SKKN dạy học tác phẩm văn học trong chương trình ngữ văn THPT theo hướng tiếp cận STEAM

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
Trường:

Đề tài
DẠY TÁC PHẨM VĂN HỌC TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ
VĂN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƯỚNG TIẾP CẬN
STEAM

- Họ và tên người thực hiện:
- Chức vụ: Giáo viên

… , ngày 20 tháng 4 năm 2020
1


MỤC LỤC
STT

Nội dung

Trang

A. Phần mở đầu

3

1

I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

3

4

II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

4

5

III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

4

6

IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

4

B. Phần nội dung

5

7

I. Cơ sở lí luận và thực tiễn

5

8

1. Cơ sở lí luận

5

9

2. Cơ sở thực tiễn

6

10

II. Các bước thực hiện

7

11

1. Mở đầu

7

12

2. Hình thành kiến thức mới

8

13

3. Luyện tập

9

14

4. Vận dụng

10

15

5. Vận dụng cao, tìm tòi mở rộng

11

16

III. Bài học kinh nghiệm khi vận dụng mô hình STEAM trong

12

dạy học tác phẩm văn hoc trong chương trình THPT
17

IV. Thực hành thiết kế bài học vào tiết học cụ thể
C. Phần kết luận

13

17

18

I. Ý nghĩa của đề tài

17

19

II. Tính khả thi

18
D. Tài liệu tham khảo

2

19


A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong xu thế dạy học ngày nay, đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng
cao chất lượng dạy và học là một yêu cầu thiết yếu trong giáo dục. Việc thực hiện
đổi mới phương pháp dạy và học ngữ văn theo hướng tiếp cận STEAM cũng nằm
trong xu thế này. Ứng dụng mô hình dạy học mới cũng là một cách để đổi mới
phương pháp dạy học trong mỗi tiết học. Dạy học theo hướng tiếp cận STEAM
không chỉ có thể áp dụng với các môn tự nhiên và công nghệ mà cũng có thể được
vận dụng trong dạy học các môn xã hội. Có thể nói, việc dạy học tiếp cận STEAM
trong giảng dạy bộ môn Ngữ văn nói riêng và dạy học nói chung đã thu được nhiều

kết quả khả quan, tạo nên sự chuyển biến trong dạy học, nhất là mặt phương pháp.
Ngữ văn là một môn học có vai trò quan trọng trong việc trau dồi tư tưởng,
tình cảm cho học sinh. Thông qua bộ môn cùng với sự truyền thụ của người thầy,
các em sẽ lĩnh hội được cái hay, cái đẹp ở mỗi tác phẩm văn học. Với nét đặc thù
riêng của bộ môn, trong từng bài học cụ thể việc vận dụng mô hình STEAM sẽ đem
lại sự thay đổi đáng kể trong phương pháp giáo dục cũng như cách thức tiếp thu tri
thức của người học.
Để học sinh cảm nhận được cái hay, cái đẹp của mỗi tác phẩm văn học thì
người giáo viên phải lựa chọn cho mình một cách vận dụng mô hình STEAM sao
cho có hiệu quả nhất . Theo quan điểm đổi mới phương pháp dạy và học hiện nay,
học sinh là trung tâm, là chủ thể của các hoạt động dạy - học và thực hành sáng tạo;
giáo viên là người thiết kế, hướng dẫn, gợi mở để các em tìm hiểu kiến thức, trao
đổi, thảo luận để đưa ra cách hiểu, cách cảm, trình bày những sản phẩm thông qua
các giờ học bởi vậy vận dụng mô hình dạy học STEAM trong dạy học tác phẩm
văn chương là một cách để đạt được những mục tiêu trên.

3


Đổi mới phương pháp dạy văn theo hướng cách tiếp cận STEAM trong giảng
dạy có nhiều hình thức và tùy theo sự sáng tạo của mỗi giáo viên. Một trong những
cách làm hiệu quả mà tôi đã và đang thực hiện tại trường THPT Chuyên Lào
Cai trong năm học vừa qua là dạy học tác phẩm văn học theo hướng tiếp cận
STEAM. Trong bài viết này, tôi đã chọn nghiên cứu và đưa ra vấn đề: “Dạy học
tác phẩm văn học trong chương trình ngữ văn 10 THPT theo hướng tiếp cận
STEAM”. Đây là một trong những biện pháp có hiệu quả thiết thực, đáp ứng được
phần nào yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học của chúng tôi.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Đưa ra đề tài này, người nghiên cứu thông qua hoạt động hướng dẫn học sinh
hướng đến mục tiêu:

-

Bước đầu đưa ra được định hướng các bước thiết kế hướng dẫn học tập theo
hướng tiếp cận STEAM trong các tiết ngữ văn dạy học tác phẩm văn

-

chương.
Nâng cao chất lượng dạy học môn ngữ văn.

III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
-

Học sinh trung học phổ thông khối ….
Tác phẩm văn học trong chương trình Ngữ văn THPT

IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Sáng kiến đã sử dụng các phương pháp sau
- Phương pháp thống kê
- Phương pháp phân tích, tổng hợp
- Phương pháp so sánh
- Phương pháp điều tra
4


B. NỘI DUNG
I. Cơ sở lí luận và thực tiễn.
1. Cơ sở lí luận.
STEAM (Chữ viết tắt được tạo thành bởi các thuật ngữ STEAM – viết tắt của
Science (khoa học), technology (công nghệ), Engineering (kĩ thuật) và

Mathematics (Toán học) và Art (Nghệ thuật) là một mô hình dạy học theo phương
pháp tiếp cận giáo dục kiểu mới, trong đó kiến thức Khoa học, Công nghệ, Kỹ
thuật, Toán học, Nghệ thuật cùng được sử dụng để giảng dạy và hướng dẫn học
sinh. STEAM là một sự chuyển đổi từ cách thức giáo dục truyền thống, dựa vào
tiêu chuẩn điểm số để đánh giá sang một phương pháp giáo dục hiện đại, toàn diện
hơn, trong đó quá trình học tập và kết quả cùng được xem trọng như nhau. STEAM
là ý tưởng sáng tạo ban đầu của trường Thiết kế Rhode Island (Mỹ) dsau đó được
sử dụng bởi nhiều nhà giáo dục và dần trở thành mô hình giáo dục được áp dụng
rộng rãi ở Hoa Kỳ và một số quốc gia trên toàn thế giới.
Thực chất STEAM chính là mô hình giáo dục hiệu quả được tiến hành trên cơ
sở dạy học tích hợp liên môn, nhằm hình thành và phát triển các nhóm năng lực cần
thiết và cốt lõi cho công dân thế kỉ XXI. Các kiến thức và kỹ năng được hình thành
cũng không nặng lý thuyết mà được tích hợp, lồng ghép, bổ trợ vào mọi hoạt động
thực tiễn trong cuộc sống hàng ngày, giúp cho người học khi đi vào thực tiễn cuộc
sống sẽ dễ dàng hòa nhập với môi trường sống của cộng đồng trong nước và quốc
tế. Mô hình này nhằm đáp ứng những yêu cầu của thời đại kĩ nghệ, đưa người học
dễ dàng hòa nhập xu thế toàn cầu hóa, tưng bước xây dựng những phẩm chất, kĩ
năng và thái độ làm việc tích cực, sáng tạo.
2. Cơ sở thực tiễn
5


2.1. Vai trò của việc dạy học theo hướng tiếp cận STEAM trong dạy học Ngữ
văn
Giáo dục theo hướng tiếp cận STEAM đóng vai trò rất lớn trong việc hình
thành và phát triển năng lực cho học sinh vì nó hình thành được khả năng sáng tạo,
chủ động, tích cực; kích thích được mong muốn và nhu cầu giao tiếp của từng đối
tượng người học. Trong dạy học ngữ văn, việc ứng dụng và lựa chọn mô hình giáo
dục này sẽ tạo được sự thay đổi trong cách thức tiếp cận của học sinh và dạy học
của học sinh. Dạy học theo hướng tiếp cận STEAM tạo được hứng thú cho người

học, đặt người học vào trung tâm quá trình dạy và học từ đó hình thành phẩm chất,
năng lực toàn diện hơn cho học sinh.
Mô hình giáo dục STEAM có ưu điểm hơn phương pháp giáo dục truyền
thống ở việc tích hợp yếu tố khoa học, công nghệ và yếu tố nghệ thuật (âm nhạc,
hội họa, mỹ thuật...) giúp học sinh phát hiện năng lực tiềm ẩn , cân bằng cuộc
sống, thể hiện chính mình. Đặc điểm cơ bản này của mô hình giáo dục STEAM sẽ
vô cùng cần thiết cho việc phát triển những mục tiêu dạy học của môn Ngữ văn.
2.2. Vai trò của việc dạy học theo hướng tiếp cận STEAM trong dạy học tác
phẩm văn học
Tác phẩm văn học luôn chiếm một dung lượng lớn trong chương trình ngữ
văn. Thông qua tác phẩm văn chương người học sẽ tiếp thu những giá trị nhân văn,
hình dung đời sống, hoàn thiện nhân cách và sáng tạo thế giới riêng trong tưởng
tượng của mình. Lợi thế của việc ứng dụng mô hình STEAM là nội dung kiến thức
tuy không khác nhiều với chương trình giáo dục thông thường nhưng góp phần
khuyến khích học sinh tìm ra giải pháp thực tế cho mỗi vấn đề. Các em được tham
gia nhiều hoạt động thảo luận, chẳng hạn như tìm giải pháp cụ thể cho một hiện
tượng cụ thể trong đời sống được phản ánh trong tác phẩm đồng thời cũng rèn tư
duy sáng tạo, liên hệ đến thực tế qua những khám phá về nội dung của tác phẩm.
6


Như vậy khi ứng dụng mô hình STEAM vào dạy học tác phẩm văn chương, người
giáo viên dễ dàng tạo được hứng thú và động cơ tìm kiếm tri thức học tập cho học
sinh, góp phần thúc đẩy đam mê và định hướng năng lực nghề nghiệp cho từng đối
tượng học sinh.
II. Các bước thực hiện:
1. Mở đầu:
- Mục đích: Thu hút học sinh vào nội dung bài học; nhận định qua những kiến thức
sẵn có của học sinh về đề tài; học sinh đặt câu hỏi về hiện tượng, đề tài. Ở bước
này, học sinh thấy nhu cầu cần tìm hiểu, có hứng thú để khám phá những vấn đề

hoặc tình huống có vấn đề do giáo viên gợi mở. Cụ thể, trong mỗi tác phẩm văn
học đều hướng đến một vấn đề nhân sinh, thường chứa đựng một tình huống có vấn
đề của đời sống, giáo viên lựa chọn một hoặc một vấn đề để gợi mở bằng những
câu hỏi định hướng.
- Mức độ nhận thức cần đạt: Đưa ra được câu hỏi nhận thức, phỏng đoán, giả
thuyết, kế hoạch (sơ lược); giải quyết vấn đề... Học sinh sẽ đặt câu hỏi trong nhóm,
lập kế hoạch sơ lược để định hướng giải quyết vấn đề mình muốn tìm hiểu từ đó có
những khám phá ban đầu về vấn đề đặt ra trong văn bản.
- Ứng dụng dạy học tiếp cận STEAM: Giáo viên lựa chọn các tình huống trong
thực tế cuộc sống để xây dựng tình huống dạy học/ tình huống có vấn đề. Muốn có
được những tình huống có vấn đề và thu hút được người học, giáo viên cần căn cứ
vào nội dung của tác phẩm, căn cứ vào nội dung cần đạt để định hướng vấn đề cho
học sinh. Những vấn đề giáo viên lựa chọn cần gắn với thực tiễn đời sống tránh
giáo điều, hoặc không còn phù hợp với nhu cầu của học sinh. Ví dụ: Ở lớp 10, học
sinh chủ yếu tiếp thu những văn bản thuộc thể loại dân gian (Sử thi, truyền thuyết,
cổ tích, ca dao – dân ca...) và một số tác phẩm thuộc thể loại văn học trung đại
(Thơ đường luật, Phú, Cáo, truyền kỳ...) nên có một số những vấn đề đã cách xa
7


thời kì hiện đại, giáo viên cần phải tạo được những tình huống để đặt học sinh
“sống lại” ngữ cảnh đặt ra trong văn bản. Học sinh khối 10, với kĩ năng tiếp nhận
văn bản còn mỏng nên để đạt được mục tiêu của các bài học, giáo viên cần có
những gợi mở chi tiết, một số bài giáo viên có thể định hướng trước những tri thức
về thể loại để học sinh được trang bị một lượng kiến thức về thể loại đủ để khám
phá tác phẩm.
2. Hình thành kiến thức mới:
- Mục đích: Hình thành kiến thức, phát triển kĩ năng. Đây là bước quan trọng để
học sinh có thể thấy được cái hay cái đẹp của tác phẩm văn chương vì vậy giáo
viên cần có những gợi mở bằng cách giao nhiệm vụ với những nội dung hấp dẫn có

liên quan đến tác phẩm cần học. Đối với học sinh THPT, việc nắm vững đặc trưng
về thể loại của tác phẩm, định hướng được phương pháp tiếp nhận, khám phá giá trị
nội dung và nghệ thuật của tác phẩm từ đó hình thành kĩ năng đọc – hiểu là nền
tảng để hình thành năng lực giải quyết các vấn đề thực tiễn.
- Mức độ nhận thức: Trong bước này, người học có thể ghi nhớ, tái hiện, mô tả lại
được kiến thức, kĩ năng đã học. Để đạt được mức độ này, người học căn cứ vào kế
hoạch giải quyết vấn đề của nhóm hoặc của cá nhân kết hợp với định hướng của
giáo viên để từng bước hoàn thành các nhiệm vụ học tập. Mỗi học sinh tùy thuộc
vào năng lực tiếp nhận, khả năng nhận thức, ý thức và thái độ học tập mà đạt được
những mức độ nhận thức khác nhau.
- Ứng dụng dạy học tiếp cận STEAM: Người học sẽ tăng cường các hoạt động
thực hành để tìm tòi kiến thức, liên hệ kiến thức với thực tế. Ví dụ: sân khấu hóa
nội dung văn bản, diễn xướng lại tác phẩm (kể, ngâm...) hoặc khái quát nội dung,
tái hiện những sự kiện, tình huống đặc sắc bằng lời thuyết trình... Bên cạnh đó các
em có thể thể hiện năng khiếu nghệ thuật bằng cách vẽ, xây dựng kịch bản, thiết kế
mô hình... Để học sinh có thể thực hiện tốt các hoạt động thực hành đòi hỏi giáo
8


viên phải là người tổ chức phân nhóm và giao việc tốt cho học sinh. Các nhóm học
sinh phải là những thành viên có cùng hứng thú, mục tiêu, đặc biệt với những nhóm
năng khiếu thì những thành viên cần phải có năng lực nghệ thuật. Ví dụ: Khi thành
lập nhóm thực hiện hoạt động sân khấu hóa nội dung văn bản thì trong nhóm phải
là những thành viên có được năng lực diễn xuất hoặc xây dựng kịch bản...
3. Luyện tập:
- Mục đích: Chính xác hóa kiến thức, rèn luyện kĩ năng. Thực chất đây là bước
kiểm nghiệm lại để hiểu chính xác kiến thức đã tiếp thu. Với những kiến thức đạt
được, học sinh cần có bước kiểm nghiệm tính chính xác và đáng tin cậy bởi vậy
bước luyện tập sẽ giúp học sinh hiểu rõ kiến thức mình tiếp thu đã chính xác và phù
hợp với mục tiêu đặt ra hay phù hợp với yêu cầu thực tiễn hay không.

- Mức độ nhận thức: Ở bước này, người học sẽ hiểu rõ kiến thức, kĩ năng đã tiếp
thu ở mức độ nào. Những mức độ nhận thức sẽ được thể hiện qua quá trình người
học trình bày, giải thích, phân tích, so sánh theo cách hiểu của cá nhân; Học sinh
cần thuyết trình được những sản phẩm đã được tạo ra từ quá trình đọc – hiểu: bản
vẽ, mô hình, kịch bản... giải thích được những vấn đề đặt ra trong văn bản. Ở bước
này, giáo viên cần khuyến khích các em sử dụng thao tác giải thích để làm rõ được
các sự kiện lịch sử, nguyên nhân của các hiện tượng đời sống, lý giải, phân tích
mạch cảm xúc, tâm trạng của nhân vật, logic hành động của nhân vật... Giáo viên
không nên áp đặt cách giải thích cố định đối với các vấn đề mà cần thấy được cách
diến đạt, lập luận, lí lẽ của học sinh có như vậy mới tránh hiệng tượng đánh giá
phiến diện, một chiều sản phẩm tiếp nhận của học sinh.
- Ứng dụng dạy học tiếp cận STEAM: Giáo viên cần ra câu hỏi theo hướng gợi
mở, những bài tập định hướng giải quyết vấn đề của thực tế cuộc sống; học sinh sẽ
thông qua các hoạt động thực hành, thu thập số liệu, thiết kế, trình bày theo định
hướng của giáo viên để hiểu rõ hơn giá trị của tác phẩm. Quá trình này yêu cầu
9


người giáo viên phải thể hiện được vai trò quản lý của mình. Trong quá trình học
sinh vận dụng kiến thức đã tiếp thu để giải quyết những vấn đề khó trong văn bản
liên quan đến nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, giáo viên phải góp ý kịp thời,
chỉnh sửa những sai sót, định hướng cho học sinh những nội dung còn thiếu từ đó
giúp học sinh hiểu sâu hơn tác phẩm, nắm được những tầng nghĩa nằm sâu dưới bề
mặt ngôn từ của tác phẩm. Đôi khi người giáo viên cũng phải đóng vai trò như một
người thẩm bình tác phẩm để từ đó tạo hứng thú, khơi sâu liên tưởng và tưởng
tượng của học sinh. Trong bài học STEAM, giáo viên cần đưa học sinh vào nhóm
kiến tạo, tìm tòi, khám phá, định hướng hành động, trải nghiệm và tạo ra các sản
phẩm học.
Bài học tác phẩm văn học ứng dụng mô hình STEAM được đánh giá theo
nhiều mục tiêu, cần tính đến có nhiều đáp án đúng và coi thất bại như là một sự cần

thiết của quá trình học. Một câu hỏi nghiên cứu đặt ra, có thể đề xuất nhiều giả
thuyết khoa học, giáo viên cần chuẩn bị rất nhiều phương án trả lời khác nhau của
học sinh và có định hướng rõ ràng khi học sinh hiểu sai lệch vấn đề. Trong các bài
học, một vấn đề cần giải quyết, có thể đề xuất nhiều phương án, và lựa chọn
phương án tối ưu vì vậy người giáo viên trong quá trình luyện tập cũng cần linh
hoạt để định hướng cho học sinh hướng đến đáp án tối ưu nhất. Để thực hiện tốt
hướng dẫn học sinh luyện tập, vai trò quan trọng của năng lực giải quyết vấn đề và
sáng tạo trong bài học của giáo viên cần được nâng cao.
4. Vận dụng:
- Mục đích: Củng cố kiến thức, kĩ năng; tăng cường ý thức và năng lực vận dụng
kiến thức. Với những kiến thức đã được điều chỉnh, nâng cao và vận dụng trong
quá trình luyện tập giải quyết các vấn đề trong tác phẩm, học sinh có khả năng liên
hệ được với đời sống từ đó biết vận dụng vào những tình huống cụ thể.

10


- Mức độ nhận thức: Biết vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề
quen thuộc, tương tự trong học tập, trong cuộc sống. Với mỗi bài học, học sinh thấy
được khả năng vận dụng các vấn đề, tình huống trong tác phẩm vào đời sống thực
tiễn của bản thân; hiểu được lượng kiến thức cần để giải quyết các bài tập trong học
tập hoặc, các tình huống đặt ra trong thực tiễn.
- Ứng dụng dạy học tiếp cận STEAM: Giáo viên ra các bài tập yêu cầu học sinh
vận dụng linh hoạt các kiến thức đã có (chủ yếu là kiến thức vừa học) để giải quyết
vấn đề trong cuộc sống. Mỗi một tác phẩm văn học chứa đựng một nội dung và đặc
sắc nghệ thuật riêng bởi vậy khi giáo viên đưa ra các bài tập vận dụng cần căn cứ
vào nội dung đặc trưng của tác phẩm để học sinh có khả năng liên hệ, giải quyết
từng vấn đề cụ thể của đời sống.
Các bài học STEAM giáo viên phải phải bám sát với trình độ kiến thức các
môn học của học sinh; kết nối những kiến thức, vốn sống đã có của học sinh để gợi

mở các nhiệm vụ mới; đồng thời do yêu cầu của nhiệm vụ học tập hiện tại mà học
sinh có nhu cầu tìm đến các kiến thức mới; GV sẽ thông qua đó mà dạy kiến thức
mới, đồng hành, hỗ trợ, hướng dẫn học sinh tìm tòi, khám phá bằng cách đưa ra các
nhiệm vụ học tập, những bài tập vận dụng sát với thực tiễn đời sống của học sinh.
Cũng cần tạo ra một môi trường vận dụng phong phú trong điều kiện cho phép, tạo
cơ hội sẵn sàng cho học sinh tham gia vào các hoạt động vận dụng.
Trong các bài học tác phẩm văn, giáo viên cần tăng cường cho học sinh vận
dụng kiến thức để trình chiếu, thực hiện phân tích, bình giảng các vấn đề đặt ra
trong tác phẩm; Giáo viên có thể nên đặt câu hỏi để học sinh tự nói ra những thay
đổi, những hiện tượng mà các em nhận ra nhờ các các kĩ năng đọc – hiểu.
5. Vận dụng cao, tìm tòi mở rộng:
- Mục đích: Tăng cường ý thức tìm hiểu, mở rộng, ứng dụng kiến thức, năng lực
sngs tạo; hiểu giá trị của những kiến thức được tiếp thu từ đó áp dụng vào thực tiễn.
11


Học sinh phải thấy được những kiến thức không chỉ nằm trong văn bản, hay chỉ
học để đấy hoặc thực dụng hơn là chỉ để đối phó với các bài kiểm tra. Sau khi tiếp
thu nội dung, hiểu được giá trị thẩm mỹ của tác phẩm văn chương, học sinh cần
nhận biết những giá trị đó trong đời sống thực tiễn và vận dụng được trong đồi
sống của cá nhân. Tác phẩm văn chương là bức tranh phản ánh đời sống của con
người, tuy nhiên nó phản ánh theo một hình thức đặc thù bởi vậy học tác phẩm văn
học học sinh phải biết chắt lọc những vấn đề, hiện tượng đời sống qua lăng kính
của bản thân từ đó có cái nhìn soi chiếu vào hiện thực, đồng thời hướng đến suy
nghĩ, tìm tòi những cách thức, phương pháp, huy động kĩ năng, năng lực của bản
thân để giải quyết vấn đề, nhưng thực tiễn trong đời sống của bản thân.
- Mức độ nhận thức: Học sinh sau khi tiếp thu kiến thức mới từ tác phẩm (giá trị
nội dung và nghệ thuật) và những kĩ năng hình thành từ quá trình tiếp thu bài học
sẽ hình thành năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng để giải quyết vấn đề mới hoặc
đưa ra những phản hồi hợp lý trong học tập, trong cuộc sống một cách linh hoạt.

- Ứng dụng dạy học tiếp cận STEAM: Giáo viên đưa ra các bài tập yêu cầu học
sinh vận dụng tổng hợp các kiến thức đã có để giải quyết vấn đề thực tế; tìm hiểu
mở rộng vấn đề; đưa sản phẩm học tập ra áp dụng trong đời sống. Cụ thể, khi tiếp
thu những tác phẩm văn học học sinh sẽ nhận ra những bài học nhân sinh quan từ
văn bản; hiểu được cả những năng lực của bản thân, thấu hiểu và hoàn thiện thêm
nhân cách của mình từ đó liên hệ đến đời sống để có cách ứng xử phù hợp nhất với
những hiện tượng điển hình của đời sống, biết được cách bày tỏ thái độ, cách để
bộc lộ quan điểm của mình sao cho đạt hiệu quả nhất trong đời sống cá nhân và
cộng đồng.
III. Bài học kinh nghiệm khi vận dụng mô hình STEAM trong dạy học tác
phẩm văn hoc trong chương trình THPT
1. Nỗ lực tìm hiểu, dự đoán và giải thích các sự vật/sự việc/hiện tượng xảy ra trên
thế giới, trái đất và xa hơn là ra vũ trụ.
12


2. Sử dụng các phương pháp khoa học để nghiên cứu: có thể là phương pháp thực
nghiệm, khảo sát, phân tích xử lí dữ liệu...
3. Tiến hành nghiên cứu, đạt kết quả. Sau khi kiểm định kết quả là đúng và đáng tin
cậy thì công bố kết quả.
4. Lý thuyết khoa học phải đưa ra giả thuyết/dự đoán. Trong quá trình nghiên cứu,
nhà nghiên cứu (trong trường hợp này là HS) sẽ nêu giả thuyết/dự đoán và đi
nghiên cứu chứng minh giả thuyết.
Nếu giả thuyết đúng, đưa kết luận, nếu giả thuyết sai, thì sửa. Giả thuyết cần
phải được kiểm chứng bằng kinh nghiệm của bản thân.
IV. Thực hành thiết kế bài học vào tiết học cụ thể
Người nghiên cứu xin trình bày thiết kế bài học: Truyền thuyết truyện An
Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy trong chương trình ngữ văn 10 theo
hướng tiếp cận STEAM.
Tiết 13, 14

TRUYỀN THUYẾT TRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG
VÀ MỊ CHÂU – TRỌNG THỦY
A. Mục tiêu bài học
1. Kiến thức:
- Đánh giá bi kịch (nước mất nhà tan; tình yêu tan vỡ) – Rút ra được những bài học lịch
sử về tinh thần cảnh giác trước kẻ thù; xử lí mối quan hệ giữa riêng với chung, nhà với
nước.
- Nắm được đặc trưng thể loại truyền thuyết: Sự kết hợp giữa yếu tố lịch sử và yếu tố
hoang đường kỳ ảo.
2. Về kỹ năng:
- Hs vận dụng để giải quyết các vấn đề thực tiễn lịch sử và văn học nghệ thuật:
+ Tìm hiểu và phục dựng mô hình kiến trúc thành Cổ Loa
+ Sân khấu hóa truyền thuyết...
- Nghị luận về truyền thuyết theo đặc trưng thể loại.
3. Về thái độ:
- Trân trọng và cảm phục công lao xây thành giữ nước của nhân dân thời kỳ ADV Âu Lạc
13


- Đồng thuận với bài học lịch sử và tình cảm, thái độ nhân văn của tác giả dân gian gửi
gắm qua truyền thuyết.
B. Chuẩn bị của GV, HS
1. Yêu cầu học sinh đọc văn bản, thảo luận các vấn đề, các tình huống thực tiễn để định
hướng cho học sinh lựa chọn nhiệm vụ cần giải quyết.
- Khái quát cốt lõi lịch sử của truyền thuyết ADV và MC-TT.
+ Xây thành chế nỏ
+ Chiến thắng quân xâm lược.
+ Mất nước.
- Thảo luận xây thành, chế nỏ
+ GV đặt vấn đề: Tìm hiểu về thành cổ - Thành cần đảm bảo tiêu chí gì? Qui mô như thế

nào?
 Giao cho các nhóm học sinh có hứng thú tìm hiểu về lịch sử, phụ dựng lại mô hình

kiến trúc của thành cổ bằng những hình thức tự chọn: Vẽ, dựng mô hình; thiết kế
đồ họa trên máy tính...
+ Tìm hiểu về vũ khí quân sự thời ADV
 Giao một nhóm tìm hiểu, thuyết trình thành tựu kxi thuật quân sự.

- Thảo luận ý nghĩa truyền thống: Bài học lịch sử; tình cảm thái độ của nhân dân.
+ Giáo viên đặt giả thuyết tâm lí: Tại sao ADV nhận Trọng Thủy làm con rể?
+ Yêu cầu học sinh lí giải hình ảnh giếng nước – Ngọc trai.
=> Giao cho nhóm tâm lí.
- Tái hiện lại câu chuyện: Sân khấu hóa câu chuyện.
=> Giao cho nhóm có năng khiếu nghệ thuật: Thiết kế kịch bản; diễn lại câu chuyện
2. Học sinh giải quyết vấn đề
- Thuận lợi: Tài liệu lịch sử thu thập có nhiều nguồn, đa dạng; Học sinh thực hiện các
nhiệm vụ học tập, tạo sản phẩm không tốn kém.
- Khó khăn:
+ Những tài liệu sưu tầm về lịch sử cần có sự tư vấn của thầy cô dạy môn Lịch sử.
+ Khi phục dựng lại mô hình cần sự tư vấn của giáo viên Vật lý.
+ Khi tạo dựng mô hình trên máy tính cần có sự giúp đỡ của giáo viên.
14


C. Thiết kế: (5 BƯỚC)

15


Trình độ: Lớp 10

Bước

Mở đầu

Hình thành kiến thức
mới

Luyện tập

Vận dụng

Vận dụng cao, tìm tòi
mở rộng

Thời gian: 2 tiết
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
-Tổ chức thi thiết kế, - HS đưa ra các bản thiết
hình ảnh;
kế khác nhau dựa theo
hiểu biết của bản thân.
- Tổ chức tìm hiểu về - HS thuyết trình những
thành tựu kĩ thuật quân thành tựu kĩ thuật quân
sự.
sự đạt được dưới thời
ADV; chỉ rõ ưu thế; có
những dẫn chứng lịch sử.
-GV cho HS thảo luận HS hoạt động nhóm, thảo
theo nhóm trong thời luận chỉ ra được đặc
gian 10 phút.
điểm của thành Cổ Loa;

-GV quan sát và lắng phân tích được ưu thế của
nghe các HS trong quá nỏ liên châu dưới thời
trình tương tác.
ADV
-Theo dõi và khuyến - Các nhóm HS lần lượt
khích HS giải thích các trình bày quan điểm.
sự kiện lịch sử được tái - Đánh giá, phân tích,
hiện trong tác phẩm đặc bình các chi tiết quan
biệt là những chi tiết trọng trong tác phẩm.
được xây dựng bằng yếu (Có thể có nhiều ý kiến
tố hoang đường kỳ ảo.
trái chiều khi đánh giá về
- GV đặt những giả nhân vật và các sự kiện
thuyết tâm lý để hs lí giải xoay quanh nhân vật)
-GV đánh giá ý kiến,
định hướng; chốt kiến
thức để làm rõ đặc trưng
của thể loại truyền thuyết
-GV theo dõi và hỗ trợ - HS thấy được nét đặc
HS trong quá trình thực trưng của thể loại truyền
hiện.
thuyết.
-Khuyến khích HS trình - Đồng thuận với đánh
bày quan điểm của bản giá, tình cảm của dân
thân.
gian
-Định hướng nhận xét, - Rút ra được bài học lịch
đánh giá đảm bảo những sử từ câu chuyện.
nhận xét, đánh giá của
học sinh hợp lí, có cơ sở

thuyết phục.
-GV đánh giá kiến thức -HS tự đánh giá bài học
và kĩ năng của HS.
của mình và kỹ năng
-Đặt nhiều giả thuyết và nhóm – quá trình.
những câu hỏi gợi mở
như: “Trong trường hớp
của ADV, em16sẽ xử lí như
thế nào?” “Nếu là Mị
Châu em sẽ hành động
như thế nào?” “Đánh giá


C. KẾT LUẬN
1. Ý nghĩa của đề tài:
Dạy học theo hướng tiếp cận STEAM không phải là vấn đề hoàn toàn mới
nhưng là một hướng tiếp cận theo hướng phát triển của giáo dục hiện đại. Dạy học
theo mô hình STEAM hướng tới đào tạo con người có những kĩ năng của thế kỉ
XXI: năng động, sáng tạo, thích ứng với thực tiễn. Đây cũng chính là mục tiêu mà
chương trình giáo dục phổ thông mới hướng tới. Chính vì vậy, trong quá trình giáo
dục các nhà sư phạm nói chung và giáo viên dạy ngữ văn nói riêng cần vận dụng
cách dạy học theo hướng tiếp cận STEAM một cách sáng tạo, phù hợp với điều
kiện cơ sở vật chất và tình hình giáo dục của nhà trường và địa phương. Trong đổi
mới phương pháp dù các phương pháp giáo dục có hiện đại đến đâu thì cũng không
thể không nói đến vai trò chủ động, sáng tạo của giáo viên trong việc tổ chức các
họat động nhận thức của học sinh. Đặc biệt, việc thiết kế nội dung dạy học theo
hướng tiếp cận STEAM tuy không quá khó với giáo viên nhưng lại đòi hỏi một sự
chuẩn bị công phu và mất nhiều thời gian. Vì vậy, người giáo viên phải biết kết hợp
các ưu thế của các yếu tố mới, của khoa học công nghệ vào giảng dạy theo hướng
tiếp cận STEAM đông thời phải kết hợp linh họat với phương pháp dạy học truyền

thống sao cho phù hợp với điều kiện cụ thể, có hiệu quả và phát huy tốt tính tích
cực, độc lập học tập của học sinh.
Đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn theo hướng tiếp cận STEAM là một
quá trình đòi hỏi người thầy phải có nhận thức đúng: đổi mới từ từ, từng bước,
không nóng vội mà thay đổi hoàn toàn, đổi mới trong việc kết hợp cả truyền thống
và hiện đại. Mỗi bài, mỗi giờ lên lớp đổi mới một phần, mỗi chương đổi mới một
bài nhằm bảo đảm 3 tiêu chí của một giờ học: dân chủ, tự do và hoạt động.

17


Với đặc thù là dạy môn học có tính chất ươm mầm cảm xúc, bồi dưỡng thẩm
mĩ, việc dạy môn Ngữ văn theo hướng tiếp cận STEAM mặc dù có nhiều ưu điểm
nhưng cũng không thể lạm dụng thái quá. Do vậy, dạy học bao giờ cũng đặt ra vấn
đề: giáo viên phải sáng suốt trong lựa chọn những nội dung, lựa chọn những bài
dạy, lựa chọn cách dạy sao cho đạt kết quả mình mong muốn.
2. Một vài kiến nghị và đề xuất.
2.1. Đối với nhà trường :
Để việc dạy học theo hướng tiếp cận STEAM trở thành phong trào mạnh mẽ
hơn thì trước hết cần có sự hỗ trợ từ phía ban lãnh đạo nhà trường, sự phối hợp của
các giáo viên trong cùng phân môn và liên môn. Bên cạnh yếu tố về con người,
cũng cần đầu tư về cơ sở vật chất để hỗ trợ cho việc dạy – học sao cho đạt hiệu quả
cao nhất.
Cần có kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên kĩ năng dạy học theo hướng tiếp
cận STEAM để nâng cao và đồng bộ chất lượng giáo viên.
2.2. Đối với ngành:
- Cần đổi mới cách thức kiểm tre, thi cử để hỗ trợ cho phương pháp dạy học
theo hướng tiếp cận STEAM
- Có kế hoạch đào tạo, hỗ trợ giáo viên đổi mới, dần nâng cao trình độ, kĩ
năng dạy học đáp ứng được hướng dạy học mới.

18


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1 . Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình SGK mới môn ngữ văn –Bộ
Giáo dục.
2 .Tài liệu về đổi mới phương pháp dạy học môn ngữ văn THCS (Hà Nội 7/2003)
3. Nguyễn Thành Hải (2019). Đặc điểm của giáo dục STEM là gì?
hocvienstem.com.
4. Billy Nguyễn (2019). Tiêu chí để thiết kế bài học STEM. hourofcode.vn.
5. Nguyễn Sĩ Nam - Đào Ngọc Chính - Phan Thị Bích Lợi (2018). Một số vấn đề
giáo dục STEM trong nhà trường phổ thông đáp ứng chương trình giáo dục mới.
Tạp chí Giáo dục, số đặc biệt tháng 9, tr 25-29.

19