdu hién dai
hda cdng nghé che' bié'n ndng, làm, thùy san càng cao, yéu cdu hdi nhap kinh
te qudc te càng Idn thì nhu cau vi vd'n càng phài lón. Mot khi ed vdn, càc
doanh nghiep mdi ed thè thue hién càc chié'n lugc san xuà't kinh doanh, nhu:
- Dau tu xày dung mdi mot sd doanh nghiép che bié'n ndng san de san
xuà't nhQng mal hàng ina ibi trudng ed nhu cau lón.
- Dau tu chilu sàu di ddi mai cdng nghé, ihiel bi nhàm tao nhflng san
pham co chat lugng cao, co khà nàng canh tranh trén ibi truòng qudc le.

23


- Ddu tu cho nghién cflu phàt trién, gdm cà viéc xày dung co sd ha
tàng, phàt trién vùng nguyén liéu, xùe tié'n thuòng mai...
- Dau tu cho phàt trién ngudn nhàn lue
Vd'n cho phàt trién cdng nghiep che bié'n ndng san ed thè huy ddng tfl
nhiéu ngudn: vd'n ngàn sàch, vd'n tfl càc chù thè kinh doanh, vd'n nhàn rèi
trong dàn, vd'n tfl nude ngoài... Trong nhflng ngudn vdn trén, vdn ngàn sàch
nhìn chung bel sflc han hep, nhà't là trong dilu kién ngàn sàch nude ta ludn
thàm hut. Tuy vày, Nhà nude vàn va sé phài ed nhimg su ddu tu nhà't dinh
vào càc bang muc quan trgng nhu he thd'ng ha tdng, hd trg phàt trién vùng
nguyén liéu, he trg xùe tié'n thuoìig mai... nhàm giùp càc doanh nghiep ed
duge nhQng dilu kién càn bàn nhà't de phàt trién cdng nghiep che bié'n ndng
san. Ngudn vd'n ddu tu tfl càc doanh nghiép cQng han che, do dd khà nàng tu
tich IQy de ddi mdi cdng nghé c h l b i l n là khdng nhilu. Nhu vày, chi cdn lai
hai ngudn tfl trong dàn va tfl nude ngoài là nhà nuòc co thè huy dgng duge.
Nhung diéu dd ddi bòi phài ed co che, chinh sàch phù hgp de khuyé'n khich
dàn chùng tilt kiem va thu hùt ddu tu nuòc ngoài.
Khi nhu cdu vd'n duge dàm bào, cdng nghiep che bié'n ndng san sé ed

dilu kién phàt trién rdng rài va tàc ddng manh me din su phài trién cùa nln
ndng nghiép hàng hda hudng vi xual khàu.
L2.2. Khoa hoc- cóng nghé
Tié'n bg khoa hgc-cdng nghé ed vi tri dàc biél ddi vdi tiln trình CNH,
HDH ndng nghiep, ndng thdn nói chung va cdng nghiep che bié'n ndng san
ndi riéng. Vi tri cùa ngudn lue này càng lón khi chùng ta bude vào the ky
XXI, the ky cùa kinh i l tri thflc. Mot khi khoa hgc, ky thuàt va cdng nghé dà
trd thành lue lugng san xuà'l truc lié'p ibi nò co tàc ddng rat Idn dé'n nàng
sual, chat lugng va hiéu qua cùa mgi boat ddng kinh te. Cu thè, ddi vói ITnh
vue ndng nghiep va che' bié'n ndng san, viéc hién dai hóa co sd vai chat-ky

24


thuàt va dua tién bd khoa hgc cdng nghé vào san xuà't va che bié'n ed y nghTa
to lón trong viéc làm tàng san lugng ngudn nguyén liéu cung cap cho cdng
nghiép chlbien (do tàng nàng suà't cày tróng, vàt nudi), nàng cao giàtri san
pham (do già cùa san phdm chi bié'n sàu cao hon). Vi vày, ngudn lue khoa
hgc-cdng nghe là ddng lue de phàt trién cdng nghiep che bié'n nòng san.
Tié'n bd khoa hgc - cdng nghé tàc dgng manh dé'n san xuà't va tiéu
dùng, tao ra nhflng bién ddi Idn va tfl dà dal ra nhflng thàch thflc to Idn ddi
vdi CNCB. Nhilu loai gid'ng mdi vdi nhiing dàc tinh mdi va chà't lugng cao
dà duge nghién cflu va dua vào san xuà't, ddi bòi CNCB phài nhanh ehdng
thay ddi san phdm, thay ddi cdng nghé va tiéu chuan ky thuàt trong san xuà't
va chi bié'n. Trong linh vue tiéu dùng, nhflng yéu cdu vi chà't lugng san
pham, ve sinh thue pham cQng ed dilu kién thue hién tot hon va yéu cdu
ngày càng khdt khe hcm.
Nguón lue klioa hgc-cdng nghe bao gdm:
- Tilm nàng vi ddi ngQ càc nhà nghién cflu khoa hgc-cdng nghé. Ddi
ngQ này khdng chi là su thè hién vi sd lugng nhà klioa hgc, ma quan trgng

hon là chat lugng, trình do cùa ddi ngQ dà. Khà nàng tié'p thu nhflng thành
luu klioa hgc-cdng nghé the gidi cùa ddi ngQ này càng cao thì nhflng thành
tuu khoa hgc dat duge càng lòn, nhò dò sé sàng tao ra nhflng cdng nghé co
khà nàng che bié'n san pham linh sàu va da dang hcm.
- Co so vài chal-ky thuàt phue vu nghién cflu, trién khai khoa hgccdng nghé, gdm: càc phuang lién de nghién cflu nhu mày móc Ihié't bi,
phòng Ibi nghiem, nhà xudng... Co so này càng hién dai thì hiéu qua nghién
cùu càng cao, klià nàng ùng dung vào san xuà't càng rdng va hiéu qua ùng
dung càng lòn.
1.2.3. Ngudn nguyén liéu

25


Nguyén Uèu là yéu tó ddu vào cùa cdng nghiép che bién, vi vày ngudn
nguyén liéu cung c^p càng nhiéu, càng kip thdi thì su phàt trién cùa cdng
nghiep che bién càng manh. Ndi eàch khàc, su phàt trién cùa cdng nghiep
che bién ndng san phu thudc rà't Idn vào su phàt trién cùa ndng nghiep, ma
truc tié'p là phu thudc vào nguón nguyén liéu do càc ngành ndng, làm nghiep
va thùy san cung cap. Thue té là, ngudi ta khdng thè xày dung càc nhà mày
che bién quy md Idn vdi thiét bi cdng nghé hién dai lai nhflng nhflng dia bàn
san xuà't nguyén liéu phàn tàn, manh mùn, ma chi ed thè xày dung nd lai càc
vùng san xuàit nguyén lieu chuyén canh, tàp trung. Tai càc vùng nguyén liéu
phàn tàn thi chi ed thè xày dung nhflng co so che bién ndng san phàm loai
nhò két hgp phuong phàp thù cdng va nfla co khi. Mal khàc, cdng nghé che
bié'n hién dai nhung né'u thié'u nguyén liéu, hay chà't lugng nguyén liéu kém
cQng dIu khdng thè tao duge nhflng san pham che bién chà't lugng cao. Vi
vày, ed thè thà'y, nguyén liéu là diéu kién sd'ng cdn cùa cdng nghiép chlbiln
ndng san; va ngugc lai, cdng nghiep che biln phàt trién sé thùc day càc vùng
nguyén liéu phàt trién theo.
Tfl mdi quan he gfla phàt trién ndng nghiep va cdng nghiep che bié'n

ndng san néu trén, ed thè thay su phàt trién cdng nghiep che bié'n chi thài su
manh me khi:
- Cd càc vùng san xuà't ndng nghiép hàng hda, vùng san xuà't nguyén
liéu tàp trung chuyén canh chat lugng cao phàt trién de cung cà'p day dù, kip
thdi cho cdng nghiép chlbiln ndng san.
- Nd duge gdn vdi su phàt trién càc vùng nguyén liéu. Tflc là, phài dua
vào quy md càc vùng nguyén liéu de quy hoach phài trién càc nhà mày che
bié'n ndng san trén càc khia canh xàe dinh dia diém, quy md, cdng nghe phù
hgp.

26