TỘI GIẾT NGƯỜI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI: TÌNH HÌNH, NGUYÊN NHÂN VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

GIÀNG QUỐC HƯNG

TỘI GIẾT NGƯỜI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI: TÌNH HÌNH,
NGUYÊN NHÂN VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA

Ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm
Mã số : 9. 38. 01. 05

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẤN KHOA HỌC: GS.TS. VÕ KHÁNH VINH

HÀ NỘI, 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu
trong luận n là trung t ực. Những kết luận khoa học của luận n c
đ ợc công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

GIÀNG QUỐC HƯNG

a từng

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU................................ 10
1.1. Tình hình nghiên cứu n ớc ngoài ........................................................... 10
1.2. Tình hình nghiên cứu trong n ớc .................................................................. 13
1.3. Những vấn đề đặt ra đ ợc luận án nghiên cứu .............................................. 24
Chương 2: TÌNH HÌNH TỘI GIẾT NGƯỜI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
LÀO CAI GIAI ĐOẠN 2008 – 2018 ................................................................. 27
2.1. Một số vấn đề lý luận cơ bản về tìn

ìn tội p ạm và tìn

ìn tội p ạm

giết ng ời.............................................................................................................. 27
2.2. C c t ông số của tìn

ìn tội giết ng ời trên địa bàn tỉn Lào Cai giai

đoạn 2008 - 2018 .................................................................................................. 30
Chương 3: NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN PHẠM TỘI CỦA TÌNH
HÌNH TỘI GIẾT NGƯỜI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI ..................... 66
3.1. Một số vấn đề lý luận cơ bản về nguyên n ân và điều kiện phạm tội của
tình hình tội phạm giết ng ời ............................................................................... 66
3.2. Các nguyên nhân của tình hình tội giết ng ời trên địa bàn tỉnh Lào Cai ..... 69
Chương 4: CÁC GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI GIẾT
NGƯỜI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI ..................................................... 114
4.1. Một số vấn đề lý luận cơ bản về p òng ngừa tìn
4.2. T ực trạng p òng ngừa tìn
4.3. Dự b o về tìn

ìn tội p ạm ................. 114

ìn tội giết ng ời trên địa bàn tỉn Lào Cai .. 116

ìn , nguyên n ân tội giết ng ời trên địa bàn tỉn Lào Cai

trong t ời gian tới ................................................................................................. 121
4.4. C c giải p p tăng c ờng p òng ngừa tìn

ìn tội giết ng ời trên địa

bàn tỉn Lào Cai ................................................................................................... 128
KẾT LUẬN ......................................................................................................... 144
TÀI LIỆU THAM

HẢO ................................................................................. 146


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Quyền đ ợc sống, quyền đ ợc bảo vệ tuyệt đối an toàn về tính mạng là
một trong những quyền cơ bản tối t

ợng của con ng ời. Hiến p p n ớc ta

quy địn : “Mọi người có quyền sống. Tính mạng con người được pháp luật
bảo hộ. Không ai bị tước đoạt tính mạng trái pháp luật”. Đây là quan điểm
nhất quán của Đảng, N à n ớc ta và quyền cơ bản tối t

ợng ấy ở Việt Nam

đã đ ợc thực thi một c c đầy trách nhiệm và hiệu quả. Mặc dù vậy, trong
một xã hội luôn biến đổi, nhất là các biến đổi tiêu cực trong lĩn vực văn óa,
đạo đức xã hội và nhân cách cá nhân do ản

ởng của quá trình hội nhập

quốc tế, mặt trái của kinh tế thị tr ờng, công nghiệp óa, đô t ị hóa, tính
mạng con ng ời luôn bị đe dọa bởi nhiều yếu tố khác nhau. Bên cạnh những
rủi ro (tai nạn, bệnh tật, thảm họa thiên nhiên...), sự sống, tính mạng của con
ng ời còn bị xâm phạm, thậm chí bị t ớc đoạt một cách bất hợp pháp bởi
những kẻ bất l ơng oặc bởi những ng ời sống thiếu trách nhiệm với đồng
loại. Đó c ín là tội phạm giết ng ời.
Lào Cai là một địa bàn quan trọng không chỉ có ý ng ĩa về mặt kinh tế
- xã hội, mà đây còn là địa bàn quan trọng về mặt an ninh quốc gia; đồng thời
khu vực này cũng là địa bàn nóng của các loại hình tội phạm, trong đó có tội
phạm giết ng ời. Theo thống kê của Công an tỉnh Lào Cai, trong 10 năm, từ
2005 đến hết 2014, lực l ợng Công an đã p t iện, điều tra, xử lý 141 vụ
phạm tội phạm giết ng ời (chiếm 3,2 % trong tổng số 4447 vụ phạm pháp
hình sự); chiếm 19 % trong tổng số 743 vụ phạm tội thuộc nhóm các tội xâm
phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con ng ời). Trong đó,
phạm tội giết ng ời do nguyên nhân xã hội: 119 vụ, giết ng ời, c ớp tài sản
21 vụ, giết ng ời, hiếp dâm 01 vụ. Nhìn chung, tội phạm giết ng ời trên địa
bàn tỉnh Lào Cai vận động theo chiều

ớng phức tạp, k ó l ờng.

1

Thực hiện chủ tr ơng, đ ờng lối của Đảng, chính sách, pháp luật của
N à n ớc về công tác phòng, chống tội phạm, các cấp, c c ngàn trên địa bàn
tỉnh Lào Cai, do các lực l ợng Công an làm nòng cốt đã uy động nhiều
nguồn lực, triển k ai đồng bộ nhiều biện pháp phòng, chống tội phạm giết
ng ời, mang lại những kết quả tích cực. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân,
tình hình tội phạm giết ng ời trên địa bàn tỉnh Lào Cai vẫn diễn biến phức
tạp, gây ra tâm lý bất an trong xã hội. Tìn

ìn đó đòi ỏi cần nghiên cứu,

đ n gi t ực trạng một cách toàn diện, chỉ ra nguyên n ân, đổi mới các giải
pháp phòng, chống, đặc biệt là các biện pháp chủ động, tích cực phòng ngừa,
làm giảm, tiến tới xóa bỏ căn bản nguyên n ân, điều kiện phát sinh, phát triển
tội phạm giết ng ời.
Hiện nay, lý luận về đấu tranh phòng, chống tội phạm giết ng ời đã
đ ợc hình thành và phát triển ở mức độ nhất định, song luôn có yêu cầu đ ợc
bổ sung, hoàn thiện. Mặt k c, c o đến nay, c

a có công trìn k oa ọc nào

nghiên cứu một cách sâu sắc, toàn diện, có hệ thống về tình hình, nguyên
nhân và đ a ra ệ thống các giải pháp phòng ngừa tội phạm giết ng ời trên
địa bàn tỉnh Lào Cai. Với những lý do đó, t c giả đã lựa chọn chủ đề ”Tội giết
người trên địa bàn tỉnh Lào Cai: Tình hình, nguyên nhân và giải pháp
phòng ngừa” làm đề tài luận án tiến sĩ của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Hiện nay các lý luận tội phạm học về tình hình tội giết ng ời đã đ ợc
nghiên cứu một c c căn bản, sâu sắc ở n ớc ta. Chính vì lẽ đó, t c giả không

đặt ra mục tiêu phát triển ơn nữa hệ thống lý thuyết về tội giết ng ời (lăng
kính tội phạm học) mà chủ yếu, tập trung vào việc phân tích một cách thực
tiễn, chân thực bức tranh tình hình tội giết ng ời trên địa bàn tỉnh Lào Cai
trong thời gian qua, nhận diện một cách sống động, cụ thể nhất các nguyên
n ân căn bản, đặc thù của địa bàn tỉnh Lào Cai về tội giết ng ời, qua đó đề

2


xuất, thiết kế các giải pháp phòng ngừa loại tội phạm này phù hợp với tỉnh
Lào Cai.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để hiện thực hoá những mục đíc ng iên cứu trên, luận n x c định các
nhiệm vụ cần làm sáng tỏ bao gồm:
Thứ nhất, thu thập các công trình nghiên cứu lý luận tội phạm học về
tội giết ng ời để kế thừa, triển khai khung lý thuyết phù hợp với các mô tả về
tình hình, nguyên nhân của tội giết ng ời trên địa bàn tỉnh Lào Cai.
Thứ hai, phân tích bức tranh tình hình tội giết ng ời trên địa bàn Lào
Cai trong giai đoạn 2008 – 2018.
Thứ ba, phân tích những nguyên n ân và điều kiện của tình hình tội
giết ng ời trên địa bàn tỉnh Lào Cai trên cơ sở những số liệu đã xử lý.
Thứ t , đề xuất các giải pháp phòng ngừa tình hình tội giết ng ời trên
địa bàn tỉnh Lào Cai trong thời gian tới.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận n x c địn c c đối t ợng nghiên cứu cơ bản n

sau:

Thứ nhất, các thông số về l ợng và chất về tình hình tội giết ng ời trên

địa bàn tỉnh Lào Cai trong giai đoạn 2008 – 2018.
Thứ hai, các yếu tố về kinh tế, chính trị, văn o , xã ội, giáo dục, môi
tr ờng sống, n ân t ân ng ời phạm tội, đặc điểm nạn nhân học với t c c là
nguyên n ân, điều kiện của tình hình tội giết ng ời trên địa bàn tỉnh Lào Cai.
Thứ ba, các giải pháp có tính chất khắc phục các yếu tố về nguyên nhân
nhằm đề xuất các giải p p có tín đồng bộ, phù hợp với điểm đặc thù trong
công tác đấu tranh phòng ngừa tình hình tội giết ng ời trên địa bàn tỉnh Lào
Cai trong thời gian tới.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về k ông gian: Địa bàn tỉnh Lào Cai.

3


Về thời gian: Số liệu tình hình tội giết ng ời t eo quy định của Bộ luật
hình sự hiện hành của n ớc ta trong giai đoạn 2008 – 2018.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp luận nghiên cứu
T ứ n ất, luận n sử dụng p
p

ơng p p luận duy vật biện c ứng,

ơng p p luận duy vật lịc sử của C ủ ng ĩa M c – Lênin; c c ọc t uyết,

quan điểm, t t ởng của Hồ C í Min làm kim c ỉ nam xuyên suốt trong cấu
trúc của luận n.
T ứ ai, luận n sử dụng lý t uyết tội p ạm ọc để x c địn c c tiếp
cận ng iên cứu của mìn . Cụ t ể, luận n sử dụng c c lý t uyết về tìn

ìn

tội giết ng ời, c c lý t uyết về nguyên n ân, n ân t ân ng ời p ạm tội giết
ng ời, đặc điểm nạn n ân ọc của tội giết ng ời đang p t triển ở Việt Nam
để t am c iếu.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận n sử dụng c c p
T ứ n ất, p

ơng p p ng iên cứu cơ bản n

ơng p p tổng ợp. Cụ t ể ở đây là p

sau:
ơng p p tổng

ợp tài liệu, tổng ợp bản n, tổng ợp số liệu n ằm t u t ập c c tài liệu, bản
n, số liệu cần t iết c o luận n.
T ứ ai, p
c ín là p

ơng p p p ân tíc . Đ ợc sử dụng n iều trong luận n

ơng p p p ân tíc bản n n ằm nêu ra c c bản n cụ t ể n ằm

min c ứng c o c c luận điểm đ ợc nêu ra trong luận n.
T ứ ba, p

ơng p p lịc sử và so s n . P

ơng p p này đ ợc sử

dụng lồng g ép để p ân tíc c c t ông số về l ợng và c ất trong ng iên cứu
tìn

ìn tội giết ng ời trên địa bàn tỉn Lào Cai từ năm 2008 đến nay n ằm

p c oạ bức tran tìn
T ứt ,p

ìn tội p ạm rõ n ất.

ơng p p p ỏng vấn sâu. P

ơng p p này đ ợc sử dụng

trong qu trìn t c giả đi điều tra xã ội ọc, n ằm t u t ập n ững c ất liệu
rất t ực tiễn từ c c cơ quan c ức năng tại tỉn Lào Cai.

4


T ứ năm, p

ơng p p t ống kê ìn sự. P

ơng p p này đ ợc sử

dụng để t ống kê c c bản n ìn sự, p ân tíc c c t ông tin của bản n p ục
vụ c o c

ơng II của luận n. Sản p ẩm k i sử dụng p

ìn sự là c c bảng, biểu mô tả từng t ông số tìn
T ứ s u, p

ơng p p c uyên gia. P

ơng p p t ống kê

ìn tội p ạm.

ơng p p này sử dụng để p ỏng

vấn sâu c c c uyên gia oạt động trong c c lĩn vực oạc địn c ín s c ,
lực l ợng vũ trang n ân dân tại địa bàn tỉn Lào Cai, c c n à k oa ọc để tìm
kiếm c c c ất liệu lý luận và t ực tiễn có tín k i qu t.
T ứ bảy, p
p

ơng p p ng iên cứu vụ việc điển

ìn . Thông qua

ơng p p này, t c giả dẫn c ứng và p ân tíc c c vụ n điển ìn để min

c ứng c c luận điểm đ ợc nêu ra trong vụ n.
T ứ t m, p

ơng p p quy nạp, diễn dịc . P

ơng p p này đ ợc sử

dụng trong qu trìn p ân tíc , trìn bày c c luận điểm.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Với mục đíc ng iên cứu nêu trên, t c giả k ông đặt qu n iều kỳ vọng
vào việc p t triển t êm lý luận tội p ạm ọc về tội giết ng ời k i mà n ững
lý t uyết này đã rất p t triển ở Việt Nam. Đóng góp quan trọng n ất của luận
n đó là việc k ắc oạ rõ nét n ất bức tran tìn

ìn tội giết ng ời trên địa

bàn tỉn Lào Cai từ năm 2008 đến nay, qua đó x c địn một c c căn cơ
n ững yếu tố đặc tr ng n ất trong nguyên n ân của loại tội p ạm này, từ đó
đề xuất ệ t ống giải p p p ù ợp đặc t ù địa bàn tỉn Lào Cai trong đấu
tran p òng c ống loại tội p ạm này. Gi trị của luận n cũng có t ể đ ợc sử
dụng để t am c iếu (về mặt tiếp cận) đối với c c ng iên cứu tội p ạm về tội
giết ng ời trên địa bàn c c tỉn có đặc điểm vị trí địa lý giống Lào Cai.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận n là sự kế t ừa về lý luận tội p ạm ọc về tội giết ng ời,
c ín vì vậy, t ông qua luận n, t c giả đã nỗ lực p ần nào ệ t ống o

5


c c công trìn ng iên cứu tội p ạm ọc về tội giết ng ời trong t ời gian
qua ở Việt Nam.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
C c kết quả ng iên cứu của luận n sẽ t ực iện công việc p ân tíc

tìn

ìn tội giết ng ời trên địa bàn tỉn Lào Cai trong t ời gian ơn 10 năm

vừa qua, đem lại gi trị t am c iếu trong công t c đấu tran p òng, c ống loại
tội này để c ín quyền tỉn Lào Cai t am k ảo.
7.

ết cấu của luận án

Ngoài p ần mở đầu, kết luận, dan mục công trìn ng iên cứu của t c
gỉa đã công bố và dan mục tài liệu t am k ảo, luận n kết cấu gồm 4 c
n

ơng

sau:
C

ơng 1: Tổng quan tìn

C

ơng 2: Tìn

ìn ng iên cứu

ìn tội giết ng ời trên địa bàn tỉn Lào Cai từ năm

2007 đến nay

C

ơng 3: Nguyên n ân và điều kiện của tìn

ìn tội giết ng ời trên

địa bàn tỉn Lào Cai
C

ơng 4: P

ơng

ớng và giải p p p òng ngừa tìn

ng ời trên địa bàn tỉn Lào Cai trong t ời gian tới

6

ìn tội giết


Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
LUẬN ÁN
1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
Tội giết ng ời là một trong những loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng
và thu hút sự quan tâm nghiên cứu. Các nghiên cứu về chủ đề này dù đ ợc
khai thác từ khía cạnh luật hình sự, tâm lý hình sự, điều tra tội phạm, tội phạm
học t ì đều

ớng tới phục vụ công t c đấu tranh phòng, chống tội giết ng ời

trong thực tiễn. Mỗi công trình tiếp cận từ các khía cạnh khác nhau tùy thuộc
vào chủ thể và mục đíc ng iên cứu. Khi nghiên cứu về tội giết ng ời, để
phục vụ cho hoạt động phòng ngừa và điều tra, đã có một số tác giả nghiên
cứu các công trình sau:
Cuốn sách “Modern Criminal Law” (Bình luận khoa học Bộ luật hình sự)
của Mic ael T. Molan (2003) đã ng iên cứu và phân tích các dấu hiệu của tội
phạm giết ng ời để phục vụ cho việc x c định tội phạm đ ợc chính xác [102].
Cuốn sách “Criminology” (Tội phạm học) của Micheael Doherty
(2002) đã p ân tíc nguyên n ân, giải p p đấu tranh phòng, chống tội phạm
nói c ung, trong đó có tội giết ng ời [101].
“When men kill” của Kennet Polk (1999) đã p ân tíc tín nguy iểm
của tội giết ng ời, c c p

ơng t ức thủ đoạn của loại tội phạm này và các

biện p p đấu tranh phòng, chống chúng [103].
“The Will to Kill: Making Sense of Senseless Murder” (T c động tâm lý
đối với tội phạm giết ng ời) của James Alan Fox và Jack Levin (2000) đã
khảo sát các hình thức giết ng ời phổ biến n

: giết ng ời hàng loạt, giết

ng ời vì mục đíc tôn gi o, giết ng ời ở tr ờng học, giết ng ời ở nơi công sở,
giết ng ời vì thù tức… và đề xuất những p
ứng, phù hợp [104].

7

ơng p p t c động tâm lý t ơng


“Criminal inverstigation” của tác giả Bruce L.Berg and John J.
Horgan, từ nhà xuất bản Mc Graw- Hill Humanities/Social Sc (1998). Tác
phẩm đề cập tới c c p

ơng p p, c c t ức điều tra tội phạm cụ thể trong tập

trung nghiên cứu về p

ơng p p điều tra các tội xâm phạm về tính mạng,

sức khỏe, danh dự và nhân phẩm con ng ời, đặc biệt là tội giết ng ời.
“Crimnal science” của tác giả Freda Adler, Gerhard O.W.Mueller và
William.S.Laufer, từ nhà xuất bản McGraw-Hill Humanities/Social (1999).
Tác phẩm đã ng iên cứu tình hình nguyên nhân phát sinh tội giết ng ời ở Mỹ
và đề ra giải p p đấu tran đối với tội giết ng ời, trong đó n ấn manh về các
giải pháp có tính xã hội cao.
“Murder and vengeance among the gods” của John Lindow từ nhà
xuất bản Suomalainen tiedeakatemia, Acadenia Scientiarum Fennica (1997).
Tác phẩm đã đi sâu vào ng iên cứu, phân tích những p

ơng p p t ủ đoạn

phạm tội giết ng ời. Công trình nghiên cứu này tập trung khai thác khía cạnh
pháp lý của hành vi giết ng ời và hậu quả dựa trên những biểu hiện cụ thể
trên thực tế. Đây là công trìn có ý ng ĩa quan trọng cho tác giả cách tiếp cận
đến nguyên nhân của tình hình tội giết ng ời trên địa bàn tỉnh Lào Cai.

“Unrestrained killings and the law” của tác giả Stanley Yeo từ nhà
xuất bản Oxford University Prees, USA (1998) [194]. Cuốn s c này đề cập
tới những tr ờng hợp giết ng ời trong trạng thái tinh thần bị kíc động, do
không kiềm chế đ ợc. Những bình luận trong cuốn sách này đã tiếp cận so
sánh với quy định pháp luật của Ấn Độ, Anh, Ôxtrâylia. Tác giả đã đ a ra c c
giải pháp hoàn thiện pháp luật nhằm đấu tranh phòng chống tội giết ng ời.
“Crimnogogy” của tác giả Michael Doherty, từ nhà xuất bản Old
Bailey Frlees. Tác phẩm đã làm sáng tỏ tình hình tội phạm nói chung, nguyên
nhân và các giải p p đấu tranh phòng, chống tội phạm trong đó có tội giết
ng ời. Công trình có giá trị nghiên cứu và có ý ng ĩa ứng dụng quan trọng
trong công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm.

8


Một số công trình nghiên cứu của các học giả n ớc ngoài n

: Sue

Titus Reid, Crime and Criminology, Holt, Rinehart and Winton, Inc, 1988;
David Brown, David Farrier, Neal, David Weisbrot, Criminal Laws,
Published in Sydney by the Federation Ress, 1996; Rob White, Fiona Haines,
Crime and Criminology: An introduction (Second Edition), Oxford University
Press, 2000; L.J. Siegel, Criminology: Theory, pattern and typologies, Printed
in the United States of America, 2001; Larry J. Siegel, Criminology: Theory,
pattern and typologies, Printed in the United States of America, 2001. Bên
cạn đó, một số công trình của các nhà nghiên cứu Xô Viết tr ớc đây n

:

“Luật Hình sự và Xã hội học”, NXB S c p p lý, Matxcơva năm 1970 của
tác giả G ersengiôn A.A; “Tội phạm học và chính sách hình sự”, NXB
Tr ờng Đại học Tổng hợp Xvertlôv năm 1980 của Kôvalev M.I và Vôrônhin
Iu.A; Can Ueda, Tội phạm và tội phạm học ở Nhật Bản hiện đại (sách do
Nguyễn Xuân Yêm và Hồ Trọng Ngũ biên dịch), NXB Công an Nhân dân, Hà
Nội, 1994... Đây là n ững công trình nghiên cứu lý luận về chính sách hình
sự, luật hình sự và tố tụng hình sự, tội phạm học về tội giết ng ời.
Những công trìn mang tín đại diện trên đây k ông p ải là minh
chứng cho toàn bộ các nghiên cứu trên thế giới về tội giết ng ời từ khía cạnh
tội phạm học, tuy nhiên bằng vào việc liệt kê những công trình này, chúng ta
có thể thấy những kết quả lớn mà các học giả n ớc ngoài đã đạt đ ợc khi
nghiên cứu về chủ đề này n

sau:

Thứ nhất, các nghiên cứu về tội giết ng ời đ ợc tiếp cận đa ngàn , liên
ngàn để bảo đảm tín đa diện của một vấn đề từ các khía cạnh chính sách
hình sự, khía cạnh luật hình sự thực định, khía cạnh tội phạm học, tâm lý tội
phạm, nạn nhân học.
Thứ hai, chứng min tín đặc biệt nguy hiểm cho xã hội của tội phạm
giết ng ời và gợi mở c c p

ơng

ớng, cách thức đấu tranh với loại tội

phạm này từ nhiều cách tiếp cận khác nhau.

9

Thứ ba, để nhằm minh chứng cho các luận điểm của mình, nhiều tác
giả đã có n ững thống kê quý giá về mặt tội phạm học đối với tội phạm giết
ng ời. Điều này cho thấy ý ng ĩa của việc nghiên cứu khía cạnh tội phạm học
của tội giết ng ời và ý ng ĩa t ực tiễn của nó trong công t c đấu tranh phòng,
chống tội phạm.
1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước
Các nghiên cứu tội phạm học về tội giết ng ời ở n ớc ta trong thời gian
qua là vô cùng đồ sộ vì đây là loại tội phạm cơ bản, t

ờng xuyên diễn ra

trong đời sống, nhu cầu phân tích thực tiễn là rất lớn. Chính vì vậy, trong phần
này, tác giả chỉ lựa chọn những công trình nghiên cứu lớn n

đề tài cấp bộ,

sách chuyên khảo, giáo trình, luận án tiến sĩ, luận văn t ạc sĩ làm đại diện
trong việc đ n gi tổng quan tình hình nghiên cứu. Các tài liệu này sẽ đ ợc
tác giả p ân tíc t àn ba n óm cơ bản n

sau: T ứ nhất, các tài liệu nghiên

cứu lý thuyết về tội phạm học nói chung; Thứ hai, các tài liệu nghiên cứu về
tình hình tội giết ng ời trên c c địa bàn cụ thể (Lào Cai và các tỉnh thành
khác); Thứ ba, các tài liệu nghiên cứu tập trung vào các hoạt động đấu tranh
phòng, chống bằng các nghiệp vụ của lực l ợng thực thi hành pháp (chủ yếu là
công an, cảnh sát) đối với tội giết ng ời.
1.2.1. Những công trình nghiên cứu lý thuyết về tội phạm học
Các công trình nghiên cứu cơ bản về lý thuyết tội phạm học t

ờng

đ ợc tập trung trong các sách báo giáo trình, sách chuyên khảo của c c cơ sở
đào tạo luật danh tiếng hoặc các nhà nghiên cứu t p p ình sự đầu ngành ở
n ớc ta. Cụ thể có thể kể đến một số đầu tài liệu n

sau: Võ Khánh Vinh,

Giáo trình Tội phạm học, NXB Giáo dục, Hà Nội, 1999; Tr ờng Đại học Luật
Hà Nội, Giáo trình Tội phạm học, Nxb. Công an n ân dân, 2010; Tr ờng Đại
học Luật thành phố Hồ Chí Minh, Giáo trình Tội phạm học, Nxb. Hồng Đức,
2014; Đào Trí Úc, Tình hình nghiên cứu tội phạm học ở Việt Nam hiện nay;
Tập thể tác giả do PGS.TS. Luật s P ạm Hồng Hải chủ biên, Tội phạm học
Việt Nam - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb. Công an Nhân dân, Hà
10


Nội, 2000; Lê Thế Tiệm, Phạm Tự Phả và tập thể tác giả, Tội phạm ở Việt
Nam - Thực trạng, nguyên nhân và giải pháp, Đề tài KX 04-14, Nxb. Công an
Nhân dân, Hà Nội, 1994; Nguyễn C í Dũng (c ủ biên), Một số vấn đề về tội
phạm và cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm ở nước ta hiện nay, Nxb.
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2004; Nguyễn Xuân Yêm, Tội phạm học hiện đại
và phòng ngừa tội phạm, Nxb. Công an nhân dân, 2001; Viện N à n ớc và
Pháp luật, Tội phạm học, Luật Hình sự và Luật Tố tụng hình sự Việt Nam,
Nxb. Công an nhân dân, 2000; Nguyễn Xuân Yêm, Tội phạm kinh tế thời mở
cửa, Nxb. Công an nhân dân, 2003; Nguyễn Xuân Yêm, Tội phạm học Việt
Nam và công trình Khoa học Hình sự Việt Nam, Nxb. Công an nhân dân,
2015; Phạm Văn Lợi, Chính sách hình sự trong thời kỳ đổi mới ở Việt Nam,
Nxb. T p p, 2007; Nguyễn Mạnh Kháng, Tội phạm học Việt Nam - Một số

vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb Công an nhân dân, 2000; Phạm Văn Tỉnh,
Đặc điểm tội phạm học của tình hình tội phạm ở n ớc ta hiện nay, luận án
tiến sĩ, Viện N à n ớc và pháp luật, 2004; Phạm Văn Tỉnh, Khái niệm tội
phạm và tình hình tội phạm d ới góc độ của tội phạm học, Tạp c í N à n ớc
và pháp luật, số 6/2007; Phạm Văn Tỉn , Nguyên n ân và điều kiện của tình
hình tội phạm ở n ớc ta hiện nay – mô hình lý luận, Tạp c í N à n ớc và
pháp luật, số 6/2008; Phạm Văn Tỉnh, Tội phạm học Việt Nam và phòng ngừa
tội phạm, Tạp c í N à n ớc và pháp luật, số 4/2009; Phạm Văn Tỉnh, Các
p

ơng p p ng iên cứu tình hình tội phạm, một số vấn đề lý luận và thực

tiễn, Nxb. Công an nhân dân, 2000; Phạm Văn Tỉnh, Nội dung của chiến l ợc
phòng ngừa tội phạm ở Việt Nam hiện nay – nhận thức lý luận, Tạp chí Nhân
lực khoa học xã hội, số 3/2014; Phạm Văn Tỉnh, Một số vấn đề lý luận về tình
hình tội phạm ở Việt Nam, Nxb. T p p, Hà Nội; Trần Hữu Tráng, Nạn
nhân của tội phạm, Nxb. Giáo dục Việt Nam, 2011; Trịnh Tiến Việt, Khái
niệm, đối tượng nghiên cứu và chức năng của tội phạm học, Tạp chí Tòa án
nhân dân, số 17 (2007) 5; Trịnh Tiến Việt (2008), Khái niệm phòng ngừa tội
phạm dưới góc độ tội phạm học, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kin tế - Luật
11


24 (2008); Nguyễn Ngọc Hòa, Phòng ngừa tội phạm trong tội phạm học, Tạp
chí Luật học, số 6 (2007) 31...
Trên đây là c c công trìn k oa ọc tiêu biểu của c c cơ sở đào tạo
luật, cũng n

từ các chuyên gia đầu ngành về t p p ìn sự đ ợc công bố

trong khoảng 30 năm trở lại đây. N ững công trìn này đã đạt đ ợc những
thành tựu n

sau:

Thứ nhất, thiết kế hệ thống lý luận, các lý thuyết về tình hình tội phạm,
phòng ngừa tội phạm, nguyên n ân và điều kiện của tình hình tội phạm, dự
báo tình hình tội phạm, c c cơ sở xây dựng p

ơng n đấu tranh với tình hình

tội phạm.
Thứ hai, các luận điểm cốt lõi về tình hình tội phạm của nhiều tác giả
dù có nhiều quan điểm k c n au, n

ng về cơ bản đều đ ợc thừa nhận cao

trong giới khoa học t p p ìn sự để các nghiên cứu sau này dựa vào khung
lý thuyết đó có t ể triển khai nghiên cứu các loại tình hình tội phạm cụ thể,
trong đó có tội giết ng ời.
Thứ ba, các luận điểm về n ân t ân ng ời phạm tội, nạn nhân học, các
yếu tố xã hội t c động tới động cơ, àn vi p ạm tội là cơ sở cho việc áp dụng
nhằm nghiên cứu làm sáng tỏ một số yếu tố là nguyên n ân căn bản, phổ biến
của tình hình tội giết ng ời. Cũng c ín c c luận điểm khoa học này đã đ ợc
triển k ai để làm sáng tỏ một số nét đặc t ù trong nguyên n ân và điều kiện
của tình hình tội giết ng ời khi nghiên cứu trên c c đơn vị địa giới hành chính
khác nhau trên lãnh thổ Việt Nam.
Thứ t , c c luận điểm về dự báo tội phạm, cơ sở phòng ngừa tội phạm,
nguyên tắc, chủ thể, biện pháp phòng ngừa tội phạm là cơ sở để nghiên cứu
nhằm tìm ra một c c có căn cứ khoa học các giải pháp có hiệu quả cao nhất

trong đấu tranh phòng chống các tội phạm khác nhau trên những địa bàn khác
n au, trong đó có tội giết ng ời.

12


1.2.2. Những công trình nghiên cứu tình hình tội giết người trên các
địa bàn cụ thể
Có thể thấy tình hình nghiên cứu tội giết ng ời trên địa bàn tỉnh Lào
Cai d ới khía cạnh tội phạm học là c

a t ật sự nhiều. Phần lớn các nghiên

cứu này đ ợc quan tâm bởi lực l ợng cảnh sát nhân dân là chủ yếu, cũng n
đối t ợng nghiên cứu c ín là ng ời trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Cụ thể thông qua hai công trình tiêu biểu: “Công tác phòng ngừa, ngăn chặn
các vụ án giết người xảy ra trong vùng đồng bào dân tộc ít người ở tỉnh Lào
Cai”, Đề tài khoa học, của Nguyễn Quốc Bang, năm 1997; “Tội phạm giết người
trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số - thực trạng và giải pháp đấu tranh của
lực lượng CSĐT tội phạm về TTXH Công an tỉnh Lào Cai”, Đề tài cấp cơ sở của
Nguyễn C í T àn , năm 2010. Các nghiên cứu này đã c ỉ ra rằng, tội giết ng ời
nói riêng, đặc biệt là tội giết ng ời xảy ra trong c c vùng đồng bào dân tộc thiếu
số trên địa bàn tỉn Lào Cai có xu

ớng gia tăng cả về số vụ và tính chất, thiệt

hại do loại tội phạm này gây ra. Đây cũng c ín là điểm khác biệt, điểm đặc thù
của tình hình tội giết ng ời trên địa bàn tỉnh Lào Cai so với các tỉn k c, cũng
n

p ản n điểm đặc thù chung của tình hình tội giết ng ời của các tỉnh miền

núi biên giới phía Bắc.
Ở khu vực và toàn lãnh thổ, tác giả lựa chọn ba công trình có tính tiêu
biểu để đ n gi tổng quan tình hình nghiên cứu là: Đỗ Đức Hồng Hà, Tội
giết người trong luật hình sự Việt Nam và đấu tranh phòng, chống loại tội
phạm này, Luận án tiến sĩ luật học, 2006 và Phạm Hồng Cử, Tội phạm giết
người và công tác phòng ngừa, đấu tranh tại các tỉnh, thành phố phía Nam thực trạng, nguyên nhân và giải pháp, Đề tài cấp bộ, 2004; Đồng Đại Lộc,
Đấu tranh phòng, chống tội phạm giết người của lực lượng cảnh sát nhân
dân: những vấn đề lý luận và thực tiễn (sách chuyên khảo), 2011. Theo quan
điểm của tác giả, đây là n ững công trình có tính chất khái quát cao trong việc
nhận diện c c đặc điểm tội phạm học cơ bản của tình hình tội giết ng ời ở
n ớc ta. Chẳng hạn tác giả Phạm Hồng Cử đã nêu ra n ững nguyên n ân cơ
13


bản nhất của tội giết ng ời n

: giết ng ời vì mâu thuẫn thù tức; giết ng ời

c ớp tài sản; giết ng ời do ghen tuông, tình ái; giết ng ời do t ói côn đồ; giết
ng ời để che dấu hoặc dễ dàng thực hiện một số tội phạm khác; giết ng ời do
mê tín dị đoan... [17; tr.72-89]. N

ng nguyên n ân c ín vẫn tập trung chủ

yếu vào c c động cơ giết ng ời c ớp tài sản và giết ng ời do mâu thuẫn thù
tức. Trên cơ sở làm rõ thực trạng về tội phạm giết ng ời, đề tài phân tích sâu
sắc c c nguyên n ân, điều kiện của tội phạm giết ng ời tại các tỉnh, thành phố
phía Nam, bao gồm ba n óm nguyên n ân, điều kiện cơ bản n

sau: n óm

nguyên nhân từ bản t ân ng ời phạm tội; n óm nguyên n ân, điều kiện từ gia
đìn ng ời phạm tội và n óm nguyên n ân, điều kiện từ xã hội t c động đến
ng ời phạm tội. Những phân tích này có giá trị tham khảo sâu sắc mang tính
p

ơng p p luận khi nghiên cứu luận án.
Đối với nghiên cứu trên từng địa bàn, có thể kể đến một số công trình

mang tính tiêu biểu n

sau: Trần Quang Thông, Đặc điểm nhân cách đối

tượng pham tội trong hoạt động phòng ngừa tội pham giết người của lực
lượng cảnh sát nhân dân, Luận án tiến sĩ Luật học, 2008; Nguyễn Thị Thanh
Thủy, Phòng ngừa tội giết người trên địa bàn thành phố Hà Nội”, Luận văn
thạc sĩ Luật học, 2011; Đặng Thị Thanh Hoa, Nâng cao hiệu quả công tác
phòng, chống tội phạm giết người của Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về
trật tự xã hội Công an tỉnh Lạng Sơn, Đề tài cấp Cơ sở, 2014; L u P

ơng

Thanh, Đấu tranh phòng, chống tội giết người trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc,
Luận văn t ạc sĩ Luật học, 2013; Nguyễn Tiến H ng, Tội giết người trên địa
bàn tỉnh Điện Biên: tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa, Luận
văn t ạc sĩ Luật học, 2014; Triệu Văn Đạt, Tội phạm giết người do các
nguyên nhân xã hội ở tỉnh Phú Thọ - Thực trạng, nguyên nhân, các giải pháp
phòng ngừa và đấu tranh của lực lượng Cảnh sát nhân dân, Luận văn t ạc sĩ

Luật học, 2001; Nguyễn Quang Minh, Tội giết người trên địa bàn thành phố
Đà Nẵng: tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa, Luận văn t ạc sĩ
Luật học, 2014; Nguyễn Việt C ờng, Tội giết người trên địa bàn tỉnh Bắc
14


Ninh: tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa, Luận văn t ạc sĩ Luật
học, 2015; Lê Văn Trân, Tội giết người trên địa bàn tỉnh Bình Phước: tình
hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa, Luận văn t ạc sĩ Luật học, 2014;
Trần Thị Nết, “Đấu tranh phòng, chống tội giết người trên địa bàn thành phố
Hải Phòng, Luận văn t ạc sĩ Luật học, 2012; Trần Văn Hóa, Tội giết người
trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi: tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng
ngừa, Luận văn t ạc sĩ Luật học, 2015; Nguyễn Ng ĩa Đại, Tội giết người
trên địa bàn tỉnh Bình Dương: tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng
ngừa, Luận văn t ạc sĩ Luật học, 2014; Đồng Đại Lộc, Hoạt động của lực
lượng cảnh sát nhân dân trong đấu tranh phòng, chống tội phạm giết người ở
Việt Nam, Luận án tiến sĩ Luật học, 2010; Nguyễn Thế Tuấn, Phòng ngừa tội
phạm giết người do nguyên nhân xã hội theo chức năng của lực lượng Cảnh
sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội trên địa bàn tỉnh Bắc Giang, Luận văn
thạc sĩ Luật học, 2015; Đoàn Lê Hải Lý, Tội giết người trên địa bàn Thành
phố Hồ Chí Minh: tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa, Luận văn
thạc sĩ Luật học, 2014; Nguyễn Văn H ng, Tội giết người trên địa bàn tỉnh
Đồng Nai: tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa, Luận văn t ạc sĩ
Luật học, 2015… Đây là c c công trìn ng iên cứu tội phạm học về tội giết
ng ời đ ợc triển khai ở từng địa bàn cụ thể, nghiên cứu tình hình tội giết
ng ời trong phạm vi ít nhất 4 – 5 năm và đ ợc bảo vệ tại c c cơ sở đào tạo
luật danh tiếng n

Tr ờng Đại học Luật Hà Nội, Học viện Khoa học xã hội,

Học viện An ninh, Học viện Cản s t n ân dân…
Đ n gi c ung c c kết quả nghiên cứu của những công trình này có
thể đ ợc khái quát qua một số ý căn bản n

sau:

Thứ nhất, các công trình khoa học về cơ bản đã có sự nhất quán trong
cách tiếp cận nghiên cứu tội phạm học k i luôn đặt ra giải quyết ba nhóm vấn
đề lớn là tình hình tội phạm, nguyên n ân và điều kiện của tình hình tội phạm,
đề xuất các giải p p đấu tranh phòng chống, phòng ngừa.

15


Thứ ai, c c công trìn đã k ắc hoạ rõ nét bức tranh tình hình tội giết
ng ời trên c c địa bàn đ ợc triển khai nghiên cứu. Dĩ n iên ở những địa bàn
khác nhau thì các thông số sẽ không giống n au, n

ng tựu chung lại đều

phản ánh một điều rằng tình hình tội giết ng ời luôn có chiều

ớng diễn biến

phức tạp, có tính chất nguy hiểm xã hội cao, là nỗi kinh hoàng trong cộng
đồng xã hội, gây tâm lý lo lắng trong quần c úng n ân dân. Trong đó, n iều
địa bàn có sự phát triển kinh tế - xã hội thì loại tội phạm này diễn biến có xu
ớng tăng cả về số vụ và tính chất, rất đ ng b o động. Đa p ần các nghiên
cứu đ a ra dự báo về tình hình tội giết ng ời có xu

ớng tăng trong t ơng lai

nếu không có những biện pháp phòng ngừa đồng bộ hiệu quả. Một số điểm
chung trong dự báo về loại tội phạm này cụ thể là: (i), tội phạm có xu

ớng trẻ

hoá, nhất là ở đối t ợng thanh thiếu niên; (ii), tội phạm phạm tội lần đầu tăng;
(iii) tội phạm giết ng ời trong mối quan hệ gia đìn , vợ chồng có xu

ớng tăng;

(iv) tội phạm giết ng ời hoạt động l u man , c uyên ng iệp có diễn biến phức
tạp và gia tăng, nhất là các hành vi giết ng ời c ớp tài sản, đâm t uê, c ém
m ớn (kể cả giết ng ời t uê) do c c băng n óm “xã ội đen” gây ra oặc các
băng n óm “xã ội đen” tổ chức dằn mặt n au để tran giàn lãn địa, chống lại
lực l ợng chức năng trong t i àn công vụ; (v) tội phạm giết ng ời có yếu tố sử
dụng r ợu bia, ma tuý, các chất kíc t íc ngày càng gia tăng…
Thứ ba, các kết quả nghiên cứu về nguyên n ân và điều kiện của tình
hình tội giết ng ời đã đạt đ ợc những thành tựu đ ng k íc lệ k i đã n ận
diện, phác hoạ những nét cơ bản nhất về n ân t ân ng ời phạm tội, c c động
cơ c i p ối hành vi phạm tội cũng n

n ững đặc điểm nạn nhân học cơ bản.

Có thể khái quát những điểm chung đó t àn c c ý sau đây: (i) nguyên n ân
dẫn đến hành vi giết ng ời là rất đa dạng, có thể là mâu thuẫn thù tức trong
sinh hoạt, tranh chấp tài sản, đất đai… (ii) động cơ đê hèn của loại tội này
diễn ra rất phổ biến k i ng ời phạm tội vì những mục đíc chiếm đoạt tài sản,
hiếp dâm, coi t

ờng luân lý, đạo đức… (iii) nguyên n ân từ t c động môi

tr ờng giáo dục là rất quan trọng khi tỉ lệ ng ời thất học, k ông đ ợc sống
16


trong môi tr ờng giáo dục tốt phạm tội là rất cao, tỉ lệ này càng cao ơn ở các
tỉnh có điều kiện phát triển kinh tế - xã hội thấp; (iv) ản

ởng của tệ nạn xã

hội hay mặt trái của internet, c ơi điện tử, c c trò c ơi bạo lực; (v) nạn nhân
của tội phạm là rất đa dạng, đặc biệt là nạn nhân có sự quen biết hoặc mối
quan hệ gia đìn với hung thủ là không ít; (vi) quản lý xã hội của chính quyền
trong c c lĩn vực trật tự trị an, kìm hãm tội phạm ma tuý, đấu tranh với băng
đảng xã hội đen, giải quyết vấn đề việc làm, quản lý nhân khẩu c

a iệu quả,

quản lý việc sử dụng các chất gây cháy nổ, các loại vũ k í đ ợc nhìn nhận là
một trong những khâu yếu kém với t c c là nguyên n ân của tình hình tội
giết ng ời.
Thứ t , c c kết quả nghiên cứu đã cung cấp một l ợng lớn c c p

ơng

án, giải p p đấu tranh phòng, chống tình hình tội giết ng ời. Các giải pháp
đ ợc thiết kế dựa trên cơ sở phân tích toàn diện các yếu tố thuộc về nguyên
n ân và điều kiện của tình hình tội giết ng ời trên địa bàn đ ợc nghiên cứu.

Có thể thấy những giải p p căn bản t

ờng đ ợc nêu ra là n

sau: (i) giải

quyết việc làm c o ng ời lao động, tăng t u n ập, thu hẹp khoảng cách giàu
ng èo, đẩy lùi các tệ nạn xã hội ma tuý, mại dâm, cờ bạc r ợu chè, củng cố
hoà giải cơ sở; (ii) nâng cao ý thức pháp luật bằng vào việc xây dựng gia đìn
văn o , nếp sống văn o t

ờng xuyên kiểm tra, kịp thời ngăn c ặn, tiến tới

đẩy lùi những luồng văn o ản

ởng tiêu cực đến một bộ phận nhân dân,

làm suy đồi đạo đức, lối sống, kíc động bạo lực, phát triển hệ thống giáo dục
– y tế tại địa bàn; (iii) tăng c ờng quản lý trật tự xã hội, làm tốt công tác quản
lý c trú, n ân k ẩu, hộ khẩu cũng n

công t c quản lý, thu hồi vũ k í, vật

liệu nổ; (iv) xây dựng lực l ợng cán bộ t p p cơ sở, đặc biệt là lực l ợng
thực thi hành pháp mà trọng tâm là công an, cản s t…
Có thể nhìn thấy, các công trình nghiên cứu tội phạm học về tội giết
ng ời trên c c địa bàn k c n au đã cung cấp p
cận nghiên cứu tội phạm học cho luận n, cũng n

ơng p p luận, cách tiếp

p

ơng p p để nghiên

cứu, p ân tíc c c điểm phổ biến, điểm đặc thù trong tình hình tội giết ng ời.
17


1.2.3. Những công trình nghiên cứu hoạt động đấu tranh phòng
ngừa đối với tình hình tội giết người bằng các hoạt động của lực lượng thực
thi hành pháp
Có thể thấy các kết quả nghiên cứu về giải p p đấu tranh phòng, chống
tình hình tội giết ng ời đã đ ợc nghiên cứu khá kỹ l ỡng. Tuy nhiên cách tiếp
cận trong nghiên cứu các giải pháp ở đây p ần lớn đ ợc tham chiếu trên quan
điểm truyền thống về thiết kế giải pháp theo các nhóm vấn đề kinh tế, chính
trị, văn o , xã ội, giáo dục… cùng với địn

ớng lãn đạo cấp uỷ của

chính quyền. Tác giả nhận thấy cần có sự điểm qua một số tài liệu nghiên cứu
về giải pháp phòng ngừa loại tội này từ hoạt động của lực l ợng công an nhân
dân, làm cơ sở cho việc thiết kế các giải p p có tín đồng bộ, sâu sắc ơn
trong công tác phòng ngừa tình hình tội giết ng ời. Có thể điểm qua một số
công trìn n

sau:

Giáo trình “Phương pháp điều tra các loại tội phạm cụ thể”, của
tr ờng Đại học Cản s t n ân dân dùng c o đào tạo bậc Đại học, năm 1998.
Gi o trìn đã trìn bày lý luận về p

thể trong đó có p

ơng p p điều tra một số tội phạm cụ

ơng p p điều tra vụ án giết ng ời với những nội dung cơ

bản sau: đặc điểm hình sự của tội phạm giết ng ời, công t c điều tra tố tụng
đối với tội phạm giết ng ời, đặc điểm về đối t ợng phạm tội, thủ đoạn phạm
tội, những vấn đề cần phải chứng min trong qu trìn điều tra tội phạm giết
ng ời; tiếp nhận và xử lý tin báo về tội phạm trong b ớc điều tra ban đầu; tổ
chức hoạt động điều tra; các biện p p điều tra n

: k m ng iệm hiện

tr ờng, tr ng cầu gi m định, lấy lời k ai ng ời làm chứng, HCBC, đối chất,
nhận dạng… Điều tra khám phá tội phạm cũng là một hình thức quan trọng
trong phòng chống tội phạm và có giá trị tham khảo mang tín p

ơng p p

luận đối với luận án.
Phạm Đăng Quyền, Chuyên án chiến thuật điều tra các vụ án giết
người chưa rõ thủ phạm, Luận văn t ạc sĩ Luật học, 1997. Kết quả nghiên
cứu này có giá trị đặc biệt quan trọng trong công t c đấu tranh phòng, chống
18


tình hình tội phạm ẩn của tội giết ng ời. Mặc dù chỉ dừng lại ở việc xây dựng
các giả thuyết mang tính lý thuyết, cũng n
trình này là sự tổng kết kinh nghiệm n

sự trình bày thực tiễn trong công

ng gi trị tham khảo vào luận văn là

rất cần thiết. Tiếp nối công trình này có thể kể đến cuốn Điều tra các vụ án
giết người chưa rõ thủ phạm ở Việt Nam hiện nay, của Triệu Quốc Kế, năm
1998. Ở tầm sách chuyên khảo với dung l ợng dày dặn ơn, t c giả đã làm rõ
đặc điểm hình sự, nguyên n ân, điều kiện của tội phạm giết ng ời, thực trạng
điều tra án giết ng ời, một số tồn tại trong công t c điều tra các vụ án giết ng ời
c a rõ t ủ phạm. Đặc biệt, tác giả đã k ảo s t c c p ơng p p điều tra các vụ
án giết ng ời c a rõ t ủ phạm. Tác giả đã nêu ra c c b ớc và l u ý cần thiết
trong c c giai đoạn điều tra n : tiếp nhận và xử lý tin báo, tố giác về những vụ
án giết ng ời c a rõ t ủ phạm; điều tra tại hiện tr ờng; x c định lời khai của
nạn nhân; lấy lời khai của ng ời bị hại trong tr ờng hợp bị hại còn sống; xác
định và lấy lời k ai ng ời làm chứng; lập kế hoạc điều tra vụ n…
Ngoài ra một số tài liệu nêu ra rất rõ nét các giải p p đấu tranh phòng
ngừa tình hình tội giết ng ời từ chức năng của lực l ợng cảnh sát nhân dân
đ ợc đ n gi k

t àn công có t ể kể đến: L ơng T u Quỳnh, Điều tra tội

phạm giết người trên địa bàn tỉnh Gia Lai, Luận văn t ạc sĩ Luật học, 2006;
Tạ Ngọc Dũng, Hoạt động điều tra tội phạm giết người của lực lượng Cảnh
sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, Luận văn
thạc sĩ Luật học, 2015; Nguyễn Thế Tuấn (2015), Phòng ngừa tội phạm giết
người do nguyên nhân xã hội theo chức năng của lực lượng Cảnh sát điều tra
tội phạm về trật tự xã hội trên địa bàn tỉnh Bắc Giang, Luận văn t ạc sĩ Luật
học, Học viện Cảnh sát nhân dân, Hà Nội…
1.2.4. Đánh giá chung tình hình nghiên cứu

Với cách phân chia tài liệu đ n giá tình hình nghiên cứu, tác giả muốn
hiện thực hoá mục đíc của mìn n
giả muốn lĩn
c ung để tìm ra

sau: Đối với nhóm tài liệu đầu tiên, tác

ội các cách tiếp cận lý thuyết nghiên cứu tội phạm học nói
ớng đi, c c tiếp cận chủ đạo về mặt lý thuyết của luận án
19


bởi lẽ hiện nay vẫn còn tồn tại một số cách tiếp cận nghiên cứu tội phạm học
khác nhau trong hệ thống quan điểm của các nhà khoa học t p p ìn sự ở
Việt Nam; Đối với nhóm tài liệu thứ hai, tác giả muốn đ n gi c c kết quả
nghiên cứu tội phạm học về tội giết ng ời trên ba khía cạnh lớn nhất là tình
hình tội phạm, nguyên n ân và điều kiện của tình hình tội phạm, p

ơng

ớng và giải pháp phòng ngừa tình hình tội phạm; Đối với nhóm tài liệu thứ
ba, tác giả muốn vận dụng cách tiếp cận nghiên cứu tội phạm học trong lực
l ợng cản s t n ân dân để tham khảo các giải pháp về đấu tranh tình hình tội
phạm ẩn cũng n

c c giải pháp phòng ngừa tình hình tội giết ng ời bằng các

nghiệp vụ, đặc thù của lực l ợng này.
Chính vì lẽ đó, có t ể khái quát những thành tựu nghiên cứu tội phạm
học về tội giết ng ời trong thời gian qua n

sau:

Thứ nhất, các công trình khoa học đã rất thành công trong việc phân
tíc , đ n gi c c t ông số về chất và l ợng về tình hình tội giết ng ời trên
những địa bàn khác nhau, trong những thời gian k c n au. Qua đó c c công
trìn đã k ắc hoạ bức tranh tình hình tội giết ng ời của nhiều tỉnh thành trên
cả n ớc, làm rõ những đặc điểm nào là phổ biến của tình hình tội giết ng ời
nói chung và nhận diện c c đặc điểm nào là đặc thù của tình hình tội giết
ng ời riêng có tại địa bàn. Phạm vi thời gian đ ợc tiếp cận trung bình từ 4
năm đến ơn 10 năm trên một địa bàn. Kết quả tựu chung lại, những công
trình khoa học này tạo thành những “mản g ép” quan trọng trong bức tranh
tình hình tội giết ng ời trên phạm vi cả n ớc trong thời gian từ những năm
1990 trở lại đây, có ý ng ĩa rất lớn trong phát triển lý luận, mà ơn ết chính
là sự tổng kết thực tiễn quý giá.
Thứ hai, các công trình khoa học đã rất thành công trong việc phân tích
các yếu tố về nguyên n ân, c c điều kiện hoàn cản đặc thù có tính chất xúc
tác, chi phối, quyết định hành vi giết ng ời, làm rõ c c đặc điểm nhân thân của
ng ời phạm tội giết ng ời và phần nào làm sáng tỏ c c đặc điểm nạn nhân học
của loại tội phạm này. Tác giả cho rằng, việc phân tích các yếu tố này đã đ ợc
20


hoàn thiện, chỉnh sửa ơn k i đặt chúng trong bối cảnh sự phát triển kinh tế,
xã hội của đất n ớc, từ đó làm c o n ững nhận định không bị lạc hậu, cũ kỹ
mà thực sự bắt kịp với ơi t ở cuộc sống. Bên cạn đó, một số yếu tố về
nguyên n ân, n ân t ân ng ời phạm tội và nạn nhân học đ ợc nhiều tác giả
nhận diện và làm rõ tín đặc thù gắn liền với không gian và thời gian nghiên
cứu cụ thể.
Thứ ba, các công trình khoa học này đã t àn công trong việc đ a ra

những dự báo chính xác về xu
n

ớng phát triển tình hình tội giết ng ời, cũng

đề xuất một khối l ợng lớn đồ sộ các giải pháp có hiệu quả cho công tác

đấu tranh phòng, chống tình hình tội giết ng ời trong thời gian 30 năm qua và
tầm nhìn cho nhiều năm về sau này. Có thể thấy những dự b o này đều có
điểm chung cho thấy tình hình tội giết ng ời luôn có những diễn biến khó
l ờng, bất kì có sự t c động từ đời sống kinh tế - xã hội cũng có t ể làm gia
tăng tìn

ìn loại tội phạm này. Các giải p p đ ợc thiết kế đều bám sát với

t t ởng chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng bộ các tỉnh và phù hợp
với thực tiễn chính quyền địa p

ơng. N iều giải p p đ ợc thiết kế có tính

tham chiếu chung trên phạm vi nhiều tỉnh, thành. Nhiều giải p p đ ợc thiết
kế có tín đặc t ù đấu tranh ở từng tỉnh, thành và có giá trị bài học kinh
nghiệm, tham khảo cho các tỉnh, thành có những đặc điểm t ơng đồng.
1.3. Những vấn đề đặt ra được luận án nghiên cứu
Nghiên cứu tội phạm học về tội giết ng ời ở Việt Nam không phải là
chủ đề mới mẻ, thậm chí có thể nói đây là

ớng nghiên cứu mang tính truyền

thống. Tuy n iên đặc thù của lĩn vực tội phạm học, trong nhiều tr ờng hợp,

tính mới của các công trình nghiên cứu không hẳn là phát triển lý luận, mà
dựa vào một khung lý luận có tính tham chiếu cao để phân tích các vấn đề rất
thực tiễn của loại tội phạm này trong phạm vi không gian và thời gian cụ thể.
Đây có lẽ là

ớng tiếp cận đ ợc a c uộng hiện nay, k i mà đòi ỏi tính áp

dụng thực tiễn của các công trình khoa học ngày càng cao, tức là nhấn mạnh
tính thực dụng, khả năng p dụng thực tế. Những phân tích này cho thấy, luận
21


án có thể tham khảo, tiếp thu có chọn lọc những kết quả nghiên cứu đã đ ợc
trìn bày, n

ng oàn toàn độc lập và không trùng với bất cứ công trình khoa

học nào đã đ ợc công bố ở trong n ớc.
Những vấn đề căn bản, quan trọng sẽ đ ợc luận án tập trung vào nghiên
cứu tựu chung lại gồm:
Thứ nhất, p ân tíc và đ n gi xu

ớng phát triển tình hình tội giết

ng ời trên địa bàn tỉnh Lào Cai từ 2008 đến nay. Luận án phân tích các thông
số của tình hình tội giết ng ời để làm sáng tỏ các vấn đề c ín n

sau: (i)

làm rõ những nét phổ biến trong tình hình tội giết ng ời nói c ung trên địa

bàn tỉnh Lào Cai; (ii) làm rõ nét đặc thù tình hình tội giết ng ời trên địa bàn
tỉnh Lào Cai; (iii) đ n gi tính chất nghiêm trọng của tình hình tội giết ng ời
trên địa bàn tỉnh Lào Cai trong sự so sánh với các tỉn , t àn có đặc t ù địa lý
t ơng tự và số liệu cả n ớc; (iv) p ân tíc c c cơ cấu quan trọng của tình hình
tội giết ng ời trên địa bàn tỉnh Lào Cai.
Thứ hai, phân tích các yếu tố thuộc về nguyên nhân của tình hình tội
giết ng ời trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Các yếu tố về nguyên n ân đ ợc trình
bày trong luận án không chỉ phân tích những nguyên n ân căn bản, có tính
phổ biến của tội giết ng ời nói chung, mà còn tập trung bình luận kỹ l ỡng
các nguyên nhân rất đặc thù tại địa bàn này.
Thứ ba, nghiên cứu đề xuất các giải p p đấu tranh phòng ngừa tình hình
tội giết ng ời trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Luận án sẽ quan tâm hai vấn đề cơ bản
sau: (i) kế thừa các giải pháp phòng ngừa truyền thống tình hình tội giết ng ời để
đề xuất với tìn

ìn địa bàn Lào Cai; (ii) tập trung dung l ợng để nghiên cứu

các giải p p mang tín đặc thù với Lào Cai; (iii) nghiên cứu các giải pháp
phòng ngừa tình hình tội phạm từ hoạt động đấu tranh của lực l ợng cảnh sát
nhân dân. Nội dung thứ hai sẽ tạo nên điểm nhấn của c ơng giải pháp.
T ơng ứng với những vấn đề đặt ra đ ợc tiếp tục nghiên cứu, b ớc đầu
luận n đ a ra c c câu ỏi nghiên cứu n

22

sau: