Tóm tắt Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý tài chính của trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
––––––––––––––––––––––––––

ĐÀO HOÀNG TRƢỜNG

QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA TRƢỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 9140114

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2019


Công trình được hoàn thành tại:
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

Ngƣời hƣớng dẫn 1: GS.TS Phạm Hồng Quang
2: TS. Lý Tiến Hùng

Phản biện 1…………………………………………………….

Phản biện 2……………………………………………………

Phản biện 3……………………………………………………

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường
họp tại: TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM – ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
Vào hồi…..giờ…..ngày…….tháng….năm……..

Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia;
- Trung tâm Học liệu - ĐHTN;
- Trường Đại học Sư phạm - ĐHTN.


DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
CỦA TÁC GIẢ
1.

Đào Hoàng Trường (2019), “Kiện toàn bộ máy quản lý tài chính
trong trường trung học phổ”, Tạp chí Giáo dục và Xã hội, số
95(156), tr. 70-74, 96.

2.

Đào Hoàng Trường (2019), “Hoàn thiện hoạt động quản lý tài
chính của trường trung học phổ thông trong giai đoạn hiện nay”,
Tạp chí Quản lý Giáo dục, số 1, tr. 71-77.

3.

Đào Hoàng Trường (2019), “Thực trạng quản lý tài chính trong
các trường trung học phổ thông hiện nay”, Tạp chí Giáo dục, số
462, tr. 11-18, 23.

4.

Đào Hoàng Trường (2018), “Vấn đề đổi mới cơ chế tài chính

trong hoạt động giáo dục hiện nay”, Tạp chí Việt Nam hội nhập,
số 65, tr. 13-17

5.

Đào Hoàng Trường (2013), “Đổi mới giáo dục nghề nghiệp thuận lợi và thách thức”, Tạp chí Giáo dục lý luận, số 196,
tr. 52-55


1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
- Việt Nam đang trong quá trình hoàn thiện nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và chủ động hội nhập quốc tế.
- Sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ, khoa
học giáo dục trong cuộc cách mạng 4.0 với sự cạnh tranh quyết liệt
trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội đòi hỏi giáo dục phải thực sự
đổi mới.
- Đảng và Nhà nước đã có chủ chương đổi mới căn bản, toàn
diện giáo dục, đào tạo trong đó chú trọng đổi mới cơ chế quản lý trong
hệ thống giáo dục nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước.
- Tăng quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình trường học là
một trong những đột phá của đổi mới quản lý giáo dục ở Việt Nam.
Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay không phải trường THPT
nào cũng có thể quản lý tài chính tốt nhằm góp phần thực hiện tốt
mục tiêu chất lượng đào tạo, giáo dục. Công tác quản trị và đặc biệt
là quản lý tài chính (QLTC) của nhiều trường còn thể hiện sự lỏng
lẻo, kém hiệu quả, thậm chí còn rất hạn chế, đã vô tình tạo ra lãng
phí, gây ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học trong Nhà trường.
Chính vì vậy, trong khuôn khổ nghiên cứu luận án này nghiên

cứu sinh (NCS) đã chọn và nghiên cứu đề tài: “Quản lý tài chính
của trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục”
nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính và nâng cao chất giáo dục
đào tạo ở trường THPT trong giai đoạn hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn QLTC của trường
THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục, đề xuất các giải pháp QLTC
của trường THPT để thực hiện tốt quyền tự chủ và trách nhiệm giải
trình của nhà trường đảm bảo tính hiệu quả, bền vững, minh bạch,
công khai phục vụ cho việc nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà
trường THPT hiện nay.
3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Hoạt động tài chính của trường THPT.


2
- Đối tượng nghiên cứu: Giải pháp QLTC của trường THPT
trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
4. Giả thuyết khoa học
Quản lý tài chính của các trường THPT còn nhiều hạn chế,
mức độ tự chủ và năng lực thực hiện trách nhiệm giải trình còn thấp,
gây ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động giáo dục, đào tạo trong nhà
trường, nếu đề xuất được các giải pháp QLTC theo hướng tăng cường
tự chủ và trách nhiệm giải trình phù hợp và được thực hiện một cách
đồng bộ thì sẽ mở rộng được nguồn thu, sử dụng có hiệu quả nguồn
lực tài chính, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo trong nhà trường,
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về QLTC của Trường THPT trong
bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay.

- Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng QLTC trong các
trường THPT trong bối cảnh đổi mới hiện nay.
- Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện QLTC theo hướng tăng
cường tự chủ và trách nhiệm giải trình của các trường THPT.
- Tổ chức khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các giải
pháp được đề xuất.
6. Phạm vi nghiên cứu
- Địa bàn điều tra, khảo sát thực trạng và tổ chức khảo nghiệm
được tôt chức nghiên cứu ở một số trường THPT đặc trưng cho vùng
miền, thuộc các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải Dương, Phú Thọ, Tuyên
Quang, Đà Nẵng, Cần Thơ, TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Cà Mau.
- Phạm vi thời gian: từ năm 2013 - 2017.
- Phạm vi nội dung: Quản lý giáo dục là vấn đề rộng, liên quan
đến nhiều lĩnh vực, nội dung khác nhau. Trong phạm vi nghiên cứu
của luận án chỉ dừng ở việc xác lập cơ sở khoa học QLTC gắn với
thực hiện tự chủ tài chính và trách nhiệm giải trình trong bối cảnh đổi
mới giáo dục hiện nay: quản lý xây dựng quy chế/quy định tài chính;
quản lý xây dựng kế hoạch tài chính; quản lý hoạt động thu-chi,
quyết toán, kiểm tra, kiểm toán; thực hiện công khai, minh bạch gắn
liền với tự chủ và trách nhiệm giải trình của các trường THPT.


3
7. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Cách tiếp cận
- Tiếp cận lịch sử - logic để đánh giá lịch sử nghiên cứu vấn đề
và hệ thống hóa tư liệu khoa học về hoạt động tài chính của các cơ sở
giáo dục trước đây và hiện nay.
- Tiếp cận mục tiêu: Định hướng của nhà nước là các cơ sở
giáo dục ngày càng được tăng cường tính tự chủ và trách nhiệm giải

trình về các hoạt động của nhà trường trong đó có hoạt động tài
chính. Vì thế các trường THPT nghiên cứu đánh giá và hoàn thiện
hoạt động quản lý tài chính của trường theo mục tiêu của nhà nước
đề ra.
- Tiếp cận thực tiễn: Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng
hoạt động quản lý tài chính và thực trạng hoàn thiện hệ thống quản lý
tài chính ở các trường trung học phổ thông.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Phân tích, tổng
hợp các văn bản quy phạm pháp luật (Luật, Nghị quyết, Nghị định,
…), các nguồn tài liệu lý luận và thực tiễn có liên quan đến hoạt động
quản lý tài chính ở trường học và hoàn thiện hoạt động quản lý tài
chính ở các trường THPT.
Các tài liệu được phân tích, đánh giá, nhận xét và trích dẫn
phục vụ cho việc giải quyết các nhiệm vụ của đề tài.
7.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
Sử dụng các phương pháp điều tra, phỏng vấn sâu, chuyên gia,
tổng kết kinh nghiệm, nghiên cứu sản phẩm...để đánh giá thực trạng
hoạt động quản lý tài chính ở trường THPT và thực trạng hoàn thiện
hoạt động quản lý tài chính ở trường THPT.
- Phương pháp điều tra khảo sát:
+ Tiến hành điều tra, thống kê để nắm được số liệu về thu chi
cho các hoạt động giáo dục ở nhà trường THPT.
+ Tiến hành điều tra bằng phiếu hỏi để lấy ý kiến của cán bộ quản
lý và giáo viên về hoạt động quản lý tài chính trong các trường THPT.


4
- Phương pháp chuyên gia
Lấy ý kiến các chuyên gia để xây dựng khung lí thuyết, bộ

công cụ điều tra, cũng như các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động
quản lý tài chính của các trường THPT.
- Phương pháp phỏng vấn sâu
Phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý tại các địa bàn nghiên cứu
để làm rõ hơn những kết quả thu được qua bảng hỏi, đồng thời bổ
sung thêm những thông tin cần thiết để phục vụ cho việc nghiên cứu
đề tài.
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Nghiên cứu hồ sơ, quy chế chi tiêu, kế hoạch, sổ sách, chứng
từ kế toán… để đánh giá hoạt động quản lý tài chính của trường
THPT trong quá trình thực thi nhiệm vụ.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Phân tích hồ sơ, sổ sách tổng hợp, theo dõi tài chính … để tìm
hiểu thực trạng và kinh nghiệm trong hoạt động quản lý tài chính.
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm:
+ Nghiên cứu xây dựng kế hoạch quản lý thu chi tài chính ở
trường THPT
+ Nghiên cứu tổ chức thực hiện và kiểm tra kế hoạch quản lý
thu chi tài chính trong trường THPT
- Phương pháp khảo nghiệm
Tổ chức xin ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý, của Hiệu
trưởng và của giáo viên về sự cần thiết và tính khả thi của các giải
pháp hoàn thiện quản lý tài chính của các trường THPT.
7.2.3. Phương pháp thống kê toán học:
- Sử dụng các mô hình tính toán và thống kê mô tả để đánh giá
kết quả điều tra thực trạng và kết quả khảo nghiệm.
- Sử dụng phần mềm thống kê SPPS để xử lí số liệu.
8. Luận điểm bảo vệ
- Tài chính là nguồn lực quan trọng góp phần nâng cao chất lượng
và hiệu quả các hoạt động giáo dục ở trường THPT.

5
- Quản lý tài chính ở các trường THPT đã có đổi mới nhưng
vẫn còn nhiều bất cập do vậy cần được thực hiện theo hướng tăng
cường tự chủ và trách nhiệm giải trình.
- Cần có những giải pháp cụ thể, đặc biệt là việc xây dựng bộ
tiêu chí, chỉ số đánh giá quản lý tài chính ở trường THPT nhằm hoàn
thiện hoạt động quản lý tài chính trong bối cảnh đổi mới giáo dục
hiện nay.
9. Những đóng góp mới của luận án
- Phân tích tổng hợp làm rõ khái niệm, bản chất, nội dung vấn
đề trường học tự chủ, trách nhiệm giải trình của trường học khi tự
chủ, tự chủ tài chính và trách nhiệm giải trình trong giáo dục trung
học phổ thông, QLTC ở trường THPT theo hướng tăng cường tự chủ
và trách nhiệm giải trình trong bối cảnh đổi mới giáo dục; Lựa chọn
và xây dựng 5 tiêu chí khảo sát, đánh giá QLTC ở trường THPT theo
cơ chế tự chủ.
- Đánh giá thực trạng kết quả đạt được, những hạn chế và chỉ
ra nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trong QLTC ở trường THPT.
- Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện QLTC ở trường THPT
trong bối cảnh đổi mới giáo dục nhằm đảm bảo tính hiệu quả, bền
vững, công khai, minh bạch và tự chủ của các nhà trường THPT
trong hệ thống giáo dục quốc dân.
10. Bố cục của luận án
Ngoài phần mở đầu, các chữ viết tắt, kết luận và khuyến nghị,
danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận án
được bố cục thành ba chương:
- Chương 1: Quản lý tài chính của trường trung học phổ thông
trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

- Chương 2: Thực trạng quản lý tài chính của trường trung học
phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
- Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính ở
trường trung học phổ thông nhằm tăng cường tự chủ và trách
nhiệm giải trình.


6
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI
GIÁO DỤC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu quản lý tài chính trong giáo dục, đào tạo
1.1.2. Những nghiên cứu về phân cấp quản lý tài chính trong
trường học
1.1.3. Đánh giá về tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.3.1. Kết quả chung từ các nghiên cứu
1.1.3.2. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
Từ tổng nquan vấn đề nghiên cứu cho thấy luận án cần tập
trung giải quyết những vấn đề cơ bản sau:
- Tiếp cận hướng nghiên cứu phù hợp, tập trung làm rõ những
vấn đề trong QLTC của các trường phổ thông, kể cả trường công lập
và trường tư thục trong bối cảnh hiện nay. Đó là tiếp cận quản lý tài
chính trên khía cạnh thực hiện tự chủ và trách nhiệm giải trình;
- Làm nổi bật các đặc điểm của quản lý tài chính trong giáo
dục đó là không chỉ tính đến hiệu quả mà còn hướng đến trách nhiệm
giải trình để đồng thời đạt được mục tiêu huy động được nhiều nguồn
tài chính phát triển nhà trường và nâng cao chất lượng giáo dục, đào
tạo của nhà trường.

- Đánh giá, phân tích, tổng hợp hệ thống hóa vai trò các nhân tố
ảnh hưởng đến quản lý tài chính của các trường trung học phổ thông.
- Đề xuất giải pháp Quản lý tài chính của trường trung học
phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.3. Hoạt động tài chính ở trƣờng THPT
1.3.1. Ngân sách cho giáo dục phổ thông
1.3.1.1. Nguồn tài chính cho giáo dục trung học phổ thông hiện nay
1.3.1.2. Cơ chế phân bổ Ngân sách nhà nước cho các trường THPT
1.3.1.3. Chấp hành chi NSNN của các trường trung học phổ thông
1.3.2. Phân cấp quản lý tài chính đối với giáo dục trung học phổ thông


7
1.3.3. Tự chủ tài chính và trách nhiệm giải trình trong giáo dục
trung học phổ thông
Mối liên hệ giữa tự chủ, trách nhiệm giải trình được thể hiện ở
mô hình:
Tự chủ

Tự chịu trách
nhiệm giải
trình

Đánh giá

Hình 1.1. Mô hình Tự chủ - tự chịu trách nhiệm trường học
(Nguồn: SABER, WorldBank)
1.3.4. Định hướng công tác quản lý tài chính ở trường Trung học
phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục

Thực hiện cơ chế tự chủ và trách nhiệm giải trình, đảm bảo
công khai, minh bạch, dưới sự giám sát của các chủ thể quản lý trong
nhà trường, của Nhà nước và của xã hội đối với cơ sở giáo dục.
1.4. Nội dung quản lý tài chính ở trƣờng trung học phổ thông
theo hƣớng tăng cƣờng tự chủ và trách nhiệm giải trình
1.4.1. Xây dựng quy định/quy chế (quy chế tài chính nội bộ)
1.4.2. Xây dựng kế hoạch tài chính gắn với kế hoạch hoạt động của
nhà trường
1.4.3. Quản lý Thu - Chi, Báo cáo tài chính, Báo cáo quyết toán
1.4.4. Kiểm tra tài chính nội bộ, kiểm toán
1.4.5. Thực hiện công khai, minh bạch về tài chính
1.5. Tiêu chí đánh giá quản lý tài chính trƣờng trung học phổ thông
Xây dựng thang đo gồm 5 tiêu chí cụ thể như sau:


8

Tiêu chí 1: Xây
dựng quy định,
quy chế

Tiêu chí 5: Thực
hiện công khai,
minh bạch về tài
chính

Tiêu chí 4: Kiểm
tra tài chính nội
bộ, kiểm toán

Tiêu chí 2: Xây
dựng kế hoạch
tài chính gắn với
kế hoạch hoạt
động của nhà
trường

Tiêu chí 3: Quản
lý Thu - Chi, Báo
cáo tài chính,
Báo cáo quyết
toán

1.6. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động quản lý tài chính
trong các trƣờng trung học phổ thông
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1
Trong Chương I, thông qua nghiên cứu tổng quan, luận án đã
tiếp cận với các nghiên cứu của các tác giả nước ngoài và trong nước
về quản lý tài chính trong nhà trường và phân cấp quản lý tài chính
nói chung, quản lý tài chính trong các trường học phổ thông nói
riêng. Từ đó NCS đã tiếp thu được các kết quả nghiên cứu hữu ích,
đúc rút được những kinh nghiệm quý giá của các nhà khoa học, các
chuyên gia về lĩnh vực quản lý tài chính, xác định được những vấn đề
cần nghiên cứu của đề tài khoa học của mình làm tiền đề xây dựng cơ
sở lý luận cho luận án.
Luận án cũng đã làm rõ những định hướng, chủ trương,
chính sách của Đảng và Nhà nước về quản lý tài chính cho giáo
dục, đào tạo nói chung, các trường học phổ thông nói riêng. Đặc
biệt xu hướng về tăng cường tự chủ, trách nhiệm giải trình về tài
chính của nhà trường.

Trong Chương này, NCS đã nghiên cứu làm rõ các nội dung về
quản lý tài chính trong các trường phổ thông trong bối cảnh hiện nay


9
là quản lý tài chính theo hướng tự chủ và trách nhiệm giải trình; xây
dựng hệ thống các Tiêu chí đánh giá quản lý tài chính trong trường
THPT, làm cơ sở tiến hành khảo sát, đánh giá làm rõ thực trạng công
tác quản lý tài chính ở trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục
hiện nay.
Chƣơng 2
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI
GIÁO DỤC
2.1. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý tài chính ở trƣờng trung học
phổ thông
2.1.1. Mô hình quản lý tài chính trường trường học theo tiếp cận
tổng thể hướng tới cải thiện chất lượng giáo dục - SABER
* Các mục tiêu của tài chính trƣờng học SABER
Sơ đồ mục tiêu SABER được thể hiện như hình sau:
Bảo đảm
nguồn lực cơ
bản cho học
tập

Quản lý
nguồn lực
hiệu quả

Giám sát

điều kiện học
tâp và đầu ra

Tài chính
trường
học
Cung cấp
nguồn lực tốt
hơn cho HS
KK

giám sát
cung cấp các
dịch vụ

Công khai,
minh bạch
ngân sách

Hình 2.1. Các mục tiêu của tài chính trường học
(Nguồn: SABER, WorldBank)
2.1.2. Kinh nghiệm phân cấp quản lý trường học của một số nước
Châu Á
2.1.2.1. Đối với các trường công


10
2.1.2.2. Đối với các trường tư
2.1.3. Kinh nghiệm quản lý tài chính và tự chủ tài chính trong giáo
dục phổ thông của các nước Châu Á

Một là: Sau khi chuyển cơ chế hoạt động tăng quyền tự chủ và
trách nhiệm cho các trường học phổ thông, cần đẩy mạnh quá trình
thay đổi mô hình quản trị vốn tại nhà trường.
Hai là: Xác định được nội dung cơ bản của tự chủ, các trường
thiết lập được một khung quản trị năng động, tự chủ, độc lập để có
thể tạo ra được môi trường học tập thuận lợị nhất trong điều kiện
cạnh tranh lành mạnh và phát huy năng lực của nhà trường.
Ba là: Thực hiện tốt cơ chế tài chính trong nhà trường.
Bốn là: Thực hiện đa dạng hóa nguồn tài chính đầu tư cho giáo
dục phổ thông, thực hiện các biện pháp khuyến khích và hỗ trợ tài
chính cho sự phát triển của các cơ sở giáo dục tư nhân bằng các biện
pháp: miễn thuế, hỗ trợ trực tiếp từ ngân sách; phân cấp mạnh cho
chính quyền địa phương về chi NSNN cho giáo dục.
2.1.4. Bài học kinh nghiệm đối với việc tự chủ, tự chịu trách nhiệm
tài chính cho các trường phổ thông ở Việt Nam
Thứ nhất: Cán bộ lãnh đạo, quản lý cần thực sự hiểu rõ cách thức
thực hiện quản lý tài chính theo hướng tự chủ và tự chịu trách nhiệm;
Thứ hai: Thực hiện quản lý tài chính theo định hướng tự chủ
và tự chịu trách nhiệm cần sự ủng hộ, thống nhất cao giữa các
thành viên tham gia quản lý;
Thứ ba: Cán bộ, giáo viên nhà trường phải có trách nhiệm và
quyền hạn trong các hoạt động quản lý tài chính của trường học;
Thứ tư: Nhà trường phải được coi là một đơn vị độc lập trong
việc lập kế hoạch, dự toán và ra quyết định về mọi hoạt động quản lý
tài chính.
Thứ năm: Coi trọng xây dựng cơ cấu bộ máy quản lý tài chính
mềm dẻo, kinh hoạt.
Thứ sáu: Lựa chọn mô hình quản lý phù hợp nhất với điều kiện
nhà trường và hoàn cảnh kinh tế xã hội của từng địa phương trong
việc thực hiện cơ chế quản lý tài chính theo hướng tự chủ, tự chịu

trách nhiệm.


11
2.2. Tình hình và quy mô giáo dục trung học phổ thông
2.3. Cơ chế phân bổ chi tiêu giáo dục trung học phổ thông
2.3.1. Cơ chế, chính sách về xã hội hoá nguồn lực đầu tư cho giáo dục
Đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục là chủ trương nhất quán của
Đảng và Nhà nước về đầu tư phát triển giáo dục trong nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
2.3.2. Cơ chế phân bổ ngân sách nhà nước cho giáo dục trung
học phổ thông
2.3.2.1. Cơ chế phân bổ chi thường xuyên
2.3.2.2. Cơ chế phân bổ chi đầu tư
2.3.2.3. Một số bất cập trong cơ chế phân bổ ngân sách cho giáo
dục THPT
2.2.3. Quy mô và cơ cấu chi ngân sách cho giáo dục trung học
phổ thông
Quy mô và tốc độ tăng chi NSĐP cho GDĐT đều có xu hướng
tăng trong giai đoạn 2013-2017.

Hình 2.3. Chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực GDĐT
giai đoạn 2013 - 2017
(Nguồn: Báo cáo của Vụ Kế hoạch - Tài chính, Bộ GDĐT năm 2018)


12

Hình 2.4. Phân bổ chi N NN cho các bậc học mầm non và
phổ thông giai đoạn 2013-2017

(Nguồn: Báo cáo của Vụ Kế hoạch - Tài chính, Bộ GDĐT năm 2018)

Đơn vị: Tỷ đồng
Hình 2.5. Trung bình tổng chi ngân sách nhà nước cho GDĐT và
xã hội hóa giáo dục giai đoạn 2013 - 2017
(Nguồn: Báo cáo của Vụ Kế hoạch - Tài chính, Bộ GDĐT năm 2018)


13
Bảng 2.3. Cơ cấu chi NSNN cho giáo dục
Năm
STT
Nội dung chi
2013
2014
2015 2016 2017
1
Tổng chi (%)
100
100
100
100
100
2
Chi xây dựng
17,7
18,0
18,1
18,3
17,9

cơ bản (%)
3
Chi thường
82,3
82
79,9
79,7
82,1
xuyên (%)
(Nguồn: Báo cáo của Vụ Kế hoạch - Tài chính, Bộ GDĐT năm 2018)
Như vậy, nguồn NSNN cấp cho các cơ sở giáo dục được thực
hiện chủ yếu cho hoạt động chi thường xuyên, chiếm từ 79,7% đến
82% tổng chi; chi cho xây dựng cơ bản chỉ dưới 18,4% tổng chi.
2.3.4. Mức chi ngân sách cho giáo dục trung học phổ thông
cho một học sinh
2.4. Thực trạng công tác quản lý tài chính tại các trƣờng trung
học phổ thông hiện nay
2.4.1. Giới thiệu tổ chức khảo sát
2.4.2. Đánh giá về công tác xây dựng quy định/quy chế tài chính
5. VIỆC THỰC THI CÁC QUY
ĐỊNH QUY CHẾ CÓ HỢP LÝ
4. TIẾP THU ĐIỀU CHỈNH CHO
PHÙ HỢP VỚI YÊU CẦU…
3. XIN Ý KIẾN CỦA CÁC BỘ
PHẬN TRONG NHÀ TRƯỜNG…
2. PHỔ BIẾN, CÔNG KHAI CÁC
QUY ĐỊNH QUY CHẾ VỀ TÀI…
1. BAN HÀNH CÁC QUY
CHẾ/QUY ĐỊNH: ĐỀ ÁN TỰ…
0

8,5
7,8

30,4

14,6

38,7

7
14

19,9
26

4,9

33,2

23,5
11,4

38,9

21,4
14

27,9
29,2

13,3
15,6
9,9
12,9

36,2

21,4
19,7

10

Mức độ đánh giá

Mức độ đánh giá

Mức độ đánh giá

Mức độ đánh giá

20

30

40

50

Mức độ đánh giá

Biểu đồ 2.1. Kết quả đánh giá công tác xây dựng các quy định,
quy chế tài chính


14
Kết quả khảo sát ở bảng trên cho thấy, việc Ban hành các
quy định/quy chế tài chính và Phổ biến, công khai các quy định,
quy chế về tài chính được đánh giá là thực hiện tốt nhất (có điểm
trung bình là 3,11). Các tiêu chí còn lại điểm đánh giá đều thấp.
2.4.3. Đánh giá về xây dựng kế hoạch tài chính gắn với kế hoạch
hoạt động của nhà trường

4. Sự tham gia của Hội đồng
trường

3. Phân bổ ngân sách cho các
hoạt động của trường
2. Huy động sự tham gia của giáo
viên, nhân viên trong lập dự toán
gắn với kế hoạch hoạt động và…
1. Thu thập thông tin lập phục vụ
lập kế hoạch, dự toán tài chính
0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

Biểu đồ 2.2. Đánh giá về xây dựng kế hoạch tài chính gắn với kế
hoạch hoạt động của nhà trƣờng
Nhìn chung, các nội dung khảo sát đều đánh giá việc thực hiện
xây dựng kế hoạch tài chính gắn với nhiệm vụ của các trường chưa
đạt yêu cầu, đa số các nội dung đạt dưới mức trung bình trong thang
điểm quy định (5 điểm), cao nhất cũng chỉ ở trên mức trung bình
trong thang điểm quy định.


15
2.4.4. Quản lý thu chi, Báo cáo tài chính, Báo cáo quyết toán
5. Thực hiện báo cáo…
4. Thực hiện báo cáo…
3. Quản lý tiền mặt
2. Quản lý Sổ sách,…
1. Chấp hành dự toán…
0

Mức độ đánh giá
Mức độ đánh giá
Mức độ đánh giá

Mức độ đánh giá
Mức độ đánh giá

10

20

30

40

50

60

1. Chấp
4. Thực
5. Thực
hành dự 2. Quản
hiện báo
toán ngân lý Sổ
3. Quản
hiện báo
cáo tài
sách,
cáo quyết
sách về
lý tiền
chính
mặt

toán theo
nguồn chứng từ
tháng,
quy định
thu, các kế toán
quý, năm
khoản chi
1,5
1,1
2,3
3,2
13,7
38,3
47,1
4,2
39,7
41,4
37,6
12,7
49,3
27,3
18,6
13,7
21,8
30,4
23,5
13,3
8,9
17,3
13,7

6,3
12,9

Biểu đồ 2.3. Đánh giá về Quản lý thu chi, Báo cáo tài chính, Báo cáo
quyết toán ở các trƣờng THPT
Cả 5 nội dung được đánh giá mới đạt ở mức độ trung bình khá,
trong đó Thực hiện báo cáo quyết toán tài chính theo quy định được cho
là tốt nhất nhưng có điểm trung bình mới chỉ là 3,30.


16
2.4.5. Đánh giá về kiểm tra tài chính nội bộ, kiểm toán
60
50
40
30
20
10
0
1.Xây dựng kế hoạch 2. Bố trí lực lượng 3. Tổ chức thực hiện
kiểm tra, kiểm toán tài tham gia kiểm tra, xử lý kết quả kiểm tra,
chính
kiểm toán tài chính kiểm toán tài chính
Mức độ đánh giá Mức độ đánh giá Mức độ đánh giá
Mức độ đánh giá Mức độ đánh giá

Biểu đồ 2.4. Đánh giá về kiểm tra tài chính nội bộ, kiểm toán
Kết quả khảo sát kiểm tra tài chính nội bộ, kiểm toán cho thấy
tất cả 3 nội dung được khảo sát đều đánh giá đã thực hiện ở mức độ
kém; điểm của tất cả các yếu tố này đều đạt ở mức dưới trung bình

(2.49 – 2.26 – 1.98) của thang điểm đánh giá (5.0 điểm).
2.4.6. Đánh giá thực hiện công khai, minh bạch về tài chính

5. Sự tham gia của Hội đồng nhà…
4. Công khai kết quả kiểm toán

2. Công khai các khoản chi theo từng…
1. Công khai mức thu học phí và các…

0

10

20

30

40

50

60

70

Mức độ đánh giá Mức độ đánh giá Mức độ đánh giá
Mức độ đánh giá Mức độ đánh giá

Biểu đồ 2.5. Đánh giá thực hiện công khai, minh bạch tài chính

17
Trong 8 nội dung, nội dung được đánh giá tốt nhất cũng chỉ đạt
điểm trung bình 2,8/5,0. Điều này cho thấy sự tham gia của các tổ
chức đoàn thể trong công khai tài chính đã được chú ý, nhưng chưa
đạt yêu cầu minh bạch trong QLTC.
2.5. Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý tài chính của các
trƣờng trung học phổ thông
4. Nhận thức về tầm quan trọng của tự
chủ và trách nhiệm giải trình trong…
3. Năng lực quản lý của cán bộ quản lý
tài chính ở trường trung học phổ thông
2. Cơ chế, chính sách về phân cấp,
QLTC
1. Tình hình kinh tế - xã hội ở địa
phương
3,6
1. Tình hình kinh
tế - xã hội ở địa
phương
TB

3,93

3,7

3,8

3,9

4

4,1

4,2

4,3

3. Năng lực quản lý 4. Nhận thức về
2. Cơ chế, chính của cán bộ quản lý tầm quan trọng của
sách về phân cấp, tài chính ở trường
tự chủ và trách
trung học phổ
nhiệm giải trình
QLTC
thông
trong trường THPT
3,83
4,24
4,16

Biểu đồ 2.6. Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý tài chính
của các trƣờng trung học phổ thông
Kết quả khảo sát cho thấy vai trò của các nhân tố là cực kỳ
quan trọng trong hoạt động tài chính và quản lý tài chính của các
trường THPT.
2.6. Đánh giá chung về hoạt động quản lý tài chính ở các trƣờng
trung học phổ thông hiện nay
2.6.1. Ưu điểm
1- Nhìn chung, các trường THPT đã chú ý kiện toàn, xây dựng

bộ máy quản lý hoạt động tài chính tương đối hiệu quả;
2- Các trường THPT đã triển khai thực hiện Nghị định
16/2015/NĐ-CP, ngày 14/02/2015 của Chính phủ về giao quyền tự
chủ, tự chịu trách nhiệm cho các trường;


18
3- Các trường THPT đã quan tâm và thực hiện việc lập các kế
hoạch, dự toán tài chính theo quy định;
4- Hoạt động công khai minh bạch tài chính đã được thực hiện.
5- Hoạt động kiểm tra, giám sát tài chính trong nhà trường
cũng đã được thực hiện theo quy định…
2.6.2. Hạn chế, thiếu sót
Kết quả khảo sát đánh giá thực trạng quản lý tài chính của các
trường THPT hiện nay cho thấy còn có những hạn chế, yếu kém cần
khắc phục như sau:
Thứ nhất, về kiện toàn bộ máy, cơ chế/qui định QLTC của trường
THPT chưa đủ năng lực thực hiện tự chủ và trách nhiệm giải trình;
Thứ hai, về xây dựng quy trình và thực hiện QLTC theo hướng
tự chủ, trách nhiệm giải trình còn chưa tốt;
Thứ ba, về xây dựng kế hoạch, dự toán tài chính chi tiết cho
từng giai đoạn của nhà trườngcòn chưa được quan tâm đúng mức;
Thứ tư, về xây dựng hệ thống chịu trách nhiệm giải trình về
quản lý tài chính còn thụ động, thiếu bài bản;
Thứ năm, về hoạt động kiểm tra, giám sát, kiểm toán theo quy
định còn chưa thường xuyên và kịp thời…
2.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế, thiếu sót
Một là: Lãnh đạo các trường chưa nhận thức đúng mục đích, ý
nghĩa của chủ trương xã hội hóa giáo dục bậc THPT trong điều kiện
tăng quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình về tài chính;

Hai là: Nghiệp vụ về tài chính và quản lý tài chính còn yếu do
chưa được đào tạo, bồi dưỡng đầy đủ, kịp thời;
Ba là: Quy định về chế độ báo cáo tài chính của nhà nước còn
rườm rà, nhiều bảng biểu phức tạp, quá tốn kém thời gian của bộ
phận Kế toán tài chính và Hiệu trưởng nhà trường.
Bốn là: Quy trình về công tác kiểm tra, giám sát nói chung, về tài
chính nói riêng chưa phù hợp điều kiện làm việc kiêm nhiệm của cán bộ,
nhân viên, giáo viên của nhà trường khi tham gia hoạt động này…


19
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2
Trên cơ sở kết quả nghiên cứu lý luận của Chương 1 và tham
khảo kinh nghiệm quốc tế về quản lý tài chính ở trường trung học phổ
thông, đặc biệt là mô hình quản lý tài chính trường trường học theo tiếp
cận tổng thể hướng tới cải thiện chất lượng giáo dục - SABER, luận án
đã nghiên cứu, phân tích, đánh giá làm rõ thực trạng công tác quản lý tài
chính của các trường THPT trong giai đoạn 2013 - 2017.
Luận án cũng đã xác định rõ những nguyên nhân cơ bản dẫn
đến hạn chế còn tồn tại của công tác quản lý tài chính ở các trường
THPT. Đây là cơ sở vững chắc để NCS xác định định hướng và đề
xuất các giải pháp cụ thể, phù hợp khắc phục hạn chế, đồng thời cũng
là cơ sở thực tiễn để các trường THPT thực hiện tốt hơn hoạt động
quản lý tài chính ở trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục
nhằm tăng cường tự chủ và trách nhiệm giải trình.

Chƣơng 3
GIẢI PHÁP QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG NHẰM TĂNG CƢỜNG TỰ CHỦ VÀ TRÁCH
NHIỆM GIẢI TRÌNH

3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp
3.2. Các giải pháp quản lý tài chính ở trƣờng trung học phổ
thông nhằm tăng cƣờng tự chủ và trách nhiệm giải trình
3.2.1. Kiện toàn bộ máy quản lý tài chính của trường trung học
phổ thông để thực hiện tự chủ và trách nhiệm giải trình
3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng nghiệp vụ, năng lực quản lý cho đội ngũ
cán bộ tham gia công tác quản lý tài chính của nhà trường và
nâng cao nhận thức về tự chủ và trách nhiệm giải trình trong
quản lý tài chính
3.2.3. Xây dựng quy trình và rà roát, bổ sung hoàn thiện hệ thống
văn bản pháp quy của nhà trường về quản lý tài chính trong điều
kiện tự chủ
3.2.4. Xây dựng kế hoạch tài chính chi tiết cho từng giai đoạn cụ thể


20
3.2.5. Phân cấp trách nhiệm giải trình về quản lý tài chính
3.2.6. Giám sát quản lý tài chính trong các trường trung học phổ thông
3.2.7. Xây dựng Bộ tiêu chuẩn, tiêu chí và chỉ báo quản lý tài chính
theo hướng tăng quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của
trường trung học phổ thông
3.3. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp
Kết quả khảo nghiệm cho thấy các giải pháp đều đựơc đánh
giá cao về sự cần thiết và tính khả thi, mặc dù số lượng các ý kiến
đánh giá ở các giải pháp còn không đều nhau và mức độ đánh giá
của những đối tượng được trưng cầu ý kiến cũng khác nhau. Tuy
nhiên, với sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp hoàn thiện
hoạt động quản lý tài chính tại các trường THPT vẫn rất cần sự chỉ
đạo chặt chẽ, sát sao của cơ quan quản lý các cấp về tài chính về
hoạt động tài chính của nhà trường; đồng thời, người Hiệu trưởng

cần nắm chắc các nguyên tắc, quy định trong các văn bản pháp
quy về quản lý tài chính, để có phương pháp chỉ đạo thực hiện thu
chi của Nhà trường; bộ phận kế toán, thủ quỹ phải thuần thục
nghiệp vụ chuyên môn, phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng và đề cao
tinh thần trách nhiệm trong công tác.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3
Từ nghiên cứu lý luận Chương 1, đánh giá thực trạng của
Chương 2, cùng với việc tham khảo kinh nghiệm thực tế quản lý tài
chính của các nước trên thế giới và nghiên cứu quan điểm đổi mới
quản lý giáo dục phổ thông của Việt Nam hiện nay, luận án đã lựa
chọn các nguyên tắc đề xuất giải pháp và từ đó đề xuất 7 giải pháp
hoàn thiện quản lý tài chính phù hợp nhằm tăng cường tự chủ và
trách nhiệm giải trình trong các trường THPT.
Trong mỗi giải pháp, NCS đã xác định mục tiêu, nội dung,
cách tổ chức thực hiện cụ thể và điều kiện thực hiện rõ ràng, tạo điều
kiện thuận lợi cho các nhà trường THPT tổ chức triển khai trong thực
tiễn đảm bảo hiệu quả cao nhất. Tuy nhiên, do tình hình, đặc điểm,
điều kiện các trường trung học phổ thông trong cả nước không giống
nhau nên hiệu quả của các giải pháp đối với mỗi trường có khác


21
nhau. Vì vậy, khi vận dụng các giải pháp này, lãnh đạo các trường
trung học phổ thông cần linh hoạt, cụ thể để thực hiện phù hợp với
điều kiện của Trường mình.
Để biết được sự cần thiết và mức độ khả thi của các giải pháp
đề xuất, luận án đã tiến hành tổ chức khảo nghiệm. Kết quả khảo
nghiệm cho thấy các giải pháp đề xuất là rất cần thiết và nếu được
đưa vào vận dụng trong Nhà trường THPT sẽ rất khả thi.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

1. Kết luận
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, quản lý tài chính
phải đổi mới để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của giáo dục đó là
quản lý tài chính theo hướng tự chủ và trách nhiệm giải trình nhằm
chủ động khai thác các nguồn lực phục vụ cho công tác đào tạo bên
cạnh ngân sách nhà nước …. Luận án “Quản lý tài chính của trường
trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục” đã luận giải
vấn đề này. Đó là:
1. Về cơ sở lý luận, luận án đã luận giải về tự chủ và trách
nhiệm giải trình trong quản lý tài chính ở các trường trung học phổ
thông; đã làm sáng tỏ những vấn đề lý luận liên quan đến quản lý tài
chính trong Nhà trường; đã xây dựng một số khái niệm công cụ trong
lĩnh vực quản lý tài chính phù hợp theo hướng tự chủ, tự chịu trách
nhiệm. Luận án cũng đã phân tích và xây dựng được khung lý thuyết
về quản lý tài chính trong các trường THPT công lập theo hướng tăng
quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình một cách phù hợp với điều
kiện thực tiễn ở nước ta…
2. Về thực tiễn, qua khảo sát luận án đã phân tích, đánh giá
đúng thực trạng quản lý tài chính trong các trường THPT trên địa bàn
cả nước. Kết quả nghiên cứu thực tiễn cho thấy: Các trường THPT
rất quan tâm đến việc thực hiện các dự toán tài chính năm; phân bổ
các nguồn tài chính theo nội dung, mục tiêu các nguồn kinh phí đã


22
được duyệt; xây dựng và thực hiện quy chế chi tiêu tài chính, thực
hiện chế độ báo cáo tài chính với cơ quan cấp trên, cơ quan có thẩm
quyền…Tuy nhiên, còn tồn tại các hạn chế yếu kém cần khắc phục,
như: Công tác QLTC chưa theo hướng tự chủ; việc xây dựng kế
hoạch tài chính dài hạn chưa được quan tâm đúng mức; thành phần

tham gia quản lý tài chính của Nhà trường chưa phù hợp để phát huy
được vai trò tự chủ; quy trình quản lý tài chính, kế hoạch kiểm tra,
giám sát thực hiện còn mờ nhạt; chất lượng công khai tài chính, báo
cáo giải trình chưa đi vào thực chất, còn né tránh v.v...
3. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, cùng với sự
tham khảo kinh nghiệm của một số nước trên thế giới và căn cứ vào
quan điểm đổi mới giáo dục của Đảng và Nhà nước… luận án đã đề
xuất 7 giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính phù hợp nhằm tăng
cường tự chủ và trách nhiệm giải trình trong các trường THPT.
Để minh chứng cho sự đúng đắn của các giải pháp được đề
xuất, NCS đã tiến hành tổ chức khảo nghiệm. Kết quả khảo nghiệm
cho thấy các giải pháp đề xuất đều đựơc đánh giá cao về sự cần thiết
và tính khả thi.
Tuy nhiên, khi triển khai đồng bộ các giải pháp trong thực tiễn
cần căn cứ vào điều kiện cụ thể của từng khu vực, từng vùng, miền,
từng nhà trường để đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế nhằm đạt
hiệu quả cao nhất.
2. Khuyến nghị
2.1. Đối với Chính phủ
1. Nghị định 16/2015/NĐ-CP được ban hành ngày 14/2/2015
thay thế Nghị định 43/NĐ-CP là một bước tiến mới trong việc đẩy
mạnh trao quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sư
nghiệp, tuy nhiên xét một cách toàn diện thì trao quyền tự chủ lại có
phần bị hạn chế. Trong Nghị định 43 cũng như Nghị định 16 tự chủ
được hiểu là mục đích mà nhà trường công lập cần đạt được bằng
cách tự bảo đảm các khoản chi, từ chi thường xuyên, đến chi quản lý